කොරෝනා යනු දේශපාලනික කාරණාවකි. සැබැවින්ම ඕනෑම මහජන සෞඛ්‍ය ගැටලූවක් යනු දේශපාලනික කාරණාවකි. මේ සඳහා ලෝක ඉතිහාසයේත්, ශ‍්‍රී ලංකා ඉතිහාසයේත් ඕනෑ තරම් සාධක ඇත.
1930 දශකයේ මුල් භාගයේ පැවති මැලේරියා වසංගතය ශ‍්‍රී ලංකාව හා සම්බන්ධ කදිම නිදසුනකි. ශ‍්‍රී ලංකාවේ වාමාංශික දේශපාලනය ”සූරිය මල් ව්‍යාපාරය” ලෙස කරළියට එන්නේ ද රට තුළ මැලේරියා වසංගතය පැතිරෙන වටපිටාවකය.
වර්චෝප්, මහජන සෞඛ්‍යය සහ දේශපාලනය
මහජන සෞඛ්‍යය හා දේශපාලනය අතර ඇති සහසම්බන්ධය පිළිබඳව හොඳම නිර්වචනය ප‍්‍රකාශ කර ඇත්තේ ජර්මන් ජාතික ශ්‍රේෂ්ඨ වෛද්‍යවරයෙකු වූ රුඩොල්ෆ් වර්චෝප් (1821 – 1902) විසිනි. මීට අදාළ ඔහුගේ ප‍්‍රසිද්ධ කියමන වනුයේ, ”වෛද්‍ය විද්‍යාව යනු සමාජ විද්‍යාවකි. දේශපාලනය යනු අන් කවරක් නොව, වෛද්‍ය විද්‍යාව පුළුල් ලෙස ප‍්‍රකාශ වීමය” යන්නයි. ඔහු මේ ප‍්‍රකාශය සිදු කරන්නේ 1848 ජර්මනියේ පැතිරගිය වසංගතයක් නිරීක්ෂණය කිරීමෙන් පසු ලබා දෙන වාර්තාවේය. රෝග පාලනය සඳහා ඔහු ලබා දෙන නිර්දේශ වනුයේ දුප්පතුන්ට යහපත් නිවාස, ආහාර, සනීපාරක්ෂක පහසුකම්, ඔවුන්ගේ දරුවන්ට අධ්‍යාපනය වැනි මූලික පහසුකම් රජය විසින් සපයන ලෙසය. එය ඉතා රැඩිකල් නිර්දේශයක් විය. ඔහු වැඩිදුරටත් පැවසුවේ වෛද්‍යවරුන් දුප්පතුන්ගේ නියෝජිතයන් විය යුතු බවයි.
හිපොක‍්‍රටීස් වෛද්‍ය විද්‍යාවේ පියා නම්, ”වෛද්‍ය විද්‍යාවේ පාප් වහන්සේ” වර්චෝප් ය. (ඔහුගේ මිතුරන් ඔහුව හැඳින්වූයේ එසේය. වෛද්‍ය විද්‍යාව තුළ වර්චෝප්ට හිමි තැන නොලැබීම, ඔහු පිළිබඳව කතා නොකිරීම සැබෑ අභාග්‍යයකි. සමාගම් හසුරුවනු ලබන වෛද්‍ය විද්‍යාවකින්/ වෛද්‍ය අධ්‍යාපනයකින් අද දින එය බලාපොරොත්තු වීමත් මිථ්‍යාවකි. (එනමුත් යහපත් සෞඛ්‍යයක් බලාපොරොත්තු වන කා විසිනුත් දැන සිටිය යුතු චරිතයක් ලෙස මම වර්චෝප් නම් කරමි.
කොරෝනා හා ලෝක දේශපාලනය
2019 අවසාන කාර්තුවේ දී චීනයෙන් මතු වූ නව වසංගතයක් වූ නව කොරෝනා හෙවත් කොවිඞ්-19 අද වනවිට ලෝක දේශපාලනය සහ ආර්ථිකය උඩු යටිකුරු කර ඇත. ඇමරිකාව ඇතුළු බටහිර ලෝකයේ ආර්ථික බලවත්තු අද අන්ත අසරණ වී, වෛරසය හමුවේ දණින් වැටී සිටිති. කොවිඞ්-19 විසින් ඇති කරනු ලබන ආර්ථික අවපාතය මෙපමණකැයි කාහටත් තවම ගණනය කර නොහැකි ව ඇත්තේ වසංගතය තවම පහ වෙනවා තියා, ඒ අසලකටවත් පැමිණ නැති නිසාය. ඒ කෙසේ වෙතත් එය ලෝකය පුරා විශාල ජීවිත හානියක්, විරැුකියාවක්, නිෂ්පාදන බිඳවැටීමක් කරන බව නම් නොඅනුමානය. මෙය අනාගත ශ‍්‍රී ලංකා ආනයන අපනයන වෙළඳපොලට පමණක් නොව, මිලියන 1.6ක් වන විදේශගත ශ‍්‍රමික බලකායට ද බලපාන ප‍්‍රශ්නයක් වනු නොඅනුමානය.
කොරෝනා හා ලාංකික දේශපාලනයේ ”කොරෝනාකරණය”
අද වන විට කොරෝනා යනු ලාංකික දේශපාලනයෙහි නිශ්චිත කාරණාවකි. දේශපාලන තීන්දු ගැනීමේ දී රජය විසින් කොරෝනා පිළිබදව කොතරම් දුරට නිසි තක්සේරුවක් ගන්නේ ද යන්න මීට අදාළ ප‍්‍රධානතම කාරණාවයි.
නිසි කලට විදේශික සංචාරකයන් සඳහා ගුවන්තොටුපල වැසීම සහ පිටරට සිට එන ශ‍්‍රී ලාංකිකයන් නිසි ක‍්‍රමවේදයකට අනුව නිරෝධායනයට යොමු කිරීම මීට සම්බන්ධ කාරණාය. එසේම රට තුළ කොරෝනා පැතිරීම සිදු වන බවට අපමණ සාක්ෂි ඇති විටත්, මැතිවරණ නාමයෝජනා ලබා ගැනීම කල්දමා, රට ලොක්ඩවුන් කිරීමකට නොයොමුවීමත් මීටම අදාළ තවත් කාරණාවකි.
මේ කාරණා සියල්ල සම්බන්ධව රජයට එරෙහි දැඩි විවේචන ඇත.
මීට අමතරව ලාංකික දේශපාලනය ක‍්‍රමයෙන් ”කොරෝනාකරණය” වීමද සිදුවෙමින් පවතී. කොරෝනා තුළින් දේශපාලනික වාසි ලබා ගැනීම මීට කෙළින් ම අදාළය. උදාහරණ ලෙස, කොරෝනා නිසා සමස්ත ලෝක සංචාරක ව්‍යාපාරයම බිද වැටෙමින් තිබුණු අවස්ථාවක එහි වාසිය ලබා ගැනීම පිණිස (කොරෝනා අන්තරාය ද නොසලකා* පිටරටවල සංචාරක ප‍්‍රවර්ධන කටයුතු කිරීම, දැඩි ආරක්ෂක ස්ථානයක් වූ ගුවන් තොටුපලට නිසි ආරක්ෂාව ලබා දීමට අපොහොසත් වී, ඉන් පසු එයින් මිදී ගිය අයවලූන්ට කොරෝනා ව්‍යාප්තිය සඳහා දිගින් දිගටම වරද පැටවීමද මේ කොරෝනාකරණයේ අංගයන් ය.
පසු කාලීනව ජාතිවාදී කොටස් කොරෝනා ව්‍යාප්තිය සඳහා මුස්ලිම් ජනතාවට ඇඟිල්ල දිගු කිරීමට ගත් උත්සාහය සහ සහන බෙදාදීමේ ක‍්‍රියාවලිය සඳහා ස්ථාපිත ක‍්‍රමවේද වෙනුවට දේශපාලනික ක‍්‍රියාවලිය යොදා ගැනීමට ගත් උත්සාහය මේ සඳහා තවත් නිදසුන්ය. ප‍්‍රධාන ප‍්‍රවාහයේ ජනමාධ්‍ය සහ සමාජ මාධ්‍ය භාවිත කොට සමාජ යථාර්ථයත් දේශපාලනික වාසි සඳහා (ධනාත්මක හෝ සෘණාත්මක ලෙස* විකෘති කර පෙන්නනවා නම් ඒ ද කොරෝනාකරණයේ තවත් පැතිකඩකි.
අනාගත දැක්ම
අද අනාගතය හා සම්බන්ධව ඇත්තේ එතරම් යහපත් බලාපොරොත්තුවක් නොවේ. අද (අපේ‍්‍රල් 6* වන විට රෝගීන් 178 හා මරණ 5 ක් වාර්තා වී ඇත. රජයේ වෛද්‍ය නිලධාරීන්ගේ සංගමය ඇතුළු විවිධ කණ්ඩායම් රට තුළ මුළු ආසාදිතයන් ප‍්‍රමාණය ප‍්‍රකාශිත ප‍්‍රමාණයට වඩා ඉතා වැඩිවිය හැකි යැයි ප‍්‍රකාශ කරයි. (ටිප් ඔෆ් ද අයිස්බර්ග් ලෙස හදුන්වන මෙම තත්වය ඕනෑම වසංගතයක් හා සම්බන්ධව සත්‍යයකි. දැනට ආසාදිත රෝග ලක්ෂණ පෙන්නුම් නොකරන වාහකයෝ විශාල වශයෙන් සිටිත් නම් සමාජ මට්ටමේ පරීක්ෂණ වැඩියෙන් සිදු කිරීමේ දැඩි අවශ්‍යතාවක් ඇත. දැනට කෙරෙන පරීක්ෂණ ප‍්‍රමාණය කෙසේවත් ප‍්‍රමාණවත් නොවන බව ශ‍්‍රී ලංකා වෛද්‍ය සංගමය සහ රජය වෛද්‍යවරුන්ගේ සංගමය මේ වන විට පෙන්වාදී ඇත. අත්‍යවශ්‍ය සේවා බිඳවැටීම නිසා, මේ වන විට මහජනතාව ඉතා බලවත් අපහසුතාවකට පත්ව ඇත. එම සේවාවන් සැපයීම සඳහා ස්ථාපනය කර ඇති ක‍්‍රමවේදයේ සාර්ථකත්වයට වඩා දකින්නට ඇත්තේ අසාර්ථකත්වයයි. මෙයට උත්තර සැපයීම රජයේ ප‍්‍රමුඛ කාර්යයක් වනු ඇත. (සමගාමීව ක්රියාත්මක වන මධ්‍ය හා පර්යන්ත සැපයුම් ජාල දෙකක් මේ සඳහා එක් සාර්ථක විකල්පයක් වනු ඇත.
දැනට පවතින ඇඳිරි නීතිය ද දිගින් දිගට ම පවත්වා ගෙන ගිය හැක්කක් නොවන අතර, එය ඉවත් කළ පසු ඇති විය හැකි ජනතා සම්මිශ‍්‍රණය අවම කර ගැනීම සඳහා පහළ මට්ටම තෙක් දිවෙන සාර්ථක සැපයුම් ජාලයක අවශ්‍යතාව ඉතා වැදගත් ය. මෙහිදී ”ගමේ කඩය” සහ ”පාමසිය” ඉතා වැදගත් මෙහෙවරක් ඉටු කරනු ඇත.
මේ වසංගතයේ අප තාම පැමිණ ඇත්තේ කෙටි දුරකි. පළමු ශ‍්‍රී ලාංකික රෝගියා හමුවී තවම මාසයකි. ඇඳිරි නීතිය පනවා සති දෙකකි. තව සති කීපයකින් මේ ප‍්‍රශ්නය විසඳේවි යයි සිතීම යථාර්ථවාදී නොවේ. එසේනම් අපට පැහැදිලිවම මධ්‍යකාලීන හා දිගු කාලීන විසඳුම් තිබිය යුතුය. මේවා සෞඛ්‍ය ක්ෂේත‍්‍රය සඳහා පමණක් නොව, සමාජ හා ආර්ථික ක්ෂේත‍්‍ර සදහා ද විය යුතුය. එසේ ම මහා පරිමාණ සහ ක්ෂුද්‍ර කළමනාකරණයද මෙහි දී වැදගත් වේ.
සෞඛ්‍ය ක්ෂේත‍්‍රයේ අභියෝග
කොරෝනා රෝගීන්ට යහපත් සෞඛ්‍ය සේවාවක් සපයන අතරම අනෙකුත් රෝගීන් සදහාද යහපත් සෞඛ්‍ය සේවාවන් සැපයීම සෞඛ්‍ය ක්ෂේත‍්‍රයේ ප‍්‍රධාන අභියෝගයක් වනු ඇත. කොරෝනා රෝගීන් සුවිශේෂයෙන් ශ්වසන රෝගීන් වන නිසා, ශ්වසන රෝගීන් සහ අනෙක් රෝගීන් අතර මුසු වීම අවම කිරීමේ ක‍්‍රමවේදයක් බාහිර හා අභ්‍යන්තර රෝගීන් සදහා අනුගමනය කිරීම ඉතා සුදුසු වේ. එසේම දැඩි සත්කාර සේවාවන් ද වැඩි කළ යුතුව ඇත. (අද වන විට ශ‍්‍රී ලංකාව පුරා දැඩි සත්කාර සේවාවන් සැපයිය හැක්කේ දිනකට රෝගීන් 600කට අඩු ගණනකටය. එසේම වෛද්‍යවරුන් ඇතුළු සියලූ සෞඛ්‍ය කාර්ය මණ්ඩලවල පූර්ණ ආරක්ෂාව සැපයීම ද අත්‍යවශ්‍ය කාරණාවක් වනු ඇත. මෙම අවශ්‍යතාව ප‍්‍රතිකාර සේවා සහ මහජන සෞඛ්‍ය සේවා සඳහා ද ලබා දිය යුතු වනු ඇත. මෙහි දී මාතෘ හා ළමා සෞඛ්‍ය සේවාවන් විශේෂ සැලකිල්ලකට ලක්කරන්නේ නම් එය වඩාත් යෝග්‍ය වේ.
වෛද්‍ය ප්රසන්න කුරේ
(වෛද්‍ය ප්රසන්න කුරේ මහජන සෞඛ්‍ය පිළිබඳව පශ්චාත් උපාධිලාභියෙකි. සමාජ විද්‍යාව හා ආර්ථික විද්‍යාව පිළිබඳවද පශ්චාත් උපාධිලාභියෙකි. සෞඛ්‍ය අමාත්‍යාංශයේ ප‍්‍රාදේශීය වසංගත රෝග විද්‍යාඥයෙකු ලෙස හා කොළඹ වෛද්‍ය පීඨයේ කථිකාචාර්යවරයෙකු ලෙස සේවය කොට ඇත. ගෝලීය ඒඞ්ස් මර්දන ව්‍යාපෘතියේ හිටපු දකුණු ආසියානු කලාපීය කළමනාකරුවෙකි.
ඡායාරූපය/ ලක්රුවන් වන්නිආරච්චි/Getty Images
