දෙනගම සිරිවර්ධන විසින් රචිත ‘පොදු ජනයාගේ පත්තරකාරයා -දයාසේන ගුණසිංහ චරිතාපදානය’ දැන් සරසවි ප්‍රකාශනයක් සේ එළිදැක්වී තිබේ. දයාසේන ගුණසිංහ යනු අදීන පත්තරකාරයකු ලෙස පිළිගැනීමට පාත්‍රවන්නෙකි. ‘දිවයින’ ඉරිදා සංග්‍රහය ආරම්භ කළ කර්තෘවරයාය. දෙනගම සිරිවර්ධන, සිය විචිත්‍ර හා සජීවී භාෂා භාවිතය නිසා අවධානය දිනාගත් ප්‍රවීණ ලේඛකයෙකි. මේ දෙනගම සමග ගුණසිංහ ගැනත් චරිතාපදාන රචනා ගැනත් කළ කෙටි කතාබහකි;

■ අරුණ ජයවර්ධන

ඔබ චරිතාපදාන කිහිපයක් ලියලා තිබෙනවා. සේනක බිබිලේ, ඔස්මන්ඞ් ජයරත්න, ඊඩබ්ලිව් අදිකාරම් වැනි අය ගැන. චරිතාපදානයක් ලියන්න ඕනෑය කියලා ඔබට හිතෙන්නේ කුමනාකාර මිනිසකු ගැනද?

අපේ ජාතිය ශීලාචාර ලෙස ගොඩනැගුණේ හොඳ චරිත මුල්කර ගෙනනේ. අපට පොඩිකාලේ ඉඳලාම අපේ දෙමව්පියො හොඳ චරිත හඳුන්වලා දුන්නා. පොඩි කාලේ අපට හුඟාක් බලපෑවානේ ජාතක පොත. ජාතක පොතේ හොඳම චරිත පන්සිය හතළිස් හතක් තියෙනවා. ඒ චරිත එක්ක කාලයක් ගතකළාම ඒවායින් කිසියම් ආභාසයක් අපට ලැබෙනවා. ඒ අනුව චරිත කතාවක් නම්, මිනිසුන්ට ඉදිරියට යාම සඳහා මග පෙන්වන්නක් වෙන්න ඕනෑ. මම තෝරාගත්ත චරිත එහෙමයි. හැබැයි එක කතාවක්, දිවයිනේ පළවෙච්ච ‘එක්තරා දාමරිකයකුගේ කතාවක්’ කතාවේ එන උක්කුවා ඇරෙන්න උක්කුවා අපරාධකාරයෙක්. එතැනදී මම ලිව්වේ උක්කුවා අපරාධකාරයෙක් වුණේ ඇයි කියන්න. වෙනත් පත්තරයක් එදා අපට පහර ගැහුවා, අපරාධකාරයො වීරයො කරනවා කියලා. දයාසේන ගුණසිංහ මහත්තයා ඒකට උත්තර දුන්නේ, ‘අපට අවශ්‍ය වෙන්නේ, වීරයෙක් වෙන්න හිටි මිනිහෙක් ඇයි අපරාධකාරයෙක් වුණේ කියන්න’යි කියලා.

තමා චරිතාපදාන ලියූ චරිත කෙරෙහි දැඩි බැඳීමක්, භක්තියක් දෙනගම මහත්තයා පෙන්වනවා. දයාසේන ගුණසිංහ චරිතාපදානයේ ඒක ඉතා වැඩියි වගේ නේද?

සේනක බිබිලෙ මහාචාර්යතුමා මම දැකලාවත් නැහැ. පත්තරේ ඉන්න කාලයේයි මට එයා ගැන ලියන්න වුණේ. ඒ සඳහා විවිධ අය මුණගැහුණා. විශේෂයෙන් බිබිලෙ ගමේ අවුරුදු අසූවේ-අනූවේ ගොවියො. ඒ අය එක්ක කතාකරන කොට සේනක බිබිලෙ කියන්නේ මගේම කෙනෙක් කියලා මට හිතෙන්න පටන්ගත්තා. ඔහු හැබෑම ජනතා පුත්‍රයෙක් කියලා භක්තියක් ඇතිවුණා. ‘එතුමා බුදුවෙන්න ඕන.. දෙවියෙක් එයා.’ එහෙමයි ගමේ මිනිස්සු කිව්වේ. මෙයා වෛද්‍ය ශිෂ්‍යයෙක් වෙලා ඉන්න කාලෙ ගමට යන්නේ බේත් ගොඩකුත් අරගෙන. ‘මහත්තයො එක සැරයයි අපිට එයා බේත් දෙන්නේ. එක සැරයයි ඇඟ අල්ලන්නෙ. ඒ පාරින්ම සනීප වෙනවා’ කියලයි මිනිස්සු කිව්වේ. ඔස්මන්ඩ් ජයරත්න මහත්තයා රාගම ඉන්නකොට මම ගිය වෙලාවක, බර කරත්තකාරයෙක් ආවා. ‘ආ සහෝදරයා’ කියලා ඔහු බර කරත්තකාරයාට කතාකළා. එච්චරයි මට ඇහුණේ. ඒ හැඟීමෙන් තමයි ඔහු ගැන ලිව්වේ. ඒ චරිත ගැන එහෙම ඇතිවුණ බැඳීමෙන් තමයි ඒ චරිතාපදාන ලියැවුණේ.

බිබිලේ, අදිකාරම්, ඔස්මන්ඩ් ජයරත්න වගේ අය දෙනගම මහත්තයාට එච්චර සමීප අය නෙවෙයිනේ. ඒත් දයාසේන ගුණසිංහ ඔබට සෑහෙන්න සමීප චරිතයක්. ඒ සම්බන්ධය හා බැඳීම ලිවීමේදී ලාභයක් වුණාද? සීමා පැනෙව්වාද?

ලිවීම පහසු වුණා. ගොඩාක් තොරතුරු මම දන්නම දේවල්. ඒ වාගේම ඔහුගේ දුව සොනාලි මාව අරගෙන හැම තැනම ඇවිද්දා තොරතුරු ගන්න. ඒවායින් තොරතුරු ගොඩාක් ලැබුණා.

අද ආපස්සට බලනකොට, ගුණසිංහ මහත්තයා ගැන දෙනගම මහත්තයාගෙ තක්සේරුව මොකක්ද?

පළවෙනි එක එයාට තිබුණ මානව දයාව. වචනයේ පරිසමාප්තාර්ථයෙන්ම හැබෑම මානව හිතවාදියෙක්. එයාගෙ ජිවිතය මුල ඉඳන්ම ගොඩනැගුණේ ඒ විදියට. එයාගෙ ගමේ (ඉංගිරියේ ඌරුගල) තිබුණේ වතු. වතු අයිති සුද්දන්ට. ඒ වතුවල වැඩකරන කම්කරුවො තමයි ගමේ හිටියේ. තාත්තා විදුහල්පතිවරයෙක්. අම්මා ගුරුවරියක්. ඒ නිසා යමක්කමක් තිබුණ පවුලක්. එයාලයෙ ගෙදරට කම්කරු කාන්තාවෝ එහෙම නිතරම එනවා. ගුණසිංහ මහත්තයාත් පොඩි කාලේ ලැයිම්වල ගිහින් ඒ කම්කරු ළමයි ආශ්‍රය කරනවා. මිනිස්සු මැද තමයි මෙයැයි වැඩුණේ. සේනක බිබිලේ මහත්තයාත් එහෙමනේ. බිබිලෙ මහත්තයාගේ අම්මාට කිරි නැතිවෙනවා දෙන්න. ඉතින් කිරි දෙන්න, ගමේ හිටපු හේන් ගොවියන්ගේ ගෑනු පෝලිමේ ආවාලු. බිබිලෙ මහත්තයා පසුකාලෙක කියනවානේ, ‘පොඩි කාලේ මම යැපුණා මේ ගොවි කාන්තාවන්ගේ ලේවලින්. මම ඒකට ණයයි’ කියලා.

දිවයිනේ ඉන්න කාලෙත්, ගුණසිංහ මහත්තයා බොහෝම පහළ මිනිස්සු ආශ්‍රය කළේ. පත්තර කන්තෝරුවෙ පියන්ලා, ඩ්‍රයිවර්ලා, කම්කරුවො ගුණසිංහ මහත්තයාගෙ යාළුවො. ඒ අයගේ ජීවිත ගැන මෙයැයි හොඳට දන්නවා. කාලයක් නෝනලාගේ ගමේ, ඒ කියන්නේ මිනුවන්ගොඩ ඉඳලා පත්තරේ වැඩට ආවා. එහේ පොල් කඩන මිනිස්සු එහෙම මෙයැයි එක්ක හරි හිතවත්. ඒ මිනිස්සුන්ගේ බුලත් විට මෙයාත් කනවා. මෙයැයිගෙ විට ඒ මිනිස්සු කනවා. බස් එකේ හිටගෙන යන්නත් එයැයි ආසයි. දිවයිනෙන් යන්න එන්න වාහන දුන්නත්, බොහෝ විට යන්නේ බස්එකේ. කියන්නේ, බස්එකේ පොල්ලෙ එල්ලිලා යනකොට මිනිසුන්ගේ ප්‍රශ්න දැනගන්න පුළුවන් කියලා.

ජනමාධ්‍යවේදියෙක් හැටියට?

මුල ඉඳලාම සිහිනයක් තිබුණා පොදු ජනතාවගේ වේදිකාවක් වෙන පත්තරයක් මම හදනවා කියලා. ලේක්හවුස් එකේ දිනමිණේ ඉන්න කාලෙත් ඒක කරන්න ගියා. ඒත් ඉඩක් හම්බවුණේ නෑ. එයැයි ගාව එක එක ක්‍ෂේත්‍රවල විසාල දැනුම් සම්භාරයක් තිබුණා. එයැයිගෙ හොඳම ලේඛකයා තාගෝර්තුමා. තාගෝර්තුමාගේ ඉංග්‍රීසියෙන් තිබුණ පොත් ගෙන්නගෙන කියවනවා. හොරණ ශ්‍රීපාලයෙ ඉගෙනගන්න කාලේ, ඒකෙ තියෙන, තාගෝර්තුමා වරක් ආවාම ඉඳගෙන හිටි ගහ යට ඉඳගෙන, තාගෝර්තුමාගේ පොත් කියවන්න එයැයි ආසා කළා. පේරාදෙණිය විශ්වවිද්‍යාලේදී යාළුවො හදාගන්න ගියේ නැහැ. එයැයිගෙ අදහසක් තිබුණා ශිෂ්‍ය ජීවිතයේදී පුළුවන් තරම් දැනුම පුරවගන්න ඕනෑ කියලා. ඒ නිසා විශ්වවිද්‍යාලයේ දැවැන්ත පුස්තකාලයට වැදිලා කියවන එක තමයි පුරුද්ද. නොතිත් ආසාවක් තිබුණා කියවීමට. විද්‍යාව, ආගම, නක්‍ෂත්‍රය ගැන වුණත් එක වගේ දැනුමක් තිබුණා.

දිවයින පත්තරේ මුල් කාලේ ගුණසිංහ මහත්තයාම ලිපි විශාල ප්‍රමාණයක් ලිව්වා. එක එක විෂයන්. පස්සේ ‘සිව්දෙස’ කියන සඟරාව කරන කාලෙත් සම්පූර්ණයෙන්ම වාගේ සඟරාවට ලිපි ලිව්වේ ගුණසිංහ මහත්තයා තනියෙන්.

ඔහුගේ දුව සොනාලි මේ පොතේම සටහනකින් කියනවා, තාත්තා පෞද්ගලික ජීවිතයේ කාරණා ගැන ඉතාම අල්ප උනන්දුවක් දැක්වූ කෙනෙක්ය කියලා..

ඔව්, එයැයිගේ බිරිඳ තමයි ඒවා ඔක්කොම බලාගත්තේ. හැබැයි, ඒ වේදනාව එයාට දැනෙනවා, දිවයිනේ රස්සාව නැතිවුණාට පස්සේ. බිරිඳ කොයිතරම් නම් වැඩ කරනවාද කියලා. පසුව ලියූ දේවල්වලත් තද භක්තියක් පෙන්වනවා තමන්ගේ බිරිඳ ගැන. දෙන්නා හරිම ආදරෙන් හිටියා. ගුණසිංහ මහත්තයා හරිම පූජනීයයි, පවිත්‍රයි.

දෙනගම මහත්තයාත් මේ පොතේ චරිතයක්. සිරිනාථ එසේ වීම නිසා කිසියම් සීමාවක් පැනවෙනවාද ලියවිල්ලේදී?

එහෙම චරිතයක් හදාගත්ත නිසා ලියන්න පහසුවක් ලැබුණා. දිවයිනේදී මම ගුණසිංහ මහත්තයාත් එක්ක ගොඩාක් සම්බන්ධකම් තිබුණා. හුඟාක් සිද්ධිවලට මමත් සම්බන්ධයි. ඒවා අතෑරලා ලියන්න බැහැ. උදාහරණයක් හැටියට, ගුණසිංහ මහත්තයාගේ අවසාන රාජකාරි දවස, හරිම සංවේදී දවසක්. පනස්පහ පිරුණු දවස. උපන්දිනේට උදේ ගෙදර කිරිබත් එහෙම කවලා, සුබ පතලා නෝනා වැඩට එවන්නේ. ඇවිල්ලා පොත් ටික තියලා වාඩිවෙන කොටම, ප්‍රධාන ලිපිකරු එනවා ලියුමකුත් අරගෙන, සේවය අවසානයි කියලා. මොකුත් නෑ, බොහොම ස්තූතියි කියලා අත්සන් කරලා ලියුම බාරගත්තා. නැගිට්ටා. මම එතකොට කිට්ටුව හිටියා. තමන්ගෙ පොත් ටිකත් අතට අරගෙන දැන් එළියට බහිනවා. කර්තෘ මණ්ඩලේ හිටපු කිසිම කෙනෙක් බැලුවේවත් නෑ, ආවේවත් නෑ. මම විතරයි. පොත් ටිකෙන් බාගයක් ඉල්ලගෙන මම පස්සෙන් ගියා. වචනයක් කතා කරන්නේ නෑ. මටත් කතාකරගන්න බෑ. ඒ අවස්ථාව හරි දරුණුයි මට. ගෝලබාලයො ටික සලකපු හැටි ගැන හරිම කනගාටුයි. ඒ කතාව නැතිනම් පොතේ අඩුවක්. එවැනි දේ කියන්න තමයි, සිරිනාථ චරිතය පොතට එන්නේ.

මොකද ඇත්තටම ඔහු ගෝලබාලයන්ගෙන් හුදෙකලා වෙන්න හේතුව?

ගුණසිංහ මහත්තයාත් එක්ක සම්බන්ධකම් පැවැත්තුවොත් ඉහළින් කැපෙනවාය කියලා අදහසක් තිබුණා. හරියට බෝවෙන රෝගියෙක් වගේ ගුණසිංහ මහත්තයාට සැලකුවේ. ඒ නිසා එයැයිගෙ කාමරයට එන්නේ නැහැ. මට මතක විදියට දයා ලංකාපුර විතරයි ආවේ, කතාබහ කළේ. දේශපාලන බලපෑම් නෙවෙයි ආවේ. ඒවා ගුණසිංහ මහත්තයා ගණන් ගත්තේ නෑ. ඔය කාලේ ජේආර් ආයතන ප්‍රධානීන් කැඳවලා, දිවයින දැන් අපට ගහනවා වැඩියි පරෙස්සම් වෙන්න කියලා තර්ජනයකුත් කරලානේ තිබුණේ. ඒ අස්සේ තමයි ජේආර්ට විරුද්ධව කතුවැකියක් ලිව්වේ. ගුණසිංහ මහත්තයා එක්ක ඉන්නකොට එඩ්මන් රණසිංහ මහත්තයාගෙන් කැපෙයි කියලා අදහසක් සමහරුන්ට තිබුණා.

ඔහු වැඩකරගෙන යනකොට විවිධ බාධක ආවානේ. පොතේ කියවනකොට, ඔහු ඒවාට ප්‍රතිවිරුද්ධ ප්‍රතිචාර දක්වන්නේ නැතිව මගඇරලා නිෂ්ක්‍රියව හිටියාද කියලාත් හිතෙනවා..

එහෙම වුණේ නෑනේ. හැම තිස්සෙම ප්‍රශ්න ආවාම ඒවා ඉස්සරහට ගියානේ. ‘උකුස්සා’ තීරුලිපිය කැපුවාම, ‘හලෝ හලෝ’ කියලා වෙන එකක් පටන් ගත්තා. කර්තෘ මණ්ඩලේ සමහර අයම ගුණසිංහ මහත්තයාව පාවාදුන්නා. උකුස්සාගෙන් වැදිච්ච අය කේන්ති අරගෙන, ‘කවුද උකුස්සා’ කියලා කන්තෝරුවට හොයාගෙන ආවාම, අන්න අරයා තමයි උකුස්සා කියලා සමහරු ගුණසිංහ මහත්තයාව හොරෙන් පෙන්නුවා.

ගුණසිංහ මහත්තයාට දැඩි භක්තියකින් ඔබ අතින් චරිතාපදානය ලියවෙනකොට, පාඨකයාට ඒ චරිතය ගැන විචාරාත්මකව බලන්න තියෙන අවකාශය අහිමිවෙනවාද කියලාත් හිතෙනවා. මොකද, චරිතාපදානයේ විදියට ගුණසිංහ මහත්තයා බෝධිසත්ව ගුණාංගවලින් යුක්ත කෙනෙක් වගෙයි පෙනෙන්නේ.

බෝධිසත්ව ගුණය කියන එක ඔහුට කිව්වාට කමක් නැද්ද කියලාත් මට හිතෙනවා, අපි දන්න තරමින්. මත්පැන් පාවිච්චි කරන එක විතරයි තිබුණේ. යහපත්, ආදර්ශවත් පැත්ත ගැන හිතුවා මිසක, අයහපත් පැත්තක් ගැන මට පෙනුණේම නැහැ. ආශ්‍රය කළ කාලේදීත් එහෙම දෙයක් පෙනුණේ නැහැ.

ගුණසිංහ මහත්තයාට ඕනෑ තරම් හම්බ කරන්න තිබුණා. ඒත් සතයක්වත් ගත්තේ නැහැ. නමුත් එයැයිම හදාගත්ත පත්තරේ හිටපු සමහරු වැඩ කළ විදිය ගැන එයැයිට තිබුණේ මහ කනගාටුවක්. දරුවාව ආනන්දෙට දාන්න ඕනෑ වුණාම ආනන්දේ එවකට ප්‍රින්සිපල් චීනයට ගිය විස්තරයක් පත්තරේ පළකරලා දරුවාව දාගත්තු අයත් කර්තෘ මණ්ඩලේ හිටියා. නිළියන්ගෙන් ගෙදර ගාන්න තීන්ත ගත්තු, වෙනත් ලේඛකයන්ගෙන් ලී ගත්තු අයත් හිටියා. ගුණසිංහ මහත්තයා ඒ නිසාම ඉන්දියාවේ හිටපු මහා පත්තරකාරයකු වුණු ගෝර්වාලා වැනි උදවියගේ චරිත කතා ගෝලයන්ට කියලා දෙනවා, ඔවුන් හදාගන්න. එයැයිට ඕන වුණේ මිනිස්සුන්ගෙ කොඳු කෙළින් කරන්න.

කුමාරතුංග මුනිදාස මහතාගේ බලපෑමත් ගුණසිංහ මහත්තයාට තිබුණා. පොඩි කාලේ තාත්තා කුමාරතුංග මහත්තයාගෙ කවි කියනවා. කුමාරතුංග මහත්තයාගෙ කවියක් තියෙනවා. ‘සිත නිදහස් නොකොට-නොපමුණුවා පළමු කොට-නිදහසට සිය රට-ලමුයි යෙති දදහු ඇතියෙන් කට.’ ඒක ගුණසිංහ මහත්තයාට බලපෑවා. ඉස්සෙල්ලා හිත නිදහස් කරන්න ඕනෑ. ගුණසිංහ මහත්තයා හැදුවෙ හිත නිදහස් වුණ මානවප්‍රේමී වාර්තාකාරයො හදන්න.

‘දිවයින’ පටන් ගන්නකොට පත්තරයක් හැටියට තිබුණු දර්ශනය මොකක්ද?

ජනතාව වෙනුවෙන් අපි පෙනීහිටින්න ඕනය කියන එක. දිවයින ජනතාවගේ වේදිකාවක් වුණ ප්‍රබලම කාලය 1981-1986 අතර. ඒ ගුණසිංහ මහත්තයා කර්තෘකම කළ කාලය.

චරිතාපදානය කියවනකොට එන සැකයක් තමයි ගුණසිංහ මහත්තයා භෞතිකවාදියෙක්ද, විඥානවාදියෙක්ද කියලා.

අන්න එහෙම ප්‍රශ්නයක් නම් තිබුණා. භෞතිකවාදියෙක් කියන්න බැරි තැනුත් තියෙනවා. නක්‍ෂත්‍ර ගැන, භූතයො ගැන එහෙමත් විශ්වාස කළා. ලේක්හවුස් එකේ ඉන්න කාලේ ගුප්ත විද්‍යා, හොල්මන් ආදිය ගැන ගොඩාක් ලිව්වානේ. ජීවිතේ අවසාන මොහොත ගැන එයැයිගෙ පුතා මට කිව්ව කතාවක් තියෙනවා. මැරෙන්න මොහොතකට කලින් එයැයිට පේනවා උඩ අහසෙ රත්තරන් ආලෝකයක්. පුතාට කියනවා, මට ඉහළ රත්තරන් එළියක් පෙනෙනවා කියලා. පුතා කියනවා නෑ මට එහෙම එකක් පෙනෙන්නේ නෑ කියලා. ආ ඔයාට පේන්නේ නෑ කියලා නිදාගන්නවා. ඒක තමයි අවසාන මොහොත.

පොතේ ඉස්මතු වෙන වැදගත් ලක්ෂණයක් තමයි, දෙනගම මහත්තයාගේ ළගන්නාසුලු, ප්‍රණවත්, විචිත්‍ර භාෂාව හා භාෂා ශෛලිය. ඒක පාඨකයා ඉතා තදින් පොතට ඇදබැඳ තබාගන්නවා. මේ භාෂාව ඔබට එන්නේ කොහෙන්ද?

කොහොමද ආවේ කියලා කියන්න බෑ. මුල් යුගයේ නම්, කුමාරතුංග මහත්තයාගේ නිර්මාණවලට වශීවෙලා හිටියා. ඊට පස්සේ එස්ජී පුංචිහේවා මහත්තයාගේ නිර්මාණවලට බැඳුණා. බුත්සරණේ, අජාසත්තගේ කතාව මට සෑහෙන්න බලපෑවා. කඳුළක් එන්නේ නැතිව ඒක කියවන්න බැහැ. ගුණසිංහ මහත්තයාටත් විවිධ ශෛලීන්ගෙන් ලියන්න පුළුවන්. ගුරුළුගෝමි වගේ, විද්‍යා චක්‍රවර්ති වගේ ලිව්වා. කවට මුත්තා වගේ ලියන්නත් පුළුවන්කම තිබුණා. සාමාන්‍යයෙන් පත්තරයකට ගියාම කවියන්ගේ කවිත්වය, නවකතාකාරයන්ගේ නවකතා ලිවීම වගේ හැකියාවන් නැතිවෙනවා. වාර්තා කරන්නනේ වෙන්නේ. ධ්වනිය නෑනේ. ඒත්, ගුණසිංහ මහත්තයා පත්තරයට ගියාම නියම පත්තරකාරයෙක්. කවි ලියන්න ගියාම නියම කවියෙක්. කෙටිකතාවේදී නියම කෙටිකතාකාරයෙක්. ජීබී සේනානායක ලේක්හවුස් එකේ ටික කලක් වැඩ කරන කොට මාර්ටින් වික්‍රමසිංහ මහත්තයා කියනවා, ‘ජීබී, පොතක් දෙකක් ගහලා මෙතැනින් යන්න, ඔයා මේ පත්තරේට සුදුසු මිනිහෙක් නෙවෙයි, ඊට වඩා ලේඛකයෙක් වශයෙන් ඔයාට හැකියාවක් තියෙනවා’ කියලා. වික්‍රමසිංහ මහත්තයාත් හොඳ පොත් ලිව්වෙ පත්තරෙන් ගියාට පස්සෙනේ. නමුත් ඒ දෙකටම ගැළපෙන විදියට තමයි ගුණසිංහ මහත්තයා හිටියේ. ■