දැනට පෙනෙන දේශපාලන සංඥාවලට අනුව ජනාධිපතිවරණය සැප්තැම්බර් මස අගදී පමණ පවත්වන්නට ඉඩ තිබේ. ඒ සඳහා තවත් තිබෙන්නේ මාස පහක් වැනි කෙටි කාලයකි. ඒ නිසාම ජනාධිපතිවරණ තරගයේ උණුසුම ක්‍රම ක්‍රමයෙන් වැඩි වෙමින් පවතී. මෙම පසුබිම තුළ අප රටේ දේශපාලනය ගැන මතුවන ප්‍රශ්නද වැඩිවෙමින් පවතී. එයින් කිහිපයක් ගැන සාකච්ඡා කිරීම මෙම ලිපියේ අරමුණයි. ඒ අතර ළඟදී අභාවයට පත්වූ ආචාර්ය ඒ ටී ආරියරත්න මහතා ගැන කෙටි ඇගැයීමක්ද මේ ලිපියට ඇතුළත් කරමි.
තීරණයක් ගෙන නැති ඡන්දදායකයෝ
ඊළඟ ජනාධිපතිවරණයේදී සිදුවිය හැකි ඡන්දදායක තෝරාගැනීම් පිළිබඳ ජනමත සමීක්‍ෂණ පසුගිය මාස හය පමණ කාලය තිස්සේ එළිදකිමින් තිබේ. මෙම සමීක්‍ෂණ ප්‍රතිඵල ලෙස විශේෂයෙන් සමාජ මාධ්‍යවල පළ කෙරෙන වාර්තාවලට අනුව, එම සමීක්‍ෂණවලින් ප්‍රකාශ වන පුරෝකථනවල ප්‍රධාන ප්‍රවණතා දෙකක් තිබේ. පළමුවැන්න, මුල් කාලයේ ප්‍රකාශ වූ ප්‍රවණතාවකි. එයට අනුව ඉදිරියෙන් සිටින්නේ ජාතික ජන බලවේගයේ අනුර කුමාර දිසානායක මහතා සහ සමගි ජන බලවේගයේ සජිත් ප්‍රේමදාස මහතාය. ජනාධිපතිවරණයෙන් ජය ගැනීමට දිසානායක මහතාට වඩාත් අවකාශය තිබෙන බවද එම සමීක්‍ෂණවලින් අනාවරණය විය. ඒ සමගම දෙවැනි ස්ථානයේ සිටිතැයි අනාවරණය කරනු ලැබූ ප්‍රේමදාස මහතාද ඉහළ ඡන්ද ප්‍රතිශතයක් ගනු ඇතැයි වාර්තා විය. සාම්ප්‍රදායික පක්‍ෂවල අපේක්‍ෂකයන් විය හැකියැයි අනුමාන කළ හැකි රනිල් වික්‍රමසිංහ, මෛත්‍රීපාල සිරිසේන හා නාමල් රාජපක්‍ෂ මහත්වරුන්ට තනි අංකයේ ප්‍රතිශතයන් ලැබෙනු ඇත යන්නද එම පුරෝකථනවල තිබිණ.
එම පුරෝකථනවලට අනුව, ලංකාවේ පාර්ලිමේන්තු දේශපාලනයේ ප්‍රධාන පක්‍ෂ දෙක බවට ජාතික ජන බලවේගය සහ සමගි ජන බලවේගය ස්ථාපිත වීමේ හැකියාවද තිබිණ. සමගි ජන බලවේගය දැනටමත් පාර්ලිමේන්තුවේ ප්‍රධාන විරුද්ධ පක්‍ෂය සහ පොහොට්ටුව පක්‍ෂය ළඟට සිටින ප්‍රධාන පක්‍ෂය වන නිසා, අලුත්ම දේශපාලන ප්‍රවෘත්තියක් විය හැකි වන්නේ, දැනට මන්ත්‍රීවරුන් කිහිප දෙනකුගෙන් සමන්විත ජාතික ජන බලවේගය එක්කෝ පාලක පක්‍ෂය හෝ ප්‍රධාන විපක්‍ෂය බවට පත්වීමයි. ජාජබය ලංකාවේ ප්‍රධාන දේශපාලන පක්‍ෂය බවටත්, එහි අපේක්‍ෂකයා ජනාධිපතිවරයා ලෙස බහුතර ජනතාව විසින් තෝරා ගනු ලැබීමත් සිදුවන්නේ නම් එය ලංකාවේ පමණක් නොව දකුණු ආසියාවේද ඉතා වැදගත් දේශපාලන සිදුවීමක් විය හැකිය. කොළඹ සිටින විදේශ තානාපතිවරුන් ගණනාවක්ද, ජාත්‍යන්තර මූල්‍ය අරමුදලේ නියෝජිතවරුන්ද ජාජබ පක්‍ෂ කාර්යාලයට ගොස් දිසානායක මහතා හමුවී දැන හඳුනාගැනීමෙහි පසුබිමද මෙය විය.
ජනාධිපතිවරණ ප්‍රතිඵල පිළිබඳ දෙවැනි පුරෝකථනය, පසුගිය සති දෙක තුන තුළ එළියට පැමිණ තිබෙන්නකි. එයට අනුව සමීක්‍ෂණයට භාජනය වූ ඡන්දදායකයන්ගෙන් අඩකට ආසන්න ප්‍රමාණයක් තවම සිටින්නේ තමන් ඡන්දය දෙන පක්‍ෂය හෝ අපේක්‍ෂකයා කවුදැයි තවමත් තීරණයක් නොගෙනය. මෙය ඡන්ද ගැන ඡන්දදායකයන් අතර ඉතා ඉහළ උනන්දුවක් තිබෙන ලංකාව සම්බන්ධව විමතිය දනවන ප්‍රවෘත්තියකි. ඒ නිසාම ඒ ගැන මඳක් විමර්ශනය කිරීම අවශ්‍ය දෙයකි.
අපගේ විමසුමට භාජනය කළ යුතු කාරණා දෙක් මෙහිදී මතුවේ. පළමුවැන්න ඡන්දය දීමේ ප්‍රවණතා පිළිබඳ ජනමත සමීක්‍ෂණ ප්‍රතිඵලවල ඇති විශ්වසනීයත්වය පිළිබඳ කරුණයි. දෙවැන්න, ලංකාවේ ඡන්දදායකයන් අඩක් පමණ කවර ජනාධිපති අපේක්‍ෂකයාට ඡන්දය දෙන්නේදැයි තීරණයක් නැත යන්න විශ්වසනීය ප්‍රවෘත්තියක් ලෙස පිළිගතහොත් එම සංසිද්ධියේ ගැබ්වී ඇති දේශපාලන ඇඟවීම් මොනවාද යන්නයි.
මැතිවරණ මත විමසීම්
ශ්‍රී ලංකාවේ මැතිවරණවලදී ඡන්දදායකයාගේ තීරණ ගැනීම සමීක්‍ෂණය කිරීමේ භාවිතය සහ විධික්‍රමය ඒ තරම් දියුණු එකක් නොවන බව පළමුවෙන් පිළිගත යුතුව තිබේ. බොහෝ විට මෙම සමීක්‍ෂණ සිදු කරන්නේ දේශපාලන පක්‍ෂවලට හෝ අපේක්‍ෂකයන්ට සම්බන්ධ පුද්ගලයන් හෝ ආයතන විසින් බව පෙනේ. ඒ නිසාම ප්‍රසිද්ධියට පත්කරන සහ ජනමාධ්‍යවලට ලබාදෙන සමීක්‍ෂණ ප්‍රතිඵලවල විශ්වසනීයත්වය සහ අපක්‍ෂපාතිත්වය පිළිබඳ ප්‍රශ්න මතුවීම වැළැක්විය නොහැකිය.
මැතිවරණ පිළිබඳ මහජන මත සමීක්‍ෂණවලදී, ඡන්දය දෙන්නේ කවර පක්‍ෂයටද, කවර අපේක්‍ෂකයාටද වැනි ප්‍රශ්න අතිශයින්ම සංවේදී ඒවාය. එම නිසාම ‘ඡන්ද අධ්‍යයන විද්‍යාව’ නොහොත් ‘සෙෆොලොජි’ යන විෂය ක්‍ෂෙත්‍රයක් සහ විධික්‍රමද දියුණු කර තිබේ. ලෝකයේ අන් රටවල ඡන්ද මත සමීක්‍ෂණ ආයතන ඡන්ද චර්යා විද්‍යාවට අනුව තම සමීක්‍ෂණ කර ඇති බව, ප්‍රසිද්ධ කරන සමීක්‍ෂණ වාර්තාවත් සමග පළ කර එළි කිරීම සාමාන්‍ය විද්‍යාත්මක භාවිතයයි. ලංකාවේ දැනට පළකර ඇති ඡන්ද මත සමීක්‍ෂණ ප්‍රතිඵල සමග, තමන් යොදාගත් විධික්‍රමය, සාම්පලයේ ප්‍රමාණය, සමීක්‍ෂකයන්ට ලබාදුන් පුහුණුව යනාදි මූලික තොරතුරු ප්‍රකාශ කෙරෙන්නේද යන්න පැහැදිලි නැත. ලංකාවේ ඇත්තටම සිදුවන බව පෙනෙන්නේ, මැතිවරණ දෙපාර්තමේන්තුව ඡන්ද ප්‍රතිඵල නිකුත් කරන ආකාරයටම ඡන්දදායක සමීක්‍ෂණයේ ප්‍රතිඵලද එක් වගුවකින් ප්‍රකාශයට පත්කිරීමයි.
තමන් සිදුකළ සමීක්‍ෂණයේ විධික්‍රමය, එය සිදු කළ කාලය, ස්ථාන, සාම්පලයේ ප්‍රමාණය ආදි විධික්‍රමික තොරතුරු නොසපයන සමීක්‍ෂණ වාර්තාවල විශ්වසනීයත්වය මෙන්ම අව්‍යාජත්වයද පිළිබඳ ප්‍රශ්න මතු කරමින් සාකච්ඡාවක් ඇතිකිරීම දැන් අත්‍යවශ්‍ය වී තිබේ. එසේ නොවුවහොත් වන්නේ, ඡන්දදායක මත විමසීමේ ප්‍රතිඵලයැයි මාධ්‍යයට මුදා හැරෙන වාර්තා මැතිවරණ ප්‍රචාරක ව්‍යාපාරයේම අංගයක් වීමයි.
මැතිවරණ ඡන්දදායක තීරණ අධ්‍යයනය ලංකාවේ ඉතා නොදියුණු ක්‍ෂෙත්‍රයක් නිසාම එම කරුණ දේශපාලන පක්‍ෂවලත්, එවැනි සමීක්‍ෂණ කරන ආයතනවලත් පුද්ගලයන්ගේත් අවධානයට දැන්වත් යොමුවිය යුතුව තිබේ. මැතිවරණ මත නිරීක්‍ෂණය අප සාමාන්‍යයෙන් සිතනවාට වඩා බැරෑරුම් දෙයක් බව දැක්වෙන එක් නිදසුනක් දක්වන්නේ නම් මෙසේය. එවැනි සමීක්‍ෂණවලදී ‘ඔබ ඡන්දය දෙන්නේ කාටද?’ යන ප්‍රශ්නය ඡන්දදායකයන්ගෙන් ඍජුවම ඇසූ විට, සැබෑ පිළිතුරක් නොලැබීමට ඇති ඉඩකඩ වැඩිය.
ඍජු පිළිතුරක් දීමට එම මැලිකමට සංස්කෘතික හා දේශපාලන හේතු තිබේ. ලංකාවේ දේශපාලන සංස්කෘතිය තුළ ඍජු පිළිතුරක් නොදෙන සහ වැරදි පිළිතුරක් දෙන තරමක් විශාල ප්‍රතිශතයක් ඡන්දදායක සාම්පලයක සිටිය හැකිය. ලංකාවේ බොහෝ දෙනා, මේ ලියන මා පවා, ඡන්දය දෙන්නේ කාටදැයි තවත් කෙනකුට එළිදරව් කිරීමට අකමැතිය. ඡන්දය දීමේ තීරණයේ රහස්‍යභාවය රැක්ම අප රටේ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී දේශපාලන සංස්කෘතියේම කොටසකි. එමෙන්ම, මැතිවරණ ප්‍රචණ්ඩත්වය පිළිබඳ බිය නිසාද තම ඡන්ද අනන්‍යතාව නාඳුනන සමීක්‍ෂකයන්ට හෙළි කිරීමට අකමැති ඡන්දදායකයෝද සිටිති. මැතිවරණ සමීක්‍ෂණයේදී මෙම බාධකය ජය ගන්නේ කෙසේද යන්න සමීක්‍ෂණ ආයතන සහ වෘත්තිකයන් අතර සාකච්ඡා විය යුතු තවත් ගැටලුවකි.
තීරණයක් ගෙන නැති ඡන්දදායකයෝ
ජනාධිපතිවරණයේදී ඡන්දය දෙන්නේ කාටදැයි තවමත් තීරණයක් ගෙන නැති ඡන්දදායක ප්‍රතිශතය ගැන දැනට පළවී ඇති සමීක්‍ෂණ වාර්තාවලින් කියවෙන දේ ඇත්ත නම්, එයින් ඇත්තටම කියැවෙන්නේ කුමක්ද? එකිනෙකට තරමක් සම්බන්ධ කාරණා තුනක් අපට මෙහිදී හඳුනාගත හැකිය.
පළමුවැන්න, තම තේරීම තමන් නොහඳුනන, ආගන්තුක සමීක්‍ෂකයන් සමග මුහුණට මුහුණ ලා හෝ දූරකථනය මාධ්‍යයෙන් අනාවරණය කිරීමට අකැමැති ඡන්දදායක සංඛ්‍යාවක් සිටින බවයි. එම ඇකැමැති බව පළකිරීමේ පහසුම මාර්ගය නම්, ‘තවම තීරණය කරලා නෑ’ , ‘තව කල් තියෙනවා’ යන පිළිතුරු දීමයි. මෙවැනි අතීරණාත්මක ප්‍රතිචාරවලට හේතුවක් වන්නේ, ලංකාවේ දැනට තිබෙන බරපතළ දේශපාලන අවිනිශ්චිතතාවයි. කිසිදු පක්‍ෂයක් හෝ අපේක්‍ෂකයකු සමග දේශපාලන වශයෙන් අනන්‍ය වී නොසිටීම, රටේ පවතින දේශපාලන ව්‍යාකුලත්වය සහ අවිනිශ්චිතතාව පිළිබඳ පසුබිම තුළ ‘බුද්ධිමත් ඡන්දදායකයන්’ දැනට ප්‍රවේශම්කාරී පිළිතුරු දීමේ විකල්පය තෝරාගෙන ඇත්නම් එය අපේ සැලකිල්ල යොමු කළ යුතු ප්‍රවණතාවකි. ‘කුණාටුවට පෙර ඇතිවන්නේ නිහඬතාවකි.’ යයි ඉංග්‍රීසි කියමනක් තිබේ. මේ වසරේ අප රටේ සිදුවිය හැකි බරපතළ දේශපාලන වෙනසක් පිළිබඳව මහජනතාවට අවිඥානිකව ඉව වැටී තිබෙන බවක් ඒ වෙතින් ප්‍රකාශ වන්නේදැයි දැන්ම කිව නොහැකිය. ඔක්තෝබර් මාසය තෙක් ඒ සඳහා ඉවසීමෙන් බලා සිටිය යුතුව තිබේ.
දෙවැන්න නම්, විශාල ඡන්දදායක පිරිසක් තම තෝරා ගැනීම තවමත් නොකිරීම, ලංකාවේ දේශපාලන පක්‍ෂ ක්‍රමය හා දේශපාලන නායකත්වය පිළිබඳ ඇති මහජන විශ්වාසය බිඳ වැටීමේ තවත් ප්‍රකාශනයක් වීමයි. එය 2022 වසරේ පුරවැසි අරගලය තුළින්ද ප්‍රකාශයට පත්වූවකි. කිසිම දේශපාලන පක්‍ෂයක් හෝ අපේක්‍ෂකයකු ජනාධිපතිවරණයෙන් ජය ගැනීම සැහැල්ලුවෙන් නොසිතිය යුතු බව එයින් ප්‍රකාශ වන එක් කරුණකි. අනෙක් කරුණ නම්, පුරවැසියන් සතු දේශපාලන කළකිරීම සහ අපේක්‍ෂා භංගත්වය ඒ වෙතින් තීරණාත්මක ලෙස ප්‍රකාශ වන බවය. ඒ වෙතින් ව්‍යංග්‍යයෙන් ප්‍රකාශ වන තවත් වැදගත් කරුණක් තිබේ. එය නම්, මහජනතාවගෙන් අඩක් පමණ අව්‍යාජ වශයෙන් සිස්ටම් චේන්ජ් එකකට කැපවුණු දේශපාලන නායකත්වයක් එන තුරු බලා සිටින බවයි. එය එසේ නම් දැනට තිබෙන තත්වය ගැන සැහැල්ලුවෙන් ඇස්තමේන්තු කිරීමට ජාජබය සහ සජබය යන ප්‍රධාන විරුද්ධ පක්‍ෂ දෙකටම නොහැකිය.
සර්වෝදය සහ ආරියරත්න මහතා
ගිය සතියේ අභාවප්‍රාප්ත වූ සර්වෝදය ව්‍යාපාරයේ නිර්මාතෘවරයා වූ ඒ ටී ආරියරත්න, ලංකාවේ බිහිවූ විශිෂ්ට ගණයේ පුරවැසියෙක්ද, පොදු ජන නායකයෙක්ද විය. ලංකාවේ සමාජවාදී ව්‍යාපාරයේත්, ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයේත් දේශපාලන පක්‍ෂ ක්‍රමයේත් තිබුණු එක් බරපතළ හිස් අවකාශයක්පිරවීමට එතුමා ඉදිරියට පැමිණියේය. ‘සිවිල් සමාජ දේශපාලනය’ යන්නට පුරවැසි ක්‍රියාකාරිත්වවාදී අර්ථයක් සැපයීමද එතුමාගේ සාපේක්‍ෂ වශයෙන් නිවුණු ජීවිතයේ එක් දායකත්වයක් විය.
එතුමා පිරවූ හිස් අවකාශය නම්, රටේ ප්‍රධාන ප්‍රවාහයේ දේශපාලන බලවේග විසින් ආමන්ත්‍රණය නොකෙරුණ, දුගී පීඩිත කොන්කරන ලද සහ ප්‍රතිපත්ති සම්පාදකයන්ද, දේශපාලන පක්‍ෂ විසින්ද නොසලකා හරිනු ලැබූ ජනයාට තමන්ගේම ස්ව-ශක්තිය මත ගොඩ නැගුණු සමාජ කර්තෘකත්වයක් ලබාදීමයි. එය එක් අර්ථයකින් බලන විට 1930 ගණන්වල මුල සහ මැද වසරවල ලංකා සමසමාජ පක්‍ෂය ගොඩනැගූ පිරිස් විසින් ආරම්භ කරන ලද, ‘පහළ සිට සිදුකරන සමාජ විමුක්තිවාදී’ දැක්මම සහ භාවිතයම වෙනත් ආකාරයකින් ඉදිරියට ගෙනයාමකි. බුදුන් වහන්සේගේ ඉගැන්වීම්වල ඇති සමානාත්මතා හා සමාජ විමුක්තිවාදී ධර්මයත්, මහත්මා ගාන්ධි සහ විනෝබා භාවේ යන ඉන්දියානු නූතන ඍෂිවරුන් යයි කිව හැකි ජනනායකයන්ගේ ඉගැන්වීම් සහ භාවිතද සංයෝග කිරීමෙන්, ලංකාවට අලුත් සමාජ දේශපාලන චින්තනයක් ගොඩනැගීමටද එතුමා සමත් විය. මෙය වනාහි දීර්ඝ ලිපියකින් විස්තර කළ යුතු සහ සමාජ විද්‍යාත්මක අධ්‍යයනයක් සඳහා ආරාධනා කරන මාතෘකාවකි.
පසුගිය 2022 වසරේ පුරවැසි අරගලයේදීද අවධාරණය වූ කරුණකට, ආචාර්ය ආරියරත්න මහතා සර්වෝදය ව්‍යාපාරය ආරම්භයේදීම සිය කල්පනාව යෙදවූ බව පෙනේ. එනම් දැනට තිබෙන නියෝජිත ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී ක්‍රමය සහ එය මත ගොඩනැගුණු දේශපාලන පක්‍ෂ ක්‍රමයත්, වෘත්තිය දේශපාලනඥ ක්‍රමයත් තුළ ඇති බරපතළම අඩුවකට ආමන්ත්‍රණය කිරීමයි. එය නම් ඡන්දය ප්‍රකාශ කිරීම හැර, ආණ්ඩුකරණ, ප්‍රතිපත්ති සම්පාදන හා ක්‍රියාත්මක කරන ක්‍රියාවලීන්ගෙන් පුරවැසියන් බැහැර කරනු ලැබීමයි. ලිබරල්, නියෝජන ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය ඇත්තටම බිහිකරන්නේ, හුදෙකලා සහ නිෂ්ක්‍රිය පුරවැසියන්ය.
මැතිවරණවලින් පසුව දේශපාලන පක්‍ෂවලට සහ නායකයන්ට පුරවැසියන් අවුරුදු පහක් හයක්ම වන තුරු අමතක වන්නේ ඒ නිසාය. පුරවැසියන් ආණ්ඩුවලට සහ නිලධාරීන්ට මතක් වන්නේ ඔවුන් මත අසාධාරණ බදු පනවන විටය. නිෂ්ක්‍රිය පුරවැසියන් සක්‍රිය පුරවැසියන් කිරීම, ඒ සඳහා ඔවුන්ගේ සමාජ හා සාමූහික විඥානය ගොඩනැගීම සහ පහළ තෘණභූමි මට්ටමේ ස්වේච්ඡා ‘ආණ්ඩුකරණ’ ක්‍රියාවලියකට පුරවැසියන් සහභාගි කරවීම සහ පුද්ගලික ආත්මාර්ථය පමණක් නොව තමන්ද අයිති ප්‍රජාවේ පොදු යහපත සඳහා පුරවැසියන් කැපවීම, ආරියරත්න මහතා සර්වෝදය ව්‍යාපාරය මගින් ලංකාවට හඳුන්වා දුන් ‘ඍජු ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී’ විකල්පයයි. එය ඉහළ සිට පහළට නොව පහළ සිට ඉහළට ගොඩනැගෙන පුරවැසිවාදී සහ සහභාගිත්වවාදී ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී මාදිලියක්ද විය.
මගේ පුද්ගලික මතය නම්, 20 වැනි සියවසේ ලංකාවේ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී න්‍යායේ සහ භාවිතයේ නව දේශීය නිපැයුම් ගැන කරන විචාරාත්මක අධ්‍යයනයකදී ආචාර්ය ආරියරත්න මහතාගේ දායකත්වය කිසිසේත් අමතක නොකළ හැකි බවයි.
