අවරදිග ආවර්ජනා ගාමිණී වියන්ගොඩ
අලුත් ජනාධිපතිවරයෙකු පත් කරගෙන ගත වූ සති පහක කාලය තුළ, ඔහුගේ අන්තර්-කාලීන ආණ්ඩුව ගැන විවිධ විවේචන මතු කෙරේ. ඒවා බොහොමයක්, පටු දේශපාලන ආකල්ප පෙරදැරිව සිදු කෙරෙන බව පෙනේ. ආණ්ඩුවේ තීරණාත්මක ප්‍රතිපත්ති පිළිබඳ විවේචනයක් කිරීමට තරම් සාධාරණ කාලයක් තවම ගතව නැත. ඇත්ත වශයෙන්ම නම් කෙනෙකු බලා සිටිය යුත්තේ, මේ ආණ්ඩුවේ ආර්ථික ප්‍රතිපත්ති යොමු වන දිසාව කෙරෙහි ය. නිදහසෙන් පසු ලංකාවේ අසාර්ථකත්වය සමාජ දේහයට තදින්ම දැනුණේ ආර්ථික අංශයෙනි. ගෝඨාභය රාජපක්ෂගේ පාලන කාලය තුළ එකී සත්‍යය මුළු රටම දෑහින් දැක්කේය.
අනෙක් අංශවලින් අප මහා සාර්ථකත්වයක් ලබා ඇතැයි ඉන් අදහස් නොවේ. එහෙත් එකී අංශවලින් ප්‍රශස්ත වර්ධනයක් ඇති කරගැනීමට හැත්තෑහය වසරක කාලය තුළ අප බොහෝදුරට සමත්ව ඇත. එබැවින් මෙම ආණ්ඩුව කෙරෙහි සාධාරණ විවේචන ඉදිරිපත් කිරීමේ අවකාශයක් වෙතොත්, එය දිගහැරෙනු ඇත්තේ ඉහත කී ආර්ථික දිසාව ඔස්සේ බව කෙනෙකුට අනුමාන කළ හැකිය. විශේෂයෙන්, අන්තර්ජාතික මූල්‍ය අරමුදල සහ ලෝක බැංකුව වැනි ජගත් මූල්‍ය ආයතන සමග ඇති කරගන්නා සම්බන්ධතාවේ ස්වභාවය මෙන්ම, ජාත්‍යන්තර වෙළෙඳපොළ සමග දේශීය ආර්ථිකය ස්ථානගත කෙරෙන ස්වභාවය සහ ආකෘතිය තරම්, මේ ආණ්ඩුවේ හොඳ-නරක සහ අඩුපාඩු කිරාබැලීමට සුදුසු වෙනත් අංශයක් ඇති වෙතැයි සිතිය නොහේ. එහෙත්, තමන් ලද පරාජයක එදිරිය පිරිමසාගැනීම අරමුණු කරගෙන පමණක් කටයුතු කරන කොටස්වලට, එතෙක් ඉවසා සිටීමේ ඉස්පාසුවක් නැති සෙයකි. එසේ හෙයින් ‘හොස්ස ළඟින් මැස්සා ගියත්’ ඇවිස්සෙන ආකල්පයකින් එම පිරිස් කටයුතු කරන බව ගත වූ සති කිහිපය තුළ දකින්ට ලැබුණි.
ආණ්ඩුවක් පත්වූ සැණින් කරන පළමු කාර්යය වන්නේ, විවිධ තනතුරු සඳහා පුද්ගලයන් පත්කිරීමයි. එකී සමහර පත්කිරීම් මතභේදාත්මක විය හැකිය. මේ කෙටි කාලය තුළ එවැනි පත්කිරීම් කිහිපයක් ආපස්සට හැරවීමටත් අලුත් ආණ්ඩුව කටයුතු කර තිබේ. මේ අතරේ, එක්තරා විශේෂ පත්කිරීමක් මේ මොහොතේ යම් ආන්දෝලනයකට තුඩු දී ඇත. එනම්, මහජන ආරක්ෂක අමාත්‍යාංශයේ ලේකම් ධුරයට, හිටපු ජ්‍යෙෂ්ඨ නියෝජ්‍ය පොලිස්පති රවි සෙනෙවිරත්න පත්කිරීම සම්බන්ධයෙනි. ඒ විවේචනය මතු කෙරුණේ, පාස්කු ත්‍රස්තවාදී ප්‍රහාරය වළක්වාගැනීමට අසමත් වීම කෙරෙහි යම් වගකීමක් ඔහු වෙතටත් ආරෝපණය කිරීම තුළිනි. චෝදකයා වුණේ, උදය ගම්මන්පිල ය. සිය චෝදනාව සඳහා ඔහු මූලාශ්‍ර කරගෙන ඇත්තේ, හිටපු ජනාධිපති රනිල් වික්‍රමසිංහ විසින් පත්කරන ලද විමර්ශන කමිටුවක වාර්තාවකි. ඒ විමර්ශන කමිටුවේ සභාපතිත්වය දැරුවේ හිටපු මහාධිකරණ විනිසුරුවරියක වන ඒ. එන්. ජේ. ද අල්විස් ය.
ලංකාවේ රාජ්‍ය නායකයන් සහ විවිධ ආණ්ඩු විවිධ කාරණා අරභයා පත්කර ඇති විමර්ශන කොමිෂන් සභා සහ විමර්ශන කමිටු රාශියක් තිබේ. යම් ආන්දෝලනාත්මක සිද්ධියක් ඇති වූ විට, එම සිද්ධියේ සැබෑ මූලය සහ ඊට වගකිවයුත්තන් හඳුනාගැනීම මෙවන් විමර්ශන කොමිෂන් සභා සහ විමර්ශන කමිටු පිහිටුවීමේ අරමුණ වුණත්, එවැනි විමර්ශන තුළින් අදාළ ප්‍රස්තුතයේ සුලමුලක් පිළිබඳ අවබෝධයක් ඇති කරගැනීම හෝ ඒ අවබෝධය ජනතාවගේ දැනගැනීම සඳහා සමාජගත කළ අවස්ථා සොයාගැනීමට ඇතොත් ඒ ඉතා කලාතුරකිනි. ඇත්තෙන්ම, අපේ පාලකයන් එවැනි විමර්ශන කොමිෂන් සභා සහ විමර්ශන කමිටු පිහිටුවා ඇත්තේම අදාළ සිද්ධිය පිළිබඳ යථාවබෝධයක් ලබාගැනීමට නොව. එකී ප්‍රශ්නයට විසඳුම් සෙවීම හැකිතාක් කල්දැමීම මගින්, අවසානයේ සමාජ මතකයෙන් පවා එම ප්‍රශ්නය අතුගා දැමීමටයි. එවැනි කොමිෂන් සභා වාර්තා, අදාළ සිද්ධිය පිළිබඳ ඉදිරි නඩු කටයුතු සඳහා පාවිච්චි කිරීමටවත්, අඩු වශයෙන් ජනතාවගේ දැනගැනීම සඳහා ඒ වාර්තා ප්‍රසිද්ධියට පත්කිරීමටවත් රාජ්‍ය නායකයන් කටයුතු කර නැත්තේ එබැවිනි.
මේවාට අමතරව, තවත් විමර්ශන කොමිෂන් සභා සහ විමර්ශන කමිටු වර්ගයක් තිබේ. රාජ්‍ය නායකයෙකු විසින් එවැනි කොමිසමක් හෝ විමර්ශන කමිටුවක් පත්කරනු ලබන්නේ, ජනතාවට කෙසේ වෙතත් තමන්ටවත් සැබෑ සත්‍යය දැනගැනීම සඳහා නොවේ. වෙනත් දේශපාලනික අභිමතාර්ථයක් සාධනය කරගනු පිණිස ය. බොහෝවිට එවැන්නක් මගින්, තමාගේ හතුරු පාර්ශ්වයක වගකීම වැඩි කර හුවාදක්වමින් එම පුද්ගලයන් පීඩාවට පත්කිරීමටත්, සැබෑ වරදකරුවන් වී සිටින තමාගේ මිතුරු කඳවුරේ පිරිස් ඉන් නිදහස් කරගැනීමටත් යොදාගැනේ. යහපාලන ආණ්ඩු කාලයේ සිදු විණැයි කියූ දේශපාලන පළිගැනීම් පිළිබඳ සොයා බැලීම සඳහා ජනාධිපති ගෝඨාභය රාජපක්ෂ පත්කළ උපාලි අබේරත්න කොමිසම එවැන්නකි. අවසානයේදී, ගෝඨාභය රාජපක්ෂ කඳවුරට අවශ්‍ය කළ සියලු හිතමිත්‍රාදීන් ඔවුන්ට එරෙහිව තිබූ නඩු කටයුතුවලින් සහ චෝදනාවලින් නිදහස් කිරීමට මේ කොමිසම කටයුතු කෙළේය. ඒ සමගම, රාජපක්ෂ කඳවුරේ ඇතැම් ප්‍රතිවාදීන් වැරදිකරුවන් කිරීමටත්, ඒ කොමිසම උත්සුක විය. එය මොන තරම් කුප්‍රකට සහ පිළිකුල් සහගත විමර්ශන කොමිසමක් වීද යත්, එහි සමස්ත වාර්තාව අවසානයේ කුණු කූඩයට වැටුණි.
අප කලින් කී වර්ගයේ විමර්ශන කොමිෂන් සභාවලට පත්කෙරෙන්නේ සම්භාවනීය පුද්ගලයන් ය. එහෙත් එවැනි කොමිෂන් සභා වාර්තාවලින් පවා සේවයක් වී නැත. මන්ද යත්, ජනාධිපතිවරුන් එවැනි වාර්තා සමාජයට නිරාවරණය නොකර තමන්ගේ රහස් ලාච්චුවල දමාගෙන සිටීම නිසා ය. කෙසේ වෙතත්, එවැනි කොමිෂන් සභාවල විමර්ශන කාර්යාවලිය, සාධාරණ යුක්ති ධර්මයේ පදනම මත තබා සමාප්ත කිරීමට එවැනි සම්භාවනීය පුද්ගලයන් සමත්ව ඇති බවට සාක්ෂි තිබේ.
ඊට ප්‍රතිපක්ෂව, මේ අවසානයට කී විමර්ශන කොමිෂන් සභාවලට පත්කෙරෙන්නේ පාලක පක්ෂයේ නොම්මර එකේ හෙංචයියන් ය. ඒ හෙංචයියන් කාටත් ඉතා කුප්‍රකට ඉතිහාසයක් තිබීම විශේෂත්වයකි. උපාලි අබේරත්න ඊට හොඳම උදාහරණයකි. එවැනි දූෂිත චරිතයක් වීම, මෙවැනි කොමිෂන් සභාවකින් අපේක්ෂා කරන දේශපාලනික අභිමතාර්ථ සාධනය කරදීම සඳහා විශේෂ සුදුසුකමක් වශයෙන් පාලකයෝ සලකති.
රවි සෙනෙවිරත්න ගැන මේ ‘හෙළිදරව්ව’ කරන උදය ගම්මන්පිල, අරගල කාලයෙන් ආරම්භ වී, පසුගිය 21 වැනිදා අර්ධ අවසානයකටත්, ලබන 14 වැනිදා පූර්ණ අවසානයකටත් පත්වීමට නියමිත, එක්තරා වඳ වීගෙන යන දේශපාලන කුලකයකට අයත් දේශපාලනඥයෙකි. ඉන් බොහෝ දෙනා ඉදිරි පාර්ලිමේන්තු මැතිවරණයට ඉදිරිපත් වීමට තරම්වත් රටට මුහුණදී ගත නොහැකිව මේ වන විට පස්ස ගසා තිබේ. නියත පරාජය හමුවේ වියරු වැටෙන සමහරු, එසේ පස්ස ගැසීම වෙනුවට, වෙනත් ආන්දෝලනාත්මක මාර්ගවලින් යළිත් ඉස්මතු වීමට බලති. විද්‍යුත් මාධ්‍ය ක්ෂේත්‍රය දියුණුවට පත්ව ඇති මෙවන් අවදියක එවැනි පුද්ගලයන්ට සුහුරු වේදිකා නිතැතින් හමු වෙයි. ගම්මන්පිල විසින් අතහරින ලද මහා ‘බෝම්බයකි’ යි ඇතැම් මාධ්‍ය ආයතන ඔහුගේ ‘හෙළිදරව්ව’ උත්කර්ෂයට නංවන්නේ එබැවිනි.
ප්‍රහාරයක් ඇති වීමට නියමිත බව රාජ්‍ය බුද්ධි අංශය වෙතින් දන්වා එවා තිබූ ලිපියක් යම් කාලයක් තිස්සේ රවි සෙනෙවිරත්නගේ මේසය මත විවෘත නොවී පැවතියේය යන්න ඔහුට විරුද්ධව මතු කෙරෙන චෝදනාවයි. එම ලිපිය ලියා ඇත්තේ 2019 අප්‍රේල් 09 වැනිදා ය. මේ කියන කාලයේ රවි සෙනෙවිරත්න සිටියේ විදේශගතවයි. ඒ නිවාඩුවක් ගත කිරීමට නොව, ‘ජාත්‍යන්තර පොලිස් සංවිධානයේ’ හෙවත් ඉන්ටපෝල් සංවිධානයේ රාජකාරි කටයුත්තකට ප්‍රංශයට ගොසිනි. එහෙත් ඔහු කාර්යාලයේ නැති අවස්ථාවක ඔහුගේ රාජකාරි ආවරණය කරන ඊළඟ නිලධාරියාද එම ලිපිය විවෘත කර නැත. ඊට හේතුව වශයෙන් චෝදනාව තුළ දැක්වෙන්නේ, ‘අති රහස්‍යයි’ යන මුද්‍රාව යටතේ තමාට එන ලිපි කිසිවක් විවෘත නොකරන ලෙස රවි සෙනෙවිරත්න විසින් සෙසු නිලධාරීන්ට දී තිබිණැයි කියන නියෝගයකි.
මේ කතාවේ අග-මුල කුමක්ද? මුලින්ම, රාජ්‍ය බුද්ධි අංශය වෙතින් පැමිණි මේ ලිපිය රවි සෙනෙවිරත්නට ආමන්ත්‍රණය කර ඇති ලිපියක් නොවන බව දත යුතුයි. එම ලිපිය යවා ඇත්තේ, පොලිස්පතිවරයාගේ නමටයි. රවි සෙනෙවිරත්නගේ මේසය මතට පැමිණියේ එම ලිපියේ පිටපතකි. යමෙකු වෙත මුඛ්‍ය ආමන්ත්‍රණය කොට යොමු කෙරෙන ලිපියක්, ඒ පුද්ගලයාට අමතරව තවත් පිරිසකගේ දැනගැනීම සඳහා පිටපත් වශයෙන් යොමු කරනු ලැබේ. අදාළ ලිපිය සම්බන්ධයෙන් තීන්දු තීරණ ගැනීම පැවරෙන්නේ, ලිපියේ මුඛ්‍ය ග්‍රාහකයාට ය. එසේ හෙයින් මේ කියන බුද්ධි අංශයේ ලිපිය රවි සෙනෙවිරත්නට ආමන්ත්‍රණය කර යොමු කරන ලද්දකැයි කීම සාවද්‍යයි. එය, පොලිස්පතිවරයාට යැවූ ලිපියේ පිටපතක් පමණක් වන හෙයිනි.
කෙසේ වෙතත්, එක පැනයක් ඉතිරි වෙයි. එනම්, අප මේ කතා කරන්නේ මහා විනාශයක් වළක්වාගත හැකිව තිබිණැයි කියන මූලාශ්‍රයක් ගැන නිසා (එයද අසත්‍යයකි), එය මුඛ්‍ය වශයෙන් ආමන්ත්‍රණය කර තිබුණේ කාටද, නොතිබුණේ කාටද යන්න වැදගත් නැති බව කෙනෙකු පෙන්වා දිය හැකිය. රවි සෙනෙවිරත්නත් පොලිසියේ ජ්‍යෙෂ්ඨ නියෝජ්‍ය පොලිස්පතිවරයෙකු වන නිසාම, ඔහු විසින් ඒ ලිපිය විවෘත නොකර තිබීම, යම් රාජකාරිමය පැහැරහැරීමක් වශයෙන් කෙනෙකු අර්ථගැන්වීමට ඉඩ තිබේ. එයත්, පාස්කු ප්‍රහාරය වළක්වාගත නොහැකි වීමට හේතුවක් විණැයි, ඒ අනුව කෙනෙකු කිව හැකිය.
ඒ කාරණයත් අප පැහැදිලි කරගත යුතුව තිබේ: රවි සෙනෙවිරත්න විදේශගතව සිට ආපසු කාර්යාලයට පැමිණෙන්නේ 2019 අප්‍රේල් 16 වැනිදා ය. එනම්, පාස්කු ප්‍රහාරයට දින පහකට කලිනි. එදා ඔහු මේ කියන ලිපිය විවෘත කෙළේය. එහි තිබෙන තොරතුර දැක ඔහු වහාම පොලිස්පතිවරයාට කතා කෙළේය. ඒ වන විට පොලිස්පතිවරයා වෙනත් නිලධාරීන් 4 දෙනෙකුට ඒ කර්තව්‍යය භාර දී ඇති බව පොලිස්පතිවරයා විසින් ඔහුට දන්වන ලදි. ඒ අනුව, මෙය තමන් වෙත කෙලින්ම ආමන්ත්‍රණය කර ඇති ලිපියක් නොවෙතත්, එය පවා යම් දින ගණනක් විවෘත නොකර මේසය මත තැබීමට අවකාශ සැලසී තිබීමත් යන කාරණා දෙකම, මේ සිද්ධිය වෙත ඔහුව වගවීමකින් බැඳ තැබිය හැකි කාරණා නොවන බව පැහැදිලි වෙයි.
රනිල් වික්‍රමසිංහ විසින් පත්කරන ලද ඒ. එන්. ජේ. ද අල්විස් විනිසුරුවරියගේ කමිටුව විසින් රවි සෙනෙවිරත්නව ‘විත්තිකරුවෙකු’ බවට නම් කිරීමට කලින්, පාස්කු ප්‍රහාරය ගැන ඊට වඩා ඉහළ පෙළේ වඩාත් පුළුල් පරීක්ෂණ ගණනාවක් සිදුකොට තිබුණි. මලල්ගොඩ පරීක්ෂණ වාර්තාව, පාර්ලිමේන්තු තේරීම් කාරක සභා වාර්තාව, මූලික අයිතිවාසිකම් නිමිති කරගෙන ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණයේ පූර්ණ විනිශ්චය මඬුල්ලක් ඉදිරියේ විභාගයට ගැනුණු පෙත්සම් විභාගය ආදී අවස්ථා ගණනාවකදී මේ ප්‍රශ්නය මතු කෙරී තිබුණි. ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණයේ විභාගයට ගැනුණු, මෛත්‍රිපාල සිරිසේන සහ හිටපු පොලිස්පතිවරයා ඇතුළු පුද්ගලයන් ගණනාවක් වැරදිකරුවන් බවට තීන්දු කළ පෙත්සම් නඩුවේද රවි සෙනෙවිරත්න වගඋත්තරකාරයෙකු කර තිබුණි. එහෙත්, ඒ කිසි අවස්ථාවක, පාස්කු ප්‍රහාරය වැළැක්වීමට කටයුතු නොකර ඔහු සිය රාජකාරිය පැහැරහැර ඇතැයි කිසිවෙකු විසින් කිසි ආකාරයකින් සඳහන් කර නැත. එසේ නම්, මේ කියන අල්විස් විනිසුරුවරියට පමණක් මෙය ‘තීරණාත්මක’ සිද්ධියක් වශයෙන් පෙනීගියේ ඇයි?
රනිල් වික්‍රමසිංහ විසින් මේ කමිටුව පත්කරනු ලබන්නේ, රවි සෙනෙවිරත්න සහ ශානි අබේසේකර, ‘මාලිමාවේ’ ජනාධිපති ප්‍රචාරක ව්‍යාපාරයට ගොඩවීමට දින හතරකට කලිනි. ඒ වන විට, රනිල් වික්‍රමසිංහ අවුරුදු දෙකහමාරක් මේ රටේ ජනාධිපති වශයෙන් කටයුතු කර තිබුණි. පාස්කු ප්‍රහාරය ගැන ඊට කලින් කරන ලද මීට වඩා පුළුල් පරීක්ෂණ වාර්තා කිසිවක් පිළිබඳ මෙලෝ වගක් නැතිව සිටි වික්‍රමසිංහ හිටිහැටියේම තවත් විමර්ශන කමිටුවක් පත්කිරීමට තීරණය කෙළේම, රවි සෙනෙවිරත්න සහ ශානි අබේසේකර ‘මාලිමාවට’ ගොඩ වීම පිළිබඳව ඇති වූ කෝන්තරය පිරිමසාගැනීම සඳහාම බව තීරණය කළ හැක්කේ, ජනාධිපති වශයෙන් ගත කළ අවුරුදු දෙකකටත් වැඩි කාලයේ නිකං සිට මේ කියන මොහොතේම මෙවැනි කමිටුවක් පත්කිරීමට ඔහු තීරණය කළ නිසා ය.
ගෝඨාභය රාජපක්ෂ තමාගේ අභිමතාර්ථ සාධනය සඳහා උපාලි අබේරත්න නමැති කුප්‍රකට පුද්ගලයාව ‘පළිගැනීම් පිළිබඳ සොයාබැලීම් සඳහා වන කොමිෂන් සභාවක්’ සඳහා තෝරාගත් ආකාරයෙන්ම, රනිල් වික්‍රමසිංහත් තමාගේ පටු අභිලාෂයන් මුදුන්පත් කරගැනීම සඳහා ඒ. එන්. ජේ. ද අල්විස් නමැති හිටපු විනිසුරුවරියක් මේ කමිටුව සඳහා තෝරාගත්තේය. මැය, මහේස්ත්‍රාත්වරියක් වශයෙන් සේවයට බැඳී අවුරුදු දෙකක් ගතවීමටත් මත්තෙන්, එනම්, ඇගේ ආධුනිකත්ව කාලයේම විෂමාචාරය නමැති චෝදනාවට වැරදිකාරිය වී අධිකරණ සේවයෙන් පන්නා දමන ලද තැනැත්තියකි. අවසානයේ, ඇගේ සානුකම්පික ඉල්ලීමක් ප්‍රකාරව, ‘සේවයෙන් පහකිරීම’ වෙනුවට ‘ඉල්ලා අස්වීමකට’ ඈට ඉඩදීමට ‘අධිකරණ සේවා කොමිසම’ කටයුතු කර ඇත. වාර්තාගත තොරතුරු අනුව, ඉන් කාලයකට පසු, නැවත ඇය අධිකරණ සේවයට ඇතුළු වී ඇත්තේ ගෝඨාභය රාජපක්ෂගේ පාලන සමයේ ය.
උදය ගම්මන්පිල වරනඟන්නේ එවන් පුද්ගලයෙකුගේ වාර්තාවකි. කෙසේ වෙතත්, දැනගන්නට ඇති පරිදි, මැයටත් මැගේ කමිටුවටත් එරෙහිව, රනිල් වික්‍රමසිංහද වගඋත්තරකරුවෙකු කරමින්, රවි සෙනෙවිරත්න නඩු මඟට බැසීමට සූදානම් වන බව සැළයි. මීට පෙර, උපාලි අබේරත්නගේ සියලු කෙරුවාවල් අධිකරණය මඟින්ම ප්‍රතික්ෂේප කළ ආකාරයටම, මේ තැනැත්තිය සහ ඇගේ කමිටු වාර්තාවත් අනාගත අධිකරණයක් ඉදිරියේ ඒ ඉරණමටම මුහුණදුන්නොත් අප පුදුම විය යුතු නැත.
ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී ආණ්ඩුක්‍රමයක් කියන්නේ ජනතාවට දේශපාලන බලය තියෙන පාලනයක් කියන එක. මේකට හොදම උදාහරණෙ තමයි ලෝකේ දකින්න ලැබෙන නියෝජිත ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය කියන පාලන ක්‍රමය. අතීතයේ තිබුණා ඍජු ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී පාලන ක්‍රමය කියල එකක්. එත් දැන් එහෙම එකක් දකින්න ලැබෙන්නේ නැහැ. ඒ වෙනුවට ඒ ක්‍රමයෙන් අවශේෂ වුණ සමහර කොටස් එක්ක මිශ්‍ර වුණ ක්‍රම තාම දකින්න තියෙනවා. ග්‍රීසියේ ඇතැන්ස් නුවර තමයි අපි මේ පාලන ක්‍රමවල උපත විදියට ඇත්තටම සලකන්නේ. ඒ වුණාට ඒ ක්‍රමය එච්චරම සාර්ථක ක්‍රමයක් විදියට ප්‍රසිද්ධ නොවෙන්න හේතු කිහිපයක්ම තියෙනවා. ප්‍රධාන වශයෙන්ම යම් යම් සීමාවන්වලට යටත්ව ජන්ද බලය ලබා දී තිබීම තමයි ඒකට හේතුව. ඒ ක්‍රමයට අනුව වහලුන්ට, ස්ත්‍රීන්ට වගේ සමාජයේ ඇතැම් පිරිස්වලට ජන්ද බලය පැවතුණේ නැහැ. ඒ වෙනුවට වංශාධිපතියෝ කීහිපදෙනෙක් එකතුවෙලා එක තැනක ඉදන් සාකච්ජා කරලා සුදුසු නීති කියල කොට්සයක් සම්මත කරගත්ත කියලා තමා අපි අහල තියෙන්නේ.
වගවීම කියන කාරණයෙන් අදහස් කරන්නේ යම්කිසි පුද්ගලයෙක් කරන ක්‍රියාකාරකමක් හෝ තමන්ගේ බලය පාවිච්චි කිරීම වැනි දෙයකින් ඇතිවන ප්‍රථිඵලය සම්බන්ධයෙන් වගකීම භාර ගැනීම. මහජන නියෝජිතයින් සම්බන්ධයෙන් අපි පහුගිය කාලය පුරාම දකින්නේ වගවීම පිළිබඳව ලොකු ගැටලුවකට මුහුණදීලා තියෙනවා ලංකාවේ දේශපාලනය. එතන දී මහජන නියෝජිතයන්ට මධ්‍යම රජයේ ද, පාර්ලිමේන්තුවේ ද, පළාත් සභාවක ද, පලාත් පාලන ආයතනයක ද කියන භේදයක් නැතිව දිගින් දිගටම වගවීම සම්බන්ධයෙන් චෝදනා එල්ල වෙනවා. ඒ නිසා තමයි පහුගිය ජනාධිපතිවරණයේ දීත් මේ සම්බන්න්ධයෙන් දිගින් දිගටම සාකච්ඡා වුණේ. 2022 ජන අරගලය මතු වීමේ ප්‍රධාන හේතුවක් වෙන්නෙත් මහජන නියෝජිතයන් ජනතාවට වගවීමක් නොමැති ආකාරයෙන් කටයුතු කිරීම. විශේෂයෙන් මහජන නියෝජිතයන් ජනතාවට වග නොවීමේ ගැටලුව නිසා රාජ්‍ය සේවකයන්ගේ වග නොවීමටත් බලපාලා තියෙනවා.
පාර්ලිමේන්තු නියෝජියන්ගේ වගවීම මහජනතාවට සහතික කරන්නේ කොහොමද? මේක අද අපේ රටේ ප්‍රධාන ප්‍රශ්නයක් වෙලා තියෙන්නේ. මහජනයා හැටියට අවුරුදු පහෙන් පහට අපට ලැබෙන අවස්ථාව එළඹෙමින් තියෙන වෙලාවක මෙවැනි දෙයක් කතා කිරීම කාලෝචිතයි.
පළවෙනිම දේ තමයි පාර්ලිමේන්තුවට යන්න හිතාගෙන ඉන්න අය මුලින්ම පාර්ලිමේන්තුවේ ස්ථාවර නියෝග මනාව හදාරන්න ඕනෑ. මොකද ඒ තුළ තමයි පාර්ලිමේන්තු අභ්‍යන්තර කටයුතු පවත්වාගෙන යාමේ රීති පද්ධතිය තියෙන්නේ. ඒ වගේම රටේ ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාව කියවන්න ඕනෑ. පාර්ලිමේන්තුවේ බලතල පිළිබඳව තියෙන පරිච්ඡේදය ඒ තුළ විශේෂයි. ඊට අමතරව ස්ථාවර නියෝග ඉගෙන ගන්නවා වගේම ඒ ස්ථාවර නියෝගවලට අනුව පාර්ලිමේන්තුවේ පනතක් කොහොමද සම්මත වෙන්නේ, පාර්ලිමේන්තුව පවත්වාගෙන යන්නේ කොහොමද වැනි කාරණා වෙන්නේ කොහොමද කියලා දැනගන්න ඕනෑ. පාර්ලිමේන්තුවට ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවෙන් ලබා දීලා තියෙනවා මූලික බලතල දෙකක්. පළවෙනි එක තමයි නීති සම්පාදනය. ඒක පාර්ලිමේන්තුවට හැරෙන්න වෙන කාටවත් කරන්න බැහැ. නීති සම්පාදනය කරන්න පුළුවන් පාර්ලිමේන්තුවටම පමණයි. දෙවැන්න තමයි රාජ්‍ය මූල්‍ය බලතල. රාජ්‍ය මූල්‍ය බලතල පිළිබඳව පාර්ලිමේන්තුවයි, අධිකරණයයි, ජනාධිපතිවරයායි අතරේ යම්කිසි බල බෙදීමක් තියෙනවා. ඒ බල බෙදීම මොකද්ද කියලා අවබෝධ කර ගන්න ඕනෑ. පාර්ලිමේන්තු කාර්යභාරය මොකද්ද? ජනාධිපතිවරයාට අයිති බලතල මොනවාද? අධිකරණයට අයිති බලතල මොනවාද? එහි සීමාවන් මොනවාද? යනාදි වශයෙන් අවබෝධ කර ගන්න ඕනෑ.
පාර්ලිමේන්තුවේ ප්‍රධාන කාර්යභාරයක් හැටියට තියෙන්නේ පනත් සම්මත කිරීම. ඒ නිසා මේ ව්‍යවස්ථාදායක බලය ඉතාම වැදගත්. ආණුඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවේ 4(අ) යටතේ ජනතාවගේ ව්‍යවස්ථාදායක බලය පිළිබඳව දක්වලා තියෙනවා. පාර්ලිමේන්තුවට අදාළ අනෙක් වැදගත්ම කාරණය තමයි, 148 ව්‍යවස්ථාව යටතේ සඳහන් කරලා තියෙන, රාජ්‍ය මූල්‍ය පිළිබඳ පාලනය.
ව්‍යවස්ථාදායකයේ ප්‍රධානතම කාර්්‍යභාරය වෙන්නේ රටට අවශ්‍ය නීති සම්පාදනය කිරීමයි. ඉංග්‍රීසියෙන් කියන්නේ ලෙජිස්ලේටර්ස් කියලා. ඒ කියන්නේ නීති සම්පාදකයින් කියන එකයි.
මේ තියෙන ඡන්ද ක්‍රමයේ හොඳ පැත්තක් වගේම නරක පැත්තකුත් තියෙනවා. හොඳ පැත්ත තමයි නියෝජන ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයේ මහජන නියෝජිතයන්ට සුළු පක්ෂවලට, විවිධ ජාතීන්ට හොඳ නියෝජනයක් ලැබෙනවා මේ හරහා. උදාහරණයක් හැටියට සුළුතර පක්ෂයකින් වුණත් සීමිත ඡන්ද සංඛ්‍යාවක් ගත්තත් බෝනස් ක්‍රමය යටතේ ඔවුන්ට එක් ආසනයක් හෝ ලබා ගැනීමේ අවස්ථාව තියෙනවා. එහෙම නැතිව ආසනයකට එක් මන්ත්‍රීවරයෙක් වගේ ක්‍රමයක් තිබුණානම් ආසනයෙන් තේරී පත් වන පුද්ගලයා ආසනයට වගකියනවා. ජනතාවට වගකියන මන්ත්‍රී කෙනෙක් පත් වෙනවා. හැබැයි ඒ වගේ ක්‍රමයකට යනවානම් සුළු පක්ෂවලටත් නියෝජනයක් ලැබෙන විදියට ඡන්ද ක්‍රමය සැකසිය යුතු වෙනවා. වර්තමානයේ තියෙන ක්‍රමය අනුවනම් සුළු පක්ෂ වලටත් යම්කිසි නියෝජනයක් ලැබෙනවා. නමුත් මේ ක්‍රමයේ තියෙන දුර්වලතාවයක් තමයි ඉදිරිපත් වන අපේක්ෂකයාට දිස්ත්‍රික්කයේම තරග කරන්න වන නිසා විශාල මුදල් ප්‍රමානයක් වැය කරන්න සිද්ධ වෙනවා. ඒ නිසා මුදල් නැති අපේක්ෂකයෙක් ඒ දේ කරන්නේ කොහොමද? මේ ඡන්ද ක්‍රමය තුළ අපේක්ෂකයන් ම්මැතිවරණයට ඉදිරිපත් වන අපේක්ෂකයන්ගේ විවිධ අරමුණු තියෙනවා. සමහර අපේක්ෂකයෝ ඉල්ලන්නේ දිනන්න. සමහර අපේක්ෂකයෝ ඉල්ලන්නේ දිනන්න නෙමෙයි. ඒ වගේම මේ තත්ත්වය තුළ අලුතෙන්ම දේශපාලනයට එන කෙනෙක්නම් මේ ඡන්ද ක්‍රමය යටතේ ජයග්‍රහනය කිරීම ඉතාමත් අපහසුයි. ඔහුට අත දිග ඇරලා මුදල් වියදම් කරන්න බැඉනම් ඔහු මැතිවරණයට ඉදිරිපත් වෙන්නෙම දිනන අදහස අත් ඇරලා. කාන්තාවක්නම් ඒක තවත් අමාරුයි. ලොකු සල්ලි කුට්ටියක් නැත්නම් ඔහුට මේ ඡන්ද ක්‍රමය තුළ අවස්ථාවක් නැහැ. ගොඩක් වෙලාවට නාමයෝජනාවත් ලැබෙන්නේ නැහැ. අද වෙද්දි මැතිවරණ ක්‍රමය දූෂිත වෙන්නත් ලොකු හේතුවක් වෙලා තියෙන්නේ මෙන්න මේ තත්ත්වය. සමහර මන්ත්‍රීවරු අත දිග ඇරලා ඡන්දෙදි වියදම් කරලා ඇවිල්ලා එක ටෙන්ඩර් එකකින් ඒ වියදම් වෙච්ච මුදල් ප්‍රමාණය හොයා ගන්නවා. රටක් විදියටත් පල්ලෙහාට වැටෙන්න එක හේතුවක් තමයි මේක. මෙන්න මේක තමයි මේ ඡන්ද ක්‍රමයේ තියෙන නරක පැත්ත.
ශ්‍රී ලංකාවේ ඡන්ද ක්‍රමය වෙනස් කිරීම පිළිබඳව නිරන්තර කතාබහක් ඇති වෙනවා. නමුත් මෙවැනි කතාබහක් නිර්මාණය විය යුත්තේ විශේෂයෙන්ම මැතිවරණයක් පැවැත්වෙන කාලයේ දී නොවෙයි. මැතිවරණයක් නොපැවැත්වෙන කාලයේ දී. එබැවින් අප විශ්වාස කරනවා මැතිවරණ නොපැවැත්වෙන කාල තුළ ශ්‍රී ලංකාවේ මෙවැනි කතාබහක් ඇතිවිය යුතුයි සහ ජනී ජනයාට ඒ සඳහා සහභාගී වීමට ඉඩ හසර ලබා දිය යුතුයි කියලා. ඒකට අදාළව මම හිතන මුලීකම දේ තමයි ශ්‍රී ලංකාවේ නව මැතිවරණ ක්‍රමයක් හෝ තියෙන මැතිවරණ ක්‍රමය සංශෝධනය කිරීමට පෙර නිරන්තරයෙන්ම සිදු කළ යුතු ක්‍රියාවක් තමයි පවත්නා ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාව මුළුමනින්ම වෙනසකට ලක් කිරීම. අසහාය විධායක ජනාධිපතිවරයෙක් නිර්මාණය කරනු ලබන මෙවැනි ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවක් තුළ කවර මැතිවරණ ක්‍රමයක් හඳුන්වා දුන්නත් එය කිසිසේත්ම ප්‍රන්මාණවත් නොවන සහ ඵලදායී නොවන ලේඛනයක් බවට පත් වෙනවා. එම නිසා මැතිවරණ ක්‍රමය වෙනස් කිරීමට පෙර නව ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවක් හඳුන්වා දිය යුතුයි. එම ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාව මඟින්ම නව මැතිවරණ ක්‍රමයක් හඳුන්වා දිය යුතුයි. ඒ හැර වෙනත් විකල්පයක් තියෙන බවක් අපිට පෙනෙන්නට නැහැ. උදාහරණයක් විදියට දැන් තියෙන ක්‍රමයටම ඡන්ද ක්‍රමය වෙනස් කළොත් ජනාධිපතිවරයාට බලයේ ඉන්න ගමන් ජනාධිපතිවරණයට ඉදිරිපත් වෙන්න පුළුවන්. එහෙම වුණොත් සම බිමක් නිර්මාණය වෙන්නේ නැහැ. ජනාධිපතිවරයා මෙවර ජනාධිපතිවරණයේ වගේම විශාල රාජ්‍ය දේපළ ප්‍රමාණයක් භාවිතා කරනවා. ඒකෙන් මම පැහැදිලි කරන්න උත්සාහ කළේ ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවක් ගෙන එන්නේ නැතිව ඡන්ද ක්‍රමය වෙනස් කිරීමට උත්සාහ කිරීම ඵලදායී නොවන වැඩක් බව. එම ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථා සංශෝධනය මඟින්ම මැතිවරණ ක්‍රමය නිර්ණය කරන්න ඕනෑ. ඊටත් අමතරව විධායක ජනාධිපති ක්‍රමය අහෝසි කරන්න ඕනෑ.
78 ට කලින් කේවල ක්‍රමය තිබුණා. ලෝකයේ බොහෝ රටවල ක්‍රියාත්මක සමානුපාතික ඡන්ද ක්‍රමය තමයි දැන් අපේ රටේ භාවිත වෙන්නේ. සමානුපාතික ක්‍රමයේ වාසිසහගත පැත්තක් වගේම අවාසි සහගත පැත්තකුත් තිබෙනවා.