විධායක ජනාධිපතිධුරය අහෝසි කිරීම පිළිබඳ විවාදය නැවත පැනනැගී ඇති තත්වය තුළ, කැපී පෙනෙන දෙයක් තිබේ. එය නම්, මේ කාරණය නිසා බරපතළ මත ගැටුම් ඇතිවී තිබෙන්නේ, පසුගිය කාලය තුළ ‘ප්‍රගතිශීලී කඳවුර’ වශයෙන් හඳුනාගත හැකිව තිබුණු පිරිස අතර බවයි. තත්වය කෙතරම් බැරෑරුම්ද කියනවා නම්, පසුගිය කාලය පුරාම ‘විධායක ජනාධිපති ක්‍රමය අහෝසි කළ යුතුයැයි’ කී කෙනකු, මේ මොහොතේද එය නැවත කියන විට, ඔහු රනිල් වික්‍රමසිංහ තවදුරටත් බලයේ තබාගැනීමේ රහස් හා කූඨ වුවමනාවෙන් කටයුතු කරන අයකු හැටියට පහසුවෙන් හැඳින්වෙන්නට හොඳටෝම ඉඩ තිබේ. මෙවැනි බෙදුමක් ඇතිකිරීම, එක පැත්තකින් රනිල් වික්‍රමසිංහ ජනාධිපතිවරයාගේ දේශපාලන වුවමනාවක් ඉටුවීමක් හැටියටත් කිසිවකු කිවහොත් පුදුමයක් නැත. මන්ද යත්, මේ විවාදයට මැදිවී කැඩී සිටින්නේ බැලූ බැල්මටම රනිල් වික්‍රමසිංහ විරෝධී කඳවුරද වන නිසාය. ඒ අතරේ, මෙපමණ කාලයක් විධායක ජනාධිපති ක්‍රමය අහෝසි කළ යුතුයැයි කියමින් සිටි සමහරුන්ද, දැන් එවැනි වචන කීම පවා, අනිකුන් අතරේ විරෝධයට පාත්‍රවිය හැකි මහා භයානක දෙයක් ලෙස සලකා නිශ්ශබ්දව සිටිනු ද දකින්නට ලැබේ.
විධායක ජනාධිපතිධුරය අහෝසි කිරීමේ සටන් පාඨය, දේශපාලන පක්ෂ දකින ආකාරයත්, පුරවැසි සමාජය දකින ආකාරයත් වෙනස්ය. පුරවැසියන්ද දේශපාලකයන් දකින ආකාරයෙන්ම දකින්නට ගියොත්, පුරවැසි-දේශපාලක වෙනස්කම නැතිවී යනු ඇත. විධායක ජනාධිපති ක්‍රමය අහෝසි කිරීම ලංකාවේ දේශපාලන පක්‍ෂවල වුවමනාවක් නොවේ. අද ලංකාවේ තිබෙන සෑම ප්‍රධාන දේශපාලන පක්‍ෂයක්ම, අතීතයේ කිසියම් මොහොතක හෝ විධායක ජනාධිපති ක්‍රමය යහපත් දෙයක්, යහපත් කෙනකුට යහපත් ලෙස දැකිය හැකි දෙයක් හැටියට දැක තිබේ. ඒ, එක්කෝ ඔවුන් අත ඒ බලය තිබෙන විටය. නැතිනම් එවැනි බලය තිබෙන පාර්ශ්වයක් සමග එකට වාඩිවී සිටින විටය. ඒ එක්කම විධායක ජනාධිපති ක්‍රමයට විරුද්ධ වන අවස්ථාවක්ද ඒ පක්‍ෂවලට තිබේ. ඒ, ඔවුන්ට රාජ්‍ය බලය නැති විටදීය. නැත්නම්, නැතිවෙමින් පවතින විටදීය. ළඟපාතක නැවත ලැබෙන පාටක්ද නැති විටදීය. එහෙත්, යම් මොහොතක රාජ්‍ය බලය අත මානයේ තිබෙන බව පෙනේ නම්, ඔවුන්ගේ දුරේක්‍ෂයට පෙනෙන්නේ ‘යහපත් ලෙස විධායක ජනාධිපති ක්‍රමය පාවිච්චි කිරීමේ’ පෙර කී හැකියාවයි.
එහෙත්, විධායක ජනාධිපති ක්‍රමය අහෝසි කළ යුතුයැයි 1978 සිට මේ දක්වාම නොනැවතී කී පිරිස නම් පුරවැසි සමාජයයි. තමන්ට පාලන බලය ලැබීම, නොලැබීම වැනි කාරණා කිසිවක් ඔවුන්ට වැදගත් නැති නිසා කලින් කලට ඔවුන් සිය මතය වෙනස්කරගත යුතු වන්නේ නැත. එහෙත් අවාසනාවකට, මේ පිරිස රාජ්‍ය බලය හොබවන්නේ නැත. ඒ නිසා විධායක ජනාධිපති ක්‍රමය අහෝසි කරනවා යැයි පොරොන්දු දෙන අය සමග සහයෝගයෙන් වැඩ කරන්නට (සමහර විට රැවටෙන්නට) ඔවුන්ට සිදුවෙයි. චන්ද්‍රිකා කුමාරතුංග, මෛත්‍රීපාල සිරිසේන-රනිල් වික්‍රමසිංහ වැනි දේශපාලකයන් සමග එක කඳවුරක වැඩ කිරීමටද, ඔවුන් විසින් එම පොරොන්දුව නොසලකා හරිනු ලැබීමෙන් පසු කලකිරීමට පත්වීමටද මේ පුරවැසි සමාජයට වරින් වර සිදුවිය. එහෙත්, තම අරමුණ වෙනුවෙන් වැඩ කිරීම පුරවැසි සමාජය විසින් අත්හරිනු ලැබිය යුතු දෙයක් නොවේ.
මේ මොහොතේ, විධායක ජනාධිපති ක්‍රමය අහෝසි කිරීම ගැන කතාව නැවත මතුවී ඇත්තේ ආණ්ඩුව එවැන්නක් කරන්නට යනවායැයි ආරංචි මතුවීමෙන් පසුවය. ඒ අතර, මේ වසරේ ව්‍යවස්ථාවෙන් නියමිත පරිදි ජනාධිපතිවරණය පැවැත්වෙන බවත් ලබන වසරේ මහ මැතිවරණය පැවැත්වෙන බවත් ආණ්ඩුව නිවේදනය කර තිබේ. එහෙත්, ආණ්ඩුවේ නිවේදනය ජනාධිපතිවරණය පැවැත්වෙන බවට කිසිම සහතිකයක් නොවේ. මීට පෙර ආණ්ඩු බලයේ සිටින එජාපයත්, පොහොට්ටුවත් කියන පක්ෂ දෙකම ඇප මුදල් පවා තැන්පත් කර, නාමයෝජනාද බාරදී තිබියදී, පළාත් පාලන ඡන්ද විමසීම් කල්දැමුණු බව මතක් වන විට, ආණ්ඩුවේ නිවේදනයේ කිසිම වැදගම්මක් නිශ්චිතභාවයක් නැත. අනෙක් අතට, මේ වසරේ ජනාධිපතිවරණයක් නිවේදනය කළ යුත්තේ ජනාධිපතිවරයාවත් ආණ්ඩුවවත් නොවේ, මැතිවරණ කොමිසමයි. ව්‍යවස්ථාවෙන් ඒ සඳහා බලය ඇත්තේ කොමිසමටයි. කොමිසම ඒ ගැන ජනාධිපතිවරයාගෙන් අවසරයක් බලාපොරොත්තු විය යුතු ද නැත.
ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාව අනුව, 2024 නොවැම්බර් 17 වන විට ලංකාවේ අලුත් ජනාධිපතිවරයකු සිටිය යුතුය. ඊට පෙර ජනාධිපතිවරණය පැවැත්වෙන්නට නම්, ජුලි මාසයේ අග වත් ජනාධිපතිවරණය ප්‍රකාශයට පත්කළ යුතුය. එය ව්‍යවස්ථාවේ වැදගත් ප්‍රතිපාදනයකි. එය උල්ලංඝනය කිරීම ව්‍යවස්ථාව උල්ලංඝනය කිරීමකි. හොඳයි, ඒ අතර, ආණ්ඩුව විධායක ජනාධිපති ක්‍රමය අහෝසි කරන්නට හදනවායැයි සිතමු. එහි ක්‍රියාවලිය කුමක්ද?
සරලව එය ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථා සංශෝධනයකි. (22). එවැනි කෙටුම්පතක් කැබිනට් මණ්ඩලයට ඉදිරිපත් කර, එය ‘ජනමත විචාරණයකදී ජනතාව විසින් අනුමත කරනු ලැබිය යුතු’ කෙටුම්පතක් හැටියට කැබිනට් මණ්ඩලය තීරණය කළ බවට මණ්ඩලයේ ලේකම් සහතික කළ යුතුය. ඉන්පසු කෙටුම්පත ගැසට් කළ යුතුය. ඉන්පසු සතියක් ඇතුළත පාර්ලිමේන්තුවට ඉදිරිපත් කළ යුතුය. පාර්ලිමේන්තුවට ඉදිරිපත් කර සති දෙකක් ඇතුළත, එයට එරෙහිව ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණයට යා හැකිය. මේ කෙටුම්පත පාර්ලිමේන්තුවට ඉදිරිපත් කෙරෙන්නේ, කොහොමටත් ජනමත විචාරණයකට ඉදිරිපත් කළ යුතුයැයි කැබිනට් මණ්ඩලයේ සහතිකය සමගය. කිසිවකුට නැවතත් ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණයට ගොස් ඉල්ලා සිටින්නට සිදුවන්නේද, ‘මේ කෙටුම්පත පාර්ලිමේන්තුවේ තුනෙන් දෙකක ඡන්දයෙන් හා ජනමත විචාරණයකින් සම්මත විය යුතු බව’යි.
එනිසා ඒ අවස්ථාවේදී ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණයට යාම තේරුමක් නැති දෙයක් හැටියට කිසිවකු කියන්නට ඉඩක් තිබේ. 2000 වසරේ චන්ද්‍රිකා කුමාරතුංග ආණ්ඩුව විසින් ඉදිරිපත් කරන ලද ව්‍යවස්ථා කෙටුම්පත ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණය ඉදිරියේ අභියෝග කළ අවස්ථාවේදී ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණය සිටි ස්ථාවරය වුණේ, කෙටුම්පත ජනමත විචාරණයකට ඉදිරිපත් කළ යුතුයැයි කැබිනට් මණ්ඩලය ඒ වන විටත් තීරණය කර ඇති නිසා, දැන් තමන්ට කළ හැකි කාර්යයක් නැති බවටය. එහෙත්, මේ සම්බන්ධයෙන් තවත් නීති ප්‍රාමාණික මතයක් තිබේ. එනම් අපේ ආන්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවේ, ජනමත විචාරණයකින් 99%ක ඡන්ද ලබාගත්තත් වෙනස් කළ නොහැකි අස්පර්ශනීය විධිවිධාන තිබෙනවාය යන්නයි. උදාහරණයක් හැටියට, ව්‍යවස්ථාවේ මූලික අයිතිවාසිකම් පරිච්ඡෙදයේ 11 වැනි ව්‍යවස්ථාවේ සඳහන් වධහිංසාවෙන් මිදීමට තිබෙන අයිතිය ඔවුහු දක්වති. එය ජනමත විචාරණයකින් වෙනස් කළ හැකිද? යන්න විවාදාපන්නය.
කොහොම වුණත්, ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණය තමන් ඉදිරියට එන පෙත්සම් සම්බන්ධ විමසීමක් පවත්වා සිය තීරණය ජනාධිපතිවරයාට දන්වා යවන විට තවත් සති තුනක්වත් ගතවිය හැකිය. ඉන්පසු පාර්ලිමේන්තුවේ විවාදයට ලක්වෙයි. ඒ සඳහා කවර දින ගණනක් වෙන්විය හැකිදැයි පැහැදිලි නැත. කොහොම වුණත්, අවසානයේ පාර්ලිමේන්තුවේ තුනෙන් දෙකක බහුතරයෙන් සම්මත විය යුතුය. ඉන් මාසයකට පසු ජනමත විචාරණයකට යොමු කෙරෙයි. ජනාධිපතිවරණයේදී එම කෙටුම්පත වැඩි ජනතා කැමැත්තෙන් අනුමත වුණත්, එම කෙටුම්පත ජනමත විචාරණයකදී සම්මත වූ බවට සහතිකය සටහන් කරන්නට ජනාධිපතිවරයාට හැකිවන්නේ දින 28කට පසුවය. ඒ කාලය තුළ, ජනමත විචාරණයේ ප්‍රතිඵලය, ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණය ඉදිරියේ අභියෝගයට ලක් කළ හැකිය.
එවැනි අභියෝගයට ලක්කෙරෙන පෙත්සම්වල බැලූ බැල්මට කිසිම හරයක් නැති බව පෙනෙනවා වුණත්, ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණයට ඒවා විසිකිරීම ගැන තීරණයක් ගන්නට අඩු ගණනේ මාස දෙකක්වත් ගතවෙයි. යම් විදියකින් පෙත්සම් ඉදිරිපත් කර ඇත්තේ, 1982දී සිදුවුණාක් මෙන් මේ ජනමත විචාරණයද දූෂිත එකක් යැයි (එයද පැවැත්වෙන්නේ සාමාන්‍ය ඡන්ද විමසීමක් මෙනි.) කියන පදනමෙන් නම්, ඒ සඳහා සාක්‍ෂි කැඳවීම වැනි දීර්ඝ ක්‍රියාවලියක් ඇරඹෙන්නට ඉඩ තිබේ. ලංකාවේ ඡන්ද පෙත්සම් නඩු විභාග දීර්ඝ කාලයක් ඇදෙන්නකි. මේ විදියට පෙත්සම් විමසීමට ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණය තීරණය කළොත්, මාස 6ක් වත් ඒ සඳහා ගතවෙයි. මේ මුළු කාලය එකට ගණනය කළහොත්, මේ මොහොතේ, අද අදම නව ව්‍යවස්ථා සංශෝධන ටෙකටුම්පත ඉදිරිපත් කළත්, ජුලි අග මැතිවරණ කොමිසම විසින් ජනාධිපතිවරණයක් ප්‍රකාශයට පත්කෙරෙන තාක් කල් ඉහත කී ක්‍රියාවලිය අවසන් කළ නොහේ. එහි තේරුම, ජනමත විචාරණය ගැන කුමක් සිදුවුණත්, ජනාධිපතිවරණය ප්‍රකාශ කළ යුතු කාලය එළැඹෙන බවයි.
ඒ නිසා, ආණ්ඩුවේ වුවමනාව මොකක් වුණත්, ව්‍යවස්ථා සංශෝධන ක්‍රියාවලියක්, ප්‍රායෝගික නොවේ. අනෙක් අතට, රනිල් වික්‍රමසිංහ ජනාධිපතිට හා ඔහුගේ දූෂිත බල හවුලට සමාජය තුළ තිබෙන සාතිශය බහුතර විරෝධය, ඉහත කී ජනමත විචාරණයේදී වුණත් එළියට එනවා නිසැකය. රනිල් හා පොහොට්ටුව පැරදවීමේ වුවමනාව තිබෙන සියලුම බලවේග එක කඳවුරකට ආ විට, (පසුගිය අයිඑච්පී ජනමත විමසුම අනුව 2023 දෙසැම්බරයේදී අනුර කුමාරගේ ජනප්‍රියත්වය 50%කි. සජිත් ප්‍රේමදාසගේ 32%කි. රනිල් වික්‍රමසිංහගේ 8%කි) මේ ජනමත විචාරණය, රනිල්-පොහොට්ටු දුස්-සභාගය දේශපාලනයෙන් අතුගෑවී යෑම සහතික කෙරෙන එකක් වනු ඇත. එයින් පැරදුණු විට, ඒ වහාම ජනාධිපතිවරණය පවත්වනවා හැර වෙන විකල්පයක් ආණ්ඩුවට නැත. ඒ වන විට රනිල් වික්‍රමසිංහ නමැති දේශපාලකයාද ජනතාව විසින් නිර්දය ලෙස දේශපාලන කුනු කූඩයට දමනු ලැබ අවසන්ය.
මේ අතර, ආණ්ඩුවේ හැර වෙන කුමන පක්‍ෂයක වුවද, මහජනතාව බලා සිටින්නේ වික්‍රමසිංහ-රාජපක්ෂ-එජාප- පොහොට්ටු ආණ්ඩුව පරදවන්නටය. සියලු ආකාරයෙන් කියවෙන්නේ ජනාධිපතිවරයාටත්, ආණ්ඩුවටත් ව්‍යවස්ථාමය නීත්‍යනුකූල බලයක් මිස, එට පාලනය කරන්නට කිසිම සදාචාරමය බලයක් නැති බවය. සුජාතභාවයක් නැති බවය.
ඒ අදහස ප්‍රකාශ කරන්නට ඔවුන්ට ස්වාභාවිකවම හිමිවන අවස්ථාවක් එළඹෙයි. ඒ මේ වසරේ අනිවාර්ය වන ජනාධිපතිවරණයයි. ඒ ස්වාභාවික ක්‍රියාවලිය වෙනස් කරන්නට කිසිවකු උත්සාහ කරනවා නම්, කවර කුමන්ත්‍රණයක් වුව ඒ සඳහා කරනවා නම්, ඔවුන් දැනගත යුත්තේ, ජනාධිපතිවරණය පළාත් පාලන ඡන්දයට හෝ පළාත් සභා ඡන්දයට කිසිසේත් සමාන නොවන බවයි. රටට අත්‍යවශ්‍ය වී තිබෙන බල හුවමාරුවක් සඳහා සිය ඡන්දය මේ වසර තුළ පාවිච්චි කිරීමේ චේතනාවෙන් සිටින මහා ජනතාවකට, රනිල් වික්‍රමසිංහ-රාජපක්ෂ-පොහොට්ටු හා එජාප ආණ්ඩුවක් යනු ඒ තරම් ලොකු දෙයක් නොවන බවයි. ‘ආයෙත් අරගලයක් කරලා බලන්නකෝ’ යැයි වහසි බස් කියන ටිරාන් අලස් ඇමතිවරයා වැන්නන්ට හිතාගන්නටවත් බැරි වන ආකාරයේ මහා විශාල මහජන නැගිටීමක් ඇතිවීමට එවැනි දෙයක් හේතු විය හැකි බවයි. 2022 මැයි 9 වැනිදා, අරලියගහ මන්දිරයේ සිට පැමිණි පොහොට්ටු සාමාජිකයන් ගෝල්ෆේස් අරගලයට පහර දුන් විට, ක්‍ෂණයකින් රට පුරා ඇවිළී ගිය ගිනිදැල් කිසිවකුට මතක තිබෙනවා නම්, රටේ මහා විනාසයක් ඇති නොකර ගෝඨාභය රාජපක්ෂ මෙන් නැවක නැගී පලායාම ඒ අය තෝරාගත යුතුයැයි කිව හැකිය.
එහෙත්, මේ වන විට රටේ තිබෙන දේශපාලන පෙළගැසීම් අනුව, ඍජුව ජනතා මර්දනයට යොදාගත හැකි පොලිසියක් හෝ සන්නද්ධ හමුදා, ආණ්ඩුව සතුව නැති බවද, ආණ්ඩුව කියන කියන පදයට මහජනතාව වෙත තුවක්කු එල්ල කරන්නට සූදානම් සෙබළුන් හමුදා හා පොලිසි තුළ නැතිවිය හැකි බවද ඒ සමගම මතක් කරගත යුතුය.
ඒ නිසා, ඡන්දය කල් දැමීම යනු, භයානක පියවරකි. රට මුළුමනින්ම අඳාුරු අගාධයකට ඇදගෙන යාමකි. තමන් රට ගලවාගත්තාය කියා වහසි බස් දොඩන වර්තමාන නායකයන්ම එවැනි අගාධයකට රට ඇද දමන තීරණයක් ගත යුතුදැයි නැවත සලකා බැලීම වටියි. දැන් පොදු මතයක් ගොඩනගා තිබෙන්නේ විධායක ජනධිපති ක්‍රමය ඊළඟ ජනාධිපතිවරණයෙන් පසු අහෝසි කරන්නටය. ඊළඟ ජනාධිපතිවරණයේදී කිසිම ප්‍රධාන අපේක්‍ෂකයකු තමා විධායක ජනාධිපතිධුරය අහෝසි කරන බව කියන්නේ නැත. සජබ ප්‍රමුඛ නායකයන් ඒ ගැන වරෙකදී කීවේ, ‘එහෙම කීවොත් ජනතාව අපට ඡන්දය දෙන්නේ නැහැ. මිනිසුන්ට ඕනෑ තමන් බලයට පත්කරන නායකයා හැකි තරම් කාලයක් ජනාධිපතිධුරයේ රැඳී සිටීමයි.’ කියාය. සජබත්, ජවිපෙත් අඩු වැඩි වශයෙන් කියන්නේ ඒ කතාවයි.
එහෙත්, අපට පැහැදිලි එක දෙයක් තිබේ. මහජන ඡන්දයෙන් විධායක ජනාධිපතිධුරයට පත්වන්නකු අතින් විධායක ජනාධිපති ක්‍රමය අහෝසි වීමට තිබෙන ඉඩකඩ ඉතා අඩු බවයි. ඒ සඳහා කිව හැකි තර්කයක් තිබේ. එනම්, ඊළඟ ජනාධිපතිවරයා පත්වන්නේ අඩු ගණනේ වසර 5ක් එම ධුරයේ සිටීමට බවයි. ඉතාම කලාතුරකින්, ඒ වසර 5 අවසානයේ ජනාධිපති ක්‍රමය අහෝසි කරන්ට ඔවුන් කල්පනා කරන්නට හැකි නමුත්, ප්‍රායෝගිකව විය හැක්කේ සිය දෙවැනි ධුර කාලයෙන් පසුව, ඒ කියන්නේ තමන්ට තවත් වාරයක් ජනාධිපතිධුරයට තරග කරන්නට බැරි තත්වයක් යටතේ, අනෙකුන්ට විධායක ජනාධිපති තනතුරේ රස බලන්නට නොදීම සඳහා එම තනතුර අහෝසි කරන්නට කටයුතු කළ හැකිය. එහෙත්, වසර 10ක කාලයක් පාලනය කර ඒ වන විට, ඒ ජනාධිපති සිටින්නේ ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථා සංශෝධනයක් සඳහා පාර්ලිමේන්තුවේ තුනෙන් දෙකක්වත් ජනමත විචාරණයකදී ජනතා කැමැත්තවත් ගත හැකි ජනප්‍රිය තත්වයක නොවේ. මේ තත්වය සජබටද පොදුය. ජවිපෙටද පොදුය.
ජවිපෙ හෝ සජබ ඊළඟ මහමැතිවරණයේදී බලයට ආවත් ඔවුන්ට මේ අහෝසිය සඳහා තුනෙන් දෙකක බලයක් ලබාගැනීම අපහසු වන්නට හොඳටම ඉඩ තිබෙන්නේ ඒ වන විට විරුද්ධ පක්‍ෂයේ සිටින සජබ, ජවිපෙ හෝ පොහොට්ටුව ඒ සඳහා අනුමතිය නොදෙන නිසාය. ඉතින්, අපි සදාකාලිකවම විධායක ජනාධිපති තනතුර තොරොම්බල් කරමු. විධායක ජනාධිපති තනතුරත් සමග ඉදිරියට යමු.
