තිසරණි ගුණසේකර
ඒ ‘අරගලය’ ඇරඹුණු 2022 අප්‍රේල් මස රැයකි. මහරගම නගරයේ පැවති උද්ඝෝෂණයකදී තරුණ ආර්ථික විද්‍යා ගුරුවරයකුගෙන් රූපවාහිනී නාලිකාවක් රටේ තත්වය පිළිබඳව විමසුවේය. ‘මහ බැංකු අධිපතිවරයා ආර්ථික විද්‍යාව දන්නේ නැද්ද කියලා ශිෂ්‍යයෝ මගෙන් අහනවා.. ඔහු ප්‍රසිද්ධියේම කියනවා මහා පරිමාණයෙන් මුදල් අච්චු ගැහුවට උද්ධමනය වැඩිවෙන්නේ නැහැ කියලා.’ ගුරුවරයාගේ එම පිළිතුර තුළින් පෙනීගියේ ආර්ථිකයේ මර්මස්ථානයක් වූ මහ බැංකුව කොතරම් නම් පරිහාණියට පත්ව ඇත්ද යන්නය.
රුපියල් ට්රිලියන ගණනින් මුදල් අච්චු ගැසුවාට උද්ධමනය වැඩිවන්නේ නැතැයි කීවේ අජිත් නිවාඩ් කබ්රාල් මහතාය. වෘත්තියෙන් ගණකාධිකාරිවරයකු වූ ඔහුට පාසලේදී උගත් මූලික ආර්ථික විද්‍යා පාඩම අමතක වූවා විය හැක. නමුත් ඔහුට පෙර මහ බැංකු අධිපති ධුරය හෙබවූ මහාචාර්ය ඩබ්ලිව් ඩී ලක්ෂ්මන් මහතා එවැනි වූ අමතකවීමකින් හෝ නොදැනුවත්කමකින් පෙළුණායැයි සිතිය නොහැක. ඔහු ආර්ථික විද්‍යාඥයකු පමණක් නොව, සිසුන්ට ආර්ථික විද්‍යා පෙළ පොත් ලියූ සරසවි ඇදුරෙකි. 2022 පෙබරවාරියෙන් ඇරඹි මුදල් අච්චු ගැසීමේ සුනාමියේ ආදිනව ගෝඨාභය රාජපක්ෂ ජනපතිවරයා ප්‍රමුඛ රාජපක්ෂ පාලනයට තේරුම් කරදීමේ දැනුම ඔහු සතු විය. ඔහු ඒ වගකීම ඉටු නොකළේ බලයට ඇති බිය පක්‍ෂපාතකම නිසාය. දේශපාලන නායකයන් කරන මොන වරදක් හෝ මෝඩකමක් ඉවසීමට, අනුමත කිරීමට, ප්‍රවර්ධනය කිරීමට ඒ වන විටත් ලාංකීය නිලධාරි තන්ත්‍රය හුරුවී සිටි නිසාය.
දශක ගණනක් පුරා ක්‍රම ක්‍රමයෙන් උග්‍රවෙමින් පැවැති ඒ ආයතනමය පරිහාණිය නොවන්නට ගෝඨාභය පාලනයට ආර්ථිකය සමග සෙල්ලම් කිරීමට අවශ්‍ය වටපිටාව නිර්මාණය වන්නේ නැත. 2019 නොවැම්බර් ජනපතිවරණය ජයගත් වහාම දියත් කළ බදු සංහාරයේ ප්‍රතිවිපාක පාලකයන්ට තේරුම් කරදීමට මහ බැංකුවට කොන්දක් තිබුණා නම් 2022 අප්‍රේල්වල ලංකාව බංකොලොත් වීම වළක්වා ගැනීමට ඉඩ තිබුණි.
Why Nations Fail: The Origin of Power, Prosoperity and Poverty (ජාතින් කඩාවැටෙනුයේ මන්ද: බලයේ, සමෘද්ධියේ හා දරිද්‍රතාවේ සම්භවය) යනු 2013 පළවූ පොතකි. එහි කතුවරුන් වූ ඩැරොන් ආසේමොග්ලු (Daron Acemoglu) හා ජේම්ස් රොබින්සන්ද ඔවුන්ගේ සහකාරයකු වූ (collaborator) වූ සයිමන් ජොන්සන් 2024 ආර්ථික විද්‍යාව සඳහා වූ නොබෙල් ත්‍යාගය දිනාගත්හ. නොබෙල් කමිටුව තම නිවේදනයේදී ප්‍රකාශ කළ පරිදි මෙම ත්‍යාගය සඳහා ඔවුන් තෝරාගත්තේ ආයතන නිර්මාණය හා එතුළින් සමෘද්ධියට වන බලපෑම පිළිබඳව ඔවුන් කළ අධ්‍යයනයක් වෙනුවෙනි.
රටක ආයතනික පද්ධතියේ ගුණාත්මකබව හා ඒ රටේ ආර්ථික සංවර්ධනය අතරැති සහසබඳතාව පෙන්වාදීම Why Nations Fail ග්‍රන්ථයේ අරමුණයි. කතුවරුන්ගේ මතවාදයන්ට මුළුමනින්ම එකඟ නොවුවද ශක්තිමත් ස්වාධීන හා වරප්‍රසාද ලත් සුළුතරයක අභිවෘද්ධියට නොව පොදු ජන යහපත වෙනුවෙන් කැපවුණු ආයතන පද්ධතියක තීරණාත්මක වැදගත්කම අවිවාදිතව පිළිගත හැක්කකි. එවන් ආයතන පද්ධතියක් නොමැතිකමේ ආදීනව ලංකාවේ අපි ගතවූ වසර කිහිපය තුළ ඇති පමණ අත්වින්දෙමු, තවමත් අත්විඳින්නෙමු.
2024 සැප්තැම්බරයේ ජනපතිවරණය අබියසදී ලාංකිකයන්ගෙන් 75%ක් පමණ රට යනුයේ වැරදි දිසාවටයැයි සිතු බව අයිඑච්පී (සෞඛ්‍ය ප්‍රතිපත්ති ආයතනය) සිදු කළ මත විමසුම්වලින් අනාවරණය විය. ඒ වැරදි මාර්ගයේ මූලාරම්භයක් වූයේ දේශපාලනීකරණය වූ හා ගුණාත්මකබවින් පිරිහී ගිය ආයතන පද්ධතියයි. බලයේ සිටින්නවුන්ට හිස නමන, ඔවුන් ඉරට හඳ කිව්වත් ‘ඔබතුමා/ඔබතුමී හරි’ කියන ආයතනික සම්ප්‍රදායයි.
මහා බ්රිතාන්‍යයේ බීබීසී ආයතනය රාජ්‍ය ආයතනයකි. නමුත් එය ආණ්ඩුවේ ආයතනයක්, බලයේ සිටින ආණ්ඩුවේ හොරණෑවක්, මැති ඇමතිවරුන්ගේ වන්දිභට්ටයෙක් නොවේ. රාජ්‍ය ආයතන වුවද අර්ධ-ස්වායත්තභාවයකින් පවත්වාගෙන ගිය හැකි බවට බීබීසීය හොඳම උදාහරණයයි.
අපේ ආයතනික දුර්වලතාවන් හොඳින්ම පැහැදිලි වනුයේ බීබීසී වැනි ආයතනයක් හා අපේ රාජ්‍ය මාධ්‍ය සලකා බලන විටය. 2024 සැප්තැම්බර් 22ට පෙර මෙරට රාජ්‍ය මාධ්‍යයන් ‘සියල්ල දන්නා’ ලෙස සැලකුවේ රනිල් වික්‍රමසිංහ මහතාවය. 2024 සැප්තැම්බර් 22 දා සිට රාජ්‍ය මාධ්‍යයන්ට ‘සියල්ල දන්නා’ වනුයේ අනුර කුමාර දිසානායක මහතායි. හේතුව, දැනුම් මට්ටම බලයේ හිමිකාරත්වයයි. අපේ රාජ්‍ය මාධ්‍යයත් රාජ්‍ය ආයතනත් ක්‍රියාත්මක වනුයේ ‘රජු සැමවිටම නිවැරදිය’ යන රාජාණ්ඩු සංකල්පය මතය.
එක් උදාහරණයක් සලකමු. 2015 සිට 2019 නොවැම්බරය දක්වා මෙරට රාජ්‍ය මාධ්‍ය ප්‍රමුඛ රාජය ආයතනයන්ට මහ බැංකු බැඳුම්කර වංචාව කියා දෙයක් නොවිණි. 2019 නොවැම්බරයේ සිට 2022 ජුලි දක්වා එවැනි බැඳුම්කර වංචාවක් විය. 2022 ජුලියේ සිට 2024 සැප්තැම්බරය දක්වා යළිත් මහ බැංකු බැඳුම්කර වංචාවක් නොවිණි. 2024 සැප්තැම්බර 22 සිට නැවතත් බැඳුම්කර වංචාවක් පවතී. බැඳුම්කර වංචාව සම්බන්ධයෙන් සත්‍යය කවරක් වුවද එය දේශපාලන බලයට යටපත්ය. සත්‍යය දේශපාලනීකරණය වූ රටකට අනාගතයක් තිබේද?
මැතිවරණ කොමිසමේ ආදර්ශය
ජනපතිවරණයෙන් පසු පැවැත්වූ අයිඑච්පී මත විමසුමට අනුව ලාංකිකයෝ 41%ක් රට නිවැරදි දිසාවට ගමන් කරන බව විශ්වාස කරති. මාලිමාවට ජනපතිවරණයෙන් ලැබුණු ඡන්ද ප්‍රතිශතයේත් මේ අගයේත් යම් සමපාත බවක් තිබේ. තමන්ට සහාය නොදෙන ලාංකිකයන් තුළ (ජනගහනයෙන් බහුතරයක් අයත් මෙම කුලකයටය.) මෙම විශ්වාසය ජනිත කරවීමට මාලිමාවට තවමත් නොහැකිව ඇති බව මින් පැහැදිලිය. ඒ හැකියාව මාලිමාවට ලැබේද නොලැබේද යන්න තීරණය වනු ඇත්තේ මහා මැතිවරණයෙන් පසු බිහිවන මාලිමා ආණ්ඩුවක ක්‍රියාකාරිත්වය මතය.
රටේ අනාගත ගමන්මග පිළිබඳව නිර්පාක්‍ෂික/විපාක්‍ෂික පිරිස් අතරද විශ්වාසයක් ජනිත කරවීමේ ප්‍රධානතම සාධකයක් වනු ඇත්තේ රෝගී වූ ආයතන පද්ධතිය යම් තරමකට හෝ සුවපත් කිරීමට ඇති හැකියාව මතය. එය කළ හැක්කක් බව ස්වාධීන මැතිවරණ කොමිසමේ ක්‍රියාකාරිත්වයෙන් පැහැදිලි වේ.
2015දී සම්මත වූ 19 වන ව්‍යවස්ථා සංශෝධනයෙන් පසු මෙරට මුල්වරට ස්වාධීන මැතිවරණ කොමිසමක් බිහිවිය. නමුත් මෙම කොමිසමේ ‘ස්වාධීනත්වය’ බලයට යටවූ බව 2018 දින 52 කුමන්ත්‍රණය තුළින් පැහැදිලි විය. රනිල් වික්‍රමසිංහ මහතා අගමැති ධුරයෙන් ඉවත් කොට එතැනට මහින්ද රාජපක්ෂ මහතා පත්කළ සිරිසේන ජනාධිපතිවරයා එජාපය කැඩීමට හෝ දෙමළ මුස්ලිම් පක්ෂවල සහාය දිනාගැනීමට නොහැකි වූ විට කළේ පාර්ලිමේන්තුව විසුරුවා හැරීමයි.
ඒ සමයේ මැතිවරණ කොමිසමේ සාමාජිකයන් වූයේ මහින්ද දේශප්‍රිය (සභාපති), එන් ජේ අබේසේකර හා මහාචාර්ය රත්න ජීවන් හූල් යන මහත්වරුන්ය. සිරිසේන ජනපතිවරයා පාර්ලිමේන්තුව විසුරුවා හැරීමට ගත් තීරණය ව්‍යවස්ථා විරෝධී බව කොමිසමේ සාමාජිකයන් තිදෙනාම දැන සිටියද ඊට එරෙහිව ප්‍රසිද්ධ ස්ථාවරයක් ගත්තේ හූල් මහතා පමණි. අනෙක් සාමාජිකයන් දෙදෙනා -තම හෘදය සාක්ෂිය කවරක් වුවද- ජනපතිවරයාගේ තීන්දුවට හිස (හා පිට කොන්ද) නමා මැතිවරණයක් පැවැත්වීමට සූදානම් වූහ. හූල් මහතා මෙම ව්‍යවස්ථා-විරෝධී පියවරට එරෙහිව ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණයේ නඩුවක්ද ගොනු කළේය. සිරිසේන ජනපතිවරයාගේ තීන්දුව ව්‍යවස්ථා විරෝධී බව නිගමනය කරමින් ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණය හූල් මහතාගේ ස්ථාවරය සනාථ කළේය. (ඒ දිනවල රාජපක්‍ෂවාදීහු ඔහුගේ ජාතිකත්වය පවා ඉස්මතු කරමින් ඔහුට අවලාද නැගූහ.)
ස්වාධීනව කටයුතු කිරීමට 19 වැනි ව්‍යවස්ථා සංශෝධනයෙන් මැතිවරණ කොමිසමට බලය ලැබුණද ඒ බලය නිසි ලෙස භාවිත කිරීමට තරම් ධෛර්යයක් නොමැති සාමාජිකයන් බහුතරය නිසා දින 52 කුමන්ත්‍රණය තුළ ස්වාධීන මැතිවරණ කොමිසම පක්ෂපාතී මැතිවරණ කොමිසමක් බවට පත්විය.
2020දී 20 වන සංශෝධනය හරහා රාජපක්‍ෂවරුන් විසින් බෙලහීන කළ මැතිවරණ කොමිසමට යළිත් ස්වාධීන වීමේ නීතිමය පදනම සකස් කර දුන්නේ රනිල් වික්‍රමසිංහ ජනපතිවරයාය. ඒ 2022 සම්මත කරගත් 21වන ව්‍යවස්ථා සංශෝධනය තුළිනි.
මෙවර ජනපතිවරණ සමයේ මැතිවරණ කොමිසම කටයුතු කළේ ලංකාවට කලක සිට ආගන්තුක වූ ස්වාධීනත්වයකිනි. කොමිසම මැතිවරණ නීති රීති අකුරටම ඉටු කිරීමට ගත් තීරණය බිම් මට්ටමේ ක්‍රියාත්මක කළ හැකි වූයේ රාජ්‍ය නිලධාරීන්ගේ හා පොලිසියේ නොමඳ සහාය හේතුවෙනි. මේ ඒකාබද්ධ ක්‍රියාන්විතයේ ප්‍රතිඵලය වූයේ මෙරට ඉතිහාසයේ පැවැත්වූ නිදහස්ම, ස්වාධීනම හා සාමකාමීම මැතිවරණය බවට 2024 ජනපතිවරණය පත්වීමයි.
මැතිවරණ කොමිසමේ ආදර්ශවත් හැසිරීමෙන් හා ඊට රාජ්‍ය නිලධාරීන්ගේ හා පොලිසියේ සහයෝගය ලැබීමෙන් පෙනීයනුයේ මෙරට කුණු වූ ආයතන පද්ධතිය යළිත් පිරිපහදු කළ හැක්කක් බවය, හා ඊට දශක ගණන් බලාසිටීම අනවශ්‍ය බවය.
මැතිවරණ කොමිසම නීතිය අකුරට ක්‍රියාත්මක කිරීම බලයේ සිටි ආණ්ඩුවට අවාසිදායක වුවද ජනාධිපති වික්‍රමසිංහ මහතා හෝ අනෙක් ආණ්ඩු ප්‍රධානීන් කොමිසමේ කටයුතුවලට බාධා කළ බවක් වාර්තා නොවිණි. එයද ඉතාමත්ම සාධනීය තත්වයකි. වත්මන් මාලිමා පාලනයද ඒ යහපත් පූර්වාදර්ශය අනුගමනය කළහොත් රට නිවැරදි මගට යොමුවීමට ඇති හැකියාව ඉහළ යනු ඇත.
ව්‍යවස්ථාවෙන් සහතික කරන මූලික අයිතින් සැබෑ ජීවිතයේදී සුරැකීමට හා නීතිය සැමට සමානව ක්‍රියාත්මක වීමට නම් ස්වාධීන හා ගුණාත්මක ආයතන පද්ධතියක් අවශ්‍යය. ආර්ථිකය නිසි මග යාමටද මේ අත්‍යවශ්‍ය පූර්ව කොන්දේසියකි. මේ දිනවල ජනතාව පෙළන සහල් ප්‍රශ්නයට විසඳුමක් ලබාදීමටද මෙවැනි ආයතන පද්ධතියක් හා-දේශපාලන බලයට හා ධන බලයට නොනැමෙන- රාජ්‍ය නිලධාරී්න් නැතිවම බැරිය. ගතවූ මැතිවරණ සමය කරදරයකින් තොරව ගත කිරීමට ලාංකික අපට හැකිවූයේ ස්වාධීන මැතිවරණ කොමිසම සැබැවින්ම ‘ස්වාධීන’ වූ නිසාය. පොලිස් කොමිසම ප්‍රමුඛ අනෙක් කොමිෂන්ද මේ අයුරින්ම ස්වාධීනව ක්‍රියාත්මක වීම රටේ ඉදිරි ගමනට මෙන්ම ජනතාව වූ අපගේ ආරක්‍ෂාවටද අත්‍යවශ්‍යය.
නිසියාකාර ආයතන ව්‍යුහයක් නොමැති රටක රාජ්‍යය ක්‍රියාත්මක වනුයේ පාලකයාගේ/පාලකයන්ගේ හා අනෙකුත් වරප්‍රසාදලාභීන්ගේ වුවමනාවන් වෙනුවෙන් බව Why Nations Fail පොත තර්ක කරයි. එවැනි රටක නීතියේ පාලනය දුර්වලය, දූෂණය හා බල අපයෝජනය දරුණුය, ඇති නැති පරතරය හා හැකි-බැරි පරතරය අතිශයින්ම ඉහළය. අති බහුතරයක් පුරවැසියන්ට ජීවත්විය හැකි පරිසරයක් නිර්මාණය කිරීමට එවැනි රටවල් අසමත්ය. 2022 අප්‍රේල්/මැයි වන විට අප සිටියේද එවැනි ජීවිතය පවත්වාගෙත නොහැකි ස්ථානයකය. මන්ද නවීන දැවැන්ත ගොඩනැගිලි සෙවණ දුන්නේ අභ්‍යන්තරයෙන් කුණු වු හා හිස්වූ ආයතනයන්ටය.
මේ අභ්‍යන්තර කඩාවැටීම නිවැරදි කර නොගෙන ලංකාවට ඉදිරි ගමනක් නොමැත. සැබැවින්ම ස්වාධීනවූ වත්මන් මැතිවරණ කොමිසම ඒ නිවැරදි හැරවුමට හොඳ ආරම්භයකි. ඒ ආරම්භය ඉදිරියට ගෙනයාමට මාලිමාවට උවමනාවක් හා හැකියාවක් තිබේදැයි මහා මැතිවරණයෙන් පසු පැහැදිලි වනු ඇත.
සියල්ල දකින රාජ්‍යයක අන්ධ බව
නිදහසෙන් පසු ඉතිහාසය තුළ දැකිය හැකි පැහැදිලි ප්‍රවණතාවක් වනුයේ පුරවැසියාගේ බලයට සාපේක්ෂව රාජ්‍යයේ බලය ශක්තිමත් වීමයි. ඇතැම් විට මෙය සිදුවූයේ සංවර්ධනයේ නාමයෙනි, තවත් විටක ත්‍රස්තවාදී විරෝධයේ නාමයෙනි. රට ජාතිය ආගම මේ බල ඒකාධිකාර ක්‍රියාවලිය තුළ සිදුකළ (හා සිදුකරන) කාර්යභාරය ඉමහත්ය.
නමුත් මෙම මහා බලගතු රාජ්‍යය ඇතැම් විට ඇදහිය නොහැකි තරම් දුර්වලය. ටිරාන් අලස් හිටපු පොලිස් ඇමතිවරයා මහත් උත්කර්ෂයෙන් ක්‍රියාත්මක කළ ‘යුක්තිය’ මෙහෙයුම මෙයට උදාහරණයකි. මත්කුඩු භාවිත කරන්නන් හා සුළු වෙළඳුන් හැරුණු විට මහා පරිමාණ මත්කුඩු ජාවාරම්කරුවන්, ලංකාවට මත්කුඩු ගෙන්වන්නන්, ඊට මුදලින් ආරක්‍ෂාවෙන් දායකවන්නන් අල්ලා ගැනීමට එම මෙහෙයුම අසමත් විය. ‘කුඩ්ඩන්’ හඹා ගිය පොලිසිය මහා ජාවාරම්කාරයන් නොදුටුවේය.
කොටි සංවිධානය තරුණයන් 10-15ක කුඩා අවි ගත් කණ්ඩායමක සිට පාබල, නාවික හා ගුවන් හමුදාවක් සහිත බලගතු නොනිල රාජ්‍යයක් දක්වා වර්ධනය වීම වැළැක්වීමට ත්‍රස්තවාදය වැළැක්වීමේ පනත අසමත් විය. පාස්කු ඉරිදා සංහාරය නතර කිරීමටද ත්‍රස්තවාදය වැළැක්වීමේ පනත ඒ ආකාරයෙන්ම අසමත් විය. රජය මර්දනයෙන් සන්නද්ධ වීම තුළින් රැකෙනුයේ ආණ්ඩු බලය හොබවන්නවුන් විනා රට හෝ ජනතාව නම් නොවේ.
සංචාරක ව්‍යාපාරය හරහා මෙරටට පැමිණෙන විදේශිකයන් මෙහි විවිධාකාර ව්‍යාපාර කටයුතු මෙන්ම හොර ජාවාරම්ද සිදුකරන බව මාධ්‍ය මගින් අනාවරණය කළේ වරක් දෙවරක් නොවේ. නමුත් බලයේ පැවැති ආණ්ඩු මේ අනතුර සම්බන්ධයෙන් බොහෝ විට අනුගමනය කළේ අඳ-ගොළු-බිහිරි පිළිවතෙකි. මොවුනගෙන් ඇතැමෙක් ලංකා භූමිය තුළ සුදු වර්ණභේදවාදයක් ක්‍රියාත්මක කිරීමට උත්සාහ කරන බව හෙළිකළේ ද මාධ්‍යමය. ආණ්ඩු හෝ දේශපාලකයන් ඒ ගැන වැඩි යමක් කතා නොකළේ බලගතු රටවල් අමනාප කරගැනීමට අකමැති නිසාද නැතහොත් සුදු වර්ණභේදවාදය ඔවුන්ට ගැටලුවක් නොවූ නිසාද යන්න කිව නොහැක.
රුසියානු, චීන හා යුක්රේනියානු ජාතිකයන්ට අමතරව ඊශ්‍රායල් ජාතිකයන්ද ලංකාවේ පදිංචිවී ව්‍යාපාරික කටයුතු කරන බවත්, ඔවුන්ගේ ආගමික ස්ථානයක් (synagogue) හෝ ස්ථාන අරුගම්බේ ප්‍රදේශයේ ඇති බවත් මාධ්‍ය වාර්තා සඳහන් කරයි.
ශතවර්ෂ ගණනක සිට ලංකාවේ කුඩා යුදෙව් ප්‍රජාවක් ජීවත්වූ බවත් කොල්ලුපිටියේ ස්ටුවර්ට් පෙදෙසේ බොහෝ කාලයක් යුදෙව් ආගමික සිද්ධස්ථානයක් පැවති බවත් ඉංග්‍රීසි පුවත්පත් වාර්තාවල දැක්වේ. මේ සිද්ධස්ථානය දැනට නොමැති අතර යුදෙව් ප්‍රජාව පිළිබඳවද වාර්තා නොවේ. නමුත් අරුගම්බේ (හා අනෙක් ප්‍රදේශවල) ව්‍යාපාරික හා වෙනත් කටයුතු ආරම්භ කරමින් සිටිනුයේ මේ ලාංකික යුදෙව්වන් නොව ඊශ්‍රායලයෙන් පැමිණි ඊශ්‍රායල් ජාතික සංචාරකයන්ය. මීට මාස කිහිපයකට පෙර සිට මෙම ඊශ්‍රායල් ජාතිකයන් Rave නමින් හැඳින්වෙන සාද සංවිධාන කරන බවත් මේවායේ මත්ද්‍රව්‍ය භාවිතාව සිදුවන බවට පැමිණිලි ලැබී ඇති බවත් ජ්‍යෙෂ්ඨ මාධ්‍යවේදිනී නාමිනී විජේදාස මෙවර සන්ඩේ ටයිම්ස් පුවත්පතේ වාර්තා කරයි.
2024 ඔක්තෝබරයේ හමාස් සංවිධානය විසින් ඊශ්‍රායලයට එල්ල කළ ත්‍රස්තවාදී ප්‍රහාරයත් ඉන් පසු ඊශ්‍රායලය පලස්තීන ජනතාවට එරෙහිව (විශේෂයෙන්ම ගාසා ප්‍රදේශයේ) දියත් කළ ජනඝාතක යුද්ධයත් මේ වන විට කලාපීය ගැටුමක් දක්වා වර්ධනය වී ඇත. ඊශ්‍රායලය ස්වෛරී රාජ්‍යයක් වූ ලෙබනනය (යළිත් වරක්) ආක්‍රමණය කරමින් සිටින අතර ඊශ්‍රායල් ප්‍රහාර හා ඉරාන ප්‍රතිප්‍රහාර නිසා තත්වය වඩාත් දරුණුව ඇත. එවන් ජාත්‍යන්තර සන්දර්භයක් තුළ ලාංකීය මුස්ලිම්වරුන් බහුතරයකින් සමන්විත අරුගම්බේ වැනි ප්‍රදේශයක ඊශ්‍රායල් ජාතිකයන්ට (සංචාරක ව්‍යාපාරයේ නාමයෙන්) තමන්ට හිතුවක් කරන්නට ඉඩ දීම මේ රටේත් ජනතාවගේත් ආරක්‍ෂාවට තර්ජනයක් විය හැකි බව පසුගිය ආණ්ඩුවට නොවැටහුණු බව දැන් පැහැදිලිය. මේ ප්‍රදේශයේ ව්‍යාප්ත වන ඊශ්‍රායල් ව්‍යාපාර පිළිබඳව තමන් හිටපු ජනාධිපති රනිල් වික්‍රමසිංහ මහතාටත් ඊට පෙර වූ පාලකයන්ටත් පැමිණිලි කළද පලක් නොවූ බව ප්‍රදේශයේ සංචාරක ව්‍යාපාරිකයන් කීවායැයි සන්ඩේ ටයිම්ස් වාර්තාව සඳහන් කරයි. මාලිමා පාලනය ඊශ්‍රායල් ජාතිකයන් පමණක් නොව සංචාරක වේශයෙන් එන අනෙක් විදේශිකයනුත් නීතියට යටින් (හෝ නීතියේ හිල්වලින් රිංගා) කරන මෙම ක්‍රියාවන් නතර නොකළහොත් ලෝකයේ ප්‍රශ්නත් අපේ හිස් මත වැටීමට ඇති ඉඩකඩ බොහෝ ය.
රටවල් කඩාවැටෙනුයේ ප්‍රධාන වශයෙන්ම වැරදි දේශපාලනය නිසාය. 2019 ගෝඨාභය රාජපක්ෂ ජනපතිවරණයෙන් පැරදුණා නම් 2022 ලංකාව බංකොලොත් වන්නේ නැත. මාලිමා ආණ්ඩුවේ දේශ-පාලනය කවර ස්වරූපයක් ගනීද යන්න පැහැදිලි වනු ඇත්තේ මහා මැතිවරණයෙන් පසුවය.
රාජපක්‍ෂවරුන් හොරකම් කළ සල්ලිවලින් විදෙස් ණය ගෙවීම හා සහෝදරවරුන් එවන මුදල්වලින් විදෙස් සංචිත ශක්තිමත් කිරීම වැනි කතා විහිළු පමණක් බව ගතවූ මස තුළ මාලිමාවට වැටහෙන්නට ඇත. දේශ-පාලනය දේශපාලනයට වඩා සංකීර්ණය. මේ සංක්‍රාන්ති සමයයි. අනාගතය (හොඳට මෙන්ම නරකට) තවමත් විවෘතය.
අපේ රටේ පාලන ව්‍යුහයේ තියන පළාත් පාලන, පළාත් සභා සහ පාර්ලිමේන්තු කියන ආයතන හතරේම මහජන නියෝජිතයෝ, එහෙමත් නැත්නම් සභිකයෝ ඉන්නවා. ඒ ඒ ආයතනවල කාර්යභාරය එකිනෙකට වෙනස්. මේ හැම ආයතනයකම ආණ්ඩු පක්ෂ සභිකයින් පිරිසක් සහ විරුද්ධ පක්ෂ සභිකයින් පිරිසක් ඉන්නවා.
පාර්ලිමේන්තු නියෝජිතයින්ට තමයි රටේ විශාල කාර්යභාරයක් පැවරෙන්නේ. ඒකෙනුත් විපක්ෂයේ මන්ත්‍රීවරුන්ට විශාල කාර්යභාරයක් පැවරෙනවා. මොකද පාර්ලිමේන්තුව පවත්වාගෙන යාමේ සම්පූර්ණ වගකීම තියෙන්නේ ඔවුන්ට නිසා. ආණ්ඩු පක්ෂය පාර්ලිමේන්තු ක්‍රියාකාරකම් මෙහෙයවූවාට, විපක්ෂය තමයි පාර්ලිමේන්තුව ඇදගෙන යා යුතු වෙන්නේ. විවාද, අණ පනත් සම්මත කරගැනීමේදී විපක්ෂය තමයි ශක්තිමත්ව සිටිය යුතු වෙන්නේ.
ජනතා විමුක්ති පෙරමුණ මූලික කරගත් ජාතික ජන බලවේග ආණ්ඩුවක් තමයි ඉදිරියෙදි ඇති වෙන්නේ, ඒක ඉතා පැහැදිළියි. මේ ආණ්ඩුව මතවාදී ඒකමිතියක් සහිතව විනයානුකූලව එක මතයක් වෙනුවෙන් පෙනී සිටින ආරම්භයේදී අභ්‍යන්තර ප්‍රතිවිරෝධතා ගොඩක් අඩු ආණ්ඩුවක් බවට පත් වෙයි. හැබැයි විපක්ෂයේ ඉතා කුඩා කණ්ඩායමක් මතවාදී වශයෙන් සහ පුද්ගලබද්ධ කාරණා මත බෙදුණු විපක්ෂයක් බවට පත් වෙයි. විපක්ෂයේ සාමාන්‍ය සම්ප්‍රදාය වෙන්නේ ආණ්ඩු පක්ෂයේ යහපත් දේවල්වලට සහයෝගය දෙමින් සාධනීය විවේචනයක් කිරීමයි. නමුත් අපි දැක්කා පසුගිය කාලය පුරා දේශපාලන සංස්කෘතිය ඇතුළේ, පාර්ලිමේන්තු මන්ත්‍රීවරු කටයුතු කළේ ජනමාධ්‍ය සංදර්ශනයක් වෙනුවෙන්. උදේ පාන්දර ප්‍රශ්න අහන වෙලාවේ, වේගවත්ව මාධ්‍යවලට කතා කරලා, ඊට පස්සේ මන්ත්‍රීවරු පාර්ලිමේන්තුවෙන් යන්න යනවා. ආණ්ඩුව කළත් විපක්ෂය කළත් රටේ අනාගතය සම්බන්ධයෙන් ඒ ක්‍රමය හරියන්නේ නෑ.
එහි අලුත්ම ප්‍රකාශකයා මහාචාර්ය සසංක පෙරේරාය. පසුගිය සතියේ (ඔක්තෝබර් 20) සිළුමිණ පුවත්පතට ‘වාර්ෂිකව අලුත් වෙන ජිනීවා රංගනය’ මැයෙන් ඔහු ලියන පිටුවක ලිපියකින් යෝජනාව ප්‍රතික්‍ෂෙප කිරීමට, ලංකාවේ රජය ගත් තීරණය පසසනවා පමණක් නොව, මානව හිමිකම් කවුන්සිලය විවිධ ආකාරයෙන් අවමානයට හා විවේචනයටද පාත්‍ර කරයි.
එම ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණ නඩු විභාගයේදී අපරාධ පරීක්ෂණ දෙපාර්තමේන්තුව බාරව සිටි හිටපු ජ්‍යෙෂ්ඨ නියෝජ්‍ය පොලිස්පති රවී සෙනෙවිරත්න වගඋත්තරකරුවකු ලෙස නම්කර තිබුණද. රාජකාරිමය නොතකා හැරීම සම්බන්ධයෙන් කිසිදු දඬුවමක් හෝ වන්දි මුදලක් ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණය ඔහුට නියම කළේ නැත. එමෙන්ම ජනක් ද සිල්වා ජනාධිපති විශේෂ විමර්ශන කොමිසම හමුවට අපරාධ පරීක්ෂණ දෙපාර්තමේන්තුව බාරව සිටි හිටපු ජ්‍යෙෂ්ඨ නියෝජ්‍ය පොලිස්පති රවී සෙනෙවිරත්න හා අපරාධ පරීක්ෂණ දෙපාර්තමේන්තුවේ අධ්‍යක්ෂ ලෙස කටයුතු කළ හිටපු ජ්‍යෙෂ්ඨ පොලිස් අධිකාරි ශානි අබේසේකර සාක්ෂිකරුවන් ලෙස නොව වගඋත්තරකරුවන් ලෙස කැඳවා තිබුණද එම කොමිසම ඔවුන් දෙදෙනාට එරෙහිව නඩු පවරන ලෙස හෝ විනය පියවර ගන්නා ලෙස නිර්දේශ කර තිබුණේද නැත.