මෝල් මාෆියාවක් බව ගොවි සංවිධාන කියයි
යළි මෙම දෙසැම්බර් උත්සවය සමයේ කීරි සම්බා සහල් හිඟයක් රට තුළ ඇතිවන බවට ගොවි සංවිධාන නියෝජිතයන් අනතුරු අඟවා තිබේ. ඔවුන්ගේ චෝදනාව වන්නේ මහ පරිමාණ සහල් මෝල් හිමියන් එම සහල් හිඟය ඇති කරන බව හා එම සහල් හිඟය කෘත්රිමව ඇතිකරන්නක් බවයි. කොහොමත් දැනටත් නියම කළ මිලට හෙවත් කිලෝවක් රුපියල් 260ක මිලකට කීරි සම්බා වෙළඳපොළේ මිලදී ගන්නට නැත. වෙළඳපොළේ කීරි සම්බා මිලදී ගැනීමට ඇත්තේ ඊට වඩා වැඩි මිලකටය. එසේ වැඩි මිලකට ඇති කීරි සම්බා ද කීල්ස්, කාර්ගිල්ස්, ලාෆ්ස්, ග්ලෝමාක්, ස්පාර් වැනි සුපිරි වෙළඳසැල් ජාලවලින් මිලදී ගන්නට නැත. නියම කර ඇති මිලට වඩා වැඩි මිලට ප්රසිද්ධියේ කීරි සම්බා විකිණිය නොහැකි නිසා එම සුපිරි වෙළඳසැල්වල කීරි සම්බා විකූණන්නේ නැත.
කීරි සම්බා විකුණන්නේ වෙනත් වෙළඳසැල්වලය. බොහෝ විට ඒ ප්රසිද්ධියේ නොව රහසින්ය. කීරි සම්බා සඳහා මිල නියම කර ඇති පාරිභෝගික කටයුතු පිළිබඳ අධිකාරිය මේ දිනවල සිදුකරන්නේ එවැනි නියම කළ මිලට වඩා වැඩි මිලට කීරි සම්බා විකුණන වෙළඳසැල් පීරා එම වෙළඳසැල් හිමියන් අත්අඩංගුවට ගැනීම හා ඔවුන්ට එරෙහිව නඩු පැවරීමය.
එහෙත් එම වෙළඳසැල් හිමියන් මෙම අවස්ථාවේදී මෙන්ම මීට පෙර අවස්ථාවල කීරි සම්බා හෝ වෙනත් සහල් වර්ගයක් හිඟ අවස්ථාවලදී කියන කරුණක් වන්නේ මෝල් හිමියන් ඔවුන්ට පාලන මිලට විකිණිය හැකි මිලකට සහල් ලබාදෙන්නේ නැති බවයි. සහල් මෝල් හිමියන් ඉන්වොයිස් නිකුත් කරන්නේ රජය නියම කර ඇති මිලට වඩා අඩු මිලකට බවත්, එහෙත් සැබෑ මිල ඊට වඩා වැඩි බවත්ය.
නමුත් ඇත්ත වන්නේ වෙළඳසැල් හිමියන් අත්අඩංගුවට ගන්නා පාරිභෝගික කටයුතු පිළිබඳ අධිකාරියට ඉන්වොයිස්වල අඩු මිලක් පෙන්වා ඊට වැඩි මිලකට සහල් විකුණන එකුදු සහල් මෝල් හිමියෙකු වත් මේ දක්වා අත්අඩංගුවට ගන්නට හැකි වී නැත යන්නයි. මෙහිදී මතකයට නැඟෙන්නේ ගෝඨාභය රාජපක්ෂ මහතා ජනාධිපතිව සිටි සමයේ පාරිභෝගික කටයුතු පිළිබඳ අධිකාරියට විශ්රාමික මේජර් ජෙනරාල්වරයකු සභාපතිවරයා ලෙස පත්කර සිදුකරගත් හරියයි. ඔවුන් මහ පරිමාණ වී මෝල් හිමියන් ළඟට ගොස් කීවේ වෙනත් සහල්වලින් ලාභ ලබා, ඒ මොහොතේ හිඟයක්ව පැවති සහල් රුපියලක දෙකක පාඩුවට ලබාදී රජයේ නියම කළ මිලට සහල් ලබාදෙන ලෙසයි.
ඩඩ්ලි කියන්නේ නිෂ්පාදනයේ අඩුවීමක් බවයි
මෙම කීරි සම්බා සහල් හිඟය ඇතිවී ඇත්තේ වී නිෂ්පාදනයේ පවතින ගැටලුවක් හේතුවෙන් බව අරලිය සමූහ ව්යාපාරයේ අධිපති ඩඩ්ලි සිරිසේන පවසා තිබෙන අතර ගොවීන් විසින් නාඩු සහල් වැඩි ප්රමාණයක් වගාකර කිරීම හා කීරි සම්බා ඉතාමත් ස්වල්පයක් පමණක් වගාකිරීම ඊට හේතුව බවද ඔහු කියා ඇත. එය අවබෝධකර ගත හැක්කේ රුපියල් 230ට නියම කර ඇති නාඩු සහල් මේ වනවිට වෙළඳපොළේ රුපියල් 170ට අඩුවී තිබීමෙන් බව හා රුපියල් 260ට ලබාදිය යුතු කීරි සම්බා එම මිලට වෙළඳපොලේ නැතිවීමෙන් බව ඔහු තවදුරටත් කියා ඇත.
මීට පෙර පසුගිය 2024 දෙසැම්බර් මාසයේදී පැවති සහල් හිඟයේදී විශේෂයෙන් රතු කැකුළු සහල් හිඟය සම්බන්ධයෙන් ඩඩ්ලි සිරිසේන කීවේ හාල් කිලෝ 20ක සහනාධාරය ලබාදීම සඳහා රනිල් වික්රමසිංහ ඊට පෙර කාලයේ රුපියල් 190 ට මිලදී ගැනීම නිසා රට තුළ රතු හාල් හිඟයක් ඇති වූ බවයි.
එම අවස්ථාවේදී කීරි සම්බා රටේ ඕනෑ තරම් තිබුණ අතර එහි අඩුවක් නොවීය. එහෙත් ඉන් මාස කිහිපයක් ගතවන තැන රටේ මුළු සහල් පරිභෝජනයේ විශාල පංගුවක් නියෝජනය නොකරන කීරි සම්බා හිඟයක් හෙවත් නියම කළ මිලට කීරි සම්බා ගැනීමට නොහැකි තත්වයක් ඇති වී ඇත. අද දක්වා පැමිණ තිබෙන්නේ එසේ මාස කිහිපයකට පෙර සිට ඇති වූ තත්වයයි. ගොවි සංවිධාන අනතුරු අඟවන්නේ එය එළඹෙන උත්සව සමයේදී තවත් දරුණු තත්වයකට පත්විය හැකි බවයි. පාරිභෝගික කටයුතු පිළිබඳ අධිකාරියද නින්දෙන් ඇහැරී කටයුතු කරන්නේ එසේ මාස කිහිපයයක් තිස්සේ පැවති තත්වයක් සම්බන්ධයෙන්ය.
ඩඩ්ලි නැත්නම් මීට බරපතළයි ලාල් කාන්ත කියයි
බලයට ඒමට පෙර අරලිය සහල් මෝල හිමි ඩඩ්ලි සිරිසේන රට තුළ සහල් මාෆියාවක් ක්රියාත්මක කරමින් සිටින බව කී ජාතික ජන බලවේග නායකයන් දැන් එවැන්නක් කියන්නේ නැත. ඒ වෙනුවට කෘෂිකර්ම ඇමතිවරයා වන කේඩී ලාල් කාන්ත පසුගිය ජුනි මාසයේදී කීවේ සහල් මාෆියාව පිටුපස සිටිනවා යැයි කියන ඩඩ්ලි සිරිසේන වැනි මහ පරිමාණ මෝල් හිමියන් නොසිටින්නට රටේ සහල් ප්රශ්නය මීට වඩා බරපතළ වන්නට ඉඩ තිබූ බවයි.
එහෙත් නිතර නිතර විවිධ සහල් වර්ග වෙළඳපොළේ හිඟ වෙමින් ඒවා හොර රහසේ වැඩි මිලට විකුණමින් මෙවන් තත්වයක් හෙවත් සහල් මාෆියාවක් ඇතිවන්නේ කෙසේද යන්න ලාල් කාන්ත ඇමතිවරයා කියන්නේ නැත.
රජයේ වී අලෙවි මණ්ඩලය යනු පෞද්ගලික වී මෝල් හිමියන් සමඟ තරගකාරිව වී මිලදී ගන්නා ආයතනයක් නොවේ. එම ආයතනය වී මිලදී ගන්නේ කරුණු තුනක් සාක්ෂාත් කර ගැනීම උදෙසාය. එකක් ආරක්ෂිත වී තොගයක් පවත්වා ගැනීම සඳහාය. දෙවැන්න ගොවියාට සහතික මිලක් ලබාදීම සඳහාය. තුන්වැන්න පාරිභෝගිකයාට අඩු මිලක් ලබාදීම සඳහා වෙළඳපොළ පාලනය කිරීම සඳහාය. එසේ වුවද එම අරමුණු උදෙසා රටේ සමස්ත වී නිෂ්පාදනයෙන් සියයට 10ක ප්රමාණයක් වත් වී අලෙවි මණ්ඩලය මිලට ගන්නේ නැත. වැඩි වී ප්රමාණයක් මිලට ගෙන ගබඩා කිරීමට වී අලෙවි මණ්ඩලයට ගබඩා පහසුකම්ද නැත. එමෙන්ම මිලදී ගන්නා වී ගන්නේද ඔවුන්ගේ ගබඩාවලට ගෙනැවිත් දුන්නොත් පමණය. ඒද තෙත බර ඇතුළු කොන්දේසි කිහිපයක් සැපිරීමෙන් පසුය. එහෙත් මහ පරිමාණ වී මෝල් හිමියෝ හෝ ඔවුන්ගේ අතරමැදියෝ කොන්දේසිවලින් තොරව ගොවිබිම්වලට පැමිණ වී මිලදී ගනිති. එසේම එම මිලදී ගැනීම් සිදුකරන්නේ අත්පිට මුදලටය. ඒ ආකාරයට වී ලබාදෙන්නට ගොවීහු කැමතිය.
මෙම කීරි සම්බා හිඟයේ බර මේ වනවිට පැටවී ඇත්තේ යල කන්නටය. එහෙත් යල කන්නය යනු වී නිෂ්පාදන කන්න දෙකෙන් එකක් වුවද ප්රධාන කන්නය නොවේ. ඒ නිසා මහ කන්නය හෙවත් ප්රධාන වී නිෂ්පාදන කන්නයේ වී නිෂ්පාදනය ඒ ඒ සහල් වර්ගය අනුව කෙසේ වීද යන්න මෙහිදී වැදගත්ය. මන්ද රටේ වාර්ෂික වී නිෂ්පාදනය යනු යල හා මහ යන කන්න දෙකේම එකතුව වන බැවිනි.
ඒ නිසා එම කන්න දෙකේදී කොතරම් වී ප්රමාණයක් මිලදී ගත්තේද යන්න මෙහිදී සලකා බැලිය යුතු කරුණකි. එම වී ප්රමාණයෙන් නිෂ්පාදනය කළ හැකි සහල් ප්රමාණය ඒ මගින් ගණනය කළ හැකි නිසාවෙනි. ඒ මගින් ඇත්ත වශයෙන් කිරී සම්බා නිෂ්පාදනයේ අඩු වීමක් නිසා මෙම හිඟය හා මිල ඉහළ යෑම සිදුවී ඇතිද යන්න අවබෝධ කර ගත හැකි වනු ඇත.
විසඳුම ආනයනය බව කියයි
එහෙත් ආණ්ඩුවේ පාර්ශ්වයෙන් කීරි සම්බා හිඟය සඳහා විසඳුම ලෙස පළවන අදහස වන්නේ හිඟයක් පවතින්නේ නම් කීරි සම්බා ආනයනය කිරීමට සිදුවන බවයි. පාරිභෝගිකයන්ට හිඟයකින් තොරව නියම කළ මිලට කීරි සම්බා ලබාදීම සම්බන්ධයෙන් සහල් ආනයන තීරණයක වැරැද්දක් නැත. නමුත් මෙහිදී මතක් කර ගත යුතු තවත් කරුණක්ද ඇත. ඒ පසුගිය දෙසැම්බරයේ මේ ආකාරයටම සහල් හිඟයක් පවතිද්දී සහල් ආනයනය සඳහා ආණ්ඩුව තීරණයක් ගෙන එය නියමිත පරිදි නියමිත දිනවලදී සිදුකර ගන්නට අසමත් වූ බවයි. මුලින් රාජ්ය ආයතනවලින් සහල් ආනයනයට තීන්දු ගෙන එය සිදු නොවූ අතර පසුව එය පෞද්ගලික අංශයට විවෘත කළද නියමිත දිනවල ඔවුන් ඒ සඳහා යොමු වූයේ නැත. අවසානයේ ආණ්ඩුව ආනයනය කරන්නට ඇස්තමේන්තුගත කළ සහල් තොගය ගෙන්වීම සඳහා දින වකවානු හෙවත් අවසර දීම් පසුගිය වසරේ දෙසැම්බර් උත්සව සමය පසුවී මෙම වසරේ ජනවාරි මාසය අවසන් වනතෙක්ම ඇදගෙන යන්නට සිදුවිය.
සහල් කිලෝවක් නිෂ්පාදනය කිරීම සඳහා සාමාන්යයෙන් වී කිලෝ 1 1/2ක් වැය වන බව දළ ගණන් බැලීම වන අතර එසේ නැත්නම් වී කිලෝවකින් සහල් කිලෝ 0.65 බව නිෂ්පාදනය කළ හැකි බව දළ ගණන් බැලීම වේ. පසුගිය මහ කන්නයේදී රජය කීරි සම්බා වී සඳහා රුපියල් 140 ක සහතික මිලක් ප්රකාශයට පත්කළ අතර පෞද්ගලික වී මිලදී ගන්නන් එම වී කිලෝවක් රුපියල් 160 දක්වා මිලකට මිලදී ගැනීම දක්නට ලැබීය. එම මිල සමඟ සැසැඳූ කල කීරි සම්බා සහල් කිලෝවක් සඳහා නිෂ්පාදන වියදම් හැර දළ වශයෙන් රුපියල් 240ක පමණ වැයක් දැරීමට සිදුවන අතර නියම කළ මිල වන රුපියල් 260 සඳහා ඇත්තේ තවත් රුපියල් 20ක පරතරයක් පමණී. එය අතරමැදි එකතු කරන්නන්ගේ ලාභය, නිෂ්පාදන වියදම්, මෝල් හිමියාගේ ලාභය, තොග වෙළෙන්ඳාගෛ් ලාභය හා සිල්ලර වෙළෙන්ඳාගේ ලාභය යන අවස්ථා සඳහා බෙදූ විට යම් ප්රශ්නයක් ඇති බව පෙනී යයි. එහෙත් වෙළඳපොළේ නිල නොවන ආකාරයට කීරි සම්බා විකුණන්නේ රුපියල් 300ට වඩා වැඩි මිලකටය. එම මිල නම් කෙසේවත් සාධාරණීකරණය කළ හැකි එකක් නොවේ.
නාමල් කරුණාරත්න කියන්නේ කෘත්රිම හිඟයක් බවයි
මෙම කීරි සම්බා හිඟය සම්බන්ධයෙන් හිටපු ගොවි සංවිධාන නායකයකු වූ නියෝජ්ය ඇමති නාමල් කරුණාරත්න කියන්නේ එය කෘත්රිමව ඇතිකරන ලද හිඟයක් බවයි. පසුගිය මහ කන්නයේ වී නිෂ්පාදනයේ යම් අඩුවක් තිබුණද, මෙවර යල කන්නය අපේක්ෂිත ප්රමාණයට වඩා වැඩියෙන් ලැබුණ බවද, රටේ අවශ්යතාවට සරිලන වී හා සහල් තොග පවතින බවද, කීරි සම්බා යනු සහල් පරිභෝජනයේ කුඩාම කොටස බවද, ඒ නිසා වී හා සහල් සඟවන අයට විරුද්ධව දැඩි පියවර ගන්නා බවද ඔහු පවසයි.
පාරිභෝගික කටයුතු පිළිබඳ අධිකාරියට අනුව වැඩි මිලට සහල් අලෙවිකරන ව්යාපාරිකයකුට එරෙහිව නඩු පවරා ඔහු වැරදිකරුවකු වුවහොත් අවම රුපියල් ලක්ෂයේ සිට උපරිම රුපියල් ලක්ෂ පහ දක්වා දඩ මුදලක් නියම කිරීමට හා මාස පහක සිරදඬුමක් යන දෙකෙන් එකක් හෝ ඒ දෙකම නියම කිරීමේ හැකියාව පවතී. එමෙන්ම ඒ සම්බන්ධයෙන් පෞද්ගලික සමාගමක් වැරදිකරු වන්නේ නම් අවමය රුපියල් ලක්ෂ පහ සිට රුපියල් ලක්ෂ පනහ දක්වා දඩ මුදලක් නියම කිරීමටත්, සහල් සඟවා තැබුවහොත් දඩ මුදලක් හෝ සිර දඩුවමක් යන දෙකෙන් එකක් හෝ ඒ දෙකම නියම කිරීමේ හෝ එම සහල් තොග රාජසන්තක කිරීමටද හැකියාව තිබේ.
එහෙත් කීරි සම්බා හෝ වෙනත් සහල් වර්ගයක් පරිභෝජනය කරන ජනතාව සම්බන්ධයෙන් අවශ්ය වන දෙය වන්නේ වෙළඳපොළේ හිඟයකින් තොරව ඔවුන්ට අවශ්ය සහල් වර්ග නියම කළ මිලට ලබා ගැනීමට ඇති හැකියාවයි. වත්මන් කීරි සම්බා හිඟය කෘතිමව නිර්මාණය කළ එකක් නම්, එයට විකල්පය ලෙස ඇති විසඳුම වන්නේ ඉක්මණින් අවශ්ය ආදේශක සහල් ආනයනය කිරීමය. එය පසුගිය වසරේ මෙන් කල් ඇදෙන එකක් බවට පත් නොවිය යුතුය. මන්ද ඉන් ප්රශ්නයට උත්තරයක් නොලැබෙන නිසාය.
මේ හිඟය උත්සව සමයේ මිල වැඩි කිරීමටයි
මහාචාර්ය ඒඑල් සන්දික
අධ්යක්ෂ/ ප්රධාන විධායක නිලධාරි
හෙක්ටර් කොබ්බෑකඩුව ගොවි පර්යේෂණ හා පුහුණු ආයතනය
කීරි සම්බා හෝටල් හා උත්සව අවස්ථාවලට තමයි වැඩිපුර පාව්ච්චි කරන්නේ. ඒ වගේම කීරි සම්බා වැඩිපුර පාවිච්චි කරන්නේ බස්නාහිර පළාතේ. රතු සුදු කැකුළු, සම්බා කුකුළු හා නාඩු තමයි අනෙක් පළාත්වල පාවිච්චි කරන්නේ. යාපනයේ නම් රතු නාඩු පාවිච්චි කරනවා. ඒ ගැන ව්යාපාරිකයෝ දන්නවා. කෘෂිකර්ම දෙපාර්තමේන්තුවට අනුව මහ කන්නයේ කීරි සම්බාවල යම් අඩුවීමක් තිබෙනවා. යල කන්නයේ අවශ්ය ප්රමාණය තිබෙනවා. තවමත් මහ කන්නයේ අස්වැන්න වෙළඳපොළට ඇවිත් අවසන් නෑ. උත්සව සමයේ මිල වැඩි කිරීමට තමයි මෙවැනි හිඟයන් මතුකරන්නේ. මේ නිසා විකල්පයකට යන්න වෙයි. කීරි සම්බාවලට ආදේශක සහල් ගේන්න වෙයි.
