ලංකාවේ වර්තමාන දේශපාලන තත්වය පිළිබඳව විවිධ පුරවැසියන් සමග කෙරෙන කතාබහවලදී මතුකෙරෙන ප්‍රශ්නවලින් ප්‍රකාශවන එක් තේමාවක පදනම වන්නේ ‘ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයේ සුජාතභාවය’ යන්න ප්‍රශ්නයට සහ සංශයභාවයට පාත්‍රකිරීමයි. එසේ කරමින් මතුකෙරෙන ප්‍රශ්න මෙබඳුය.
(අ) කොට්ට මාරු කරන ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයෙන් ඇති ප්‍රතිඵලය කුමක්ද? (ආ) ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය කියන්නේ, එක් දූෂිත කණ්ඩායමක් වෙනුවට තවත් දූෂිත කණ්ඩායමකට, නිදහසේ දූෂණයේ යෙදීමට ජනවරමක් දීමද? (ඇ) ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය ලංකාවට ගැළපෙන්නේ නැහැ කියලා දැන් කී සැරයක් ඔප්පු වෙලා තියෙනවාද? (ඈ) ලංකාව වගේ පිරිහිලා කුණුවෙච්ච දේශපාලනයක් තිබෙන සමාජයක, ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයට කළ හැකි දෙයක් තිබෙනවා නම්, ඒවා මොනවාද?
මේ අතර රණවාදී ගරිල්ලා ව්‍යාපාරයක් විසින් රාජ්‍ය බලය මෑතදී අල්ලාගනු ලැබූ ඇෆ්ගනිස්ථානයේ, සමහර පුරවැසි කොටස් ජීවිතය සහ පවුල්වල ආරක්‍ෂාව පරදුවට තබමින් ඉල්ලා සිටින්නේ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය, මානව අයිතිවාසිකම්ය. ස්ත්‍රීන්ට අධ්‍යාපනය ලැබීමේ හා රැකියා කිරීමේ නිදහසය. සියලු පුරවැසියන්ට සිවිල්, දේශපාලන සහ පුද්ගලික අයිතිවාසිකම් සහ නිදහසය.
දකුණු ආසියාවේම රටවල් දෙකකින්, වර්තමාන ලෝකයේ ඉතිහාසය විසින්ප්‍ රජාතන්ත්‍රවාදය පිළිබඳව අන්ත දෙකකින් මතුකරනු ලබන දරුණු උභතෝකෝටික දෙකක් ලංකාවෙන් සහ ඇෆ්ගනිස්ථානයෙන් ප්‍රකාශ වේ. ලංකාවේ නිදසුනෙන් පෙන්වන්නේ වසර සියයක පමණ කාලයක් පැවති, පාලක පන්තියේ සියලු කණ්ඩායම් විසින් අවභාවිත කරන ලද, දැනටත් අවභාවිතයට ලක්කරනු ලබන ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී පාලන ක්‍රමයේ අනාගතය පිළිබඳව, ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයේ හිමිකරුවන් ලෙස දේශපාලන න්‍යාය තුළ සැලකෙන මහජනතාව අතර ඇතිවී තිබෙන විශ්වාසභංගත්වයයි. ඇෆ්ගනිස්තානයේ නිදසුනෙන් පෙන්වන්නේ, ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය නොමැතිව සිවිල් යුද්ධ, දේශපාලන ප්‍රචණ්ඩත්වය, අවිආයුධ කේන්ද්‍රකරගත් මර්දනය සහ ප්‍රජාපීඩක පාලනය වෙතින් දශක ගණනාවක්ම බැට කෑ ජනතාවක් නිදහසේ හුස්ම ගැනීම සඳහා තමන්ට ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී දේශපාලන ක්‍රමයක් තුළින් අවකාශ ලබාදෙන ලෙස කරන ආයාචනායි. ඒවා වනාහි තමන්ගේ ජීවිතද පරදුවට තබා සිදුකරන ආයාචනායි. ලංකාවේ තිබෙන්නේ, අවුරුදු සීයක් පමණ කාලයක් පැවතීම නිසා ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයේ වටිනාකම අඩුවෙන් තක්සේරු කරන සහ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය එපාවී සිටින බව කීමට පවා සූදානම් පුරවැසියන් සිටින සමාජයකි. ඇෆ්ගනිස්තානයේ තිබෙන්නේ, ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය අමාරුවෙන් සීමිතව අත්විඳ, එහෙත් හදිසියේ එයද අහිමිවීම නිසා අතිවිශාල දේශපාලන පරාජයකට පත්වී තිබෙන සමාජයකි.
වර්තමාන ලෝකයේ බොහෝ රටවල ඇති දේශපාලන ඉරණම ඉහත කී උභතෝකෝටික දෙකට අයත්, නැතහොත්, ඒ දෙක අතරමැද පිහිටන, ඒවා වී තිබේ. ඇෆ්ගනිස්ථානයේ නිදසුන පැත්තට බර වන රටවල ප්‍රමාණය වැඩි වන බවත්, ලංකාවද එයටම සුවිශේෂ ආකාරයකින් එම රටවල් අතරට එකතුවීමේ හැකියාවේ දොරකඩ සිටින බවත් පෙනේ. ලංකාවේ පුරවැසියන් ඉදිරියේ තිබෙන අභියෝගය වන්නේ රටේ සිදුවන දේශපාලන පරිහාණියේ එම ගමන වැළැක්වීමය. එසේ කිරීමේදී පුරවැසියන් ඉදිරියේ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය හැර අන් විකල්පයක් නැත. සමාජවාදී ආණ්ඩුක්‍රමයක් පිළිබඳ විකල්පය ගැන දැනට සිතිය නොහැකිය. අධිකාරවාදී, ඒකබලවාදී, ඒකාධිපතිවාදී ආදි ආණ්ඩුක්‍රම ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය සඳහා ඇති අතිශයින්ම නිෂේධනීය විකල්පයයි. මියන්මාරය හෝ ඇෆ්ගනිස්තානය මෙන්ම එවැනි රටවල්ද ඉදිරිපත් කරන්නේ නිෂේධනීය විකල්පයයි.
ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයට ඇති විකල්පය ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයමය. ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයට වඩාත් ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී විකල්ප සෙවීමට සිදුව ඇත්තේ එය විවිධ පරිහාණි, අපගමන, අවභාවිත, පසුබෑම් සහ දුර්වලකිරීම්වලට භාජනය වීම සහ ආණ්ඩුක්‍රමයක් ලෙස ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයේද අසාර්ථකවීම් සිදුවී ඇති නිසාය. අප රටේ අලුතෙන් ආරම්භ වී ඇති ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය පිළිබඳ සාකච්ඡාවේදී ‘ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය ගැඹුරු කිරීම’ පිළිබඳ අදහස මතුව තිබේ. එය ඉතා වැදගත් දේශපාලන ඉලක්කයකි. එයින් කියැවෙන්නේ, ආණ්ඩු වෙනසක් තුළින් පමණක් ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය අප රටේ ශක්තිමත් කිරීමට නොහැකිය යන කරුණයි. ආණ්ඩු වෙනසකින් සිදුවිය හැකි, අවම දෙය නම්, අවම ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයක් යළි පිහිටුවා, එය එම අවම ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදීන්ගේම අවභාවිතයට පත්වන සැටි බලා සිට, නිර්ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී විකල්පයට නැවත දොර විවෘත කිරීමයි. 2015 අත්දැකීම නැවත ගෙනඒම අප රටේ පුරවැසියන්ගේ තෝරාගැනීම නොවිය යුතුයැයි ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය ගැන දැඩි හැඟීමක් ඇති බොහෝ දෙනා කියන්නේ ඒ නිසාය. මෙම පසුබිම තුළ ඉහත කී පරිදි අප රටේ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය ගැඹුරු කිරීම සඳහා පළමුවෙන් කළ යුතු වන්නේ, ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය පිළිබඳ සාකච්ඡාවද ගැඹුරු කිරීමයි.
ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී ක්‍රමයේ සුජාතභාවය
දේශපාලන ක්‍රමයක් ලෙස ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයේ සුජාතභාවය පිළිබඳ කරුණ අලුත් ප්‍රශ්නයක් නොවේ. ඍජු ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය පැවති ග්‍රීක යුගයේද, නියෝජන ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය ඉදිරියට ආ දහඅටවැනි සියවසේ සිටද, ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයේ සුජාතභාවය පිළිබඳ ප්‍රශ්නය විවිධාකාරයෙන් මතුවිය. එම ප්‍රශ්න දෙස බලන විට වර්තමානයේ ලංකාවේද ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය ගැන මතුකරන විවේචන සහ සැකය අලුත් ඒවා නොවේ. ග්‍රීක යුගයේ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය පිළිබඳව, අදද මතුවන ආකාරයේ, ප්‍රධාන දුර්වලතා තුනක් ගැන විවේචන එල්ල විය. ඒවා නම්, පාලකයන් බලය අයුතු ලෙස භාවිත කිරීම, දූෂිත පාලන තන්ත්‍රවලට මග පෑදීම සහ පාලකයන් දූෂිත වීම, අකාර්යක්‍ෂම පාලන තන්ත්‍රයක් බිහිවීමයි.
මේ අතර දහඅටවැනි සියවසෙන් පසු කාලය තුළ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයට එල්ලවූ බරපතළම විවේචන පදනම් වූයේ නියෝජන ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයේ ‘ලිබරල්’ යන විශේෂ පදයෙන් අදහස් වූ දේවල් නිසාය. වර්තමානයේ ලංකාවේද, බටහිර රටවලද ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයට එරෙහිව මතුවන වාමාංශික විවේචන එහි ‘ලිබරල්’ ලේබලය නිසා නිර්මාණය වන ඒවාය. 1990 ගණන්වල සිට ලෝකයේ ව්‍යාප්ත වන ‘නව ලිබරල්වාදය’ මෙම වාමාංශික විවේචන නැවත මතුවීමට තුඩු දී තිබේ. මෙම විවේචන මතුවන්නේ ලිබරල්වාදය සහ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය පිළිබඳව සිදුවන න්‍යායික සහ දාර්ශනික සාකච්ඡාවලය. ඒවා වෙනම තලයක සිදුවන සහ සිදුකළ යුතු ඒවා බවද කිව යුතුය.
පුරවැසියන්ගෙන් මතුවන ප්‍රශ්න
මේ අතර, ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයේ සුජාතභාවය පිළිබඳ පුරවැසියන්ගෙන් මතුවන ප්‍රශ්න තිබේ. ඒවා ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී ආණ්ඩුකරණය සහ දේශපාලනය පිළිබඳ සැබෑ අත්දැකීම් වෙතින් මතුවන අව්‍යාජ ප්‍රශ්න වන අතර, ඒවායේද න්‍යායික සහ දාර්ශනික ඇඟවීම් තිබෙන බව අප අමතක නොකළ යුතුය. ලංකාවේ මහජන සාකච්ඡාව තුළ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය පිළිබඳව පුරවැසි අත්දැකීම වෙතින් මතුවන සංශයවාදී ප්‍රශ්න කිහිපයක් මෙසේය.
(අ) ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය යැයි දේශපාලන නායකයනුත්, දේශපාලන පක්‍ෂත්, ආණ්ඩුත් කර තිබෙන්නේ බොරුවක් සහ ජනතාව රැවටීමක් නොවේද?
(ආ) අපේ රටේ තිබෙන්නේ මහජනතාවගේ පාලනයක්ද? දූෂිත බලලෝභී දේශපාලනඥයන්ගේ අවපාලනයක්ද?
(ඇ) ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය නිසා දූෂණය නැතිවෙලා නැතුවා විතරක් නොවේ, දූෂණය වැඩිවෙලා. ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී ක්‍රියාවලියම දූෂණයට මග පාදන, දූෂිත දේශපාලකයන් ආරක්‍ෂා කරන එකක් වෙලා.
(ඈ) ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය අප රටේ සංවර්ධනයට බාධාවක්. රට ශීඝ්‍රයෙන් සංවර්ධනය කරන්නට නම් ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය ටික කලකට හෝ අමතක කරන්නට ඕනෑ.
(ඉ) ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය යටතේ අප රටේ බිහිවෙලා ඉන්නේ ඡන්දදායකයන් සහ යටත්වැසියන් විනා පුරවැසියන් නොවේ.
මේ එක් එක් ප්‍රශ්නය තරමක් දීර්ඝව විමසා බැලිය හැකි ඒවායි. ඒවායින් පළමුවැන්න හා දෙවැන්න කෙටියෙන් විමසා බැලීමට මේ ලිපියේදී උත්සාහ කරමු.
ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය සහ ජනතාව රැවටීම
ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය සහ ජනතාව රැවටීම යන ප්‍රවාදයේ දෙපැත්තක් තිබේ. එකක් දේශපාලනඥයන් සහ පක්ෂ විසින් ජනතාවගේ ඡන්දය ගැනීම සඳහා බොරු පොරොන්දු, බොරු සටන්පාඨ, බොරු වැඩ පිළිවෙළවල් ඉදිරිපත් කර, ඡන්දය දිනා ආණ්ඩුව පිහිටුවීමෙන් පසු, ඒවාට හාත්පසින්ම වෙනස්ව ක්‍රියාකිරීමයි. දෙවැන්න නම්, දේශපාලනඥයන්ගේ සහ පක්‍ෂවල එම රැවටීමේ ඉතිහාසය අමතක කිරීමට ජනතාවට හැකිවීමත්, නැවත නැවතත් රවටනු ලැබීමට සිය කැමැත්තෙන් ඔවුන් පාත්‍ර වීමත්ය. ‘මහජනතාවට ඇත්තේ කෙටිකාලීන දේශපාලන ස්මරණයකි’ යනුවෙන් කපටි දේශපාලනඥයන් සහ ඔවුන්ටත් වඩා කපටි දේශපාලන පක්‍ෂවල ප්‍රචාරක කටයුතු කරන දැන්වීම් ප්‍රචාරක ආයතනවල විධායක නිලධාරීන්ද මාධ්‍යවේදීන්ද නිතර අවධාරණය කරන්නේ මේ නිසාය. මෙය එජාපය, ශ්‍රීලනිපය, මෙන්ම සජබයේද පොදු ජන පෙරමුණේද දේශපාලනඥයෝ සහ ප්‍රචාරකයෝ හොඳින් දනිති.
මහජනතාව එම වැරැද්ද කරන්නේ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයේ වැරැද්දක්ම නිසා නොවන බව, ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය වෙනුවෙන් මෙහිදී කිව යුතුව තිබේ. එය සිදුවන්නේ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී පුරවැසියන්ගේම ප්‍රජාතන්ත්‍රීය පුරවැසිභාවයේ ඇති එක් අඩුපාඩුවක් නිසාය. ඔවුන්ගේ ප්‍රජාතන්ත්‍රීයත්වයේම ඇති දුර්වලතාවක් නිසාය. එනම්, ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී ආණ්ඩුක්‍රමයේ පමණක් ඇති පුරවැසි අයිතියක් භාවිත නොකිරීමයි. එම අයිතිය නම්, මහජනතාවට සේවය නොකරන, දූෂිත සහ වංක පසුබිමක් ඇති, බලය අයුතු ලෙස ප්‍රයෝජනයට ගන්නා, අපරාධවලට සම්බන්ධ, නුසුදුසු දේශපාලනඥයන් මැතිවරණ අපේක්‍ෂකයන් වූ විට ඔවුන් වර්ජනය කිරීමයි. ඔවුන්ට ඡන්දය නොදීමයි. ඔවුන් පරාජය කර ගෙදර යැවීමයි. බලහත්කාරය නිසා ඡන්දය භාවිත නොකරන පුරවැසියන් සඳහා අවකාශ තිබෙන්නේ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී දේශපාලන ක්‍රමය තුළ පමණි. එහෙත්, ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී ක්‍රමවල වෙනත් දුර්වලතාවක් මතුවී තිබේ. එනම් ජනමාධ්‍ය සහ ප්‍රචාරක ව්‍යාපාරවල සේවය ලබන දේශපාලනඥයන්ද, පක්‍ෂද, මහජනතාව රැවටීමට පාත්‍ර කිරීමයි. අප රටේම නැවත නැවත සිදුවී ඇති පරිදි, සිය ස්වාධීන දේශපාලන විනිශ්චය සහ පුරවැසි පරිණතභාවය ජනතාව භාවිත නොකරන නිසා සිදුවී තිබෙන්නේ, එම ජනතාව බොරු පොරොන්දුවලට නැවත නැවතත් මුලාවීමයි.
මෙලෙස පුරවැසියන් ඡන්දදායකටන් වූ විට මුලාවට ලක්වීමේත්, වැරදි දේශපාලන තීන්දු ගැනීමේත් ප්‍රවණතාව, ලිබරල් නියෝජන ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයේ ඇති, එයටම ආවේණික දුර්වලතාවක් ප්‍රදර්ශනය කිරීමකි. එනම්, ඡන්දදායකයන් රවටන මහජන නියෝජිතයන්ද, ඔවුන්ගෙන් සමන්විත ආණ්ඩුද ‘ආපසු කැඳවීම’ සඳහා අවකාශයක් මහජනතාවට ලබාදීමේ ප්‍රබල යාන්ත්‍රණයක් නියෝජන ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයේ නොමැතිවීමයි. ‘ආපසු කැඳවීම’ ඉතා මඳ වශයෙන් ඇමෙරිකාවේ සහ ස්විට්සර්ලන්තයේ තිබේ. ගිය සතියේ, ඇමෙරිකාවේ කැලිෆෝනියා ප්‍රාන්තයේ ආණ්ඩුකාරයා ‘ආපසු කැඳවීමේ’ ඡන්දයක්, ඔහුගේ විරුද්ධවාදීන්ගේ ඉල්ලීම මත පැවැත්විණි. එයින් ජය ගැනීමට ආණ්ඩුකාරයාට හැකිවිය. සාමාන්‍යයෙන් ‘ආපසු කැඳවීමේ’ යාන්ත්‍රණය ඉතා හොඳ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී යාන්ත්‍රණයක් වුවද, එය ජාතික මට්ටමින් සිදුකිරීම දුෂ්කර එකකි. වඩාත් ප්‍රායෝගික වන්නේ, තනි පුද්ගල මන්ත්‍රීවරුත්, පළාත් සභා, පළාත් පාලන මන්ත්‍රීවරුත් ආපසු කැඳවීමේ මැතිවරණ පැවැත්වීමයි. පැරණි ඡන්ද කොට්ඨාස ක්‍රමය තුළ මන්ත්‍රීවරුන් තෝරා ගැනෙන්නේ නම්, ආපසු කැඳවීමේ මැතිවරණ පැවැත්වීම ප්‍රායෝගික වශයෙන් වඩාත් පහසු වේ. ‘ආපසු කැඳවීමේ’ අවදානම තමන් ඉදිරියේ නිරන්තරයෙන්ම තිබෙන විට, මහජන නියෝජිතයන් බවට පත්වන දේශපාලනඥයන්ගේ චර්යාව පාලනය කිරීමට එය ප්‍රයෝජනවත් ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී යාන්ත්‍රණයක් විය හැකිය. එහෙත් එය නිසි ලෙස ක්‍රියාත්මක වන්නට නම්, රටේ තිබෙන ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී ආණ්ඩු ක්‍රමය තරමක් හෝ පිරිසිදු එකක්ද, විවෘත, ප්‍රචණ්ඩත්වයෙන් සහ ප්‍රජාපීඩකත්වයෙන් තොර එකක්ද වීම අත්‍යවශ්‍යය.
කෙසේ වුවත් මෙය අප රටේ ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථා ප්‍රතිසංස්කරණ ගැන මේ දිනවල උනන්දුවක් දක්වන ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදීන්ගේ අවධානය යොමුවිය යුතු යෝජනාවක් ලෙසද සැලකිය හැකිය. මෙම මහජන නියෝජිතයන් මහජනතාව දුන් වරම උල්ලංඝනය කිරීම නිසා, ඔවුන් පත්කළ මහජනතාව විසින්ම ආපසු කැඳවනු ලැබීම නියෝජන ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයේ ප්‍රජාතන්ත්‍රීයත්වය ගැඹුරු කිරීමේද, ලිබරල් නියෝජන ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයේ අඩුවක් පිරවීමේද, පියවරක් විය හැකිය.
මහජනතාවගේ පාලනයක්ද? දේශපාලනඥයන්ගේ අවපාලනයක්ද?
බලය සහ දූෂණය අතර ඇති කිට්ටු සම්බන්ධය, දේශපාලන බලයේ ඉතිහාසය දක්වාම දිවෙන කරුණකි. එය ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයට සීමාවූ ගැටලුවක් ද නොවේ. යුරෝපීය දේශපාලන චින්තනය තුළ ග්‍රීක, රෝම සහ මධ්‍යකාලීන යුගවල මෙම ප්‍රශ්නය විසඳීම සඳහා ඉදිරිපත් කළ යෝජනාවක් නම් ‘මිශ්‍ර ආණ්ඩුක්‍රමයක්’ ඇතිකිරීමයි. දේශපාලන බලය දරන පුද්ගලයන්ද, දේශපාලන බලය පිටුපස සිටින ප්‍රභූ පන්තීන්ද, දූෂණය තුළින් ධනය ඉපැයීමේ ප්‍රවණතාව වැළැක්වීම සඳහා විවිධ ආණ්ඩුක්‍රමවල ඇති යාන්ත්‍රණ මිශ්‍ර කළ යුතුය යන විශ්වාසය, ‘මිශ්‍ර ආණ්ඩුක්‍රමය’ පිළිබඳ යෝජනාවේ පදනම විය. දූෂණය යනු තනි ආණ්ඩු ක්‍රම මාදිලියක් මගින් පමණක් වැළැක්විය නොහැකි තරමට උග්‍ර එකක් බවද එම යෝජනාවෙන් පිළිගැනිණ. මෙම ප්‍රශ්නය නොසලකා හැරීම ලිබරල් ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයේ එක් දුර්වලතාවකි. ලිබරල්වාදයේ උපකල්පනය වූයේ, ජෝන් ලොක්ගේ අදහස්වලින් පෙනෙන පරිදි, මහජන නියෝජිතයන්, තමන් හා ජනතාව අතර ඇති ‘සමාජ ගිවිසුම’ උල්ලංඝනය නොකරන, ප්‍රජාපීඩක පාලන තන්ත්‍ර ඇති නොකරන, තමන් සතු දේශපාලන බලයට සීමා ඇති බව දන්නා පිරිසක් බවයි. එහෙත් ඒ දේශපාලනඥයන් යනු සම්භාව්‍ය ලිබරල් දර්ශනය උපකල්පනය කළ ආකාරයේ චර්යාධාර්මික වෘත්තිකයන් පිරිසක් නම් නොවේ.
එහෙත්, දේශපාලන වශයෙන් අවදියෙන්ද, විවේචනාත්මකවද, නිර්භීතවද, පාලකයන් වගඋත්තර කියන තත්වයට පත්කිරීමට අවශ්‍ය වන නිදහස් පරිසරයක් ඇතිකිරීමට අවශ්‍ය පුරවැසි නිදහස සහ අයිතිවාසිකම් ලිබරල් ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයෙන් සහතික කෙරේ. සිතීමේ, අදහස් ප්‍රකාශ කිරීමේ, සංවිධානය වීමේ, විවේචනය කිරීමේ, ඡන්දය දීමේ අයිතිය පුරවැසියන්ට සහතික කෙරෙන්නේ ලිබරල් ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයෙන් පමණි. එම නිදහස වෙතින් පුරවැසියන්ගෙන් අපේක්‍ෂා කරන්නේ, දේශපාලන වශයෙන් නිෂ්ක්‍රියව සිටීම නොවේ. සක්‍රිය වීමයි.
පුරවැසියන්ගේ දේශපාලන සක්‍රියත්වය අගය කරන්නේ ලිබරල්වාදයට වඩා සමූහාණ්ඩුවාදයයි. දේශපාලන වශයෙන් අවදිව සිටිමින්, දේශපාලන ක්‍රියාවලියට නිරන්තරව සහභාගි වෙමින් සක්‍රියව සිටීම සමූහාණ්ඩුවාදී ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය, පුරවැසියන්ගෙන් අපේක්‍ෂා කරන යහගුණයකි.
ඇමෙරිකානු ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාව නිර්මාණය කළ කාලයේදී දේශපාලන බලය සහ දූෂණය පිළිබඳ ගැටලුව පුළුල් ව සාකච්ඡා කෙරිණ. ඇමෙරිකානු ව්‍යවස්ථා සම්පාදකයන් කෙළේ, දේශපාලන බලය තුළින්, බලය අවභාවිත කිරීමත්, දූෂණයත් සඳහා ඇති ඉඩකඩ හැකි තාක් දුරට වසා තැබීමයි. එසේ කිරීමේදී ව්‍යවස්ථා සම්පාදකයන් කෙළේ ලිබරල් ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය සමූහාණ්ඩු මූලධර්ම සමග සම්මිශ්‍රණය කිරීමයි. ඒ අනුව ඇමෙරිකාවේ නිර්මාණය කරන ලද්දේ ‘මිශ්‍ර ආණ්ඩුක්‍රමයකි.’ එමෙන්ම එහි තවත් පියවරක් වූයේ දේශපාලනඥයන් මහජන නියෝජිතයන් මෙන්ම සමහර ඉහළ පෙලේ නිලතලද, හැකිතාක් දුරට මහජන විමර්ශනයට හා විනිශ්චයට පාත්‍ර කිරීමයි. ජනාධිපතිවරුන්, සෙනෙට් සභිකයන් සහ කොංග්‍රසයේ මන්ත්‍රීවරුන් පත්කිරීමේදී ‘ප්‍රාථමික ඡන්ද (PRIMARIES) නමින් හැඳින්වෙන මාස කිහිපයක් තිස්සේ සිදුවන ඡන්ද ව්‍යාපාරයකින් පමණක් අපේක්‍ෂකයන් තෝරා ගැනීම නියම වූයේ එබැවිනි. මෙම ක්‍රමය තුළ දූෂිත පුද්ගලයන්ට අපේක්‍ෂක ධුරයක් ලබාගැනීම සාමාන්‍යයෙන් දුෂ්කරය. ඒ අතර, අප අමතක නොකළ යුතු දෙයක් නම්, ඇමෙරිකාවේ මෙම ඡන්ද ව්‍යාපාර, දූෂිත කර්මාන්තයක් බවට පත්වී තිබෙන බවයි. විශාල ව්‍යාපාරිකයෝ සහ සමාගම් එම ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයට දූෂණය ගෙනඒමේ ප්‍රධාන හවුල්කරුවෝ වෙති. එය ලංකාවේ දැනට සිදුවන ආකාරයට වඩා වැඩි වෙනසක් නැත. වෙනස තිබෙන්නේ හුවමාරු වන මුදල් ප්‍රමාණයේය.
මේ අතර ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය සහ දූෂණය අතර සම්බන්ධතාව පිළිබඳ ගැටලුවේ ඇති තවත් සංකීර්ණ අභියෝගයක් නම්, ලංකාව වැනි බොහෝ රටවල ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය ක්‍රියාත්මක වීමට දූෂණය නැතිවම බැරි සාධකයක් වී ඇති බවයි. ආසන සංවිධායක වීම, පක්‍ෂයෙන් අපේක්‍ෂකත්වය ලබාගැනීමේ සිට මැතිවරණ ව්‍යාපාරය මෙහෙයවීම, තනතුරු ලබාගැනීම, ආණ්ඩු පිහිටුවීම, පාර්ලිමේන්තුවේ සරල බහුතරය පමණක් නොව, තුනෙන් දෙකක බහුතරය ලබාගැනීම, තම පක්‍ෂයට ඇති පක්‍ෂපාතීත්වය වෙනස් නොකර තබාගැනීම යන මන්ත්‍රීවරයකුගේ දේශපාලන ජිවිතයේ සෑම තීරණාත්මක අවස්ථාවකදීම මූල්‍ය සාධකයට වෙන් කර තිබෙන්නේ විශාල කාර්යභාරයකි. ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී ක්‍රියාවලිය සහ දූෂණය අතර ගොඩනැගී ඇති මෙම දැඩි එකිනෙක මත යැපෙන සම්බන්ධතාව කඩා දැමීම පහසු කාර්යයක් නොවේ. එහෙත් මෙම ගැටලුව වනාහි දේශපාලන ක්‍රමයක් ලෙස පාර්ලිමේන්තු ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයේ සුජාතභාවය වර්තමානයේ මුහුණ දෙන බරපතළම අභියෝගයයි.
තම ප්‍රජාතන්ත්‍රීය අයිතීන් සහ නිදහස භාවිත කිරීමට නිබඳව සහ නිර්භීතව ඉදිරිපත් වන පුරවැසි පිරිසක්ද, නිර්භීත කුඩා දේශපාලන පක්‍ෂද, නිර්භීත සිවිල් සමාජ ව්‍යාපාරද, නිර්භීත ජනමාධ්‍යකරුවන්ද, නිර්භීත සහ ස්වාධීන රාජ්‍ය නිලධාරීන් සහ විනිශ්චයකාරවරුන්ද යන බලවේග ගණනාවකින් සමන්විත පුළුල් ප්‍රජාතාන්ත්‍රීය පුරවැසි සන්ධානයක් ගොඩනැගීමෙන් තොරව දූෂිත දේශපාලනඥයන්ගෙන් ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය බේරා ගැනීම පහසු නොවන තත්වයකට ලංකාවේ සමාජය පත්වී තිබෙන බව පෙනේ.
ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය පිළිබඳ සාකච්ඡාව අපට ගැඹුරු කළ හැක්කේද, ක්‍ෂණිකව විසඳුමක් සොයාගත නොහැකි වුවත්, ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයේ මෙවැනි දුෂ්කර ප්‍රහේලිකා සහ අභියෝග ගැන විවෘතවම මහජන පරිමණ්ඩලයේ සාකච්ඡා කිරීමෙනි. අලුතෙන් සිතීමට සහ ක්‍රියාකිරිමට විවිධ පුරවැසි කොටස් සහභාගි කරගැනීමෙනි.■
