■ සුභාෂිණි චතුරිකා

ඩේවිඩ්වරු දෙදෙනෙක් ඉතිහාසය නැවත ලියති. එක් අයෙක් මානව වංශ කතාවේ වසර දහස් ගණනක අර්ථ ශාස්ත්‍රීය ඉතිහාසය එකට ගොනු කළ Debt:The First 5,000 Years නම්, අලෙවි වාර්තා තැබූ කෘතිය සම්පාදන කළ පුරාවිද්‍යාඥ ඩේවිඩ් ග්‍රේබර්ය. ඔහු ඇමරිකානු ජාතිකයෙකි. අනෙකා ඩේවිඩ් වෙන්ග්‍රෝව්ය. ඔහු බි්‍රතාන්‍ය ජාතික මානව විද්‍යාඥයෙකි. එම විද්‍යාර්ථීන් දෙදෙනා පසුගිය ගෙවුණු දශකය ගතකළේ ලෝක ඉතිහාසය නව මඟකට යොමු කිරීමට ඉඩ ඇති පර්යේෂණයක් උදෙසා තම කාලය සහ ශ්‍රමය වැය කරමිනි.

ඔවුහු දෙදෙනා මානව ඉතිහාසයේ වසර 200,000ක තරම් දිගු කාලයක සාක්ෂි නැවත නැවතත් පිරික්සමින් අසමානත්වය මිනිසා අතර ආරම්භ වූයේ කෙසේදැයි තේරුම් ගන්නට වෑයම් කළෝය. ඔවුන්ගේ එම වෙහෙසකර පර්යේෂණය “The Dawn of Everything” නම් කෘතිය ලෙස ප්‍රකාශයට පත් වූයේ, අපගේ ආදිතමයන් පවා තැති ගන්වන, “දරදඬු, ධුරාවලියකින් යුක්ත රාජ්‍යයන්” තුළ වර්තමාන මානවයා සිරවී සිටින්නේ ඇයිද යන්න පිළිබඳ අසිරිමත් තර්ක සම්පිණ්ඩනයක් ගෙන එමිනි. “කිසිවක් බරපතළ ලෙස වැරදී ඇත” ඔවුහු ලියති. “ජනගහනයෙන් ඉතා කුඩා ප්‍රතිශතයක් ලොව අනෙක් සියලු දෙනාගේම ඉරණම පාලනය කරමින් සිටින අතර ඔවුහු එම ක්‍රියාව දිනෙන් දින වඩාත් විනාශකාරී ලෙස සිදුකරමින් සිටිති.”
ඉතා කනගාටුදායක ලෙස The Dawn of Everything”, ග්‍රේබර්තම දායකත්වය සැපයූ අවසාන කෘතිය බවට පත් වූයේය. සුප්‍රසිද්ධ ආරාජිකවාදි දර්ශනවාදියා සහ Occupy movement වඩාත් බලපෑම් සහගත විද්‍යාර්ථියා වූ ග්‍රේබර් මෙම පොත ලියා අවසන් කොට සති කීපයකින්, 2020 වසරේ අගභාගයේදී රෝගී තත්වයක් නිසා ජීවිතයෙන් සමුගත්තේය. (Occupy movement යනු සමාජීය සහ ආර්ථික අසමානතාවත් ‘සැබෑ ප්‍රජානත්ත්‍රවාදයේ’ අඟහිගකමත් නිසා ඊට එදිරිව ලොව පුරා සංවිධානය වුණු අන්තර්ජාතික වාමාංශික සමාජ – දේශපාලනික ව්‍යාපාරයකි. එය සමාජ ආර්ථික සාධාරණත්වයක් සහ නව ස්වරූපයක ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයක් ගෙන ඒම මූලික අරමුණ කරගත් ව්‍යාපාරයකි.) The Dawn of Everything කෘතිය ලියා පළ කළ මෙම ඩේවිඩ්වරු දෙදෙනා කෙතරම් අනඟි සොයාගැනීමක් සිදු කර ඇත්දැයි දැන සිටි එම ක්ෂේත්‍රවල විද්වතුන්, ග්‍රේබර්ගේ මරණය ගැන ශෝක වූයේ තම සගයෙකු මියයාම පිළිබඳ කනගාටුවට වඩා, එවැනි ශූර බුද්ධිමතෙකුගේ නව සොයා ගැනීම් මානව වංශකතාවට අහිමි වී යන හේතුව නිසාය.

සැබවින්ම විද්වතුනට අනුව The Dawn of Everything යනු මානව වංශකතාව අලුතින් ලිවීමකි, මිහිතලයේ අලුත් ඉතිහාස කතාවකට කෙරෙන බරපතළ යෝජනාවකි. එම කෘතියෙන් ඇමරිකානු ස්වදේශික ජනතාව බටහිර අදහස් යැයි අප තේරුම් ගෙන සිටින ප්‍රජානත්ත්‍රවාදය, සමානාත්මතාව වැනි සංකල්ප බිහිකිරීමට කෙතරම් දායකත්වයක් ලබා දී ඇද්ද යන්න පෙන්වා දෙන අතරම එම දායකත්වය මොන යම් හේතුවකට හෝ ඉතිහාසයෙන් අබිරහස් ලෙස මකා දමා ඇතැයි යන්න ද පිළිබඳව ඔවුහු සාක්ෂි මත පිහිටා තර්ක කරති.

The Dawn of Everything කෘතිය මූලික වශයෙන් ලියැවී ඇත්තේ එතෙක් අප දැන සිටි, හොබ්ස් සහ රූසෝ විසින් පළමුවරට වැඩි දියුණු කළ, ඉන්පසු බිහි වූ චින්තකයන් විසින් විස්තාරණය කරන ලද, එසේම ජරෙඩ් ඩයමන්ඩ්, යූවල් නොආ හරාරි සහ ස්ටිවන් පින්කර් විසින් ජනතාව අතර ප්‍රසිද්ධියට පත් කරන ලද, අඩු වැඩි වශයෙන් විශ්ව සත්‍යයක් ලෙස පිළිගත් සම්මුතිගත ඉතිහාස කතාවක් අභියෝගයට ලක් කරමිනි.

ඒ සම්මුතිගත කතාව තරමක් දුරට මෙසේය : එක්තරා කාලයක මානවයා අඩු වැඩි වශයෙන් සමාන අයිතිවාසිකම් භුක්ති විඳින දඩයක්කාර – ආහාර රැස් කරන කුඩා කණ්ඩායම් ලෙස ජීවත්වූයේය. අනතුරුව කෘෂිකර්මය වෙත නැඹුරුවීමත් සමඟ අතිරික්තයක් ඇතිවීමෙන් පසු පෞද්ගලික දේපළ ඇති වීම ආරම්භ විය. කණ්ඩායම්, ගෝත්‍ර ලෙස වර්ධනය විය, එසේ වර්ධනය වීමේ පරිමාණයටම සංවිධානය වීම්, ස්තරායනය, විශේෂීකරණය: ප්‍රධානීන්, රණ ශූරයන්, පූජකයන් වැඩි වීමද අවශ්‍ය විය.

ඉන් පසු සිදුවිය යුතුම ලෙස නගර බිහිවිය, ඒ සමඟ ශිෂ්ටාචරය – සාක්ෂරතාව, දර්ශනය, තාරකා විද්‍යාව, වස්තුව හිමි වූවන්ගේ සමාජ ධුරාවලි, තත්වය, බලය සහ පළමු රාජධානි සහ අධිරාජ්‍ය ඇති විය. අවුරුදු දහස් ගණනකට පසු විද්‍යාව, ධනවාදය සහ කාර්මික විප්ලවය සමඟ අපි දැන් අත්දකින නිලධාරිවාදී රාජ්‍යයන් බිහි වුණේය. ඒ කතාව රේඛීයය (එම අවධීන් එළඹෙන්නේ අනුපිළිවෙළටය, ආපස්සට යාමක් නැත), සමාකාරය (ලොවේ කොතැනක හෝ සිදුවන්නේ මේ ආකාරයටය), ප්‍රගමනශීලීය (එකකට එකක් පසුව එළැඹෙන අවධිවල තත්වයන් ක්‍රමයෙන් සංවර්ධනය වෙයි, වඩාත් ප්‍රාථමික තත්වයේ සිට වඩාත් සංකීර්ණ තත්වයක් දක්වා), නිර්ණයකාරීය (සංවර්ධනය මෙහෙයවන්නේ මිනිසාගේ තෝරාගැනීමෙන් නොව තාක්ෂණයෙනි) සහ සාධ්‍යතාවාදීය- සියල්ලම අරමුණක් සහිතව නිර්මාණය වී ඇතිය යන න්‍යාය- (ක්‍රියාවලිය අප තුළම කූටප්‍රාප්තියට පත්වෙයි).

එහෙත් ඒ කතාව ග්‍රේබර් සහ වෙන්ග්‍රෝට අනුව සම්පූර්ණයෙන්ම වැරදිය.
කෘතිය ආරම්භ වන්නේ ආගම සහ සම්ප්‍රදායට වඩා විද්‍යාව වැදගත් බව අවබෝධ කරගත් ප්‍රබුද්ධත්ව යුගය පිළිබඳ අලුත් තර්කයක් ගොඩ නඟමිනි. 18 වැනි සියවසේ යුරෝපයේ හේතුවාදී චින්තනය පිළිබඳ සොයායෑම සැබවින්ම ආරම්භ වූයේ උතුරු ඇමරිකාවේ ජීවත් වූ ‘වෙන්දාත්’ බුද්ධිමතෙකු වූ ‘කන්ඩියරොන්ක්’ගේ දායකත්වය හරහා ඇමරිකානු මහද්වීපවල බව ඔවුහු කියා සිටිති. (Wendat යනු උතුරු ඇමරිකාවේ ජීවත් වූ ‘හුරොන් වෙන්දාත්’ -්‍Huron Wendat- නමින් හැඳින්වුණු ස්වදේශික ගෝත්‍රයකි)

ඩේවිඩ්වරුන්ට අනුව 1703 වසරේ, ‘ලාඔන්තොං’ නම් ප්‍රංශ යටත් විජිත ගවේෂකයා සංවාදාත්මක කෘතියක් ප්‍රකාශයට පත් කර ඇති අතර, ලාඔන්තොං සහ කන්ඩියරරොන්ක් සිවිල් සමාජයත්, එහි මානව නිදහසේ ස්වභාවයත් පිළිබඳ කළ සංවාදයන් තුළ, කන්ඩියරොන්ක් දැරූ අදහස්, එහි ඉතාමත් සියුම් ලෙස සම්පිණ්ඩනය කොට තිබුණි. (ලාඔන්තොං වෙන්දාත් සහ ඇල්ගන්ක්වින් භාෂා -Algonquin- කතා කළ නිසා, එම කෘතියේ දැක්වෙන සංවාද ඔවුන් අතර සිදුවුණු සැබෑ කතාබහක අන්තර්ගතයේ සංස්කරණයක් ලෙස සිතිය හැකිය).
ලාඔන්තොං තර්ක කළේ යුරෝපීය සමාජය ධනවත්, නිදහස් සහ ආධ්‍යාත්මික උසස් සමාජයක් බවය.

ඊට ප්‍රතිවිරුද්ධව කන්ඩියරොන්ක් දක්වා සිටියේ ප්‍රංශුවන් ඔවුන්ගේ රජතුමාට වහල්කම් කරන බවය, මුදල් මඟින් ඔවුන්ව දරුණු ලෙස පාලනය කර ඇත, එසේම ඔවුන් සදාචාරාත්මක ලෙස දුගීය, මන්ද යත් ඔවුන් සමහර මිනිසුන්ට ආහාර නාස්ති කිරීමට ඉඩ දෙන අතරේ තව ජන කොටසක් කුසගින්නේ සිටීමට ඉඩ තබන නිසාය.

ප්‍රබුද්ධත්ව යුගයේ සැබෑ නිමැවුම්කරුවන් වන්නේ, කන්ඩියරොන්ක් ඇතුළු අනෙක් ඇමරිකානු ස්වදේශීය චින්තකයන්ය, ග්‍රේබර් සහ වෙන්ග්‍රෝව් දෙදෙන තර්ක කරති. මන්දයත් එම චින්තකයන් යුරෝපීය ජාතිකයන් ජිවිතය පිළිබඳ සැහැල්ලුවට ගත් සියල්ල ප්‍රශ්න කළ නිසාය, ඒ පිළිබඳ සැක පහළ කළ නිසාය. ජෝන් ෂැක් රූසෝ සහ අනෙක් ප්‍රංශ දාර්ශනිකයින් වඩා කැමැත්තෙන් ලාඔන්තොංගේ කෘතිය මෙන්ම ස්වදේශික බුද්ධිමතුන් එකල ප්‍රකාශයට පත් කළ ප්‍රසිද්ධ සංවාද කියවා, සමාජ අසමානතාව පිළිබඳ ඔවුන්ගේ චින්තනයට කිසියම් ආභාසයක් ලබා ගන්නට ඇත.

යුරෝපීයයන් ධනය ලෙස හැඳින්වූ දෙය සැබවින්ම ආධ්‍යාත්මික දුගීභාවයයි, ඔවුන් කියන මාහැඟි නිදහස භුක්ති වින්දේ රදළ සමාජය පමණි. කන්ඩියරොන්ක්ගේ විවේචනවලින් අනුප්‍රාණය ලැබූ The Dawn of Everything නම් කෘතිය, විවිධ යථාදර්ශයන් තුළින් ශිෂ්ටාචාරය පිළිබඳ අප අත්පත් කරගත් ඥානය දෙස නැවත හැරී බලා, බටහිර රාජ්‍යය යනු එකම තර්කාන්විත දේශපාලන සැකැස්ම ලෙස නොසිතන්නට පාඨකයාට ආරධනා කරයි.

The Dawn of Everything කෘතියට අනුව ඉතිහාසයේ අප උගත් කතාව, සත්‍ය වන්නේ යුරෝපයේ සමහර ප්‍රදේශවලට පමණි. අනෙක් ස්ථානවල ශිෂ්ටාචාර බිහිවූයේ ඒ කියන පිළිවෙළට නොවේ.

නැගෙනහිර දිග සමහර ප්‍රදේශවල දඩයක්කාර ගෝත්‍ර, කෘෂිකාර්මික අවධිය මඟහැර නාගරීකරණය වූ රාජ්‍යයන් බවට පත් වූ අවස්ථා ඇත. මේ අතර ඇමරිකානු මහාද්වීපවල ස්වදේශික කණ්ඩායම් වසරේ එක් කාලෙක කෘෂිකාර්මික ජිවිතයක් ගත කරන අතර වසරේ අනෙක් කාලය එඬේර ජිවිතයක් ගත කරති. සමහර ශිෂ්ටාචාර නිලබල ක්‍රම, මිලිටරි සේවා සහ දේපළ වස්තුව විසින් සමාජ තත්වය නිර්ණය කරන (property regime) රාජ්‍යයන් වර්ධනය කර ගන්නා අතරවාරේ සමහර ශිෂ්ටාචාර, දේපළ පොදුවේ භුක්තිවිඳීම සඳහා පවත්වා ගනිමින්, මාස කිහිපයකින් විසිරුවා හැරෙන තාවකාලික පොලිසි ස්ථාපිත කරගත් අවස්ථා ඇත.
සෙමෙන් මානව ශිෂ්ටාචාරයේ නව සිතුවමක් මතුව එයි, එය අපව සංවර්ධනය පිළිබඳ බටහිර මිථ්‍යාව තුළ සිර නොකරන සිත්තමකි. එමෙන්ම ග්‍රේබර් සහ වෙන්ග්‍රෝ අපට යටින් ඇති පාපිස්න ඇද දමන්නේ, අප විඳවමින් සිටින රෝගයට ප්‍රතිකාර ලෙස අසමානතාවේ ආරම්භය සොයා යාම එතරම් ප්‍රයෝජනයක් නොවන බව කියා පාමිනි. සියල්ලෝම ‘එක සමාන’ වීම විය නොහැකි දෙයකි, ඔවුහු ලියති. සැබවින්ම සමානාත්මතාව වෙත අවධානය යොමු කිරීම යනු ඉතිහාසයේ සියලු සිදුවීම් එකම කෝවකට දැමීමකි. ඒ වෙනුවට වර්තමානයේ අප සිරවී සිටින අර්බුදයෙන් ගැලවීමට, ‘නිදහසේ’ විශේෂයෙන්, අපගේ ජීවිතයේ අර්ථය වඩාත් හොඳින් තේරුම්ගැනීමට අප පොළඹවන, කැමති ලෙස සංචරණය කිරීමට, අධිකාරි බලයට හිස නොනැවීමට සහ ජනප්‍රවාද නැවත නිර්වචනයට කීරීමට ඇති නිදහසේ ආරම්භය අපට සොයා යා හැකිය.

ග්‍රේබර් සහ වෙන්ග්‍රෝ නිදහස යන්නෙන් අදහස් වන්නේ කුමක්දැයි යන්න තේරුම් ගැනීම සඳහා වසර දහස් ගණනක කාල පරාසයක් තුළ, මහාදීප රැසක් හරහා අප වෙත ශිෂ්ටාචාරය පිළිබඳ මනස කුළුගන්වන කතාන්දර රැසක් ගෙන එති. ඔවුහු අප වෙත වසර 9000ක් පැරණි කැටැල්හොයුක් නම් (Catalhoyuk) තුර්කි නගරය පිළිබඳ කතාන්දරයක් ගෙන එති. එහි ශ්‍රේෂ්ඨ “කෘෂිකාර්මික විප්ලවයක්” සිදුවූයේ නැති නමුත් ඒ වෙනුවට වසර දහස් ගණනක් තිස්සේ දඩයක්කාර සහ ආහාර රැස්කරන ජිවිතය, වසරක් පාසා අස්වැන්න නෙලන, වගා කිරීමේ ජිවිතයකට පරිවර්තනය වූයේය; දහනව වැනි ශතවර්ෂයේ කැලිෆෝර්නියා වෙරළබඩ පෙදෙසේ පැවති යුරොක් (Yurok) ශිෂ්ටාචාරයේ ජනතාව කෘෂිකර්මයේ යෙදීමට උත්සාහ කර එය අත්හැර දැමූ පිරිසකි. පුරාණ ග්‍රිසියට අයත් මිනොවෙන් (Minoan) ශිෂ්ටාචාරයේ නගර, දේශපාලකවරියන් විසින් පාලනය කරන ලද අතර පිරිමි වෙළඳුන් සමඟ බලය බෙදා ගැනීමක් සිදුකළහ.

මෙම කෘතියේ එන වඩාත් විස්මිත එක් අවධාරණය කිරීමක් වන්නේ, සෑම ආකාරයකම දේශපාලනික ව්‍යුහයන් අත්හදා බලමින් මානවයා සමාජ පර්යේෂණයක සහ දේශපාලනික විවාදයක, වසර 200,000ම මුළුල්ලේම නිරතව ඇති බව පෙන්නා දීමයි. මෙහි ගැටලුව වන්නේ අපගේ මතකයේ රැඳී ඇත්තේ යුද්ධය සහ බලධුරාවලි මඟින් බිහිවුණු ශිෂ්ටාචාරයන් පමණි, මන්ද යත්, එම සමාජයන් ඔවුන්ගේ සෑම ක්‍රියාවක්ම අතිශයෝක්තිය එක්කොට ලියා තැබීමට පරෙස්සම් වී ඇති නිසාය. නූතන චින්තකයන් වාග් සම්ප්‍රදායන් මත බිහිවුණු සහ නිරන්තරයෙන් වෙනස් වන දේශපාලන ව්‍යුහයන් ඇති සමාජයන් පරිධියට තල්ලු කරන්නේ ඒවා ‘ප්‍රාග් ඓතිහාසික’ හෝ ’අඳුරු යුගය’ දක්වා පහත හෙළමිනි.

මෙවැනි අප්‍රධාන යැයි සැලකුණ යුග ගවේෂණය කරමින්, එකිනෙකාගේ භූමිය අත්පත් කරගන්නවාට වඩා ආගන්තුක සත්කාරයේ සහ වෙළඳාමෙන් දියුණු ජාලයන් සහිත ශිෂ්ටාචාරයන්ගේ මොඩලයන් සොයා ගත හැකිය. උතුරු ඇමරිකාවේ වසර දහස් ගණනක් විනාශ නොවී පැවතුණ මැටි භාණ්ඩ තැනූ හෝප්වෙල් ජනතාව (Hopewell) සියල්ලට ඉහළින් සර්ව බලධාරියෙකු සිටින, සමාජ ඉනිපෙතක් ලෙස ඔවුන්ගේ ශිෂ්ටාචාරය නිර්වචනය නොකරන්නේ යැයි ග්‍රේබර් සහ වෙන්ග්‍රෝ අනුමාන කරති. ඒ වෙනුවට ඔවුන්ගේ බොහොමයක් නගර සහ ගම් ලිහිල් සන්ධාන රාජ්‍යයන් ලෙස පැවතුණි. එහි පුද්ගලයනට තම නායකයාට අකීකරු වීමට නිදහස තිබුණු අතර අනෙක් කණ්ඩායම්වල සාමාජිකයන් පිළිගන්නේ නම්, එම පුද්ගලයාට තම මුල් කණ්ඩායම අතහැර දමා වෙනත් කණ්ඩයමකට යාමට ද අවසර තිබිණි. හෝප්වෙල් යනු සංකීර්ණතා සහිත විශාල සමාජයක එක් කොටසක් වුවත්, ඔවුහු වර්තමාන ලෝකයේ මානවයාට අහිමිව ගිය නිදහසක් සෑම පුද්ගලයෙකුටම ලබා දීමට සමත් වූහ.

කෘතියේ කර්තෘවරු උදාහරණ තෝරා ගන්නේ ඔවුන් සතුව ඇති මූලාශ්‍රවලින් බවත් සමහර සිදුවීම්වල අර්ථ නිරූපණය අසීමාන්තික ලෙස අනුමාන කළ බවත් ඉතා විවෘත ලෙස පිළිගනිති, මක්නිසාදයත් ඔවුන් ලියන්නේ විද්‍යා ග්‍රන්ථයක් නොවන නිසාය. ඔවුන් ලියන්නේ අපගේ ආදිමතයන් තබා ගිය අදහස්වලින් අනුප්‍රාණය ලැබ, මිනිස් සංහතියට ජීවිත් වීමේ තවත් විදියක් යෝජනා කරන ප්‍රකාශනයකි. ඔවුනට අනුව ඔවුන් ඉදිරිපත් කරනු ලබන අදහස් ගොන්න පරම සත්‍යය ලෙස හිස් මුඳුනින් පිළිගත යුතු නැත.

අපගේ ආදිතමයන් ඇවිද ගිය මාවත් කෙතරම් ප්‍රමාණයක් පිළිබඳ අප දැනුවත් වන්නේ ද, එපමණකටම අපේ අනාගත මාවත් ද අපට විවෘත වනු ඇත. The Dawn of Everything ආරම්භ වන්නේ නොවිධිමත් සංස්කෘතික විශ්ලේෂණයට තියුණු ප්‍රතිඋත්තරයක් ලෙසය, එය අවසාන වන්නේ පැවැතුණා යැයි සිතීමට තරම් වත් අපට නොහැකි ආකාරයේ නිදහසක් වෙනුවෙන් ගැයෙන උදාන ගීතයකිනි. ‘ජීවත්වීමට වෙනත් ක්‍රම ද ඇතැයි දැනුවත් වන අප, තවදුරටත් අත්පත් කර නොගත් දෙය කුමක්දැයි අපට සිතීමට අවකාශ ලබා දෙයි’ ග්‍රේබර් සහ වෙන්ග්‍රෝ අවසානයේ කියති.■

තොරතුරු මූලාශ්‍ර:
theatlantic.com/magazine/archive/2021/11/graeber-wengrow-dawn-of-everything-history-humanity/620177/

heguardian.com/books/2021/oct/23/the-dawn-of-everything-by-david-graeber-and-david-wengrow-review-inequality-is-not-the-price-of-civilisation

2022 පෙබරවාරි 04 දින, බණ්ඩාරනායක සම්මන්ත්‍රණ ශාලවේදී පැබ්ලෝ නෙරූදාගේ Memoirs පොතේ සිංහල පරිවර්තනය “මට මතක මම” නමින් දොරට වැඩීමේදී පරිවර්තක සමන් වික්‍රමාරච්චි කළ දේශනයේ සංස්කරණය කළ පිටපත.
‘මට මතක මම’ සරසවි ප්‍රකාශනයකි.

■ සමන් වික්‍රමාරච්චි

ෂානරයක් විදියට චරිතාපදාන මා එතරම් තැකීමක් කරන සාහිත්‍යයක් නොවේ. එය ලියන්නේ තමන්ද වෙන කෙනෙක්ද කියන එක අදාල නැත. තමන්ම ලිව්වත් වෙන කෙනෙක් ලිව්වත් චරිතාපදානයකදී සිද්ධ වෙන්නෙ කිසියම් චරිතයක් ප්‍රබන්ධගත කිරීමකි. එයට ප්‍රස්තූත වන්නේ තමාගේ ම ජීවිතය නම් එහි ඔඩුදුවනු ඇත්තේ ආත්ම රාගයයි. එහෙත් ස්වභාවයෙන්ම දුක දිනා ජයගත් හපන්නු ගැන කියවීමට අප තුළ තිබෙන උන්නතිකාමී ආශාව නිසා චරිතාපදාන වටා පාඨකයෝ රොඳබඳිති.

හැබැයි කවියෙකු තමන්ගේ ජීවිතය තමන්ම ප්‍රබන්ධ කිරීම වෙනස් යයි මට සිතෙයි. නෙරූදාගේ ස්වයංචරිතාපදානය එක අතකින් එම ෂානරයේ ලිවීම් පිළිබඳ මා තුළ වූ මනස්ගාත කනපිට ගැසුවේය. ඇත්තටම නම් මෙම ලිවීම තුළ නෙරූදා නිර්මාණය වන්නේ පුරාණෝක්තිගත (Mythical) චරිතයක් ලෙසය. පුරාණෝක්තියකදී අප එහි එන සිදුවීම් ඇත්තද නැත්තද කියන එක ප්‍රශ්න කරන්නේ නැත. නෙරූදාගෙ නම නෙරූදා නොවේය කියන කාරණයත් ඔහුගේ ජීවිතයේ ප්‍රබන්ධ ස්වරූපය පිළිබඳ සලකුණකි. ඔහුම කියන විදියට නෙරූදා නම් හතලිහක් පමණ භාවිත කර තිබේ. උප්පැන්න සහතිකය ඔහුගේ නම ලෙස පිළිගන්නේ නෆ්ටාලි රිකාඩෝ රෙයිස් බසෝල්ටෝ (Neftali Ricardo Reyes Basoalto) ලෙසිනි. ඔහු නෙරූදා වන්නේ පියාට හොරෙන් කවි ලිවීම සඳහා උපයා ගත් වෙස්වලාවක් හැටියටය.

නෙරුදා ස්වයංචරිතාපදානය ලිවීමට භාවිත කරන ප්‍රබන්ධමය ස්වරූපය නිසා මෙහි ආකෘතිය හරියට නවකතාවක් වැනිය. සමහර සිදුවීම් ඔහු ගෙනහැර දක්වන්නේ නවකතාවක වගේ අනුරාගය, කුතුහලය කුළුගැන්වෙන විදිහටයි. ඕනෑම නවකතාකරුවෙක් පිස්සු වට්ටන තරම් වන සිදුවීම් මේ පොත පුරාම ඔහු විස්තර කරයි. එකිනෙකාගේ භාෂාවේ වචනයකුදු නොදැන තම තමාගේ කතාව එකිනෙකාට කියාගත් එක්තරා මිනිසුන් දෙදෙනෙකු පිළිබඳ විස්තරය ඒවගේ තැනක් ෆ්‍රෙඩි්‍රකෝ ගාර්ෂියා ලෝර්කා සහ තමා අතර පැවති මිත්‍රකම තීව්‍රව දැක්වීම සඳහා තමාගේ අවකල් ක්‍රියාවකට ලෝර්කා උදව් කළ පුවතක් ඔහු විස්තර කරන්නේ දිවේ තොලේ නොගෑවීය.

යථාර්ථය හරියටම නිරූපණය වෙන්නේ වාර්තාගත කිරීම තුළ නොව ප්‍රබන්ධගත කිරීම තුළ බව ක්‍රිස්ටොපර් කිසලොව්ස්කි නම් සිනමාකරුවා පවසා තිබේ. කිසලොව්ස්කි වාර්තා චිත්‍රපට නිර්මාණයේ සිට ප්‍රබන්ධ සිනමාවට මාරුවීමට ගත් තීරණයට හේතු දක්වමින් කියන්නේ, වාර්තා සිනමාව මුහුණ දෙන අර්බුදය සියල්ල විස්තර කර කීමට නොහැකිකම ලෙසයි. එහෙත් වාර්තා කිරීමේ කලාව අසමත් වන දේ ප්‍රබන්ධය හරහා තමාට කීමට හැකිවී තිබෙන බව කිසලොව්ස්කි කියයි.

“මට මතක මම” යනුවෙන් සිංහලෙන් නැවත ලියන නෙරුදාගේ Memoirs කියවා ඔබට සැබෑ නෙරූදා සොයාගන්න පිළිවන් වෙතැයි මා හිතන්නේ නැත. සැබෑ නෙරූදා සිටින්නේ ඔහුගේ කවි තුළ බව (හරියටම කිව්වොත් ඔහුගේ ප්‍රබන්ධ තුළ බව) හොයාගන්නේ, Neruda:The Poet’s Calling වෙන් ඔහුගේ චරිතාපදානය ලියන පිටස්තරයකු වූ මාර්ක් එයිස්නර්ය (Mark Eisner).

නෙරූදා වෙන කිසිම ස්වයංචරිතාපදානයක් ලියන කෙනෙකුට වඩා බොහෝ දේ නොවහලහා මෙහි එළිදරව් කරන බව ඇත්තය. එහෙත් ඔහු ඒ තරම් ම දේවල් නොකියා සිටීමට පරෙස්සම් වෙයි.. ඔහු බතාවියේ කොන්සල්වරයාව සිටියදී පාළුව දරාගත නොහැකිව ලන්දේසි තරුණියක් සමග සිදුකරන විවාහයක් පිළිබඳ මේ පොතේ කියවෙයි. එතනින් එහාට මරුකා නම් වූ එම කාන්තාව ගැන සඳහනක් නැත. එහෙත් ඇය සමග ඔහු චිලිවලට යන බවත් පසුව සන්තියාගෝවල ඇය සමග වසද්දී ඇයට දියණියක ලැබෙන බවත් එම දියණිය ආබාධිත දැරියක බවත් නෙරූදාට අමතක වෙයි.

ඔහු සන්තියාගෝවල සිටියදී එකවර ගැහැනු ළමයින් දෙදෙනෙකුට ආලය කරයි. කොන්සල්කම ලැබී කොළඹට පැමිණි පසුත් ඔහු ඉන් එක් තරුණියක වූ ඇල්බර්ටිනාට දිගටම ලියුම් ලියමින් තමා සමග විවාහ වීම සඳහා කැඳවා ගැනීමට ප්‍රයත්න දැරුවත් එය සාර්ථක වන්නේ නැත. පසුව මරුකා සමග සන්තියාගෝවල වාසය කරද්දීත් නෙරුදා ඇල්බර්ටිනාට ලියුම් ලියයි. ඇල්බර්ටිනා ඔහු මායිම් නොකර ඔහුගේ මිතුරකු සමග විවාහ වන්නීය.

අපට නෙරූදා සම්බන්ධයෙන් අධිනිශ්චය වන්නේ ලංකාවේ සිටියදී ඔහුගේ ජීවිතය කොනිත්තන ගැහැනුන් දෙදෙනෙකුට අදාළවය. එක් ස්ත්‍රියක් බුරුමයේ ජොසී බ්ලිස් නමැත්තියකි. අනෙක් තැනැත්තිය ලංකාවේ කසලශෝධක ස්ත්‍රියකි. අසෝක හඳගම ඇල්බරෝදා නම් වූ තම සිනමාපටය සඳහා ප්‍රස්තූත කර ගන්නේ මෙම ස්ත්‍රීන් දෙදෙනාය. එහිදී හඳගම නෙරුදා නැවත නිර්මාණය කරයි. අනෙක් අතට නෙරුදා Memoirsලියමින් තමා තමාවම නිර්මාණය කරයි.
ජොසී බ්ලිස් කියන නමත් එනමින් හඳුන්වන ස්ත්‍රියත් නෙරූදාගේම සොයා ගැනීමක් බව මාර්ක් එයිස්නර් පරසක්වල ගසන්නේ එබැවිනි. ඔහු කියන්නේ ජොසී බ්ලිස් යනු නෙරූදාගේ විකාරරූපී නිර්මාණයක් බවය. (බ්ලිස් කියන නම ගත්තත් කෙනෙකුට එහෙම හිතෙයි. ඉංග්‍රීසියෙන් බ්ලිස් කියන්නෙ ප්‍රමෝදය. මනෝවිශ්ලේෂණය තුළ කියවෙන juissanse කියන ලැකානියානු යෙදුම සමහරු ඉංග්‍රිසියට නැගුවෙ ඊකසි යනුවෙන්.) එයිස්නර්ගේම වච වලින් එය මෙසේ ලියා තිබිණි.
‘Yet there is a possibility that she was nothing more than an eccentric invention’ Josie Bliss may not have existed at all” except in Neruda’s writings and a few anecdotes he told friends later on’

(එසේද වුවත්, ඇය විකාරරූපී නිර්මාණයකට වඩා වූ දෙයක් නොවේ යැයි කෙනෙකුට සිතෙන්නට පිළිවන. නෙරූදගෙ ලියවිලියි පස්සෙ කාලෙක මිතුරන් සමග කී කයිවාරු කතන්දර කීපයකුයි හැරුන විට ජොසී බ්ලිස් කියල කෙනෙක් ඉන්නම නැතුව ඇති.)

එයිස්නර් කියන විදියට ජොසී බ්ලිස් නමින් කෙනෙකු සිටි බවට කිසිදු පුරාලේඛීය සාක්කියක් නැත. නෙරුදා පෙරදිග සිටියදී සිදුවූ දේවල් හරියටම කියා යැවුවේ ඔහුගේ ප්‍රාණමිත්‍රයකු වූ හෙක්ටර් එයන්දිටය (Hector Eandi). ඊට අමතරව ඔහු තම සුළු මවටත් නැගණියටත් විස්තර දන්වා යැවීමේ සිරිතක් තිබිණි. එහෙත් ජොසී බ්ලිස් ගැන ඒ කිසිවකුට යැවූ ලියුම්වල සඳහන් වී නැත. අනෙක් අතට ජොසී බ්ලිස්ගේ ඡායාරූපයක් හෝ නොමැති වීම පුදුමයකි.

නෙරූදා ජොසී බ්ලිස්ව හඳුන්වන්නේ ඊර්ෂ්‍යාකාර නපුරු ස්ත්‍රියක ලෙසය. කොටින්ම බුරුම අඳුන් දිවිදෙනක ලෙසය. ඔහු ඇය ගැන කරන විස්තර අනුව ජොසී බ්ලිස් සැබෑ ආදරවන්තියකි. ඒ අනුව ඇය එක්තරා විදියක ෆැන්ටසි නිර්මාණයකි. එයිස්නර් සොයාගන්නා විදියට නෙරූදා බොහෝ කලකට පසුව (නෙරුදා මේ මතක සටහන් ලියන්නට පටන්ගන්නේ 1960දී පමණය) ජොසී බ්ලිස් නමැති චරිතය ගොඩනගන්නේ ජෝර්ජ් ඔර්වෙල්ගේ Burmese Days නමැති නවකතාවේ චරිතයක මොඩලය අනුවය. ඔර්වෙල්ගේ නවකතාවේ මා හ්ලා මේ (Ma Hla May) බොහෝ දුරට ජොසී බ්ලිස්ට සමාන වේ. බ්ලිස් තුළ තිබුණ අර වනචර ගති සියල්ලම මා හ්ලා මේටත් තිබිණි. සමහර වෙලාවට මා හ්ලා මේ බැළලියක වැනිය. අනෙක් වෙලාවට ඇය පණුවෙකි. ජොසී වගේම ඇයත් බටහිර ඇඳුම් ඇඳ තම අනන්‍යතාව සඟවා ගනී. ඇය තම මුහුණ සුදුව තබා ගැනීමට සුදු පැහැති පියරු වර්ගයක් භාවිත කළ බවත් සඳහන් වේ. මේ සේරටමත් වඩා මා හ්ලා මේ ද ඊර්ෂ්‍යාවෙන් ආතුරව සිටි තැනැත්තියකි. සමහර වෙලාවට ඇය සිය දිවි නසා ගැනීමට තරම් පෙළඹී ඇත.

පශ්චාත් යටත්විජිත න්‍යායධරයකු වන එඩ්වඩ් සයිඩ්ට අනුව බටහිර ලේඛකයන්ගේ ඇස්වලින් දකින පෙරදිග ගැහැනිය ඇයයි. සමහර විචාරකයන්ගේ මතය නම් නෙරූදා චිත්‍රණය කරන්නේ ඇය බවය. ජොසී බ්ලිස් ප්‍රබන්ධයක් නම් අර කසලශෝධක ස්ත්‍රිය පිළිබඳ පලහිලව්වත් ප්‍රබන්ධයක්ද?

ස්ලාවෝ ජිජැක් ඔහුගේ Living In The End Time නමැති වියමනෙහි එම සිදුවීම දකින්නේ අප්‍රසන්න ස්ත්‍රී දූෂණයක් ලෙසය. නෙරූදා එම සිදුවීම පිළිබඳ කර ඇති ලිවීම මුළුමනින්ම උපුටා දක්වන ජිජැක්, එය ස්ත්‍රී දූෂණයක් පමණක්ම වූ බව පෙන්වා දෙන්නේ එහි ලියා ඇති දේ (අන්තර්ගතය) අනුව නොව ලියා ඇති ආකාරය (ආකෘතිය) විශ්ලේෂණය කරමිනි. එම සිදුවීම සිංහලට නැගුණේ මෙලෙසය.

‘එක් උදෑසනක මෙහි කෙලවරක් දැකීමට මම තීරණය කළෙමි. මම ඇගේ මැණික් කටුව දැඩිව ග්‍රණයට ගෙන ඇගේ ඇස්වලට එබී බැලුවෙමි. ඇය සමග කතාකළ හැකි බසක් නොවීය. සිනහවකින් හෝ තොරව ඇය මා සමග පැමිණි අතර ඉතා සුළු වේලාවක් ඇතුළත මගේ ඇඳ මත නිරුවත් වූවාය. ඇගේ සිහිනිඟත්, පුපුරන්නට තරම් වන පුන් පියයුරුත්, ඇය දකුණු ඉන්දියාවේ අවුරුදු දහසක් පැරණි පිළිමවලින් එකක් බවට පත් කර ඇත. එය වූ කලි පුරුෂයකු සහ පිළිමයක සම්භෝගයක් විය. ඇය කිසිදු ප්‍රතිචාරයකින් තොරව ඒ මුළු කාලය පුරාම ඇස් හායි ගා ඇරගෙන සිටියාය. ඇය මා පිළිකුල් කිරීම නිවැරදිය. එය නැවත සිදුවූයේ නැත.’
මේ විලිසංගෙ නැති අතවර කිරීමට අදාල විස්තර නෙරූදා හිතාමතාම මගහැර යන බව ජිජැක් පෙන්වා දෙයි. එහි කියවෙන පරිදි ඇය නිරුවත් වන්නේ තමාම ඇඳුම් ගලවා දැමීමෙන් නොවේ. එසේ නම් ඇය නිරුවත් වූයේ කෙසේද? ගොදුරුවන්නියගේ අක්‍රිය බව (passivity) දිව්‍යමය උපේක්ෂාවක් ලෙස ගූඪකරණයත්, කතාව කියන්නා තුළ අවම වූ ශිෂ්ටබවක් සහ විලි ලජ්ජාවක් නොවීමත්, (ඔය කියන තරම් ඔහු මේ කෙල්ලට ආකර්ෂණය වුවා නම් ඇගේ දුගඳ ඔහුට නොදැනුණේද?) ගැන ජිජැක් අවධාරණය කරයි. මේ සියල්ලේ උපරිමය වන්නේ මලපහ දේවත්වයට නැංවීමය.

අසෝක හඳගම ඇල්බොරාදාහි ප්‍රතිනිර්මාණය කරන්නේ මේ ජිජැකියානු ප්‍රවාදයයි. නෙරුදා සඟවන ස්ත්‍රී දූෂණය හඳගම තිරය මත නිරූපණය වීමට ඉඩහරී.

එක අතෙකින් මේ විග්‍රහය ආකෘතිය (Form) පිළිබඳ නව මානයක් සපයයි. ඒ කියන්නේ වඩා වැදගත් වන්නේ කියන දෙය (content) නොව කියන ආකාරය බවයි. අර්ථය මතුවන්නේ යමක් කියන ආකාරය අනුවය. ස්ත්‍රී දූෂණයකට ගොදුරු වන ගැහැනියකට ඇයට සිදුවූ අතවරය බොහොම සාර සුබාවට පිළිවෙළක් ඇතිව කියාගන්න නොහැකිය. එහෙම පිළිවෙළකට කියනවා නම් බැලූබැල්මට එය ගොතන ලද කතාවක් බව කෙනෙකුට පෙනී යන්න පිළිවන. ඇය තමා අත්දුටු සිදුවීමේ ආතතිය සමග එය ප්‍රකාශ කරනු ඇත්තේ අසම්බන්ධ කතාවක් විදියටය.
ෆ්‍රොයිඩ්ට අනුව සිහිනය අර්ථ දක්වන්නේ එහි අඩංගුව අනුව නොවේ. අප සිහිනය තුළ දකින රූප විග්‍රහ කිරීම මගින් එහි සැඟවුන අර්ථ තේරුම් ගන්නට බැහැ ඒ සඳහා වැදගත් වන්නේ සිහිනය දුටු පිළිවෙලයි.

නෙරූදා ජොසී බ්ලිස් අරභයා ලියන “වැන්දඹු හිමිගේ ටැංගෝ නැටුම” (Widower’s Tango) ජොසී අමතා ලියන, එහෙත් කිසිදිනෙක ඇයට ලැබෙන්නට නොසලස්වන ලියුමක් වැනිය. එහි එන එක්තරා කවියකින් වහනය වන්නේ තර්ජනය, අශාව සහ ම්ලේච්ඡබව යයි මාර්ක් එයිස්නර් සොයා ගනී. එම කවිය මෙසේය.

I would give this giant sea wind for your brusque breath
to hear you urinate’ in the darkness, in the back of the house
As if spilling a thin, tremulous, silvery, persistent honey
how many times would I give up this chorus of shadows that I passes
and the noise of useless swords that is heard in my heart’

එක්තරා ආකාරයකින් ගේ පිටුපස අන්ධකාරය තුළ ඇය සුළු දිය පහ කරණ හඬ අසන සැටි මේ කවිය තුළ චිත්‍රණය කිරීම විප්ලවීය ලිවීමක් තමයි. පෙරූවියන් නවකතාකරුවකු වූ මාරියෝ වර්ගාස් ලෝසා (Mario Vargas Llosa) ලියා තිබුණේ මේ කවි කියවූ විට තම කොඳු ඇට පෙළ දිගට කම්පනයක් ඇතිවූ බවය. ස්පාඤ්ඤ බසින් එම කොටස ගැයෙන විට හැඟීම් අවුස්සන සුලු බව එයිස්නර් කියයි. නෙරූදා මෙහිලා නිරූපණය කරන්නේ එදිනෙදා ජීවිතයේ රළු යථාර්ථය සහ සුළු දිය පවා මිහිරි රස ඇති පැණි බවට හරවන සම්භෝගයයි. මින් ඔහු ඇගේ සරීරයේ මල මුත්‍ර දිව්‍යමය ප්‍රපංචයක් බවට උත්කර්ෂණය කරයි. එහෙත් එහි අඳුරු යටි අරුතක් ගැබ් වී ඇත. ඒ කියන්නේ කවියේ සිටින ගැහැනිය වන සතෙකු බඳුය.

ඒ තමයි නෙරූදා දකින පෙරදිග ගැහැනිය. එක්කෝ ඇය දිවි දෙනක මෙන් රෞද්‍රයි. නැත්නම් ගල් පිළිමයක් මෙන් අක්‍රියව අවනතයි. ඇල්බොරාදාහිදී හඳගම එකී ප්‍රවාදය විසංයෝජනය කරයි.

මේ ලිවීම් තුළ අපට හමුවන්නේ ලාලසාවෙන් ආතුරවුන පෙම්වතෙකි. රසවතෙකි. එහෙත් ඒ ප්‍රේමය එක අතකින් මුළු මහත් මනුෂ්‍ය වර්ගයා කෙරේම විහිදුණු ප්‍රේමයකි. නෙරුදා කියන්නෙ දේශපාලන චරිතයකි. හරියටම කිව්වොත් අනාගතයේ දවසක චිලී හමුදා ජුන්ටාවෙන් මරා දැමීමට මුලින්ම නියමිතව සිටියේ සැල්වදෝර් ඇලන්ඩේ නොවෙයි නෙරුදාවය. සරලව කිව්වොත් චිලී සමාජවාදී ජනරජයේ ජනාධිපතිකමට තරඟ වැදීමට මුලින්ම යෝජනා වුණේ නෙරුදාය. නෙරුදා එක කොන්දේසියක් මත ඊට එකඟ වෙලා සිටියේය. ඒ සඳහා වෙනත් සුදුසු අයකු පත් කළ හැකිවුවහොත් තමාට අපේක්ෂකත්වයෙන් ඉල්ලා අස්වීමට ඉඩ තිබිය යුතු බවයි.
අන්තිමේදී සැල්වදෝර් ඇලන්ඩේ ජනාධිපතිකමට ඉදිරිපත් වුණ විට නෙරුදා අපේක්ෂකත්වයෙන් ඉවත් වෙලා ඇලන්ඩේ ඡන්ද ව්‍යාපාරය කරට ගනියි. ඔහු ඇලන්ඩේ සමග මුළු චිලිය පුරාම කිලෝමීටර් දහස් ගණනක් ඇවිදියි. ඔහු ඇලන්ඩේ දකින්නේ වෙහෙස කියන දේ හඳුනන්නේ නැති නායකයකු විදියටය. ඇලෙන්ඩේ නිදා ගත්තෙ ්තැනකින් තැනකට යන අතරතුර මෝටර් රථයේදීය.

ඇලන්ඩේ ඝාතනය වී දින 12කට පස්සෙ නෙරුදා සන්තියාගෝ රෝහලකදි මියයයි. රෝහල්ගතව සිටියදී ඔහුගේ නිවස කොල්ලකා විනාශ කර දමා තිබුණි. ඔහුගේ මරණය පිළිබඳ සැකසංකා අදටත් තිබේ.

නෙරුදා ඇලෙන්ඩේගේ අවසානය පිළිබඳව තබන සටහන් සැබවින්ම සංවේගජනකය. ඔහුගේ එම ලියවිල්ල මා සිංහලට නැගුවේ මේ විදිහටය.

“මගේ මතක අතර මේ හදිසි සටහන් මා ලියන්නේ මගේ ශ්‍රේෂ්ඨ සහෝදරයා වූ ඇලන්ඩේගේ ජීවිතය බිලිගත්, කිව නොහැකි තරම් වන සිදුවීම්වලට දින තුනකට පසුවය. ඔහුගේ ඝාතනය සඟවනු ලැබිණි. ඔහු වලදැමූයේ රහසිගතවය. ඒ අමරණීය සිරුර කැටුව යාමට ඉඩදෙන ලද්දේ ඔහුගේ වැන්දඹු බිරිඳට පමණකි. ආක්‍රමණිකයින් කියාසිටියේ සිය දිවි නසාගැනීමක පැහැදිලි සලකුණු ඔහුගේ සිරුරේ වූ බවය. මේ පැහැදිලි කිරීම පිටරටවල ප්‍රකාශයට පත්වූයේ පරස්පරවය. ගුවනින් බෝම්බ හෙලූ සැණින් යුදටැංකි ක්‍රියාත්මක විය. යුදටැංකි බොහෝ ගණනක් එක හුදෙකලා මිනිසකුට එරෙහිව වීරෝදාර ලෙස සටන් වැදිණි. තම හදවත මිසෙක අන් කිසි කෙනෙකුදු නොමැතිව සිය කාර්යාලයට වී බලාසිටි, චිලී ජනරජයේ ජනාධිපතිවරයා වූ සැල්වදෝර් ඇලන්ඩේ දුම සහ ගිනිදැල් විසින් වටකරගනු ලැබිණි.

මෙබඳු සුන්දර මොහොතක් මගහැර යාමට ඔවුන්ට නොහැකි විය. කිසිවිටෙක ඔහු තම රාජකාරියෙන් ඉවත් නොවන බැවින් ඔහුව ගිනිබිඳ ඝාතනය කිරීමට සිදුවෙයි. ඔහුගේ සිරුර අප්‍රකට තැනෙක වලදමනු ලැබීය. මුළු ලෝකයේම ශෝකය දෝතින් ගත් ගැහැනියක පමණක් කැටුව ගිය එම මළසිරුර, අර කීර්තිමත් අජීව රූපය, චිලිය යළි පාවාදුන් චිලී සොල්දාදුවන්ගේ මැෂින් තුවක්කු වෙඩි පහරින් කීතු කීතුවලට කැබලි වී තිබිණි.”

කවියකු ලෙස නෙරූදාගේ මෙම ලිවීම්වල ආකෘතිය මහත් කොට ගැනීම දිගටම දක්නට තියෙනවා වගේම මේ පොත පුරාම මා දුටු අනෙක් විශේෂත්වය තමයි ඒ ලිවීවල තිබෙන සාර සංග්‍රහවාදය (eclectic). ඔහු රෝගයක් වන තරමට කියවීමට ඇබ්බැහි වූ කෙනෙක්. මේ නිසා තමා කියවූ දේ වැමෑරීමට වන පෙළඹවීම ඔහුට වළක්වාගන්න බැහැ.■

■ සංජීවනී රූපසිංහ

මන්දර ගිරි නම් පාෂාණමය කන්ද පිහිටන්නේ තුම්කූරුවලය. මන්දර ගිරි කඳු මුදුනට දකුණු පසින් ඈතින් බැංගලූරුව ද වම් පසින් තුම්කූර් නගරය ද හොඳින් පෙනේ. එය බැංගලූරුවේ සිට කිලෝමීටර් හැටක් පමණ දුරකින් පිහිටයි. මහ ගල් පව්ව මුදුන වෙතම වාහනයෙන් යන්නට දැන් කන්ද වට කොට පාරක් සාදා ඇත. එහෙත් එය වාහනයෙන් යනවාට වඩා සුන්දර වන්නේ අවට සිරි නරඹමින් සිහින් ගල් පඩි දිගේ ඉහළ නැගීමයි. එහි ගල්පඩි පන්සියයක් පමණ ඇත. පඩියෙන් පඩිය ඉහළ නඟින විට ලෝකය තව තවත් හොඳින් පෙනෙන්නට ගනී. ඉහළට නැග ගත් විට එය තනි නිල්වන් ලෝකයකි. දිව්‍ය ලෝකයට මෙතැන ඉඳන් ඇත්තේ ටික දුරක් විය යුතු යැයි හැඟෙයි. හිසකේ ටිකත් ඇඳුමත් පාලනය කර ගත නොහැකි තරම් සුළං සැරය.
මන්දර ගිරි කඳු මුදුන වෙනම ලෝකයකි. පාත්තරයක් මුනින් නැව්වාක් මෙන් අහස මන්දර ගිරි වෙත නැමී හිඳී. ඈත දිස්වන නිල් කඳුය. පංසල පිටුපස ඇත්තේ විශාල විලකි. එම ගල් පව්වේ එක් කෙලවරක ඉතා පැරණි පංසලක නටබුන් ඇත. එහි කාලනිර්ණයක් කර ඇද්දැයි මම නොදනිමි. මේ ස්ථානයේ ඈත අතීතයේ ද ජෛන මුනිවරු වැඩ වාසය කර ඇති බවට එය සාක්ෂියකි. ඒ අතර ගල් පව්ව මත කොටා ඇති පා සලකුණුය. ඒවා බුදුන් වහන්සේගේ ශ්‍රීපාද ලාංඡන මෙනි. මේවාද වසර දෙදහසක් පමණ පැරණි පංසලක නටබුන් බව පසුව මම දැන ගතිමි.

මෙය පුරා විද්‍යාත්මක භූමියක් බවට කිසිම සැකයක් නැත.

මෙහි මුදුනේ ඇති පංසල “යුගල මුනි පංසල” නමින් හඳුන්වන්නේ එහි වෙසෙන ජෛන මුනිවරුන් දෙදෙනා නිසාවෙනි. ඔවුහු නිරුවත්ය. ජෛනයන්ගේ මහත් සම්භාවනාවට ලක් වූ පංසලක් වන මෙය වසර දෙදහසක් පමණ අතීතයකට උරුමකම් කියයි. එය ‘දිව්‍ය තීර්තංකරම්’ ලෙස ඔවුහු හඳුන්වති. වසර දහස් ගණනක් පුරා වරින් වර මෙහි ජෛන මුනිවරුන් වාසය කර ඇත. කලක වල්වැදී යාමත් යළි තවත් කලෙක ජෛන භික්ෂූන් මෙය සොයා ගැනීමත් සිදුවන්නට ඇත. මෙය ඉන්දියාවේ ඇති පැරණිතම ජෛන ආරාමයක් බව ඔවුන්ගේ විශ්වාසයයි. එසේම පාර්ශවනාථ හෙවත් විසිතුන්වන තීර්තංකරවරයා විසූ ස්ථානය මෙය යැයි ද ඔවුහු විශ්වාස කරති.

ජෛන යනු ඉන්දියාවේ තිබූ පැරණිතම ආගම බව බොහෝ දෙනෙකුගේ විශ්වාසයයි. එය පරම අවිහිංසාවාදී ආගමකි. භාරතයට පැමිණි කොල්ලකාරී ආර්යයන් එහි සිටි කළු ජනතාව සමූලඝාතනය කරද්දී අවිහිංසාවාදී ජෛනයන්ට ඔවුන් හා යුද වදින්නට නොහැකි වන්නට ඇත. ජෛනයන් පල්ලම් බසින්නට ඇත. එහෙත් තවමත් ඉන්දියාව පුරා ජෛනයන් දැක ගත හැකිය. ඔවුහු අතිශය අහිංසක ජන කොටසකි.

ජෛන ආගම සහ බුදු සමය සමකාලීන වුව ද ඒවා අතර බොහෝ සමානකම් පැවතිය ද බුදු දහමට මෙන් භාරතයෙන් පිටතට ගොස් වැඩෙන්නට ජෛන ආගමට නොහැකි විය. එහෙත් බුදු දහම මෙන් එය කිසිදා භාරතයෙන් අතුගෑවී ගියේ නැත.

දිගම්බර සහ ශ්වේතම්බර නමින් ජෛන ආගමේ ප්‍රධාන නිකායන් දෙකක් ඇත. ශ්වේතම්බරයන් සුදු වස්ත්‍ර අඳින අතර දිගම්බර මුනිවරුන් කිසිදු වස්ත්‍රයක් අඳින්නේ නැත. ඔවුන් තමන් සතුව කිසිවක් තබා ගන්නේ නැත. වස්ත්‍රය පවා ඉවත් කොට ඇත. එහෙත් පැන් කෙණ්ඩියක් සහ පිංචි නමින් හඳුන්වන මොනර පිළෙන් සෑදූ කුඩා කොස්සක් ඔවුන් සතු වෙයි. ඔවුහු එයින් තමා යන මඟ සිනිඳුවට පාර අමදිති. තමාගේ පාද ස්පර්ශයෙන් ජීවීන් මිය යන්නට නොදී ඔවුහු කුඩා කුහුඹුන් වැනි ජීවීන් අතුගා තම මාර්ගයෙන් ඉවත් කරති. ජලය පවා පෙරා පානය කරති. කිසිම ආකාරයකින් ජීවිත විනාශ නොකර ජීවත් වන්නට උපරිම උත්සාහ ගනිති. මස් මාංශයෙන් වැලකෙති. පොළොව යට වැඩෙන අල, ලූණු ආදි ආහාරයෙන් වැලකෙති. බණ්ඩක්කා, බෝංචි, තක්කාලි, බටු ආදි පොළොව මතුපිට වැඩෙන දේ පමණක් ආහාරයට ගනිති.

ජෛන ආගමේ තීර්තංකරවරු විසි හතරකි. අපේ අට විසි බුදුවරු මෙනි. අවසන් තීර්තංකරවරයා වන්නේ ජෛන මහාවීරයි. එහෙත් මෙම පංසල විසිතුන්වන තීර්තංකරවරයා වූ පාර්ශවනාථ ජීවමාන සමයේ වැඩහුන් ස්ථානයක් ලෙස සැලකේ.

මෙවැනි නිරුවත් මුනිවරුන් මෙවැනි කාලයක ජීවත් වෙතැයි සිතීම මහත් අපහසු කරුණක් වුව ද එවැනි මුනිවරු අදත් ඉන්දියාවේ තැන තැන හුදෙකලාව වාසය කරති.

අප දැන් මේ ගමන් කරන්නේ එවැනි මුනිවරුන් දෙදෙනෙකු බැහැදකින්නටය. සිහින් චකිතයක් හදවතේ ඇත. එවැනි අයට මුනි තත්ත්වයට පත්විය හැක්කේ සම්පූර්ණයෙන් ලිංගේන්ද්‍රිය ශරීර අභ්‍යන්තරයට ගිය විට යැයි මම වරෙක කොහේ කෝ කියවා ඇත්තෙමි. ලක්ඛණ සූත්‍රයේද බුදුන් වහන්සේගේ බුද්ධත්වයෙන් පසු ලිංගේන්ද්‍රිය සැඟව ගිය පුවතක් එයි. එය විය හැක්කක් ද? එය ලැජ්ජා නැතිව බැලිය හැකිද? මම සිතමි.

අපි පව්ව මුදුනේ ඇති පංසල කරා ළඟා වීමු. එහි කුඩා පන්සල් තුනක් ඇත. ඉන් දෙකක් වෙන් වූයේ විසිතුන්වන තීර්තංකරවරයා වන පාර්ශවනාථටත් අනෙක් පංසල අටවන තීර්තංකරවරයා වන චන්ද්‍රප්‍රභාටත්ය. පාරශවනාථගේ රුව සුදු ග්‍රැනයිට් පාෂාණයෙන් අඹා ඇත. චන්ද්‍රප්‍රභාගේ රුව කළු ග්‍රැනයිට් පාෂාණයෙන් අඹා ඇත. ඔවුන්ගේ පිළිරූ තබා ඇති ගෘහයන්ට පිවිසීමට පෙර පිවිසුම දෙපස ඇත්තේ යක්ෂ සහ යක්ෂණී පිළිරූ දෙකකි. යක්ෂ යක්ෂණීන් සිටින්නේ තීර්තංකරවරුන්ගේ ආරක්ෂාවට බව කියවේ. එම යක්ෂ යක්ෂණී රූප මුදුනේ සිංහ ලාංඡනයක් හෝ නාග ලාංඡනයක් ඇත. මෙම යක්ෂ යක්ෂණී රූපත් සිංහ සහ නාග ලාංඡනත් මට ලංකා ඉතිහාසයේ මේවාට ඇති සබඳතා පිළිබඳව ඉඟි කරයි. එය වෙනම හැදෑරිය යුත්තකි.

පර්වතයට නගින්නට පෙර පිංචි හෙවත් ඔවුන්ගේ මොනරපිලෙන් සෑදූ කුඩා කොස්සේ හැඩයට සකස් කළ විශාල පංසලක් එන අතරමඟ අපට හමුවේ. එහි උස අඩි අසූ එකක්ලු. එය ගුරුමන්දීර් නම් වෙයි. ඒ අසලම ඇත්තේ චන්ද්‍රප්‍රභාගේ කිරිගරුඬ හිටි පිළිමයකි. එය අඩි විසි එකක් උසය. එහි ආකෘතිය ශ්‍රවණබෙලගොලාහි ඇති ගොම්මටේෂ්වර බහුබලි පිළිමයේ ආකෘතියයි. බහුබලි පිළිමය ලොව ඇති විශාලතම පිළිමයයි. ඒ පිළිබඳ පසුවට අපි කතා කරමු. වෙනත් දිනක මා ඔබව ශ්‍රවණබෙලගොලා එක්ක යන්නම්.

ජෛන තීර්තංකරවරු යනු දිනූ තැනැත්තන් හෙවත් ජින බවට පත් වූවන්ය. ඔවුන් නිගණ්ඨයන් යයි නම් කරන්නේ නිර්-ග්‍රන්ථ හෙවත් ගැට රහිත අය වන නිසාය. කිසිම ලෞකික බැඳීමක් ඔවුන්ට නැත. සියලු බැඳීම්වලින් ඔවුන් විනිර්මුක්තය.

මා එහි යන විට නිරුවත් මුනිවරු දෙදෙනා ආහාර ගැනීම සඳහා කෑම ගන්නා ගෘහයට යමින් සිටියහ. මම ද පසුපස ගොස් ඔවුන් කෑම ගන්නා අයුරු බලා සිටියෙමි. ඔවුහු කෑම ගන්නේ හිටගෙනය. ඔවුන්ගේ ලිංගේන්ද්‍රියන් හොඳින් දර්ශනය වෙයි. ඒවා ශරීර අභ්‍යන්තරයේ සැඟවී නැත.

ඔවුන්ට ආහාර ගැනීමට කෝප්පයක් පිඟානත් පවා ඔවුන් සතුව නැත. දෝත ළංකළ විට එයට දායකයින් දෙන ආහාරයක් කෑමට ගනී. ආහාර ගන්නේ දවසට එක් වරකි. එහෙත් ඔවුහු පිරිපුන් ශරීර සහිතය. කෘශ නැත. කෑම සමඟ අපට ඇති තෘෂ්ණාව ඔවුහු වර්ධනය නොකරති. ආහාරවල සුවඳ පාට නැරඹීමක් නැත. දෙන දෙයක් කටේ හලා ගනී. එහි විඳීමක් නැත.
කෑම හදන්නට වයසක ස්ත්‍රියක් සිටී. ඇය ඉතා කාරුණාවන්තය. ඇය පිසින දේ හැර පිටතින් ඔවුන් කෑම ගන්නේ නැත. ඔවුහු ආහාර ගෙන අවසානයේ අර වයසක අම්මාට මා පෙන්වා කීවේ මට කන්න දෙන්නැයි බව මා වටහා ගත්තේ ඉක්මනින් ඈ පැමිණ මට කෑමට ආරාධනා කළ බැවිනි. මා පැමිණියේ උදෑසන ආහාර ගෙන බව කීවත් ඇගෙන් ගැලවුමක් නැති විය. විවිධ කෑම වර්ග පහළොවක් පමණ ඇය මගේ පිඟානට බෙදයි. සියලු දෙනා මෙන්ම මම ද බිම වාඩි වී නම් නොදන්නා බොහෝ කෑම වර්ග ආහාරයට ගත්තෙමි.

මුනිවරු දෙදෙනා දවසේ වැඩි කාලයක් භාවනානුයෝගීව සිටිති. ආහාර ගන්නා වේලාවෙන් පසු ඔවුන් හමුවීම තරමක් දුෂ්කරය. මා පැමිණ සිටියේ නිවරදිම වේලාවේ යැයි මට සිතුණි. ඉන්පසුව මා පැමිණියේ ඔවුන් හමුවීමටය. ඔවුහු අතිශය අහිංසකය. කුඩා දරුවන් මෙනි. අති පණ්ඩිත නැත. අහන දේට පිළිතුරු දෙන්නේ හරිම අහිංසක ආකාරයෙනි. රතු පැහැති අලුත් ඩේලියා මලින් සෑදූ මල් මාලයක් ගැහැනු ළමයෙකු ලවා මා ගෙල වට පළඳවා ඔවුහු මා පිළිගත්හ. අහන සියලු පැනයන්ට ඔවුන්ගෙන් සෘජු පිළිතුරු තිබිණි. ඉංග්‍රීසි භාෂාවද තරමක් හොඳින් හැසිරවීමේ හැකියාව ඔවුන්ට තිබිණි.

“ඔයා ආපහු යන්න එපා. මෙහෙ නවතින්න”

එක් මුනිවරයෙක් සිනාසෙමින් ඉල්ලීමක් කළේය. එහෙත් මම ආපසු යා යුතු බව මම කීවෙමි.
“එහෙනම් යන්න කලින් ආපහු එන්න අපිව බලලා යන්න”

එය අහිංසක ඉල්ලීමකි. ඒ නිසා මම නැවත පැමිණෙන බවට පොරොන්දු වූයෙමි.

එතරම් දුර ගෙවා ඔවුන් බලන්නට පැමිණීම ඔවුන්ට කරනු ලැබූ විශාල ගෞරවයක් ඔවුහු පුන පුනා කීහ.

ජෛනයන්ගේ මෙම අති පූජනීය පංසල නැරඹීමට ජෛන නොවන ඉන්දියානුවෝ පවා සිය ගණනක් දිනකට පැමිණෙති. මෙම පංසල නැවත ගොඩනැගීම සිදු කර ඇත්තේ දෙළොස් වන සියවසේ බවත් එකල මෙම කුම්කූර් නගරයේ සිටි ගම් ප්‍රධානියා ජෛනයෙකු වීම නිසා මෙම ජෛන පංසලට අනුග්‍රහය දැක් වූ බවත් කියවේ. එම ගම් ප්‍රධානියාගේ බිරිඳ පද්මාවතී නම් විය. එම හේතුවත් එකතුව මෙම පංසල පද්මාවතී දෙවඟනට අයත් ජෛන පංසලක් ලෙස පොදුවේ හඳුන්වනු ලබයි. පද්මාවතී හෙවත් මාචිඅක්කාට මෙය අයත් බව කියවේ. කණ්ණඩ භාෂාවෙන් අක්කා යනු අප කියන අක්කාමය. එනම් වැඩිමහල් සොයුරියයි. කණ්ණඩ සිංහලයට ඉතාම කිට්ටු භාෂාවකි. හොඳින් අසා සිටියහොත් අපට එම භාෂාවේ පොදු වචන විශාල ප්‍රමාණයක් ඇසෙයි. ඒ ඇසුරෙන් සම්පූර්ණ කතාවේ සාරාංශයක් වුව තේරුම් ගත හැකිය. එසේ මා තේරුම් ගත් සම්පූර්ණ කතාවක් පිළිබඳ විස්තර මම පසුව ඔබට කියන්නම්.

පද්මාවතී දෙවඟන ජෛන සසුනේ මහත් සම්භාවනාවට පත් දෙවඟනකි. හුම්චා ජෛන පංසල ද පද්මාවතී වෙනුවෙන් වෙන්කෙරුණු පංසලකි. හුම්චා ගමන පිළිබඳව ද අපි පසුවට කතා කරමු. පද්ම යන වචනය පවා එසේ සම්භාවනීයය. පද්ම පූජ්‍යා, පද්ම ප්‍රසාද් ආදි ලෙස පද්ම යන නම නමේ කොටසක් ලෙස සෑම ජෛනයෙකුටම පාහේ යොදා ඇත.

මෙම පංසල වැඩි දියුණු කරනු ලැබුවේ ශාන්ති සාගර් ජී මහරාජ් නැමැති මෑත කාලයේ විසූ ජෛන මුනිවරයා විසිනි. ඔහු සත්‍ය සායි බාබාට සමකාලීන විය. මහජනතාව වෙනුවෙන් විවෘත පංසලක් බවට මෙය පත් කරන්නේ ශාන්ති සාගර් ජී මහරාජ්ය. ඔහු ජෛනයන් අතර මහත් සම්භාවනාවට පත් වූ මුනිවරයෙකි.

මෙම පංසලේ මෙන්ම සියලුම ජෛන පංසල්වල් විශාල ස්තම්භයක් ඇත. එය මානස්තම්භ නමින් හඳුන්වනු ලබයි. එය මන සහ ස්තම්භ යන වචන දෙක සන්ධි වීමෙන් සෑදුණු වචනයකි. ඔවුන් ද මනසට මන හෝ මනස යැයි කියයි. කුලුනුවලට ස්තම්භ යැයි කියයි. මෙන මානස්තම්භ හින්දු පංසල්වල ද දැක ගත හැකිය. එය තමාගේ අපේක්ෂාවන් ප්‍රාර්ථනාවන් කියන්නට ඇති තැනක් ලෙස සලකයි.

එම පංසලවල අයිතිය ජෛන මුනිවරුන්ට නැත. ඒවා පාලනය වන්නේ වෙනත් දායකයින් අතිනි. කොට්ටයක් මෙට්ටයක් පැදුරක් තරම්වත් දෙයක් ඔවුන්ට නැත. ඔවුහු රළු සයනයක සැතපෙති. දවසේ වැඩි වේලාවක් භාවනා කරති. එක් වේලක් ආහාර ගනී. එහෙත් මුහුණු පැහැපත්ය. ප්‍රීතිමත්ය. පැවැත්මෙන් අහිංසකය. කතාවෙන් ආචාරශීලීය. අධිකාරී ස්වභාවයක් පවත්වා ගන්නේ නැත. අපිට වඩා ඔවුන් ලොක්කන් යැයි පෙන්වන්නට උත්සාහ ගන්නේ නැත. හරිම සරල පැවැත්මෙන් යුක්තය. නිරුවත් පිරිමියෙකු දකින විට ඇති වන භීතියක් ඔවුන් සමීපයේදී ඇති නොවේ. ඒ ඔවුන්ගෙන් අපට හිරිහැරයක් නොවන බවට ඇති විශ්වාසයයි. කෙතරම් සුන්දර ස්ත්‍රීන් සමූහයක් මැද වුව ද ලිංගික හැඟීම් ඔවුන්ට නොඑන්නට තරම් මනස සකස් කර ඇති ආකාරය පුදුම සහගතය.

යළිත් ඔවුන් බැහැ දැකීමට පැමිණෙන පොරොන්දුව මත මම ඔවුන්ගෙන් සමුගතිමි.■
(ලබන සතියට)