ඔහුගේ පුංචි ඇස්, නාසය, හිස, දෑඟිලි අතර සිය නෙත් යවන අතරතුර අහම්බෙන් මෙන් අෆ්තාබ්ගේ පිරිමි අවයවවලට යටින්, ඔහුගේ පිරිමි සිරුරට නොගැළපෙන, කුඩා සහ හොඳින් නොවැඩුණු ගැහැනු අවයවයක් මවගේ නෙත ගැටෙන්නේ මේ අතරතුර ය.

■ අනුසර වීරසිංහ

ජනවාරියේ සීතල රැයක දිල්ලියේ ෂාජහනබාද් නගරයේ කුප්පි ලාම්පු එළියෙන් ආලෝකමත් වූ නිවසක ඇය මෙලොව එළිය දුටුවාය. ‘එයා කොලු‍ පැටියෙක්!’ වින්නඹු අම්මා වූ අහ්ලාම් බාජී සළු දෙකකින් එතූ දරුවා මවගේ දෑත් මත සතපවමින් කීවාය. ඇගේ ශරීරය දෙස බලා පිටත ලෝකයේ ඇත්තන් කී අනාවැකි වැරදෙන්නට පටන් ගත්තේ එදා සිට ය.

සිය පළමු දරුවා පුතෙකු වුවහොත් ඔහුට ‘අෆ්තාබ්‘ යන නම තබන්නට ජහනරා බෙගම් සහ ඇගේ සැමියා තීරණය කළෝය. එහෙත්, ඔවුන්ගේ මුල් දරුවන් තිදෙනා ම දූවරු වූහ. ඉතින්, ඔවුන් දෙදෙනා මේ පුංචි අෆ්තාබ් දැකගන්නට වසර හයක් තිස්සේ මගබලා සිටියෝය. ඔහු ඉපදුණු රැය, ජහනරා බෙගම් ජීවිතයේ ගත කළ ප්‍රීතිමත්ම රාත්‍රිය විය. පසුදා ඉර නැගී උණුහුමින් පිරී ගිය උදෑසන, අෆ්තාබ් ඔතා තිබූ රෙදිකඩ ඉවත් කර, ජහනරා අසීමාන්තික ආශාවකින් ඔහුගේ සිඟිති සිරුර පිරික්සන්නට විය. ඔහුගේ පුංචි ඇස්, නාසය, හිස, දෑඟිලි අතර සිය නෙත් යවන අතරතුර අහම්බෙන් මෙන් අෆ්තාබ්ගේ පිරිමි අවයවවලට යටින්, ඔහුගේ පිරිමි සිරුරට නොගැළපෙන, කුඩා සහ හොඳින් නොවැඩුණු ගැහැනු අවයවයක් මවගේ නෙත ගැටෙන්නේ මේ අතරතුර ය. ඇගේ දරුවා ද්විලිංගිකයෙක් විය! ඇය කතාකරන්නට දැන සිටි එකම භාෂාව වූ උර්දු බසෙහි ප්‍රාණවාචී දේවලට මෙන්ම, සෑම අප්‍රාණවාචී දෙයකටම නිශ්චිත ලිංගික අනන්‍යතාවක් විය. පාපිසි, ඇඳුම්, පොත්, සංගීත භාණ්ඩ – මේ හැම දෙයක්ම ගැහැනු හෝ පිරිමි ලෙස ඇගේ භාෂාව විසින් වර්ග කර තිබුණි. තමන්ගේ දරුවා හැරෙන්නට ලෝකයේ ඇති සියල්ලකටම එවන් නිශ්චිත ස්ත්‍රී-පුරුෂභාවයක් විය.

සැබැවින්ම, එලෙස අධිපති භාෂාවක් විසින් ගොඩනැගූ ලෝකයකින් පිටමං වූ මිනිසුන්ට තව දුරටත් පැවැත්මක් තිබිය හැකිද? මෙකී දේශපාලනික ගැටලුව පාඨකයා හමුවේ තබමින් 2017 දී සුප්‍රකට ඉන්දියානු ලේඛිකා අරුන්දතී රෝයි සිය දෙවන නවකතාව වන ‘පරම සංතෘප්තියේ අමාත්‍යාංශය’‍ (The Ministry of Utmost Happiness) රචනා කරන්නීය. අරුන්දතී ලොව පුරා මෙන්ම ලංකාවේත් පාඨක අවධානය දිනාගන්නේ 1997 දී බුකර් සම්මානය දිනාගන්නා The God of Small Things ( ‘පා සටහන් නැති දෙවියෝ’ ලෙස සිංහලයට නැගුණු) සිය කුළුඳුල් නවකතාව හරහා ය. ඊට වසරකට පමණ පසු එනම් 1998 දී හින්දු ජාතිකවාදී රජයක් ඉන්දියාවේ බලයට පත් විය. ඒ වන විටත්, භාෂාව මත පදනම් ව, උර්දු බස උසුරන මුසල්මානුවන්ට පාකිස්තානයත්, හින්දි බස උසුරන හින්දූන්ට ඉන්දියාවත් උරුම කර දෙමින් භාරතීය මාතාවගේ සංහිඳියා සිහිනය කැඩී බිඳී ගොස් තිබිණ. කාශ්මීර මහපොළොවේ අයිතිවාසිකම් එක් ජාතියකට පමණක් ඉල්ලමින් ඉන්දියාවත්, පකිස්තානයත් අනවරත යුදමය අරගලයක පැටලී සිටියහ. ඒ අතරතුර බලයට එන භාරතීය ජනතා පක්ෂය ප්‍රමුඛ නව ජාතිකවාදී ආණ්ඩුවේ මුල්ම ක්‍රියාන්විතය වූයේ න්‍යෂ්ටික පරීක්ෂණ මාලාවක් සිදු කිරීමයි. ඔවුන් ජනතාවට කියා සිටියේ ‘‍මේවා හුදෙක් න්‍යෂ්ටික පරීක්ෂණ පමණක් නොව, ජාතිකත්වයේ පරීක්ෂණ’‍ බවයි. The End of Imagination‍ (‘පරිකල්පනයේ අවසානය’) නම් දේශපාලනික ලියැවිලි එකතුවේ තැනෙක සඳහන් කර සිටියේ එවකට ඉන්දීය රජය විසින් පරීක්ෂා කරන ලද න්‍යෂ්ටික බෝම්බය නම් අනෙකක් නොව, හින්දු ජාතිකවාදය විසින් වෙළාගත් ඉන්දියාවම බවයි. එය ඕනෑම මොහොතක සිය රටින් පිට දේශපාලනික සතුරන්ට විරුද්ධව පමණක් නොව, රට තුළ ම සිටින සුළු ජාතීන්ට විරුද්ධව පවා පුපුරා යාමේ ඉඩකඩ පැවතුණි.

The Ministry Of Utmost Happiness (පරම සංතෘප්තියේ අමාත්‍යාංශය) කෘතියට පසුබිම් වන්නේ එලෙස දශක ගණනාවක් තිස්සේ හින්දු – මුස්ලිම් ගැටුම්, කාශ්මීරයේ කෝලහාල මෙන්ම ශීඝ්‍ර කාර්මීකරණ හා සංවර්ධන ව්‍යාපෘතිවලට මැදි ව අවතැන් වූ විවිධ සමාජ – සංස්කෘතික හා ලිංගික අනන්‍යතාවයන් හිමි මිනිසුන්ගේ කතන්දරයයි.

කතාවේ මුල් අර්ධය තුළ නිදහසින් පසු ඉන්දියාවේ පැරණි දිල්ලියට අයත් ෂියා මුස්ලිම් පවුලක ‘අෆ්තාබ්’‍ නම් පිරිමි අනන්‍යතාවකින් යුතු ව උපදින ද්විලිංගික දරුවෙක් අපට මුණගැසෙයි. එහෙත්, නවයොවුන් වියට එළඹෙද්දී ඔහු සිය පිරිමි අනන්‍යතාව ප්‍රතික්ෂේප කර සංක්‍රාන්ති ලිංගික ගැහනියක ලෙස ජීවත් වන්නට තීරණය කරයි. එතැන් සිට ඔහුගේ නම ‘අන්ජුම්’‍ ලෙස වෙනස් වෙයි. ඉන්දියාව තුළ එවන් ලිංගික අනන්‍යතාවන්ගෙන් යුතු මිනිසුන් හඳුන්වන්නේ ‘‍හිජ්රා’‍ යන සුවිශේෂ නාමයෙනි. අන්ජුම්ගේ මව වූ ජහනරා, සුදු පැහැති ගාන්ධි තොප්පි මසමින් දිල්ලියේ සුප්‍රසිද්ධ චන්ද්නී චවුක් නම් වෙළඳපොළට විකුණන්නියකි. පියා වූ මුලාකත් අලී, උර්දු – පර්සියානු කවියට පෙම් බැඳි ස්වදේශික වෛද්‍යවරයෙකි. ඔහු කෙතරම් කවියන්ට පෙම් බැන්දේද කිවතොත්, තමන්ගේ සමහරක් රෝගීන්ට පවා බෙහෙත් තුණ්ඩු ලෙස කවි නිර්දේශ කළේය. එනමුත්, සිය පුතුගේ ලිංගික අනන්‍යතාවේ රහස හෙළි වූ දා චිත්ත සන්තානයේ උපන් දොම්නස මකාලන්නට සමත් කවියක් ඔහුට සොයාගත නොහැකි විය.

මේ නිසා ම, අන්ජුම් ජීවිතයේ එක් සන්ධිස්ථානයකදී සිය සංස්කෘතික කුටුම්බයෙන් කැඩී වෙන් වී තමා වැනි ම හිජ්රා මිනිසුන්ගෙන් පිරී ගිය ක්වාබාග් (Khwabagh) නගරයේ ජීවත් වන්නට යාමට තීරණය කරයි. ‍ක්වාබාග් යන්නෙහි අරුත ‘සිහින පිරුණු නවාතැන’‍ යන්නයි. සැබැවින් ම, එහිදී ඇයට අධිපති පුරුෂමූලික සමාජය විසින් පිටුවහල් කළ සිහින පිරුණු හින්දු, සුන්නි, ෂියා ආදි විවිධ ජාතිකත්වයන්ට අයත් සංක්‍රාන්ති ලිංගික මිනිසුන් රැසක් මුණගැසෙයි. ඇය එහි නළඟනක හා ලිංගික ශ්‍රමිකයෙකු ලෙස ගතකරන දශක තුනක පමණ කාලය තුළ විවිධ රාජ්‍ය නොවන සංවිධාන, මානව හිමිකම් සංවිධාන සහ මාධ්‍යවේදීන් පැමිණ ඔවුන්ගේ එදිනෙදා ජීවිතය ගැන දැනගැනීමට සම්මුඛ සාකච්ඡා සිදු කළ ද, සංක්‍රාන්ති ලිංගික මිනිසුන්ගේ නිදහස සහ අයිතිවාසිකම් පිළිබඳ බටහිර ලිබරල් කතිකාවතක් ගොඩනැගෙමින් පැවතුණ ද, මොවුන් සමාන අයිතීන් ඇති සාමාන්‍ය මිනිසුන් ලෙස බාර ගැනීමට ඒ වන විටත් ඉන්දියානු රාජ්‍යය අසමත් වූ බැව් රෝයි පෙන්වා දෙයි. මීට හොඳම උදාහරණයක් වන්නේ අන්ජුම් සිය පියාගේ මිතුරෙකු වූ සකීර් සමඟ ගුජරාතයේ ශුද්ධ වූ මුස්ලිම් දේවස්ථානයක් වැඳපුදාගන්නට යන අතරතුර එල්ලවන හින්දු අන්තවාදීන්ගේ ප්‍රහාරයයි. එහිදී අන්ජුම් වටා වූ සියලු‍ මුස්ලිම් ගැහැනු මිනිසුන් මරා දැමුවත්, ඒ ලිංගික අනන්‍යතාවන් දෙකටම අයත් නොවූ හිජ්රාවෙකු මරා දැමීම ජීවිතයට අවාසනාව ගෙන එන්නේය යන මිථ්‍යාමතික අදහස නිසා අන්ජුම්ව ඔවුහු අත්හැර දමති. එහෙත්, ඇය සිය ග්‍රහණයට නතු කරගෙන බලහත්කාරයෙන් මෙන් හින්දු අන්තවාදීන්ගේ ව්‍යාජ දේශප්‍රේමී සටන්පාඨ වූ ‘භාරතීය මාතාව සැරදේවා!’‍ වැනි ප්‍රකාශ මහ හඬින් ඈ ලවා කියවා ගනිමින් කුරිරු වින්දනයක් ලබති.

මෙලෙස 2002 දී හින්දු භක්තිකයන් රැගත් දුම්රියක් මුස්ලිම් අන්තවාදීන් පිරිසක් විසින් ගිනි තැබීමේ සිද්ධියකින් ඇරඹී, ඊට ප්‍රතිප්‍රහාර ලෙස හින්දු මූලධාර්මිකවාදීන් විසින් ආමෙදබාද්හි මුස්ලිම් ජනයා ඉලක්ක කරගෙන ගෙනගිය ජාතිවාදී ගැටුම් ඇවිළෙද්දී එවකට ගුජරාතයේ ප්‍රධාන අමාත්‍යවරයා වූ නරේන්ද්‍ර මෝදි පවා ඊට වක්‍ර ව උරදෙන්නට විය. එහෙත්, ඉතාම උත්ප්‍රාසජනක ලෙස, හින්දු – මුස්ලිම් දෙපක්ෂයේම ජීවිත විශාල වශයෙන් බිලිගත් මෙම කෝලාහලය නිමා වූ විට මෝදි ගුජරාටයේ ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණයෙන් පවා නිර්දෝෂී මිනිසෙකු ලෙස නාමකරණයට ලක් වෙමින් 2004 ඡන්දය ජයගන්නේ ‘ගුජරාට් කී ලල්ලා’ හෙවත් ‘ගුජරාටයේ ආදරණීයයා’ යන සුරතල් නාමය ලබමිනි. එතැන් පටන් මුස්ලිම් විරෝධයක් සහිත ව්‍යාජ දේශප්‍රේමී වෙස්මුහුණක් ලාගනිමින් බලයට එන මෝදිගේ ඊනියා දක්ෂිණාංශික ජාතිකවාදී දේශපාලනය විටින් විට රෝයිගේ නිර්දය විවේචනයට ලක් විය.

කෙසේ නමුත්, ඉන්පසු අන්ජුම් ‍ක්වාබාග්‍ නගරය අතහැර රජයේ රෝහල පිටුපස වූ සුසානබිමේ පදිංචියට යයි. ඇය මෙන්ම සමාජය තුළ අනන්‍යතාවක් අහිමි ව සංකේතීය ලෙස මියගිය මිනිසුන්ට නවාතැන්ගන්නට ‘ජනන්ත් ආගන්තුක නිවාසය‘ (Janant Guest House) නම් නැවතුම්පොළක් එහි නිර්මාණය කරයි. කතාවේ දෙවන අර්ධය වෙත අප ප්‍රවේශ වන්නේ එයත් සමගයි.

නවාතැන්පොළට එන මිනිසුන් අතර සදාම් හුසේන්‍ නමැති තරුණයෙක් අන්ජුම්ට සමීප වෙයි. දලිත් නම් පහත් කුලයට අයත් මෙම තරුණයා සැහැසි හින්දු අන්තවාදීන් අතින් සිය පියා ඝාතනය වන හැටි ඒ වනවිටත් අත්දැක තිබුණි. ඊට හේතුව වූයේ ඔහුගේ පියා ගව මළකුණු ප්‍රවාහනය කරමින් සිටින අතරතුර පොලිස්කාරයෙකු විසින් ඔහු හින්දු ජාතිකවාදීන්ගේ පූජනීය සංකේතයක් වූ ගවයෙකු මරා දැමූ බවට සැක කරනු ලැබීමයි. එම කම්පනසහගත සිදුවීමත් සමග මේ තරුණයා ඉස්ලාමය වැළඳගෙන ඉරාක ඒකාධිපති සදාම් හුසේන්ගේ නම දමාගනියි. එපමණක් නොව, කතාව තුළ අපට මුණගැසෙන දකුණු ඉන්දියාවෙන් එන නිදහස්කාමී ජීවිතයක් හිමි, වරෙක කාශ්මීර පොලීසියේ අත්අඩංගුවට පත්වන ටිලෝ වැනි ගෘහනිර්මාණ ශිල්පිනියක සේම, කාශ්මීරයෙන් එන මූසා වැනි චරිතත් සිය බහුවිධ සමාජ – දේශපාලනික අනන්‍යතා හරහා මෙම නවකතාව බහු සංස්කෘතික තටාකයක් බවට පත් කරයි. මේ අතර ඔවුන් හමුවන අතීත දිල්ලියේ ජන්තර් මන්තර්‍ නම් ප්‍රදේශයට, දැඩි මිලිටරීකරණයකට ලක් වූ කාශ්මීරයෙන් පැමිණ ‘Azadi’ හෙවත් ‘නිදහස!’‍ නම් සටන්පාඨය පෙරදැරි කරගෙන උද්ඝෝෂණයේ යෙදෙන මිනිසුන්ද, කාශ්මීර යුදගැටුම් අතර අතුරුදහන්වූවන්ගේ පවුල්වල අසරණ අම්මලාගේ හා බිරින්දෑවරුන්ගේ දුක්බර විළාපයන්ද පොත පුරා දෝංකාර දෙන්නට වෙයි.

රෝයි 2020 දී රචනා කරන Azadi (නිදහස) නම් දේශපාලනික ලියැවිලි එකතුවේ තැනෙක කියා සිටියේ යම් නවකතාවකට සතුරෙකු සිටිය හැකි නම් සිය කතාවේ දේශපාලනික සතුරා වන්නේ ‘එක ජාතියක්. එක ආගමක්. එක භාෂාවක්’‍ යන දෘෂ්ටිවාදය බවයි. මෙය ඉංග්‍රීසියෙන් රචනා වුවද, අරුන්දතියට හමු වූ බහුවාර්ගික, ලිංගික, ආගමික අනන්‍යතා හිමි මිනිසුන් රැසකගේ භාෂා ගණනාවකින් ඇය සිය කතාව පරිකල්පනය කරන්නට වූවාය. එබැවින් තවදුරටත්, අධිපතිවාදී භාෂා, ජාතික හා ආගමික අනන්‍යතා මත පදනම් ව විනාශ වී ගිය අඳුරු සුරංගනා කතාවක් බවට ඉන්දීය සංහිඳියා සිහිනය පත්කළ පාලකයන්ට ඇය මහා කිවියර පැබ්ලෝ නෙරූදාගේ කවි පදයක් උපුටා දක්වමින් ගැඹුරු දේශපාලනික ගැටලුවක් ඉදිරිපත් කරයි : ‘පීඩිත නගරවලට කුමන බසකින් නම් වැසි වැටෙනු ඇත්ද?’ පරම සංතෘප්තියේ අමාත්‍යාංශය නවකතාවේ සාරය එයයි.■

■ අමන්දිකා කුරේ

‘සිරකරුවෝ ද මනුෂ්‍යයෝ ය’ ලංකාවේ බන්ධනාගාරවල පිටතින් ලියා තිබෙන ජනප්‍රිය වාක්‍යයක්. බන්ධනාගාර තුළ සිටින බහුතරයක් රැඳවියන් සැකකරුවන් වශයෙන් රිමාන්ඩ් බාරයේ සිටින අයයි. සිරගත වෙන්න කිසිම කෙනෙක් කැමති වුණේ නැතත් බොහෝ සමාජ ක්‍රියාකාරීන්ට, ඔවුන් ගනු ලබන ක්‍රියාමාර්ගවල දී පොලිස් අත්අඩංගුවට පත් වී රිමාන්ඩ් බන්ධනාගාරගත වෙන්න සිදු වෙනවා. එවැනි අවස්ථාවල ඔවුන්ට ලැබුණු විශේෂ අත්දැකීම්, හමුවුණු විශේෂ පුද්ගලයන් පිළිබඳ මතක ගැනයි මේ ආවර්ජනය.

‘පරිසරයට හානි කරන කටුපොල් වගාවට එරෙහිව අපි ගත්ත ක්‍රියාමාර්ගයක් නිසා මීට වසර කීපයකට පෙර අපිට රිමාන්ඩ් බන්ධනාගාරගත වෙන්න සිදුවුණා. ගාල්ල බන්ධනාගාරයට අපිව ඇතුළත් කළේ. අපිව රිමාන්ඩ් කරපු හේතුව මුලින් නොදන්න නිසා එතරම් මිත්‍රශීලී නොවුණත් පසුව ආව හේතුව දැනගත්තාම බන්ධනාගාරගත වෙලා හිටපු රැඳවියෝ අපිත් එක්ක ඉතාම සුහදශීලී විදිහට හිටියා.’

පරිසරය සුරැකීමේ සංවිධාන එකමුතුවේ කැඳවුම්කරු වන අඳුරත්විල චන්ද්‍රජෝති හිමි ඒ ආකාරයෙන් තමන්ගේ අත්දැකීම කිව්වා.

‘මම පළමු වරට බන්ධනාගාරගත වුණේ ඒ අවස්ථාවේදීයි. ගාල්ල බන්ධනාගාරයේ ඒ වන විට දැඩි තදබදයක් තිබුණා. අපි ඇතුළට ගිය දවසෙ අපි එන බව දැනගෙන අපටත් ඉන්න අවශ්‍ය ඉඩකඩ සකස් කරලා තිබුණා. ටික දවසක් යද්දි ඉඳපු රැඳවියෝ ගොඩක් අපි එක්ක හිතවත් වුණා.

බන්ධනාගාරෙ බහුතරයක් රිමාන්ඩ් වෙලා ඉඳපු අය. දඬුවම් ලබපු අය හිටියෙ කීප දෙනයි. සුළු වැරදිවලට බන්ධනාගාරගත වෙලා ඉන්න සමහර පුද්ගලයන්ට නැවත අභියාචනයක් දාගන්නවත් අවශ්‍ය නීතිය පිළිබඳ දැනීමක් තිබුණේ නෑ. එක පුද්ගලයෙක් හමුවුණා ඔහුට රුපියල් 5000ක දඩයක් ගෙවා ගැනීමට නොහැකි වෙලා දඩය වෙනුවට නියම වෙන සිර දඬුවම විඳිමින් හිටියා.

බන්ධනාගාර නිලධාරීන් නම් අපි එක්ක ඒ තරම් කතාකළේ නෑ. නමුත් රැඳවියන් අපි එක්ක කතා කරනකොට ඔවුන් අපිට අපේ වැඩේ ගැනත් අලුත් යෝජනා දුන්නා. ඒ වගේම විවේචන ඉදිරිපත් කළා. මම හාමුදුරු කෙනෙක් නිසා කියලා එහෙම විශේෂ සැලකීමක් තිබුණේ නෑ. නමුත් රැඳවියෝ තරමක් සැලකීමකින් කටයුතු කළා.

අපි සිරගත වෙලා හිටපු කාලයෙ මත්කුඩු සමග අත්අඩංගුවට ගත්ත උසස් පෙළ පාසල් සිසුන් වගයක් හිටියා. ඔවුන්ට තිබුණු ආර්ථික ප්‍රශ්න, සමාජ ආශ්‍රය සම්බන්ධ ප්‍රශ්න නිසා ඔවුන් මත්කුඩු බෙදාහැරීමට යොමුවෙලා. ඇත්තම කිව්වොත් පාවිච්චි වෙලා. ඒ වගේ පුද්ගලයන්ව නැවත පුනරුත්ථාපනය කරන්න හොඳ ක්‍රමවේදයක් ලංකාවේ බන්ධනාගාර ඇතුළෙ නැති එක ලොකු ප්‍රශ්නයක්.

මම දැකපු විදිහට ලංකාවෙ බන්ධනාගාර තුළින් එළියට එන්නෙ තමන් කරපු වැරැද්ද සම්බන්ධයෙන් අවබෝධ කරගෙන නැවත ඒ වගේ දෙයක් නොකරන තැනට පුනරුත්ථාපනය වුණ පුද්ගලයෙක් නෙවෙයි. සමාජය කෙරෙහි තව ටිකක් නරක අදහසකින් ඔවුන් බොහෝ වෙලාවට එළියට එන්නෙ. ඒකට විවිධ හේතු තියෙනවා. බන්ධනාගාරය ඇතුළෙදි සිරකරුවන්ට බන්ධනාගාර නිලධාරීන් සලකන, කතාකරන විදිහෙ ඉඳන්ම ඒ ප්‍රශ්නය තියෙනවා. ලොකු අධිකාරීවාදයක් වගේම නිලධාරීවාදයක් එක්ක ගොඩනැගුණු පීඩනයක් ඇතුළෙ තියෙනවා කියලා අපි ඉඳපු දවස් කීපයෙදි තේරුණා.’

සයිටම් පෞද්ගලික වෛද්‍ය විද්‍යාලයට එරෙහිව පෙරමුණේ සටන් කළ, අන්තර් විශ්වවිද්‍යාලයීය ශිෂ්‍ය බලමණ්ඩලයේ හිටපු කැඳවුම්කරුවෙකු වන ළහිරු වීරසේකර තම අත්දැකීම් බෙදාගත්තා.

‘මම පළමුවරට බන්ධනාගාර ගත වුණේ 2014-2015 කාලයෙදි. අනුරාධපුර බන්ධනාගාරයේ මුලින්ම රඳවලා තිබුණේ. අනුරාධපුර බන්ධනාගාරයෙ වතුර සම්බන්ධ ප්‍රශ්නයක් තිබුණා. අපි හිටපු දවස්වල එක් රැඳවියෙක්ට ඇඟ සේදීමට හෝ නෑමට දුන්නේ වතුර බාල්දි 4යි. රැඳවියන් අතරින් කෙනෙක්මයි මේ වැඩෙ මෙහෙයවන්න. මේක හැඳින්වුවෙ වතුර පාටිය කියලා. බන්ධනාගාරය ඇතුළෙ කරන්න තියෙන කාර්යයන් හඳුන්වන්න පාටිය කියන වචනය පාවිච්චි කරනවා. කෑම පාටිය, කාමර පාටිය වගේ කාර්යයන් ඒ විදිහට හඳුන්වනවා.

ඉන්පසුව මට කීප වතාවක් මැගසින් හා වැලිකඩ රිමාන්ඩ් බන්ධනාගාරවල රිමාන්ඩ් වෙන්න සිදුවුණා. මාධ්‍ය තුළින් සයිටම් ප්‍රශ්නයේදී අපිව දැකලා තිබුණු නිසා රැඳවියො අපිව අඳුනගෙන සුහදව කතා කළා. අපෙ වැඩ ගැන තියෙන විවේචන, ඔවුන්ගෙ අදහස් ඔවුන් කියනවා. බහුතරයක් අය අපේ අදහසට එකඟ වුණා. ඔවුන් ඇතුළෙ විඳින අපහසුතාවන් ගැන එළියට ආවාම කතා කරන්න කියලා ඔවුන් ඉල්ලුවා.

මම ලබපු විශේෂම අත්දැකීම් මට ලැබුණේ මැගසින් බන්ධනාගාරයෙ ඉඳපු කාලයෙ. එල්ටීටීඊ සංවිධානයට සම්බන්ධ යැයි සැකපිට අත්අඩංගුවට අරන් රිමාන්ඩ් වෙලා ඉන්න අය මට එහිදී හමුවුණා. සමහර අයට ඇත්තටම එල්ටීටීඊ එකට කිසිම සම්බන්ධයක් නෑ. මාතලේ ප්‍රදේශයේ ජීවත්වුණු සුරේන් කියලා දමිළ සහෝදරයෙක් හමුවුණා. එයාගෙ යාළුවෙක්ට එල්ටීටීඊ එක සමග සබඳතා තිබුණ නිසා කරපු පරීක්ෂණවලදි ඒ යාළුවා සුරේන්ට දූරකථන ඇමතුම් කිහිපයක් අරන් තිබුණ නිසා ප්‍රශ්න කිරීම් සඳහා ඔහුව රිමාන්ඩ් කරලා. නමුත් තවමත් ඔහු වසර ගණනාවක් තිස්සේ රිමාන්ඩ් වෙලා ඉන්නවා පරීක්ෂණයක්වත් හරියට යන්නේ නැතිව.

කෙනෙක්ට හිතෙන්න පුළුවන් දමිළ අය විතරයි එල්ටීටීඊ සැකකරුවන් වශයෙන් ඉන්නෙ කියලා. අපිට මැගසින් බන්ධනාගාරයෙදි හමුවුණා හම්බන්තොට ජීවත් වුණ සිංහල සහෝදරයෙක්ව. ඔහුගෙ මාමා වැඩකරපු ලොරියෙ උදවුවට ඉඳපු දමිළ ළමයෙක්ට එල්ටීටීඊ එක සමග සබඳතා තිබිලා. මාමා යන එන ගමන් මේ පුද්ගලයාගෙ නිවසේත් නැවතිලා තියෙනවා ගෝලයා සමග. පසුව කෙරුණු පරීක්ෂණ අනුව මාමා, නැන්දා සහ මේ කියන පුද්ගලයා යන තුන්දෙනාම රිමාන්ඩ් කරලා තියෙනවා සැකකරුවන් හැටියට. මාමා රිමාන්ඩ් බන්ධනාගාරයෙදිම මිය ගිහින්. ඔහු තවමත් බන්ධනාගාරයෙ ඉන්නවා.
සැකකරුවෙක් විදිහට අත්අඩංගුවට ගත්ත මුස්ලිම් සහෝදරයෙක් හමුවුණා. ඔහු සිංහල අයට දමිළ භාෂාව ඉගෙන ගන්න පොතක් ලියමින් හිටියෙ. යම් දවසක නිදහස් වෙලා ආවාම ඒ පොත මුද්‍රණය කරගන්න උදවු කරන්න කියලා ඔහු අපෙන් ඉල්ලුවා.

සමහර වෙලාවට පාරෙ යන එනකොට බන්ධනාගාරයෙදි හමුවුණු, දැන් ඇප ලබා නිදහස් වෙලා ඉන්න අය මුණගැහෙනවා. පිටත ලෝකයෙ බන්ධනාගාරගත වෙන මිනිස්සු ගැන විවිධ මත තිබුණත් ඔවුනුත් අපි වගේම මිනිස්සු.’

වෛද්‍ය ශිෂ්‍යයෙකුව සිටියදී රිමාන්ඩ් බන්ධනාගාරගත වන්නට සිදු වූ අත්දැකීම සම්බන්ධයෙන් වෛද්‍ය රයන් ජයලත් තමන්ගේ අත්දැකීම විස්තර කළා.

‘2017දී තමයි මම බන්ධනාගාරගත වුණේ. ඒ සයිටම් සටනෙ අතරමැදදි සෞඛ්‍ය අමාත්‍යාංශය තුළට ඇතුල්වීමේ සිදුවීමට. අපේ සගයන් කිහිපදෙනෙක් ඒ වෙද්දිත් වරින්වර බන්ධනාගාරගත වෙලා හිටපු නිසා බන්ධනාගාරය සම්බන්ධයෙන් යම් අදහසක් ඇතිවයි ගියේ. ඒ වගේම ඇතුළෙ ඉඳපු අයටත් අපි සම්බන්ධයෙන් යම් අවබෝධයක් තිබුණා. ඔවුන් අපි එක්ක අපේ මතය ගැන කතා කළා. සමහර දවස්වලට පාන්දර එක දෙක වෙනකන් සාකච්ඡා කළා. ඒ අයට අපි කතා කරපු ප්‍රශ්න සම්බන්ධයෙන් න්‍යායාත්මක දැනුමක් තිබුණේ නෑ. නමුත් ඔවුන් ඔවුන්ගේ හිතට දැනෙන අවංක අදහස් අපි එක්ක කතා කළා.

මට තියෙන අත්දැකීම තමයි මේ ගොඩක් අය හරිම අවංක මිනිස්සු. ඔවුන් යම් යම් වැරදිවලට සිරගත වෙලා හිටියත් බොහෝ දෙනෙක් අපි වගේම මිනිස්සු. නාගරික වතු ආශ්‍රිතව ජීවත් වුණු, හෙරොයින් සම්බන්ධ චෝදනා නිසා සිරගත වුණු විශාල පිරිසක් හමුවුණා. සමහර අය ඔවුන්ගෙ ජීවිත කතාව අපි එක්ක කිව්වා. සමහර කතා ඇහුවම ඇත්තටම මම කම්පාවට පත්වුණා. ඒ පුද්ගලයන් හෙරොයින්වලට පුරුදු වුණ හැටි, ඒ ජාවාරම්වලට යොමු වුණ හැටි ඔවුන් අපි එක්ක කිව්වා.

ඒ වගේ සමාජයේ ගැරහුමට ලක්වෙලා ඉන්න පහළම පන්තියේ මිනිස්සුන්ව ආශ්‍රය කරන්න ලැබුණා. ඇත්තටම මටත් ඒ වගේ මිනිස්සු ගැන කළු චිත්‍රයක් තිබුණේ. නමුත් බන්ධනාගාරෙ ඇතුළට ගියාම ඒ මිනිස්සු ඇතුළෙත් කොයි තරම් මානුෂිකත්වයක් තියෙනවාද කියලා තේරුම් ගන්න පුළුවන් වුණා. ඔවුන් විවිධ පවුල් ප්‍රශ්න, ආර්ථික ප්‍රශ්න වගේ දේවල් එක්ක වැරදිවලට යොමු වුණ අය. ඔවුන්ව හරියට පුනරුත්ථාපනය කළා නම් සමාජයට වටින මිනිස්සු. ඒ ගොඩක් මිනිස්සුන්ට හරිහැටි අධ්‍යාපනයක් තිබුණේ නෑ. ඒකත් ඔවුන්ට අත්වෙලා තියෙන තත්වයට බලපාලා තියෙනවා.

මටත් එල්ටීටීඊ සංවිධානයට සම්බන්ධ යැයි සැකපිට අත්අඩංගුවට ගත් අය හමුවුණා. බන්ධනාගාරය ඇතුළෙ ජාතිවාදී බෙදීම් තිබුණේ නෑ. හැමෝම සමානව හිටියා.’

තමන්ගෙ ජීවිතවල යම් අවස්ථාවක සිදුවුණ වැරදි නිසා මේ විදිහට බන්ධනාගාරයක් තුළට වෙලා වසර ගණන් ඉන්න මිනිස්සු වගේම තමන්ගේ නිර්දෝෂීභාවය ඔප්පු කරගන්න බැරිව ඉන්න මිනිස්සු මේ බන්ධනාගාර තුළ ජීවත් වෙනවා. සුළු වැරදි සඳහා සිරගත වුණු අය පුනරුත්ථාපනයට නිසි වැඩපිළිවෙළක් තිබුණා නම් ඔවුන්ව නැවත සමාජයට මුදාහැරිය හැකියි. ඒ වගේම සියලු දෙනාටම බන්ධනාගාරගත වෙලා ඉඳලා සමාජයට එන මිනිසුන්ට තමන්ගෙ ජීවිත ගොඩනගාගන්න සහයෝගයක් දෙන්න වගකීමක් තිබිය යුතුයි. සමාජයක් යහපත් කරගැනීමට එය අත්‍යවශ්‍යයි.■

රිටයමන්ට් එක කිට්ටු වෙනකොට ඊළඟට කරන්න ඕනෑ මොකක්ද කියන එක ගැන අදහසක් නැති වුණා ම තමයි සමහර වැඩිහිටියෝ ජීවිතේ කලකිරිලා අසනීප වෙන්නේ හෝ එපාවීමකින් ජීවත්වෙන්නේ.

■ ප්‍රියාශා හෙට්ටිහේවා

විශ්‍රාම යාම පිටින් බැලූ විට ජීවිතයේ සන්ධ්‍යා කාලය විවේකීව ගත කළ හැකි යැයි කෙනෙකුට සිතිය හැක. නමුත් ඇත්තට ම විශ්‍රාම දිවිය සුන්දර ද?

විශ්‍රාම දිවිය නම් ගඟට පා තැබීමෙන් පසු ජලයේ සැඩ පහර කෙසේ දැයි වටහා ගත් කිහිප දෙනෙකු සමගත්, විශ්‍රාම ගිය පරිපාලන සේවා නිලධාරියෙකුගේ දරුවෙකු සමග සහ පූර්ව සැලසුමක් සහිතව විශ්‍රාම ගිය විදුහල්පතිවරයෙකු සමගත් අපි කතාබහ කළෙමු.
‘අහල ඇතිනේ පෙන්ෂන් ගිය රාළහාමි වගේ කියලා කතාවක්. මමත් දැන් ඒ වගේ තමයි.’ කතාවට මුල පිරුවේ පොලිස් නිලධාරියෙකු ලෙස සේවයේ යෙදී සිට විශ්‍රාම ගොස් මේ වන විට මුර සේවයේ නිරත වන විශ්‍රාමික පොලිස් නිලධාරී මහතෙකි. ඔහු පොලිස් සේවයෙන් විශ්‍රාම යාමට ආසන්න කාලයේ සෙකියුරිටි සේවය සඳහා යොමුවීමට සිතාගත් කෙනෙකි.

‘පොලිසියේ වැඩ කරන කාලේ මිනිස්සු අතර මට තිබුණ ගෞරවේ දැන් නෑ. ඉස්සර මාව දැක්කා ම මිනිස්සු රාළහාමි කියලා කතා කරනවා. ගමේ කඩේකට ගියත් වාඩිවෙන්න පුටුව දෙනවා. දැන් කීපදෙනෙක් ඇරෙන්න අනිත් අය මාව සිකුරිටිකාරයා කියන මානසිකත්වෙන් දකින්නේ. හිතට හරි කලකිරීමක් දැනුණා ඒ දේවල් එක්ක’ ඔහු පැවසුවේ රාජකාරි කාලයේ පොලිස් නිල ඇඳුම සහ තනතුර වෙනුවෙන් තිබූ ගෞරවය මුරකරුවාගේ නිල ඇඳුමෙන් වැසී යන ආකාරයයි.

සියලු රැකියා ගෞරවයෙන් සැලකිය යුතු වුවත් මිනිසුන්ගේ ආකල්ප සමග ඔහු පත්ව ඇති කනගාටුදායක තත්ත්වය ඔහුගේ විශ්‍රාම දිවියේ සැහැල්ලුව ද නැති කර තිබේ.

‘දඩබ්බර කොල්ලෝ සිකුරුට්ටා කියල දුවනකොට හිත බර වුණ වෙලාවල් තියෙනවා. අද කාලේ වියදමත් වැඩියි. රස්සාවක් නොකර ඉන්නත් අමාරුයි. ඉගෙනගන්න දරුවෝ ඉන්නවා. මම ඉන්න ආයතනෙට එන සමහරු මගේ දිහා නිකමෙක් කියල බලනවා වගේ කියලා දැනෙන වෙලාවල් තියෙනවා.’

‘ඒ මොනවා වුණත් ගෙදර ගියා ම මම පරණ පොලිස්කාරයා වගේ ආඩම්බරෙන් මගේ දරුවෝ ඉස්සරහ ඉන්නවා. දරුවන්ට මේ දේ දැනෙන්න දෙන්න බැහැ.’

ඇය ග්‍රාමීය ප්‍රදේශයක රෝහලක සේවය කළ විශ්‍රාමික හෙද නිලධාරිනියකි. රාජකාරි කාලයේ රෝගීන්ට ඉතා කරුණාවෙන් සලකමින් රැකියාව කළ ද විශ්‍රාම යාමෙන් පසු සිතාගත නොහැකි ලෙස තම ගතිගුණ පවා වෙනස් වූ බව ඇය කියයි.

‘මම රිටයර් වුණාට පස්සේ ගෙදරදි නිතර මගේ ලේලියි, දුවයි දෙන්නා ම එක්ක රණ්ඩු වෙන්න ගත්තා. මට හේතුවක් ඕනෑ වුණේ නෑ රණ්ඩු වෙන්න. මාව දරුවන්ට එපාවෙලා ගියා මගේ වැඩ එක්ක.’

දුරබැහැර ප්‍රදේශයක පදිංචි ඇයට රෝහලට යාමට නම් පැය දෙකකට පමණ පෙර නිවසින් පිට විය යුතුව තිබුණි. එම හේතුවෙන් විශ්‍රාම ගිය පසු ද උදෑසන ඇහැරෙන පුරුද්දක් දැන් ඇයට තිබේ. ඇහැරෙන වෙලාවත් සමග සැලකිය යුතු කාලයක් ඉතිරි වන බැවින් ඇයට කරන්නට දෙයක් නැත.

‘ගෙදරට වෙලා ඉන්න ගත්තා ම මම ටිකෙන් ටික නොසන්සුන් වුණා. වෝඩ් එකේ මිස්ලා එක්ක කතාබහ කරලා, ලෙඩ්ඩු ගැන බලලා දවස ගෙව්ව මට ඒ දේවල් මතක් වෙන්න ගත්තා. හරි කාන්සියක් ආවා හිතට. ඒකෙන් මම පෙළඹෙන්න ඇති ළමයි එක්ක රණ්ඩුවට. පොඩි දුවට මම හේතුවක් නැතිව කෑගහන නිසා පාඩම් කරන්න බැරිව එයා යාළුවෙකුගේ ගෙදර ගියා අන්තිමට.’

ඇය පැවසුවේ, විශ්‍රාම ගිය පසු තමාට අවශ්‍ය වූයේ දරුවන් සමග කාලය ගෙවීමට බැවින් නිවසට වී සිටින බව මුලින් සිතාගත් බවය. ගුරුවරු දෙපළක් විසින් පන්සලේ ලොකු හාමුදුරුවන් මුණගස්වා පත්ව ඇති තත්ත්වය පිළිබඳ කතාබහ කිරීමට තමා යොමු කළ බවත් කාලයත් සමග ආගමික කටයුතුවලට හුරු වී තමාගේ චර්යා වෙනස් කරගත් බවත් ඇය කියයි.

”ලොකු හාමුදුරුවෝ ජීවිතේ ගැන හිතන්න, පාලනය වෙන්න කියල දුන්නේ නැත්නම් මම අද වෙනකොට දරුවන්ට එපා ම වෙලා තියෙන්න ඉඩ තිබුණා.”

පරිපාලන සේවයේ නිරතව සිට විශ්‍රාම ගත් පියෙකුගේ හැසිරීම් රටා හේතුවෙන් පීඩාවට පත් පුතෙකු අප සමග පැවසුවේ, පියා රාජකාරියේදී මෙන් ම ගමේ ද ගෞරවය දිනා සිටි අයෙකු බවත් විශ්‍රාම යාමෙන් පසු නිවසට වී සිටීම තම පියාට හුරු නොවූ බැවින් ක්‍රමයෙන් දරුවන්ට ද පීඩාවක් සමහර හැසිරීම් හරහා සිදුවුණ බවත්ය.

කාර්යාලයේ ගත කළ දිවිය අහිමි වීමෙන් ඔහු තම මිතුරන්ගේ නිවෙස්වලට නිතර ගොස් ඔවුන් සමග කතාබහ කරමින් කාලය ගතකිරීමට විශ්‍රාම යාමෙන් පසු හුරුව තිබේ. පසුව එම මිතුරන්ට ද එය කරදරයක් වී ඔවුන් තම පියා මගහැරීමට කටයුතු කළ බව කතානායකයා අප සමග පැවසීය.

”අප්පච්චි ගමේ කඩේට ගිහින් එතැන ඉන්න අය, යන එන අය එක්ක කතා කරන්න පටන් ගත්තා. අන්තිමට අප්පච්චිට ගරු කළ මිනිස්සු පවා හිනාවෙන්න ගත්තා. අපිටත් ලැජ්ජාවක් දැනුණා. කිව්වාට ඇහුවේ නෑ. ගොඩක් වෙලාවට ඉස්සර වැඩ කළ හැටි, එක එක ව්‍යාපෘති කරලා ඒවා සාර්ථක වුණ හැටි වගේ දේවල් ඒ මිනිස්සු එක්ක කියලා තිබුණේ.”

මෙම හැසිරීම් වෙනස් කිරීමට පියා වගා කටයුතු සඳහා යොමු කළ බවත් ව්‍යාපාරයක් ලෙස වැඩිදියුණු කිරීමේ අරමුණෙන් වගා කටයුතු ආරම්භ කිරීමට සැලැස්මක් සාදා දුන් බවත් ඔහු පැවසීය. එය ද කෙටි කලකින් ම අසාර්ථක විය. උදෑසන අවදි වන පියා ගමේ කඩය වෙත යාමට හුරු වූ නිසා ව්‍යායාමයක් ලෙස ඇවිදීමට හුරු කර කඩේට යාමේ පුරුද්ද නැති කිරීමට උත්සහ කළ ද පියා කැමැත්තක් දැක්වූයේ කඩයට එන මිනිසුන් සමග දොඩමළු වීමට බව ඔහු පැවසීය.

විශ්‍රාම දිවිය දරාගැනීම හිතන තරම් සුන්දර නොවන බව ඉහත කතා අනුව වැටහේ.
එහෙත් දරුවන් සමග විවේකීව විශ්‍රාම දිවිය ගෙවන පුද්ගලයෝ ද අපට හමුවෙති. මේ අතර පූර්ව සැලැස්මක් සහිතව විශ්‍රාම දිවියට ඇතුළු වූ විදුහල්පතිවරයෙක් ඔහුගේ අත්දැකීම් අප සමග බෙදා ගත්තේය. හම්බන්තොට දිස්ත්‍රික්කයේ අඟුල්මඩුව කනිෂ්ඨ විද්‍යාලයේ විශ්‍රාමික විදුහල්පති කරුණාසේන ගමගේ විශ්‍රාම යාමට වසර දෙකකට පෙර සිට ආහාර සම්බන්ධ ව්‍යාපාරයක් ආරම්භ කිරීමට සැලසුම් කළේය. ඔහු මේ වන විට පොල්තෙල් නිෂ්පාදනාගාරයක් කුඩා පරිමාණයෙන් පවත්වාගෙන යයි. කුළුබඩු සහ යෝගට් ව්‍යාපාර ආරම්භ කිරීමට ගොස් ඒවා අසාර්ථක වූ බවත් පසුව පොල්තෙල් සිඳීමට පටන් ගත් අතර මේ වන විට ඉන් සැලකිය යුතු ආදායමක් ද ලබන බවත් ඔහු කියයි.
”මම පොල්තෙල් නිෂ්පාදනයට අමතරව මේ වෙනකොට ව්‍යාපාරික කහ වගාවක් දාලා තියෙනවා. කෙසෙල් වගා කරනවා. නිරෝගීව ඉන්න නම් වෙහෙසවෙලා මොනවා හරි කරන්න ඕනෑ කියලායි මම හිතන්නේ. විශ්‍රාම ගියා කියලා වැඩක් නොකර ඉන්න මට කැමැත්තක් නැහැ.”

විශ්‍රාම ගිය ද ඒ පිළිබඳව දුකක් දැනුණේ පාසලේ දරුවන් මතක් වූ විට බවත් ඒ හැරෙන්නට කාලය කළමනාකරණය කරගෙන තම ව්‍යාපාරය කරන බැවින් ජීවිතය සම්බන්ධයෙන් ඇත්තේ සුබවාදී හැඟීමක් බවත් ඔහු පැවසීය.

”මේ කර්මාන්තය දියුණු කරලා පොල්තෙල් මෝල් ගාන වැඩි කරලා හොඳ වෙළෙඳ නාමයක් යටතේ වෙළෙඳ පොළට පොල්තෙල් යවලා ඒ හරහා මගේ දරුවන්ට ඉදිරියට යන්න මාර්ගය සලසන එක තමයි මගේ බලාපොරොත්තුව”

විශ්‍රාම යන ඕනෑ ම පුද්ගලයෙකු විශ්‍රාම දිවියේ සැලසුම ගැන පෙර සිට ම සිතන්නට පෙළඹිය යුතු බව අපට මේ කතාබහ ඔස්සේ වැටහේ. මේ පිළිබඳව උපදේශන මනෝ විද්‍යාඥ භාග්‍යා අබේසිංහ මහත්මියගෙන් අපි විමසුවෙමු.

”රිටයමන්ට් එක කිට්ටු වෙනකොට ඊළඟට කරන්න ඕනෑ මොකක්ද කියන එක ගැන අදහසක් නැති වුණා ම තමයි සමහර වැඩිහිටියෝ ජීවිතේ කලකිරිලා අසනීප වෙන්නේ හෝ එපාවීමකින් ජීවත්වෙන්නේ. ඒක පුද්ගලයාගෙන් පුද්ගලයට වෙනස්. සමහරු කැමතියි දරුවෝ ළඟ ඉන්න. සමහරු කැමතියි තනියම ඉන්න. තව සමහරු බිස්නස් එකක් හරි වෙන ජොබ් එකක් හරි කරන්න කැමතියි. තව සමහරු වගා කරන්න කැමතියි. තමන් නිරෝගී සෞඛ්‍ය තත්ත්වයකින් ඉන්නවා නම් පෙන්ෂන් යන්න අවුරුද්දකට දෙකකට කලින් තමන් පෙන්ෂන් ගියා ම මොකද කරන්නේ කියන එක ප්ලෑන් කරන්න ඕනෑ. ඒ ප්ලෑන් එක කරන්න ඕනෑ තමන් රාජකාරියේ ඉන්න කාලෙමයි” භාග්‍යා මහත්මිය කියන්නීය.

සමහර වැඩිහිටියන් මානසික රෝගවලට ගොදුරුවීමට හේතුව විශ්‍රාම ගැනීමෙන් පසු නිවසේ සිටියදී මීළඟට තමා කුමක් කළ යුතු දැයි කල්පනා කරමින් සිටීම බවද ඇය කියයි.

රාජකාරියේ නිරත වන කාලයේ තමන්ට ලැබුණ පිළිගැනීම නොලැබෙන බව සිතමින් සහ සමාජයේ පුද්ගලයන් තමා නොසලකා හරින්නේ යැයි පුහු බියකින් සමහර විශ්‍රාමික වැඩිහිටියන් කල් ගෙවන බව ද ඇය ප්‍රකාශ කළාය.

විශේෂයෙන් තමාගේ දුර්වලතා සහ ශක්තීන් මොනවා ද, තමාට තිබෙන සම්පත් සහ අවස්ථා මොනවා ද හඳුනාගෙන වසර 5ක් සඳහා සැලැස්මක් සකසා ගැනීම විශ්‍රාම දිවිය සාර්ථකව ගතකිරීමට රුකුලක් වන බව භාග්‍යා මහත්මිය පැවසුවාය.

තම දෙමාපියන් විශ්‍රාම යාමට ආසන්න නම් දරුවන් තම දෙමාපියන් සමග කතාබහ කර විශ්‍රාම යාමෙන් පසු කුමක් කරන්නේ ද කියා විමසා බැලිය යුතු බව භාග්‍යා මහත්මිය කියයි. දෙමාපියන් විශ්‍රාම ගිය පසු තම දරුවන් බලාගනිමින් සිටීවි යැයි සමහර දරුවන් සිතන බවත් බොහෝ විට දෙමාපියන්ගේ කැමැත්ත එය විය නොහැකි බවත් ඇගේ අදහසයි.■

පොත් ගුල සමග සමවායෙන් බැඳෙන සහෘද පාඨකයාට පදයෙන් පදයට, කවියෙන් කවියට සේම දළ චිත්‍ර සටහන්, කළු සුදු සේයා රූ, සැලසුම් සියල්ලෙන්ම හමු වනුයේ යාපනයේ පොත් ගුල සොයා ගිය මේ දිරිය තරුණියගේ ජීවිතානුරාගයෙන් සහ මානව දයාවෙන් පිරී ගිය පැහැදුල් හදවතයි.

■ විපුලි නිරෝෂිණී හෙට්ටිආරච්චි

සාක්ෂි ඇතත් යුක්තිය ඉටු නොවූ අතිශය ප්‍රචණ්ඩකාරී දේශපාලන මැරකම්, ම්ලේච්ඡ සිදුවීම් අපේ දෛනික මතකයෙන් යටපත් කළත් ඒ කිසිවක් අපේ මානව ඉතිහාසයෙන් වියැකී ගියේ නැත. යටගියාව මකා දැමීමට දත කන මජර දේශපාලනික වුවමනාවන් පවා අබිබවමින් එකී මතකය යළි යළිත් දලුලයි. එබඳු මතකයන් වළලා දැමූ යම් ජනතාවක් වේද, එකී ජන සමාජය ද මිය ගියා හා සමාන ය. එවන් අමිහිරි මතක අතීත ව්‍යසන පිළිබඳ යම් යම් දෑ නැවත හෙළිදරව් කරයි.

සඳරැසී සුදුසිංහගේ ‘ගිනි වැදුණු පියාපත්‘ යාපනයේ පුස්තකාලය දවා හළු කළ ඒ ජාතිවාදී ගින්න පිළිබඳ මතක අවුළුවාලන කාව්‍ය කෘතියකි. යට ගිය ඒ පුවත නැවත ගොඩ ගත් මේ මතක පොත කිවිඳියගේ හද ගැස්ම කියා පාන කාව්‍යාවලියකි. යළි නිවැරැදි කර ගත නොහෙන ඉතිහාසගත වරද පිළිබඳ පශ්චාත්තාපය, භ්‍රාන්තිය, වේදනාව, විරෝධය සහ සංත්‍රාසය මෙන්ම සංතාපය ද එක ම ශෝක කාව්‍යයකට ගොනු කළ මේ කෘතිය පිළිබඳ අද අපට කතා කළ හැකි දෑ බොහෝ ය. කිවිඳිය සඳරැසී මේ උදෙසා විශේෂ පර්යේෂණ මෙහෙයුමක නියැළෙයි. එකී මෙහෙයුමෙහි සියලු උපකල්පන, කඩඉම් අත්දැකීම්, චරිත හා තොරතුරු කාව්‍ය මාලාවකින් අපට ඉදිරිපත් කරයි. තිඹිරි ගෙය, මළගම, මතක බණවර, ස්මෘති සහ පුනරාගමනය ලෙස කොටස් පහකට ගොනු කළ මේ කවි ගොනු, ඇගේ ඒ ව්‍යායාමයට සාක්ෂි දරයි. තවද, මේ නිසා පොත්ගුලට සජීවත්වයක්, හෝ පුද්ගලාත්මයක් ආරෝපණය වේ.

මෙහිදී, පොත් ගුල සමග සමවායෙන් බැඳෙන සහෘද පාඨකයාට පදයෙන් පදයට, කවියෙන් කවියට සේම දළ චිත්‍ර සටහන්, කළු සුදු සේයා රූ, සැලසුම් සියල්ලෙන්ම හමු වනුයේ යාපනයේ පොත් ගුල සොයා ගිය මේ දිරිය තරුණියගේ ජීවිතානුරාගයෙන් සහ මානව දයාවෙන් පිරී ගිය පැහැදුල් හදවතයි.

අතු ඉති දිගු කරන සිහිලස ගිම් නිවන
සිල් ගත් කුලුණු උස් දිවියක දම් දෙසන
පින්වත් සරසවිය වීණාව ද වයන
මහ දෙවොලක් ය වැජඹෙන පොත් ගුල් භවන..

‘මහ දෙවොලක් ය වැජඹෙන පොත්ගුල් භවන‘ (01 කවිය) පොත් ගුල් භවන මහ දෙවොලක් නම් එහි දෙවියන් පිදූ හදවත් සොයා ගිය ගමනින් ම කතාව අරඹමු ද?

මේ පොත් ගුල් භවන මගේ හිතට ඇතුළු වන්නේ මම කුඩා දැරියකව උන් සමයේ වුවත් තාරුණ්‍යයට පිවිසුණ පසුත් ඒ පොත් ගුල් භවන අමතක කරන්නට නොහැකි වූ නිසා පසුකලෙක යාපනයට ගොස් ඒ පිළිබඳ සොයා බලන්නට මගේ හිත මට බල කළා. එතන ඉඳලා මම මේ පොත්ගුල් භවනේ දෙවියන් පිදූ මිනිස්සු හොයාගෙන කරක් ගැහුවා. ඒ පොත්ගුල් භවන ගැන හිතේ ඇති වුණු සියලු හැඟීම් මේ ගිනි වැදුණු පියාපත්වලට පණ දෙන්න හේතු වුණා කියල මා හිතන්නේ.

‘ආසිරි තිලකයකි ලක නළලත දුලන ‘
‘යාල්පානම් බුදුන් ‘
‘යාල්පානම් සීදනම්‘ (දෑවැද්ද)

ම’සැසින් නොදුටු ඒ පොත්ගුල මනසින් දකින්නට ඔබ මෙහෙයවූ මූලික උත්ප්‍රේරකය කුමක්ද ?

1933 වසරේ දවසක කේ. එම් චෙල්ලප්පාගේ අදහසක් අනුව ඇරඹෙන මේ යාපනය මහජන පුස්තකාලය කියන්නේ වීර කාව්‍යයක් වගේ අතීතයකට උරුම කම් කියන්නක්. මේ පොත් ගුලේ විකාශනය අධ්‍යයනයට බඳුන් වියයුතු මට්ටමේ යමක්. ඒ නිසාම මේ පොත් ගුල ‘ලංකාව නම් මවගේ නළල මත බබළන තිලකය‘ විදියට මට දැනෙනවා. මෙතරම් කැපවීමකින් ආදරයකින් පුස්තකාලයක් ගොඩනැගීමක් ගැන අසන්නට ලැබීම බොහොම දුර්ලභ කාරණාවක්. එහෙම වටිනාකමින් අනූන සංසිද්ධියක් රටකට ආඩම්බරයට කාරණාවක්. ඒ වගේම මේ ජන සමාජයට මේ පුස්තකාලය කියන්නේ තමන්ගේ හදවතේ වන්දනීය සංකේතයක්, තමන්ගේ බුද්ධිමය වටිනාකම්, පිළිබඳ ඇති වටිනාකම් තහවුරු කරන්නක්. ඒ නිසාම මට හිතුණා මේ යාපනයේ බුදුන් වහන්සේ කියන එක. ඒ වගේම ඒ ඔවුන්ගේ ආඩම්බරය, වත්කම් විදහා පාන්නක්. ඒ නිසා තමයි එය ඔවුන්ගේ දෑවැද්ද විදියට හඳුන්වන්න පෙළඹුණේ. ක්‍රෑර මිනිසුන් ස්වල්ප දෙනෙක් ඒ හැමදෙයක්ම විනාශ කළේ එකම ගිනි කූරකින්.

‘සහෝදර පොත් හුස්ම හිර වී
ඇස් ද උඩ ගොස් හිරි වැටුණු කල
සිහිය නැති වුණු නිසාවෙන් මට
ඉතිරි සිද්ධිය නිච්චි නැති විය.

පාන්දර සයිරන් නළා හඬ
සමග මම ඇහැරිලා බැලුවා
අනේ දෙවියනි අපේ පවුල ම
නිදි ඇඳේ අළු වෙලා සිටියා…‘(32 කවිය)

දැවී හළු වී ගිය පොත් පණ ගැහෙන එක පොතක විලාපය.. මේ සංවේදනා ගැදි බසින් නොලියා කවියට නැගුවේ මන්ද?

මම දැඩිව විශ්වාස කරනවා පොත් කියන්නේ අපට නොපෙනෙන බලයක් සහිත වස්තුවක් කියන එක. අපට වඩා පොත්වලට අනාගතය පේනවා. මේ පොත් හුස්ම ගන්නවා; ඉඟි කරනවා. ඉතින්, පුස්තකාලයක් ගිනි බත් වෙද්දී පොතකට මොනවා හිතෙන්නට ඇත්ද? අපි පණ පිටින් ගින්නට දාද්දි අපට හිතෙන්නෙත් පොතකට හිතෙන්නෙත් එක සමාන වේදනාබර සිතිවිලි විතරයි. මේ සිතුවිලි මම ගැදියෙන් ලිව්වා නම් ඒක එක වචන පෙළකින් අමතක වෙන්න පුළුවන්. එත් කාව්‍යමය ආකෘතියකින් එය වෙනස් කෝණයක මතකයක් වී හිත්වල තැන්පත් වේවි.

…හෘදය සාක්ෂිය
මග බස්සවා
ළඟා විය
කළු දුම්රිය
ගිනි මකර හූ හඬ සමග.‘ (34 කවිය )

හෘදය සාක්ෂිය මග බස්සවා දුම්රියෙන් යාල්පානම බලා ගියේ පොත්ගුලට ගිනි තැබූ අය පමණක් ද? එදා මෙදාතුර දකුණෙන් උතුරට ගිය නෑ ගමන් පිළිබඳ ඔබේ අදහස කුමක්ද ?

යාපනේ යන්නට හිතන කොටම අපට මතක් වෙන්නේ දුම්රිය කියන ප්‍රවාහන මාධ්‍යය. මේ ගමන සංකේතයක්. උතුරට සියල්ල යන්නේ උතුරෙන් සියල්ල දකුණට එන්නේ මේ දුම්රිය කියන මාධ්‍යය හරහා වගේ හැඟීමක් තමයි අප අතර තියෙන්නේ. අවාසනාවට උතුරේ සිදුවන ඛේදවාචක අතර මේ කියන දුම්රිය ගමන් සම්බන්ධ සිදුවීම් තියෙනවා වගේම මේ දුම්රියෙන්ම උතුරට ගිය ආදරය, ගෞරවය, දැනුම ගැනත් බොහෝ කතා තිබෙනවා. විටින් විට දකුණෙන් උතුරට සාමයේ බලාපොරොත්තු හිතේ දල්වාගෙන ගිය නෑ ගමන් අමතක කරන්න අපිට බෑ. අද අපි යනවා වගේ නිදහසේ යන නෑ ගමන්වලට වඩා වෙනස් ආකාරයක අන්තරාවන්, දුෂ්කරතාවන් පෙරදැරි කරගෙන උතුරට ගිය අතීත නෑ ගමන් ගැන අද අහද්දී හිතට යම් සැනසිල්ලක් දැනෙනවා. ඒ නෑගම් ගිය මිනිසුන්ගේ මනුස්සකම් අදටත් අපට උතුරේදී විටින් විට හමුවෙනවා.

තිබුණා ද ජාතියක් බරට සුළඟේ එතුණ
පියා කන්නන්ගරගේ*
නිදහසේ උගැන්මට
යාපනෙන් මාතරත් දෑස මෙන් විය එතැන
දැනුම් බත බෙදන්නට හැඳි දෙකක් නොවුණු දින,

රාමනාදන්* දුටුව සහන් එළි මැකුණේ ද?
කුමාරස්වාමි* මග හොඳින් නොපෙනුණාව ද?
තීන්ත පාවඩ මතින් ලෝකයක් මැවුණේ ද?
නෙලූ පලා බිම වැටුණෙ පුස්තකාලය ළඟ ද??
මේ ඒ පොතේ එන 35 වෙනි කවිය ..
‘ආරාධනා පුතුනේ‘ මැයෙන් එන 109 කවියෙන් ඔබ කරන මේ ආරාධනාවත් වාර්ගික සමගිය පිළිබඳ ඔබේ ඒ ආත්මගත දැක්ම කුළු ගන්වන කවියක්… මේ එයින් උපුටා ගත් කොටසක්.
‘හෝඩි පොතට තව තව පිටු එකතු කර
නුහුරු අකුරු සිත් අහසට මුදා හැර
කියවනු පුතුනි ගෙල ඔසවා දෑස හැර
උගත්කමේ මායිම්ගම් මකයි ඉර

විදා පිල් නටන මොනරුනි උතුරුකරේ
වැඩිම ලකුණු ගෙන පියඹා වරෙව් මෙහේ
අඳුරු උපැස් හිමි ඇස් අඳුරේ ම මැරේ
පහන් තරු තියේ තාමත් දකුණුකරේ.‘

මේ සිදුවීම සම්බන්ධයෙන් නිදහස් අධ්‍යාපනයේ උපරි ඵල නෙලූ ශාස්ත්‍රවන්තයින්ගේ හද ගැස්ම ඔබට ඇසුණේ කොහොමද ?

අපට නිදහස් අධ්‍යාපනය ලැබෙන්නේ සී.ඩබ්.ඩබ්. කන්නන්ගර වැනි මිනිසුන්ගේ අපරිමිත මානව දයාවේ ප්‍රතිඵලයක් ලෙස. උතුරට දකුණට කියලා බෙදීමක් ඔහුට තිබුණේ නෑ. ඒ වගේම ලංකාවට අපේම කියලා විශ්වවිද්‍යාලයක් උරුම වීමේදී පොන්නම්බලම් රාමනාදන් වැනි මිනිසුන්, කුමාරස්වාමි වැනි මිනිසුන් සියලු මිනිසුන්ට වර්ගවාදයකින් තොරව අධ්‍යාපනය ලබා ගැනීමේ සටනක නියැළුණා. එහෙව් මිනිස්සු සිටි රටක පුස්තකාලයක් වැනි උතුම් සංකල්ප විනාශ කරද්දී මෙතරම් කාලයක් මේ මිනිස්සු අපට උරුම කළ අධ්‍යාපනයෙන් අප ලබාගෙන ඇත්තේ මොනවාද කියල හිතෙනවා. එක රැයකින් ඒ සියලු කැප කිරීම් අවප්‍රමාණ කරලා විනාශ කරලා දානවා. හරියට එක ඉරකින් සියල්ල කපා දැම්මා වගේ. ඉතින්, ඔවුන් ජීවත්ව සිටියානම් මේ වගේ විනාශයන් දකිද්දි ඔවුන්ට මොනවා සිතේවිද?

‘ආරාධනා පුතුනේ‘ කවියෙන් මම කතාකරන්නේ ද්‍රවිඩ සිසුන්ගේ අධ්‍යාපනය පිළිබඳ ඇතැමුන් පළකරන සාවද්‍ය හා ඊර්ෂ්‍යාව කේන්ද්‍ර කරගත් මත හෙළා දැකීමයි.

හොරපාරෙන් සරසවි එනවා කියන කතාව මහ නිග්‍රහයක් ඔවුන්ට කරන. අනික මේ ලෝකේ ඉන්න හැමෝගෙම අයිතියක් අධ්‍යාපනය කියන්නේ. ඒක ජාතියකට ආගමකට ලඝු කරන්න හදනවානම් අපි බ්‍රාහ්මණ මත කරපින්න ගත් සමාජයක් වෙන්න ඕනේ. මට කියන්න අවශ්‍ය වුණේ අධ්‍යාපනය කියන්නේ සුදුස්සා මත, දක්ෂයා මත කේන්ද්‍ර විය යුත්තක් බවයි. මේ කතාවයි මේ කවියෙන් කියැවෙන්නේ. දකුණේ සුළුතරයක් අතර ඇති මේ දුරවබෝධ මතය වෙනුවෙන් ලියවුණු කවියයි මේ. උතුරේ මිනිසුන්ගේ නිහඬ හෘදය සාක්ෂිය වෙනුවෙන් ලියවුණේ, ඒ වේදනාව සමනය කිරීම වෙනුවෙන්.

‘කොට්ට කිලංගු තල් හකුරු
රස මංඩි හදවතේ අඩියෙනුත් අතු ගාන
සිහි ගන්වයි ආඬියා ළිං පතුලත
මයෝසීන හුණුගල් තට්ටු අතරින්
පණ අදින කිවුල් දිය රැලි හුස්ම
අඳුරු අහසක තට්ට තනියම
මල් නැතිව පුපුරන දුක් වෙඩි හඬින්
හිල් කරපු පෙනේර හිත උඩම
කැන්දාන මතක මං සන්ධිය
අළු වුණු පැතුම් තින්නූරුෆ ලෙස
හතළිස් අවුරුද්දකට පස්සෙත්
සුළඟට මුසුව කිවිසුම් රැගෙන එයි.

එකම කවියක් මිලට අරගෙන
පුස්තකාලයෙ පොතක් අස්සෙන්
හැංගුවෙමි හදවතේ මුල්ලක
මනුෂ්‍යත්වයෙ විරිත හා බැඳ..‘ (98 කවිය )

මේ ඔබේ කවිකම් පවා ඔප ලූ කවියක්. සැබවින්ම ඔබට ඇත්තේ හුදෙක් සංස්කෘතික බන්ධුතා පිළිබඳ හැඟීමක් ද? උත්තරීතර මනුෂ්‍යත්වය පිළිබඳ හැඟීමක් ද?

මම මේ ලෝකයට ආදරය කරන කෙනෙක්. මගේ හිතට එකඟව මම අසාධාරණයට විරුද්ධ වෙනවා. මම හිතන්නේ ලෝකය කියන්නේ දේදුන්නක්. මේ සංස්කෘතික විවිධතාවට ප්‍රේම කිරීම පසෙකින් තැබුවොත් මගේ හිතේ වැඩිම ඉඩ සමස්ත මානවයා වෙනුවෙන් වෙන්ව තියනවා. ඉතින්, ඒක උතුරටත් පොදුයි. ලෝකයේ දුර රටවල වෙසෙන මිනිසුන්ට දක්වන ආදරයම තව දුරටත් වඩා තදින් විශේෂ කොට ලංකාවේ වෙසෙන දෙමළ ජනතාව කෙරෙහි දක්වන්න මගේ හිත සැදී පැහැදී ඉන්නවා.

එදා ඒ දේශපාලු කුලී මැරයින් මහැදුරු සරච්චන්ද්‍රයන්ට පහර දුන් සිදුවීම මතක් කර යාල්පානම් පොත්ගුලට ගිනි තැබූවේ ද ඔවුන්මය යන මතය ඔබේ කවියකින් කියවෙන්නේ මෙසේය.

මනමේ සිංහබාහුට අපි නැවූ හිස
මහැදුරු සරච්චන්ද්‍රට නොනැවුණේ කිම
මගුලේ ප්‍රජාතන්ත්‍රය රජ කරන ලොව
උගතුන් සේම පොත්ගුල් බලු වටීවිද? (46 කවිය)
‘හෝමෝ ඉරෙක්ටස්* වෙමි
ඉඳගෙන
ගාන්ධි පාරේ කෙළවර
උදේ හවස විඳවමි
තැවෙමි
ගින්දර සොයා ගත් වරදට…‘(55 කවිය)

මෙය ඔබේ කාව්‍ය මාලාවේ අපේ හද ගිනිගත් කවියක්.

අප පුරාවිද්‍යාව හැදෑරීමේදී ඉගනගන්නවා මානවයාගේ පරිණාමයේ විවිධ සන්ධිස්ථාන. ඉන් හෝමෝ ඉරෙක්ටස් මානවයාගේ යුගයේදී ගින්දර භාවිතයට හුරුවුණු බවට මත පළ වෙනවා. ඉතින්, මේ හෝමෝ ඉරෙක්ටස් ගාන්ධි පාරේ කෙළවර හිඳිමින් දුක් වන කාරණය මේ කවියෙන් කියැවෙනවා. ඒ ඔහු ගින්දර සොයා නොගත්තානම් මේ වටිනා පුස්තකාලය මෙසේ විනාශ නොවේවි කියන අදහසේ ඉඳගෙන. අනික් කාරණය ගාන්ධි පාර කියන්නේ තේරුම් දෙකක් ජනිත වන තැනක්. එක පුස්තකාලයට පිවිසෙන එක මාර්ගයක් ගාන්ධි පාර. අනික අවිහිංසාවාදයේ යෙදුණු ගාන්ධිගේ දර්ශනය කෙළවර ඉඳන් ඉන්නවා කියන එක.

ඔබේ මූලික අරමුණ උතුර -දකුණ යා කරන පාලම් තනන එක හෝ වෙසෙස් සාහිත්‍යමය නිර්මාණයක් කිරීම ද?

මම හිතන්නේ සාහිත්‍ය නිර්මාණ කරන්න ඕනේ තරම් සාහිත්‍ය නිර්මාණකරුවන් අපට ඉන්නවා. ඔවුන් ඉතා උසස් මට්ටමින් ඒ කටයුතුවල යෙදෙනවා. ඒ නිසා මට අවශ්‍ය උතුර දකුණ යාකරන්නට හැකි යමක් නිර්මාණය කිරීම. ඒ සඳහා මම යම් මට්ටමකට සාහිත්‍යය එක මාධ්‍යයක් විදියට යොදා ගන්නවා. අපේ සාමයේ සේතුව (පාලම) ඉදි කරන්නට හැකි උපරිම උත්සාහය ගැනීම මගේ අරමුණ වෙනවා.

මේ කෘතිය හරහා ඇවිලුණු සිත් නැවත අවුළුවාලන සමාජමය කතිකාවක් නොව ඇවිළුණු සිත් තෙමා සුවපත් කරන අලුත් කතිකාවකට යා හැකිනම් ඒ කෙසේද ?

ඇවිළුණු සිත් වෙනුවෙන් පෙනී සිටීම මම හිතන්නේ ගින්න ඇවිළවීමක් නොවේ. ඉදිරියට එවැනි දේ සිදු නොවන්නට ආකල්පමය පෙළඹවීමක් සිදු කිරීම. ඒ පිළිබඳ සිතීමෙන් ඇවිළුණු සිත්වලට යම් සිහිලසක්, නිවීමක් දැනේවි. අප කතිකාවත් ගොඩ නැගිය යුත්තේ ඒ වෙනුවෙන්. එය පාපොච්චාරණය, සමාව, නිහඬවම නැති වූ විශ්වාසය, ආදරය ගොඩ නැංවීමට හේතු පාදක වෙයි කියලා මා විශ්වාස කරනවා. අඩු තරමින් මේ ඉතිහාසය නොදැන ඇතැම් මතවල එල්බගෙන සිටින වර්තමාන තරුණ පරපුරවත් යම් මට්ටමකින් මුල් කාලීන සිදුවීම අවබෝධ කරගෙන එකිනෙකට සමීප වීම ආරම්භ කරනු ඇතැයි මා විශ්වාස කරනවා.■

හිපි ජනතාව තේ පැන් සැල්වල අලස සුවයෙන් කල් ගෙව්වා, කාන්තාවන් ප්‍රසිද්ධියේ දුම් බිව්වා, ඔවුන් නිදහසේ කෙටි ඇඳුම් ඇන්දා, වාහන පැදවූවා, නීතිඥවරියන් සහ වෛද්‍යවරියන් ලෙස රජයේ රැකියා කළා. එය වෙනස්ම සමාජයක්.

ලෝකයේ සෙසු බොහෝ දෙනෙකු මෙන් ඇෆ්ගනිස්තානු ලේඛක කලෙඩ් හොසෙයිනි ද පසුගිය දිනෙක තම මව්බිම නැවතත් තලේබාන්වරුන් අතට පත් වන සැටි වේදනාවෙන් සහ බියගත් දෑසින් බලා සිටි‍යේය.

1980 වසරේ සිට ඇමරිකා එක්සත් ජනපදයේ ජීවත් වුවද ඔහු උපත ලද්දේ ඇෆ්ගනිස්තානයේ කාබුල් නුවරය.

පාඨක ප්‍රජාව අතරේ ඉතා හොඳින් අලෙවි වුණු ඔහුගේ පළමු නවකතාව වන The Kite Runner කෘතිය ප්‍රකාශයට පත්කළේ, 9/11 ප්‍රහාරයෙන් සහ ඇමරිකා එක්සත් ජනපදය විසින් ඇෆ්ගනිස්තානය තුළ සිදුකළ හමුදා මෙහෙයුම් ආරම්භවීමෙන් වසර දෙකකට පසුය. 2003 වසරේදීය. ඇෆ්ගනිස්තානයේ ප්‍රතිවිරුද්ධ සමාජ අන්තයන් දෙකකට අයත් අමීර් සහ හසාන් නම් තරුණයන් දෙදෙනාගේ ජිවිත, එරට රුසියානු ආක්‍රමණයෙන් පසු වෙනස් මාර්ගවල ගමන් ගැනීම පිළිබඳ කතාන්දරයක් එම කෘතියට ඇතුළත් වී තිබුණු අතර එය ලොව පුරා මිලියන ගණනාවක පාඨකයන් අතරේ මහත්සේ ජනප්‍රසාදයට පත් වුණු සාහිත්‍ය නිර්මාණයක් බවට ද පත් විය.

ඔහු ඉන් පසු ප්‍රකාශයට පත් කළA Thousand Splendid Suns iy And the Mountains Echoed යන කෘතිද අඩු වැඩි වශයෙන් ඇෆ්ඝනිස්තානය පිළිබඳ කියැවුණු සාහිත්‍ය කෘති වන අතර එම නිර්මාණද පාඨකයා අතර ඉමහත් ජනාදරයට පත් විය.

හොසෙයිනි දශක ගණනාවක් තිස්සේ ඇමරිකා එක්සත් ජනපදයේ ජිවත් වෙයි. පහුගිය දිනවල මාධ්‍යවේදීන් සමඟ කරන සංවාද හරහා ඇමරිකා එක්සත් ජනපදයත්, ලොව සෙසු රටවලු‍ත් ඇෆ්ඝනිස්තානය පිළිබඳ අසා ඇත්තේ මරණය සහ විනාශය නම් සන්දර්භය තුළින් මිස, එහි ජනතාව තුළින් එම රට පිළිබඳ අවබෝධයක් ලබාගැනීම ඉතා කලාතුරකින් සිදුවන්නේය යන කාරණය සම්බන්ධයෙන් ඔහු තම සිත් තැවුල නිරන්තරයෙන් කියාපෑවේය.

“ඇෆ්ඝනිස්තානය පිළිබඳ පළවුණු බොහෝ වාර්තා දෙස අප බලන්නේ නම්..” ඔහු පවසයි. “එම වාර්තාවලින් කියැවෙන්නේම ප්‍රචණ්ඩත්වය, අවතැන් වීම, මත්ද්‍රව්‍ය වෙළඳාම, තලේබාන්වරු, ඇමරිකානු මෙහෙයුම් වැනි අඳුරු දේ ගැන. ඇෆ්ඝනිස්තානු ජනතාව ගැන කියැවෙන දේවල් ගැන අපි දැනගන්නෙ ඉතාම යන්තමින්.”

මෙම කාරණය එනම්, ඇෆ්ඝනිස්තානු ජන ජීවිතය ගැන දැන ගැනීමට ලොව පුරා මිලියන ගණනක් පාඨකයෝ ඔහුගේ සාහිත්‍ය කෘති කියවීමට නැඹුරු වූහ. එහෙත් හොසෙයිනි එම ප්‍රවණතාව තුළ තමන්ට වාසි අවාසි දෙකම ඇති බව පවසන්නේ, තමාවත් තම සාහිත්‍ය කෘතිවත් තම මව්බිම නියෝජනය කරන දේ ලෙස සැලකිය යුතු නැති බව මතක් කර දෙමිනි. එහෙත් ඔහු මෙසේ කියයි: “ඒත් මට මගේ මව්බිමේ අනාගතය සම්බන්ධයෙන් දැක්මක් තියෙනවා, ඒ වගේම ඇෆ්ඝනිස්තානයේ සිදුවන්නේ කුමක් දැයි යන්න පිළිබඳ තදබල හැඟීමක්ද මට තියෙනවා”

ඇෆ්ඝනිස්තානය තලේබාන්වරුන් නැවත අල්ලා ගැනීමත් සමඟ කලෙඩ් හොසෙයිනි නම් ඇෆ්ඝනිස්තානු ලේඛකයා ඒ පිළිබඳ සිතන්නේ කුමක්දැයි දැන ගැනීමට බොහෝ මාධ්‍ය ආයතන විසින් උනන්දුවක් දක්වා තිබිණි. මෙහි දක්වා ඇත්තේ ඔහු ජනමාධ්‍යවේදීන් කිහිප දෙනෙකු සමඟ කරන ලද සංවාදවල උපුටාගත් අදහස් කීපයක සංක්ෂිප්ත පරිවර්තනයකි.

■ සුභාෂිණී චතුරිකා

ඇෆ්ඝනිස්තානයේ අනාගතය පිළිබඳ ඔබට තිබුණු අවබෝධය කාලයත් සමඟ වෙනස් වුණේ කොහොමද?

මම ඇමරිකාවට ගොස් වසර විසි හතකට පසු, මුල්වරට 2003 වසරේ මුල් භාගයේ ඇෆ්ඝනිස්තානයට ආපසු ආවා. ඒ කාලේ සැබවින්ම එහි කැරලිකාරී නැඟිටීම් තිබුණේ නැහැ. එය අර්ධ-ජෙ‍‍ෆසර්නියානු ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයක් සම්බන්ධයෙන් ඇති වුණු ඉක්මන්කාරී සුබවාදයක් තිබුණ යුගයක්. රට තුළ ලිංගික සමානාත්මතාව, ගැහැනු දරුවන් සහ කාන්තාවන්ගේ අයිතීන් සම්බන්ධයෙන් ප්‍රගතිශීලි වෙනස්කම් ඉතා කඩිනමින් සිදුවෙමින් තිබුණා. ජනතාවට දේශපාලනික ක්‍රියාවලියට වඩාත් විවෘත ලෙස සහභාගි වීමට අවස්ථාව සැලසී තිබුණා.

කාලයත් එක්කම අපේ අපේක්ෂාවන් ඒ අනුරූපව වෙනස් වුණා. දූෂණ වංචා සහ වෙනත් කාරණා මැද්දේ, ඒවා බොල් හීන වුණත්, අපි අඩු තරමේ අපේක්ෂා කළා මැද මාවතක මොකක්‍ හෝ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයක් ගැන. ඒ වගේම නගර තුළ ඇෆ්ඝනිස්තානුවන්ට ආරක්ෂාව තිබුණා. අවුරුදු විස්සක් පුරා ඇෆ්ඝනිස්තානය තුළ ගොඩක් දේ දියුණු වුණා, මේ තත්වය අප තුළ අපේක්ෂාවන් වර්ධනය කළා. ඒත් පහුගිය වසර කීපය තුළ ඒ බලාපොරොත්තු එකිනෙක වියැකෙන්න පටන් ගත්තා. මේ ගෙවුණු අන්තිම දවස් කියන්නෙ ඒ අපේක්ෂාවන් සියල්ලම සිඳදැමුණු කාලයක්.

එහි ඔබේ ළමා කා‍ලයේ මතකය මොන ව‍ගේද?

ඒ වෙනස තරමක් විස්මයකාරී. හිපි ජනතාව තේ පැන් සැල්වල අලස සුවයෙන් කල් ගෙව්වා, කාන්තාවන් ප්‍රසිද්ධියේ දුම් බිව්වා, ඔවුන් නිදහසේ කෙටි ඇඳුම් ඇන්දා, වාහන පැදවූවා, නීතිඥවරියන් සහ වෛද්‍යවරියන් ලෙස රජයේ රැකියා කළා. එය වෙනස්ම සමාජයක්. කාබුල් කියන්නෙ සමෘද්ධිමත් වෙමින් පැවති නගරයක්, අනෙක ගතානුගතික ආගමික වාතාවරණයක් යටතේදී පවා තරමක නිදහස්වාදී ලක්ෂණ දැරූ නගරයක්.
එය දැන් අවුරුදු හතළිහක් තිස්සේ කුඩා දරුවෙකුට පවා ලොකු මහත් වෙන එක හිතන්නවත් බැරි ඉතාම දුෂ්කර රටක්, ඒත් මට එහි ඉතාමත් සුන්දර ළමා කාලයක් තිබුණා. මම ඇත්තටම ඒ යුගයේ ඇෆ්ඝනිස්තානයේ ජිවත්වෙන්න ලැබීම ගැන ජීවිතයට කෘතඥවෙනවා. පහුගිය දවස් කිහිපයේ අප දුටුවෙ මගේ රට සෝවියට්වරුන් විසින් ආක්‍රමණය කිරීම නිසා ආරම්භ වුණු සිද්ධි දාමයේ උච්චතම සහ අවදානම්කාරී අවස්ථාවක්. ඒ සිදුවීම් ආරම්භ වීමට පෙර අවසන් වසර කීපයේ රට තුළ පැවැති සාමකාමී බව සහ ස්ථාවරබව මට අත්විඳින්නට හැකි වුණා.

තලේබාන්වරු මේ විදියට නැවතත් ඇෆ්ඝනිස්ථානයේ බලය පැහැර ගනිවී කියන අදහස ගැන ඔබ කවදා හෝ සිතා තිබුණාද?

මම ඇෆ්ඝනිස්තානයට ඇවිත් එහි ජනතාව එක්ක කතා කරද්දී හරිම පුදුමසහගත විදියට ඒ හැම දෙනාම දැරුවේ එකම අදහසක්. ඇමරිකානුවන් රට අත් හැර ගිය පසු ඇෆ්ඝනිස්තානු රජයක් විසින් ඔවුනට රැකවරණය ලබා දේවි යන විශ්වාසය ඔවුන් කිසිවෙකුට තිබුණේ නැහැ. එය ඇත්තටම වසර කිහිපයකට පසු සැබෑවක් බවට පත් වුණා.

බහුතරයක් ඇෆ්ඝනිස්ථානු ජනතාව හිතුවේ ජ්‍යාතන්තර හමුදාව නොමැති විටෙක එහි ආණ්ඩු බලය තලේබාන් වැනි කැරලිකාරී කණ්ඩායම් අතට පත් වෙනු ඇති බවයි. මම ඇත්තටම හිතුවේ නෑ මේ තරම් ඉක්මනින් ඒ දේ සිදුවෙයි කියලා. ඒත් දවස් එකොළහක් වැනි කෙටි කාලයක් ඇතුළත රට තලේබාන්වරු අතට පත් වුණා. එය පුදුමාකාරයි.

සාහිත්‍යය ඇසුරු කරන්නන් ඇෆ්ඝනිස්තානු ජනතාවත්, ඇෆ්ඝනිස්තානයත් නිවැරදිව තේරුම් ගැනීමට කියවිය යුත්තේ මොනවාද?

ඔවුන් ඉතිහාසය පිළිබඳ ලියැවුණු පත පොත කියැවිය යුතුයි. ඔවුන් ඇෆ්ඝනිස්තානය සහ එහි ජනතාව පිළිබඳ හොඳින් දන්නා ගත්කතුවරුන් ලියූ පොත් කියවිය යුතුයි. ඔවුන් ඒ සම්බන්ධයෙන් විශ්වාසය තබා ඇත්තේ ම‍ගේ සාහිත්‍ය කෘති මත. එහි වරදක් නෑ, එහෙත් ඇෆ්ඝනිස්ථානු ජන ජිවිතය නියෝජනය කිරීමේ අදහසක් මට කවදාවත් තිබුණේ නැහැ. මම හිතන්නෙ මගෙ පොත්වලට වඩා ඇෆ්ඝනිස්තානු ජිවිතය ගැඹුරට කණින ඉතිහාස පොත් ‍සොයාගෙන කියවා එම ඉතිහාසය ඔවුන් හොඳින් දැනගත යුතුයි කියන එකයි.

ඒත් ඔබේ පොත්වලට ඉල්ලු‍ම වැඩි වෙලා. ඔබගේ පොතක් පළමුවරට කියවන්නෙකු විසින් දැනසිටිය යුතුය යැයි ඔබ සිතන කිසිවක් ති‍බෙනවාද?

ඒ සාහිත්‍ය කෘතිවල තියෙන්නෙ කතාන්දර. ඒ වගේම ඒ කෘතිවල තියෙන්නෙ 1980 වසරේ සිට පිටුවහලේ ජිවත්වෙන කෙනෙකුගේ දැක්ම. සල්මන් රුෂ්ඩි වරෙක කිව්වා, පිටුවහලේ ජිවත්වෙන කෙනෙකු තම මව්බිම දකින්නෙ බිඳුණු කැඩපතක් තුළින් කියලා, එය මා සම්බන්ධයෙනුත් නිවැරදියි. පාඨකයා මා ඇෆ්ඝනිස්තානු තානාපතිවරයෙකු හෝ නියෝජිතයකු බවට පත් කර ගැනීමේ අත්වැරැද්දෙන් ඈත් කර තැබීමට මම නිතරම පරිස්සම් වෙලා ති‍බෙනවා. මොකද මම සෑහෙන කාලෙක සිට එහි ජිවත් වෙලා නැහැ.
ඒත් මට මගේම දැක්මක් තියෙනවා. මට ඇෆ්ඝනිස්තානේ මොනවද සිද්ධ වෙන්නෙ කියන එක ගැන තදබල හැඟීමක් තියෙනවා, මට එහි ජනතාව, භූමිය, සංස්කෘතිය, එහි ඉතිහාසය සහ උරුමය පිළිබඳ ගැඹුරු ආදරයක් වගේම ඒ සියල්ල හා භාවමය බැඳීමක් තියෙනවා. මම ඇත්තටම විශ්වාස කරනවා මාධ්‍ය මඟින් ඇෆ්ඝනිස්තානය යනු ත්‍රස්තවාදයට හෝ තලේබාන්වරුන්ට, අබිං වෙළඳාමට සහ අපරාධ දාමවලට තෝතැන්නක් ලෙස නිතරම ඉස්මතු කොට දක්වන ආකාරයේ දැක්මකට තරමක් එහා ගිය යමක් මගේ පොත්වලින් නිරූපණය කරනවා කියා.

ඇත්තටම ඇෆ්ඝනිස්ථානයේ තව බොහෝ දේ තියෙනවා. එය චාම් කාරුණික, උණුසුම් සත්කාරයට ළැදි ආදරණීය මිනිසුන් ඉන්න ඉතා ලස්සන රටක්. ඇෆ්ඝනිස්ථානය දැකපු හැමදෙනාම කියන්නෙ “මම ලෝකයේ ගොඩක් තැන්වලට ගිහින් තියෙනවා, ඒත් ඇෆ්ඝනිස්ථානය වගේ තැනක් මීට කලින් දැකලා නෑ” කියන කාරණය.

එය ඉතා විශේෂ ස්ථානයක්. එය භෞතිකව වගේම එහි ජිවත්වන මිනිසුන්ද සුන්දරයි. ඔබ වරක් එය දැන ගත් විට, ඔබ වරක් එහි රසය වින්ද විට, ඔබ වරක් එහි මිනිසුන් ඇසුරු කළ විට, ඒ වගේම එහි පාන් සහ තේවල රසය වින්ද විට එහි ඛේදජනක තත්වය, රූපවාහිනියෙන් පෙන්වන දේවල් ඔබ අත්විඳි දේවලට වඩා‍ වෙනස්ම මානයක පවතින බව ඔබ තේරුම් ගන්නවා. එවිට ඔබට එය පෞද්ගලික යමක් වගේම, ඒ වගේම අතිශයින් වේදනාකාරී දෙයක් බවට පත්වෙනවා.

ඔබ හිතන විදියට මේ මො‍හොතේ පාඨකයා විසින් කියවිය යුතු වෙනත් ඇෆ්ඝනිස්තානු ලේඛක ලේඛිකාවන් කවුද?

ෆරීබා නවා. ඇය ජනමාධ්‍යවේදිනියක්, විස්මයජනක ලේඛිකාවක්. ඇයOpium Nation (Child Brides, Drug Lords and One Woman’s Journey Through Afghanistan) නම් කෘතියක් ලීවා. එය පවුලක මතක සටහන් මත පදනම්ව ඇෆ්ඝනිස්තානයේ මත්ද්‍රව්‍ය වෙළඳාම පිළිබඳ ලියැවුණු කෘතියක්. එසේම වසර තිහක පමණ කාලයක් පුරා ඇෆ්ඝනිස්තානය සම්බන්ධ යථා දෘෂ්ටිය එම කෘතිය විසින් සපයා දෙනවා.

ඒ වගේම ඇෆ්ඝනිස්තානු ඉතිහාසය පමණක් නොව, ඇෆ්ඝනිස්තානු ජනජීවිතය ගැන තේරුම් ගැනීමට අවශ්‍ය කිසිවෙකු වේ නම්, මම නිර්දේශ කරනවා තමීම් අන්සාරිගේ West of Kabul, East of New York‍ කෘතිය කියවන්න කියලා.

මේ මොහොතෙ ඇෆ්ඝනිස්තානේ කිනම් පිරිසකගේ හඬද නොසලකා හැරුණේ?

මම ගොඩක්ම සිත් තැවුලට පත් වෙන්නේ අන්න ඒ කාරණාව ගැන තමයි. මේ ‍මොහොතේ වඩාත් නොසලකා හැරුණු තත්වයට පත් වෙන්නෙ කාන්තාවන්ගේ හඬ. 1990 වසරේ තලේබාන්වරු ඇෆ්ඝනිස්තානයේ බලය අල්ලා ගත් විට, කිසිදු ආකාරයේ සමාජීය කාර්යයක යෙදීමට විශේෂයෙන් කාන්තාවට ඉඩ තැබුවේ නෑ. ඒ නිසා කාන්තාවක් ලෙස ජීවත් වීමට ඉතාමත් නරකම ස්ථානය ඇෆ්ඝනිස්තානය බවට පත් වුණා.
තලේබාන්වරු මේ මොහො‍තේදි නිවැරදි දේවල් කියමින් ඉන්නවා, මමත් අපේක්ෂා කරනවා තලේබාන්වරු ඔවුන්ගේ හඬ නිහඬ නොකරයි කියලා. ඇෆ්ඝනිස්තානු කාන්තාවන් තමයි මම දන්න වඩාත්ම නිර්භීත, අතිශය කටුක තත්වයන්ට ඔරොත්තු දීමට සමත්, එමෙන්ම වඩාත්ම ධෛර්යසම්පන්න ජන කොට්ඨාසය. මට ඔවුන් පිළිබඳ තිබෙන්නෙ දැවැන්ත ගෞරවයක්.

ඔබට අනුව මේ මොහොතේ වඩාත් පැහැදිලිව ඇෆ්ඝනිස්තානය සම්බන්ධයෙන් සෙසු ලෝකය තේරුම්ගත යුත්තේ කුමක්ද?

ඇෆ්ඝනිස්තානු ජනතාව ඉන්නෙ යුද්ධයෙන් විඩාපත් වෙලා. ඔවුන්ට දැන් හොඳටම මහන්සියි. ඔවුන් වසර හතළිහක් තිස්සෙ මේ කැරලි කෝලහාල, අවතැන්වීම් සහ එකකට එකක් පසුව එන අර්බුදයන් අස්සේ ජීවත් වුණා.

මම ජාත්‍යන්තර ප්‍රජාවගෙන් ඉල්ලා සිටින්නේ මේ උණුසුම පහව ගිය පසුව ඔවුන්ට පිටුපාන්න එපාය කියන එක. තව මිලියන ගණනාවක් ජනතාව එහි හිරවෙලා ඉන්නවා.
ඇමරිකාව පහුගිය වසර විස්ස පුරා අපව ඔවුන්ගේ කොටස්කරුවන් ලෙස හැඳින්වූවා, එහෙත් අවසානයේ ඔවුන් අප අත්හැරියා. දැන් එහි සිටින මිලියන ගණනක් ඇෆ්ඝනිස්තානු ජනතාව වසර විස්සක් තිස්සේ රට ක්‍රමානුකූලව ප්‍රචණ්ඩත්වයටත් ත්‍රස්තවාදයටත් බිලිදුන් පිරිසකගේ අනුකම්පාව යටතට පත් කරලා.

මම හිතන්නෙ මේ මොහොතේ මහා මිනිස් ගඟක් දේශ සීමා වෙත ගමන් කරමින් ඉන්නවා, ඒ ම්ලේච්ඡත්වයෙන් බේරී පලා යාමේ අරමුණින්. මේ ජනතාවට නිදහස් භූමියක් වෙත ගොස් දේශපාලන රැකවරණය ලැබීමටත් ජිවිත ආරක්ෂා කරගැනීමටත් හැකියාව ලැබිය යුතුයි. ඒ නිසා මම ඉල්ලා සිටිනවා ඔවුන්ගේ ආරක්ෂාව පිළිබඳ ක්‍රියා කරන සංවිධානවලට හැකි පමණ සහය දෙන්නැයි කියා.■

මුලාශ්‍ර: නිව්යෝර්ක් ටයිම්ස් සහ සීඑන්එන් වෙබ් අඩවි