අප ඉගෙනගත් වාර්තාකරණීය ඉතිහාසය මෙන්ම අප තුළ මුල් ඇදී ඇති විශ්වාස, මතිමතාන්තර බොහොමයක් ද සියුම් ලෙස කොනිත්තන අපූරු පරිවර්තන කෘතියක් ලෙස සේපියන්ස් හැඳින්විය හැකි ය. මේ විවාදාපන්න කෘතියේ කතුවරයා වන්නේ ජෙරුසලමේ හීබෲ සරසවියේ ඉතිහාසය පිළිබඳ ආචාර්ය යුවාල් නෝආ හරාරි ය. ඔහුගේ පර්යේෂණයන්හි විශේෂත්වය වන්නේ පිළිගත් සමාජ සම්මත, විශ්වාස පද්ධති මෙන්ම ඉතිහාසය හා වර්තමානය ද සිය හෘදය සාක්ෂියට එකඟව නව මානයකින් නිරීක්ෂණය කිරීම ය. ඔහු අප ජීවත්වන ලෝකයේ වෘත්තාන්තයන් ප්‍රශ්න කරයි. ‘සංවර්ධනය’ යන ලේබලය යටතේ අතීතයේ සිදුවූ හා වර්තමානයේදී සිදුවෙමින් පවත්නා ක්‍රියාදාමයන් ගවේෂණය කරයි. විවාදාත්මක ක්ෂේත්‍රයන්හි ප්‍රවේශයන් තුළට නොබියව ඇතුළුවන ඔහු, ඒවාට නොබියව මුහුණදීම සඳහා පාඨකයාට ද දිරිය සපයයි. නවනළු රසවල සියලු රස සංගෘහිත වූ මෙවැනි ශාස්ත්‍රීය කෘතියක් පාඨකයාට කියවන්නට ලැබෙන්නේ කලාතුරකිනි. මෙවැනි රසවත් වූත්, බරසාර වූත් කෘතියක් සිංහල පාඨකයාට තිළිණ කිරීම වෛද්‍ය මංජුල කල්දේරාගේ ප්‍රශංසනීය වෑයමක් බව ද ඒ සමගම සටහන් කර තැබීම සුදුසු ය. සේපියන්ස් සුභාවි ප්‍රකාශනයකි.
වසර 70,000කට ප්‍රථම හෝමෝ සේපියන්ස් විශේෂයට අයත් වන ජීවින් විසින් සංස්කෘතින් නම් වූ විචිත්‍ර ව්‍යුහයන් ආරම්භ කරනු ලැබීමෙන් අනතුරුව සිදුවූ සංවර්ධන ක්‍රියාදාමයන්හි හැඩතල විමර්ශනයට ලක් කරමින් ඉතිහාසයේ ගලායාම අනුක්‍රමිකව විස්තර කරන මේ කෘතිය කොටස් 4කින් සමන්විත ය. ඒවා නම් කොට ඇත්තේ බුද්ධිමය විප්ලවය, කෘෂිකාර්මික විප්ලවය, මානව වර්ගයා එක්සත් කිරීම හා විද්‍යාත්මක විප්ලවය වශයෙනි. ඉතිහාසය නම් වූ ඇටසැකිල්ල ලෙයින් මසින් පිරවීමට ප්‍රබල උත්සාහයක යෙදෙන කතුවරයා පාඨකයා හමුවට එන්නේ සාහිත්‍යයික පරිකල්පනයන්ගෙන් උපකල්පනයන්ගෙන් හා සූක්ෂ්මාත්මතාවෙන් ද යුතු අපූර්වාකාරයේ නවීන ඉතිහාසඥයකු ලෙස ය.
දඩයම් යුගයේ මානවයාගේ සමාජ දේශපාලන ලෝකය, අප ඉතාමත්ම අඩුවෙන් අතපත ගෑ තවත් එක් ක්ෂේත්‍රයක් වන බව පෙන්වා දෙන ඔහු හුඹසක් වැනි සොහොන් කොතක්, ගුහා සිතුවමක් හෝ ඇටසැකිලිවලින් නිර්මිත ප්‍රතිමාවක් ගැන කන්දක් උසට ප්‍රවාද ගොඩනගනු වෙනුවට ගල්යුගයේ විසූ අපගේ මුතුන්මිත්තන් ඉතිහාසය නම් වූ රඟමඩලේ රඟදැක්වූ රංගනයන්ගේ යථා ස්වභාවය විමර්ශනය කිරීම වැදගත් යැයි සිතයි. වසර 30,000කට පෙර ස්ටාඩෙල් සිංහයා කැටයම් කළ මානවයාට වඩා කායික හා බුද්ධිමය හැකියාවන් අතින් අප ඉදිරියෙන් සිටින්නේ ද යන ප්‍රශ්නය දෙස තීක්ෂ්ණ බැල්මක් හෙළයි. ආදි මානවයාගේ ක්‍රියාවන්හි ඓතිහාසික පරිණාමය විස්තර කරන්නට ඔහු උත්සුක වන්නේ ඒ අනුව ය.
පිටු 550කින් සමන්විත මේ කෘතියේ අවසාන කොටස වන විද්‍යාත්මක විප්ලවය කෙරෙහි මෙහිදී අප විශේෂ අවධානයක් යොමු කරන්නේ එය එක්තරා ආකාරයක අනාගත වංශකතාවක් ලෙසින් ද හැඟීයන හෙයිනි.
නූතන විද්‍යාවේ සාධනීය වූත් ඇතැම්විට නිශේධනීය වූත් ඉසව්, පෙන්වා දෙමින් ඉතිහාසය ගවේෂණය කරන කතුවරයා වැඩිදුරටත් පවසන්නේ ‘නූතන විද්‍යාව’ මින් පෙර වූ කිසිදු දැනුම් සම්ප්‍රදායකට වඩා ගතික, නම්‍යශීලී සහ විපරම්කාරී වී ඇත්තේ එකම හේතුවක් මුල්වීමෙනියි කියා ය. ඒ, නොදැනුවත්කම පිළිගැනීමයි.
නූතන විද්‍යාව සියලු පූර්ව සම්ප්‍රදායන්ගෙන් වෙනස්වීමේ හේතුසාධක 3ක් මෙහිදී ඉදිරිපත් කෙරෙන අතර එහි ආරම්භක හේතුසාධකය ලෙස දැක්වෙන්නේ වර්තමාන විද්‍යාවට පාදකව ඇති Ignoramus නම් වූ ලතින් වචනයයි. එහි තේරුම ‘අපි නොදනිමු’ යන්නය. ඒ අනුව නූතන විද්‍යාව එසේ වැදගත් ප්‍රශ්න හමුවේ සිය සාමූහික නොදැනුවත් බව පිළිගැනීම හේතුවෙන් ම වඩාත් සුවිශේෂ වූ අයුරු පෙන්වා දෙන කතුවරයා කියන්නේ පරිණාමවාදයේ පියා ලෙස සැලකෙන ‘ඩාවින්’, කිසිදු දිනෙක තමන් අවසන් ‘ජීවවිද්‍යාඥයා’ බවට පාරම්බා නොමැති බව ය. මිනිස් මස්තිෂ්කයන් විසින් විඥානය කෙසේ නම් නිෂ්පාදනය කරනු ලබන්නේ ද යන්න පිළිබඳව තමනට කිසිදු හොඳ පැහැදිලි කිරීමක් කළ නොහැකි බව ජීවවිද්‍යාඥයෝ පිළිගනිති’යි ඔහු කියයි. භෞතික විද්‍යාඥයන් පවා තමන් නොදන්නා බව පිළිගැනීමට මැලි නොවන ක්ෂේත්‍ර කිහිපයක්ම තිබේ. මහා පිපුරුමට හේතුවූයේ කුමක් ද යන්න මෙන්ම ක්වොන්ටම් යාන්ත්‍රණය හා සාපේක්ෂතාවාදය අතර සාම්‍යයක් ඇති කරන්නේ කෙසේ ද යන්න ඉන් කිහිපයකි.
කෙසේ වුවද පසුගිය සියවස් පහක කාලසීමාව තුළ විද්‍යාත්මක පර්යේෂණ සඳහා ආයෝජනය කිරීම ලාභ උපයන්නක් බවට විශ්වාසයක් ද මිනිසුන් තුළ අනුක්‍රමයෙන් වර්ධනය වූ ආකාරය මෙහිදී පෙන්වා දෙන්නේ මතක සම්භාරයක් පාඨක සිත්සතන් තුළට කැඳවමිනි. පසුගිය දශක කිහිපය තුළ අමෙරිකා එක්සත් ජනපදය ඩොලර් බිලියන ගණනාවක් වෙන් කර ඇත්තේ ද න්‍යෂ්ටික භෞතික විද්‍යාව අධ්‍යයනය වෙනුවෙනි. පොතේ 4 වන කොටසේ පරිච්ඡේද ගණනාවකින් විස්තර වන්නේ විද්‍යාත්මක පර්යේෂණ ඔස්සේ තම බලය වඩ වඩා වර්ධනය කරගැනීමට අවකාශයක් විවර වීම පිළිබඳව මිනිසුන් තුළ වූ විශ්වාසය අනුක්‍රමිකව වර්ධනය වීම, විද්‍යාව, දේශපාලනය හා ආර්ථිකය අතර බැඳීමක් ඇතිවීම හා ඒ බැඳීම ඇතිකරන ලද්දේ කුමක් විසින් ද යන කරුණු පිළිබඳව ය. නූතන විද්‍යාවෙහි තවත් එක් විශේෂත්වයක් වන්නේ පෞරාණික සම්භාව්‍ය ලේඛනවල, ආගමික ශූද්ධ ග්‍රන්ථවල විරල වශයෙන් දක්නට ලැබෙන ගණනය කිරීම් (ප්‍රස්ථාර අනුසාරයෙන් පැහැදිලි කිරීම් ආදි) විද්‍යාවේදී පැහැදිලි ලෙස ඉදිරිපත් කර තිබීම යැයි ද කතුවරයා පවසයි. 1867 දී අයිසෙක් නිව්ටන් The Mathematical Principles of Natural Philosophy (ස්වාභාවික දර්ශනවාදයේ ගණිතමය මූලධර්ම) මැයෙන් ප්‍රකාශයට පත් කළ කෘතිය නූතන ඉතිහාසයේ දී සැලකුණේ ද ඉතා වැදගත් කෘතියක් ලෙසිනි. වැඩි දෙනෙකුට නූතන විද්‍යාව ග්‍රහණය කරගැනීම තරමක් දුෂ්කර වී ඇත්තේ ද එහි ගණිතමය භාෂාව අවශෝෂණය කරගැනීම පිළිබඳ ප්‍රශ්නය හේතුවෙන් වන බව ද කතුවරයා අවධාරණය කරයි.
මේ ඉතිහාස කතාවේ එක් අපූරු ලක්ෂණයක් ලෙස අපට පෙනීයන්නේ යුරෝපයට හෝ ආසියාවට හෝ නූතන විද්‍යාවට හෝ පාරම්පරික ඥානයට හෝ අතීතයට හෝ වර්තමානයට හෝ වැඩි ලකුණු එකතු කරදෙමින්, ඒ කිසිවකුට හෝ කිසිවකට සාධනීය මුහුණුවරක් ලබාදීමට කතුවරයා කිසිදු උත්සාහයක නොයෙදීමයි. බොහෝ දුර ඈතක පිහිටි ආගන්තුක දේශයක් කරා යාත්‍රාකොට වෙරළ පැගූ සැණින්, ‘මේ භූමිය මගේ රාජ්‍යයට, මගේ රජතුමාට’ යැයි කියමින් පාරම්බෑවේ යුරෝපීයයන් බව පෙන්වා දෙන අතරේ ම නූතන විද්‍යාව වැඩි වර්ධනය වූයේ යුරෝපීය අධිරාජ්‍යයන්ට පින්සිදුවන්නට බව පැවසීමට ද කතුවරයා නොපැකිළෙයි. එහෙත් ඉන් විශද වන්නේ යුරෝපීයයන් සතුව විශේෂිත වූ විද්‍යාව පිළිබඳ ජානයක් තිබීම නොවන බවත් යුරෝපීයයන් සදාකල්හිම භෞතික විද්‍යාවේ, ජීවවිද්‍යාවේ ආධිපත්‍යය දරනු ඇතැයි අදහසක් ඉන් ගම්‍යමාන නොවන බවත් ඔහු කියා සිටී. මධ්‍යධරණී ඔටෝමාන් අධිරාජ්‍යයේ, පර්සියාවේ සෆාවිද් අධිරාජ්‍යයේ හා ඉන්දියාවේ මෝගල් අධිරාජ්‍යයේත් චීනයේ චිංග්, මිංග් පෙළපත්වලත් ස්වර්ණමය කාලපරිචේඡේද පැවැති පූර්ව නූතන යුගය පිළිබඳ දීර්ඝ හා අපුරු තොරතුරු මතු කර දෙන යුවාල් නෝආ හරාරි, වැඩිදුරටත් පෙන්වා දෙන්නේ යුරෝපය වැදගත් දේශපාලනික, ආර්ථික හා සංස්කෘතික වර්ධනයක් සිදුවීමට තරම් උචිත ගෘහයක් වූයේ 15 වන අගභාගයේදී වන බව ය.
කතුවරයාට අනුව කාර්මික විප්ලවය විසින් සමාජයේ විප්ලවීය හැරවුම් දුසිම් ගණනාවක් සිදු කර තිබේ. (මේවායේ සාධනීය නිෂේධනීය ලක්ෂණ පිළිබඳව ද ඔහු වෙන්වෙන්ව කරුණු දක්වයි.) මෙහි දී නාගරීකරණය, ගැමිගොවි ප්‍රජාව අභාවයට යාම, පොදුජනයා අතට බලය ලැබීම, ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය බිහිවීම මෙන්ම කම්කරු නිර්ධන පන්තියක් බිහිවීම ද අනුක්‍රමිකව සිදු වූ අයුරු පෙන්වා දෙන කතුවරයා එහෙත් මේ සියලු ම පෙරළි මානව ජීවිතයෙහි සිදු වූ බරපතළ සමාජ විප්ලවයන් විසින් අඟුටුමිට්ටන් බවට පත්කරවනු ලැබු ආකාරය පෙන්වාදීමට ද පසුබට නොවෙයි. මෙහි වඩාත් බරපතළ කාරණාව ලෙස ඔහු මතුකර දක්වන්නේ පවුල් සංස්ථාව හා ප්‍රාදේශීය ප්‍රජාව කුඩා කරමින් ඒ වෙනුවට රාජ්‍ය සහ වෙළෙඳපොල උසින් වැඩීයාමයි. ඊට පෙර සිදු වූ බුද්ධිමය විප්ලවය හා කෘෂිකාර්මික විප්ලවයට පසුව ද මිනිසා කුඩා හා සමීප ප්‍රජාවක් ලෙසට ජීවත් වූ බවත් සියලු මානව සමාජයන්හි ‘තැනුම් ඒකකය’ වූයේ පවුල හා ප්‍රජාව ම බවත් ඔහු සිහිගන්වයි. එහෙත් මේ තැනුම් ඒකකය පරමාණු තරමට පොඩිපට්ටම් කරදැමීම සඳහා කාර්මික විප්ලවයට ගත වූයේ සියවස් දෙකකට ද අඩු කාලයකි. එය සිදු වූ ආකාරය පිළිබඳව ඔහු කරන දීර්ඝ පැහැදිලි කිරීම් අතරේ වන එක් අවධාරණයකි මේ
රාජ්‍යය හා වෙළෙඳපොළ මහජනයා කරා ප්‍රතික්ෂේප කළ නොහැකි යෝජනාවක් ගෙන පැමිණුණි. ‘ඔබ ඔබම වන්න’ ඔවුහු කියා සිටියහ. “ඔබ කැමති ඕනෑම කෙනෙකු හා විවාහ වන්න. දෙමව්පියන්ගේ කැමැත්ත අකමැත්ත ගැන වද නොවන්න. ප්‍රජාවේ වැඩිහිටියන්ගේ නළල රැලි ගැන්වුවද ඔබ කැමති ඔබට ගැළපෙන ඕනෑම රැකියාවක් කරන්න. ඔබේ පවුල සමඟ රෑ කෑමකට සතියකට වරක් හෝ පැමිණීමට නොහැකි තැනක වුවත් ඔබ කැමති නම් වෙසෙන්න. තවදුරටත් ඔබ ඔබේ පවුල හෝ ප්‍රජාව මත යැපෙන්නෙක් නොවේ. ඒ වෙනුවට රාජ්‍ය හා වෙළෙඳපොළ වන අපි ඔබ රැකබලා ගන්නෙමු. අපි ඔබට කුසට අහරක්, හිසට වහලක්, වඩා හොඳ අධ්‍යාපනයක්, උපරිම සෞඛ්‍ය පහසුකම්, සුභසාධනය හා රැකීරක්‍ෂා සපයන්නෙමු”. (සේපියන්ස්, 476 පිටුව)
මෙය ‘පුද්ගල නිදහස’ නොවන්නේදැයි කෙනෙකුට තර්ක කළ හැකිය. (නිදහස සම්බන්ධයෙන් ඉතා පුළුල් හා පෙර නෑසූවිරු ආකාරයේ උත්ප්‍රාසාත්මක විවරණයක් ද මේ කෘතිය පාඨකයා ඉදිරියේ තබයි) කෙසේ වුවද කතුවරයා මෙහිදී පෙන්වා දෙන්නේ මේ පුද්ගල නිදහස වෙනුවෙන් මිනිසාට මිලක් ගෙවන්නට සිදුවී ඇති බව ය. ‘දැන් අප බොහෝ දෙනා ශක්තිමත් පවුල් හා ප්‍රජාවන් අහිමිවීම ගැන පසුතැවිලි වන අතර ම ආගන්තුක බවකින් ද පීඩා විදිමු’ කියා ඔහු කියයි.
‘විද්‍යාත්මක විප්ලවය’ ලෙස නම් කෙරෙන පොතේ 4 වන කොටසේ ආරම්භය හෙවත් 14 වන පරිච්ඡේදය නම් කොට ඇත්තේ අවිද්‍යාව සොයාගැනීම ලෙස ය. මෙහිදී කතුවරයා ඉතා සරල උදාහරණයක් පෙන්වා දෙමින් පවසන්නේ ක්‍රි.ව. 1000දී ස්පාඤ්ඤයේ ගැමියකු දීර්ඝ නිද්‍රාවකට වැටී අවුරුදු 500කට පසු එනම් ක්‍රි.ව. 1500දී අවදිවූවේ නම් (කොලොම්බස්ගේ නෞකාවල නැවියන්ගේ ඝෝෂාව මැද) ඔහු ලෝකය සංජානනය කරනු ඇත්තේ පෙරපරිදිම යැයි කියා ය. එහෙත් කොලොම්බස්ගේ නැවියන් (ක්‍රි.ව. 1500 දී) එවැනිම වූ ශිශිර නිද්‍රාවකට පත්වී වසර 500 කට පසු විසිඑක්වන සියවසේ අයිෆෝනයක හඬින් අවදි වුණ හොත් ඔවුන් තුළ මතුවනු ඇත්තේ දෙගිඩියාවකි. ඔවුන්ගේ ප්‍රශ්නය මෙවැනි විය හැකි ය.
මේ දිව්‍ය ලෝකය ද? එහෙම නැත්තං අපාය ද?
විද්‍යාත්මක විප්ලවයේ වඩාත් ම තීරණාත්මක මොහොත සලකුණු කෙරුණේ පළමු පරමාණුක බෝම්බය පුපුරාගිය හඬිනියි, ඔහු කියයි. අමෙරිකානු විද්‍යාඥයන් විසින් නිව්මෙක්සිකෝහි ඇලමොගෝඩෝහි දී එය පුපුරවා හරිනු ලැබුවේ 1945 ජූලි 16 වනදා ය. මේ මුල්ම න්‍යෂ්ටික බෝම්බය පිපිරී තත්පර 8කට පසු, එය දැසින් දුටු රොබට් ඕපන් හයිමර් නම් වූ භෞතික විද්‍යාඥයා ඒ පිළිබඳ සිය අදහස පළකර ඇත්තේ භගවද් ගීතාවේ උපුටනයකිනි.
‘දැන් මම මරණය වන්නෙමි. ලෝකයක් විනාශ කරන්නා වෙමි’
මේ මොහොත ගැන මෙන්ම විද්‍යාත්මක විප්ලවය පිළිබඳව ද කිසියම් වූ නිර්වචනයක් සපයන යුවාල් නෝආ හරාරි, එය සටහන් කර තබන්නේ මෙසේ ය.
ඒ මොහොතේ පටන් මිනිසාට ඉතිහාසයේ ගමන්මග වෙනස් කිරීමට පමණක් නොව එය නිමාවට පත්කිරීමේ හැකියාව ද ලැබිණ.
කෘතියේ අවසානය දක්වා කියවාගෙන යන පාඨකයා තුළ කුතුහලාත්මක සැකසාංකාවක් හටගන්නේ ද මේ නිමාව පිළිබඳවම ය.
විද්‍යාවේ දියුණුව, කාර්මික විප්ලවය මානවයාට ලබා දුන් වාසි අවාසි පෙන්වා දීම සඳහා මෙහිදී කවුළු ගණනාවක් ම විවර කෙරේ. ඒ අතරම ඇතැම් සම්මතයන්, පොදු පිළිගැනීම්, විශ්ව ප්‍රකාශන සම්බන්ධයෙන් ඉදිරිපත් කෙරෙන අපූරු අර්ථකථන ද වේ. ඒවා බෙහෙවින් විවාදාපන්න ය. අපූර්වත්වයෙන් යුක්ත ය. එවැනි එක් අවධාරණයක් මෙහිදී ඉදිරිපත් කෙරෙන්නේ අමෙරිකානු නිදහස් ප්‍රකාශනයේ එන පහත සඳහන් ඡේදය ප්‍රස්තුතව ය.
අපි මේ සත්‍යයන් ස්වයංප්‍රත්‍යක්ෂ බැව් තරයේ විශ්වාස කරමු. සියලු මිනිසුන් සමානයන් ලෙස මවා ඇත්තේ ය. ඔවුන්ගේ මැවුම්කරු විසින් වෙනස් කළ නොහැකි අයිතීන් ඔවුන් වෙත පවරා දී ඇත්තේ ය.
මේ පිළිබඳ සිය අදහස් දක්වන කතුවරයා කියාසිටින්නේ මිනිසුන්ගේ මැවීම සිදු නොවුණා සේම කිසිදු දෙයක් පවරා දුන් මැවුම්කරුවෙක්ද නැත්තේ ය. ඇත්තේ කිසිදු අභිප්‍රායකින් තොරව ජීවින් ජනිත කිරීම කරා යොමු වූ අන්ධ පරිණාමීය ක්‍රියාදාමයකි යි කියා ය. ඔහු මීට නිදසුන් සපයන්නේ අයිතිවාසිකම් කියා දෙයක් ජෛවවිද්‍යාවේ නැත්තේ ය යනුවෙනි. කුරුල්ලන් පියා සලන්නේ එය උන්ගේ අයිතියක් නිසා නොව උන්ට අත්තටු ඇති නිසා ය. ඒ අනුව ‘නිදහස’ යනු ද මිනිසුන් විසින් සොයාගනු ලැබූ මිනිසාගේම පරිකල්පනය තුළ පවතින සංකල්පයක් පමණි.
ඉතින් සතුට ගැන කුමක් කිවහැකි ද?
මෙතෙක් කල් ජීවවිද්‍යා පර්යේෂණ කිසිවකටත් ‘සතුට’ යනු කුමක්ද යන්න පිළිබඳ පැහැදිලි අර්ථකථනයක් ඉදිරිපත් කිරීමට හැකි නොවූ බව ය ඔහු පෙන්වා දෙන්නේ.
‘පසුගිය වසර 500 තුළ අපි විස්මිත විප්ලවයන් පෙළක් අත්විඳ ඇත්තෙමු’ යි කියන කතුවරයාට අපිදු එකඟ වෙමු. ලෝකය තනියායක්, ඓතිහාසික ගෝලයක් බවට පත්වී තිබේ. ආර්ථිකය තුරඟකුගේ වේගයෙන් ඉදිරියට දිවයයි. පිමි පනියි. මානවයෝ (සුළු පිරිසක් හෝ) සුරලොව සුරසම්පත් අත්විඳිමින් පසුවෙති.
එහෙත් …..? අපි සතුටින් සිටින්නෙමු ද?
මේ ප්‍රශ්නය බරපතළ ලෙස මතු කරන කතුවරයා, පාඨකයාට ද ඇරියුම් කරන්නේ මොහොතක් පසුහැරී බලන ලෙසටය. වසර 70,000කට ආසන්න කාලසීමාවක් තුළ මිනිසුන් පොදි බැඳගත් ධනය බලශක්තියක් ලෙස නව සන්තුෂ්ටියක් ජනනය කර ඇත්තේ ද? නැතහොත් ඒවා පවතින්නේ හුදෙක් සැපසම්පත් ගබඩාවක මුහුණුවරින් ගල්ගැසී බව පෙනී නොයන්නේ ද? බුද්ධිමය විප්ලවය ඇරඹී ගෙවී ගිය කැලඹිලි සහගත කාලය තුළ ලෝකය ජීවත්වීමට වඩා සුදුසු ස්ථානයක් බවට පත්වුණේ ද?
සතුට පිළිබඳ විවිධ මතිමතාන්තර, මතවාද ලෝකයෙහි පවතී. ජාතිකවාදීන් දේශපාලන ස්වයංනිර්ණ අයිතියක් ගැන එහි අවශ්‍යතාව ගැන කියද්දී කොමියුනිස්ට්වාදින්ගේ විශ්වාසය වන්නේ පීඩිත පන්ති ආඥාදායකත්වයක් යටතේ හැමදෙනාටම සතුටින් සිටිය හැකිවන බව ය. ධනවාදීහු ආර්ථික වර්ධනය, භාණ්ඩ සුලබවීම ඇතුළු නිදහස් වෙළෙඳපොළ ආර්ථිකය, මිනිසුන් සුවිසල් වූ සතුටක් කරා ගෙනයන්නේ යැයි විශ්වාස කරති. එහෙත් සැබෑ සතුට මිනිසා අත්පත් කරගෙන ඇත්තේදැයි විමසන කතුවරයා සැකෙවින් හා පැහැදිලි ලෙස පෙන්වා දෙන්නේ බුදුදහමේ ආස්ථානය ‘සතුට’ සඳහා බෙහෙවින්ම උපස්ථම්භක වන බවයි.
බුද්ධ ධර්මයට අනුව ගැටලුව නම් අපේ සංවේදනාවන් සෑම මොහොතකම වෙනස් වන්නා වූ සාගරයේ රැලි සේ ම තාවකාලික කම්පනයන්ට වඩා වැඩි දෙයක් නොවීමයි. මීට මිනිත්තු පහකට පළමු මා හට දැනුණේ සතුටකි, අරමුණුවත් බවකි, දැන් ඒ හැඟුම් පහව ගොසිනි. මා හට දැනෙනුයේ දුකකි, දුර්මුඛ බවකි. එහෙයින් ප්‍රසන්න වු සංවේදනාවන් අත්විඳිනු කැමැත්තේ නම් මවිසින් නිරන්තරයෙන් ඒවා ලුහුබැඳ යා යුතු අතරම අප්‍රසන්න වූ සංවේදනාවන් පලවා හැරිය යුතු වෙයි. මා ඒ පරිශ්‍රමයෙන් ජයග්‍රහණය කළ ද ඒ වහාම ඒ දේ නැවත නැවතත් පටන්ගත යුතු වන්නේ මගේ පැනයන්ට දිගු කලක් පවත්නා පාරිතෝෂිකයක් කවර කලෙකවත් නොලබමිනි.
එවන් තාවකාලික තිළිණයක් ලබාගැනීම සම්බන්ධයෙන් ඇති වැදගත්කම කුමක් ද? ලද වහාම අතුරුදන් වන්නා වූ දෙයක් ලබා ගැනුමට මෙතරම් වෙර වෑයමින් අරගල කරනුයේ ඇයි? බුදුදහමට අනුව වේදනාවන්ගේ මූලය දුක, වේදනාව හෝ නිරර්ථකභාවය විඳීම නොවන්නේ ය. වේදනාවේ සැබෑ මූලය වන්නේ අප හට නිරන්තරයෙන් ආතතිය, අතෘප්තිකර බව හා අවිවේකී බව උරුම කර දෙන්නා වූ, මේ නිමක් නැති, ඵල්ලයක් නැති අනිස්ථිර සංවේදනාවන් ලුහුබැඳ යෑමයි. (524-525 පිටු)
(මේ පිළිබඳ බොහෝ පැහැදිලි කිරීම් අන්තර්ගතව ඇතිමුත් මෙවැනි ලිපියකින් ඒවා විස්තර කිරීම අපහසු ය.)
රණකාමින්ගේ නිර්භීතභාවය කෙරෙහි, සාන්තුවරයන්ගේ ත්‍යාගශීලී බව හා කලාකරුවන්ගේ නිර්මාණශීලිභාවය කෙරෙහි වැඩි අවධානයක් යොමු කරන ඉතිහාස පොත්, මේ සියල්ල පුද්ගල සතුට හෝ දුක වේදනාව සම්බන්ධයෙන් බලපෑ ආකාරය ගැන කිසිදු සඳහනක් නොකිරීම, අපගේ ඉතිහාසය තේරුම් ගැනීමේ ලා සැලකිය යුතු හිදැසක් ඉතිරි කර ඇති හෙයින් එය පිරවීමේ කාර්යය වහ වහා ඇරඹිය යුතුව ඇති බව ය, කතුවරයාගේ අදහස වන්නේ.
වසර බිලියන 4ක් වයසැති ස්වාභාවික වරණ රෙජිමය මේ වන විට සම්පූර්ණයෙන්ම වෙනස් අභියෝගයකට මුහුණ පා ඇති ආකාරය සේපියන් කෘතිය අගභාගයේදී විස්තර වන්නේ සිත තැතිගන්වනසුලු අයුරිනි. විද්‍යාවේ පෙරමග නෞකාව බවට අද දවසේදී පත්ව ඇති ‘ගිල්ග මේෂ්’ නම් වූ ව්‍යාපෘතිය පිළිබඳ සාමාන්‍ය විස්තරයක් ද මේ කොටසෙහි සඳහන්ව තිබේ. ඒ වූකලී අමරණීය මිනිසකු, ඩිජිටල් මිනිසකු නිර්මාණය කිරීමේ ඇරඹුමයි. අමරණීය මිනිසා අනාගත ලෝකයට කෙබඳු බලපෑමක් කරනු ඇද්දැයි උපකල්පනය කිරීම පහසු නැත. අපගේ උපකල්පනයට අනුව නම් අමරණීය මිනිසකු බිහි කිරීමට දැරෙන ප්‍රයත්නය දෙවියන් නැති දෙවොලේ යකුන් පිනුම් ගැසීමකි. කෙසේ වුවත් හෙට දවසේදී අපට අපේක්ෂා කළ හැකි ව ඇත්තේ රසායනික සතුටකි. රසායනික වින්දනයකි. බලශක්ති සයුරක් අප වටා රැලි නගමින් පවතී.
මිනිසාගේ යහපත පොදු යහපත වෙනුවෙන් මිනිසාට කළ හැකි දහසක් දෑ ඉතිරිව තිබියදී, අප අපගේ ඉලක්කයත් හඳුනානොගෙන වැනෙනසුලු ස්ථාවරයක රැඳී සිටින්නේ දැයි කතුවරයා සිය පසුවදනින් ප්‍රශ්න කරයි.
වසර 70,000කට පෙර අප්‍රිකාවේ කොනක ජීවත්වු නොවැදගත් සත්වයා මේ වන විට දෙවියකු බවට රූපාන්තරණය වී ඇති බව සැබෑ ය. එහෙත් ආරම්භයේ පටන්ම ඔහු සන්නද්ධව සිටියේ අනුනට විපත් පැමිණවීමේ ජානවලින්දැයි සැක සිතෙන්නේ එදා මෙදා තුර ඇති වූ හා ඇතිවෙමින් පවත්නා යුද ගැටුම්, සීතල යුද්ධ, අසීමිත සත්ත්ව ඝාතන ගැන යළි යළි විමසීමේදී ය. සේපියන් පොතේ අවසාන පිටුවේ අවසාන ඡේදයෙන් යුවාල් නෝආ හරාරි මේ ප්‍රශ්නය නගන්නේ ඒ නිසා ය.
තමනට අවශ්‍ය කුමක්දැයි නොදන්නා අතෘප්තියට පත් වගකීම් විරහිත දෙවිවරුනට වඩා භයානක කවර නම් සත්වයෙක් වේ ද?■
