1955 දී ඉන්දුනීසියාවේ බැංඩුං නුවර පවත්වන ලද ඓතිහාසික අප්‍රිකානු–ආසියානු සමුළු‍වේ හැත්තෑ පස් වන සංවත්සරය මෙම වසරට යෙදී තිබේ. ආසියානු හා අප්‍රිකානු මහාද්වීපවල රටවල් විසි නමයක් නියෝජනය කරමින් බැංඩුං සමුළුවට නියෝජිතයන් සහභාගි වූ අතර ඔවුන් අතරින් බොහෝ දෙනෙක් යටත් විජිත පාලනයෙන් අලු‍ත නිදහස් වූ නව ස්වාධීන රටවල්වල අය වූහ.

යටත්විජිතවාදයෙන් බැට කෑ ජාතින් අතර පුළුල් සමගියක් පවත්වාගෙන යාමේ අවශ්‍යතාව මෙම සමුළු‍ව තුළ නියෝජිතයන්ගේ අවධානයට ලක්විය. යටත් විජිතවාදයට ගොදුරු වීමේ පොදු ඉතිහාසයක් තිබෙන රටවල්, තමුන්ගේ සාමූහික අභිලාෂයන් මුදුන්පත් කරගනු උදෙසා අන්‍යොන්‍ය වශයෙන් සහයෝගයෙන් කටයුතු කළ යුතු බවට කියැවෙන අන්තර්–දක්ෂිණ සහයෝගීතාව පිළිබඳ අදහසේ සම්භවය ඓතිහාසික බැංඩුං සමුළු‍ව දක්වා දිවයයි.

ශ්‍රී ලංකාව ද බැංඩුං සමුළු‍වට සහභාගි විය. 1961 දී පිහිටුවන ලද නොබැඳි ජාතීන්ගේ ව්‍යාපාරය, බැංඩුං සමුළු‍වේ දී අවධාරණයට ලක් වූ තුන්වන ලෝකයේ රටවල් අතර සහයෝගිතාව පිළිබඳ අදහස තවත් ඉදිරියට ගෙන ගියේය. නොබැඳි ජාතීන්ගේ ව්‍යාපාරයේ ස්වර්ණමය අවධිය ලෙස සැලකෙන 1960-1970 ගණන්වල ශ්‍රී ලංකාව එම ව්‍යාපාරයේ සක්‍රිය වැඩ කොටසක් ඉටු කළ අතර, 1976 දී පැවැති පස්වන නොබැඳි ජාතීන්ගේ සම්මේලනයේ සත්කාරකත්වය ද දැරීය.

කෙසේ වුවත්, 1980 ගණන්වල, බැංඩුං සමුළු‍වේ ආනුභාවයෙන් සක්‍රිය වූ තුන්වන ලෝක ව්‍යාපෘතිය ගෝලීය නව ලිබරල්වාදයේ නැගීම සමග ඓතිහාසික ලෙස අර්බුදයට යයි. නොබැඳි ජාතීන්ගේ ව්‍යාපාරයේ මිත්‍ර පාර්ශ්වයක් වූ සෝවියට් සංගමය 1990 දී බිඳ වැටීමත් සමග ගෝලීය නව ලිබරල්වාදය තවත් ශක්තිමත් වූ අතර මෙම තතු යටතේ එක්සත් ජනපදය විසින් නායකත්වය දෙන හෙජමොනික හවුලේ ආධිපත්‍යයට යටත් වීමට ගෝලීය දකුණේ රටවල් වෙත බලපෑම් කෙරුණි.

බැංඩුං යුගය

අන්තර්ජාතික තත්වය මෙලෙස වෙනස් වී තිබුණත්, බැංඩුං සම්මේලනය විසින් ඇති කළ ඓතිහාසික උරුමය පිළිබඳ අඛණ්ඩ උනන්දුවක් තවමත් පවතිනු දක්නට ලැබේ. බැංඩුං සමුළු‍ව පවත්වන ලද්දේ දෙවැනි ලෝක යුද්ධයෙන් පසුව ඇති වූ යටත්විජිතහරණ ක්‍රියාවලියේ ප්‍රතිඵලයක් ලෙස අන්තර්ජාතික ප්‍රජාවේ සංයුතිය හරයාත්මක ලෙස වෙනස් වෙමින් පැවැති යුගයකය. බොහෝ ආසියාතික හා අප්‍රිකානු රටවල් යුරෝපීය අධිරාජ්‍යයන්ගෙන් නිදහස් වීමත් සමග, එක්සත් ජාතීන්ගේ සාමාජික රටවල් සංඛ්‍යාව 1946 සිට 1970 දක්වා වූ කාලය තුළ 35 සිට 127 දක්වා වැඩි වීම තුළ මෙම පරිවර්තනය පිළිබිඹු වේ.

යටත්විජිතහරණයේ ප්‍රතිඵල නිසා අලු‍ත ස්වාධීන වූ රටවල් සමාන ස්වෛරීභාවයක් සහිතව අන්තර්ජාතික ප්‍රජාවේ සාමාජිකයන් බවට පත් වූවත්, මෙම සමානාත්මතාව හුදු රූපික එකක් බව බොහෝ ඉක්මනින් පෙනී යන්නට විය. මේ වනවිට එක්සත් ජනපදයේ නායකත්වය යටතේ වෙනම බල හවුලක් ලෙස සංවිධානය වී සිටි පැරණි යටත් විජිත හිමි රටවල් අලු‍ත නිදහස් වූ කුඩා ජාතීන් මත සිය බලපෑම දිගටම පවත්වාගෙන ගියේය. බොහෝ අවස්ථාවල, අලු‍ත නිදහස් වූ රටවල නායකයන් යම් ප්‍රමාණයකට හෝ ස්වාධීන මාවතක් අනුගමනය කරන්ට උත්සාහ කළේ නම්, බටහිර රටවල අනුග්‍රහයෙන් දියත් වූ හමුදා කුමන්ත්‍රණ මගින් හෝ සෘජු ආක්‍රමණ මගින් එම නායකයන් බලයෙන් පහ කරන්ට කටයුතු යෙදුණි.

බැංඩුං සමුළු‍වේ ප්‍රධාන අවධානය යොමුවූයේ දේශපාලන ස්වයං නිර්ණ අයිතිය පිළිබඳ මූලධර්මය යළි අවධාරණය කිරීම සඳහාය. සම්මේලනයේ දී අනුමත වූ කරුණු දහයකින් යුක්ත ප්‍රකාශනය මූලික වශයෙන් ස්වෛරීභාවයේ සමානතාව, අනෙක් රටවල කටයුතු වලට මැදිහත් නොවීම, බලය යෙදවීමෙන් වැළකී සිටීම හා සාමකාමී සහයෝගිතාව බඳු වූ ඇගයුම් ප්‍රකාශමාන කළේය. මෙම ප්‍රකාශනය පසුපස වූ තාර්කිකය වූයේ තමුන් බලවත් ජාතීන් වෙතින් අසීරුවෙන් ලබාගත් නිදහස ආරක්ෂා කරගැනීම සඳහා තුන්වන ලෝකයේ රටවල් සහයෝගීතාවේ ජීව ගුණයෙන් යුක්තව එකිනෙකා සමග කටයුතු කළ යුතු බවයි. (උත්ප්‍රාසාත්මක ලෙස, බැංඩුං සමුළු‍ව කැඳවීමට පුරෝගාමී වූ ඉන්දුනීසියාවේ ජනාධිපති සුකර්නෝ 1965 දී බටහිර රටවල සහයෝගය ලද හමුදා කුමන්ත්‍රණයක් මගින් බලයෙන් පහ කෙරුණි ; ජෙනරාල් සුහර්තෝගේ ඒකාධිපති පාලනය ඒ වෙනුවට පිහිටුවන ලදි).

දේශපාලනයේ සිට ආර්ථිකය වෙත

1961 වර්ෂයේ දී නොබැඳි ජාතීන්ගේ ව්‍යාපාරය ස්ථාපිත කරන ලද්දේ බැංඩුං සමුළු‍වේ දී තහවුරු කළ පදනම මතය. යුගොස්ලෝවියාවේ බෙල්ග්‍රේඩ් නුවර කැඳවූ පළමු නොබැඳි ජාතීන්ගේ සමුළු‍ව බටහිර හවුල සහ සෝවියට් කඳවුර යන දෙකටම ස්වාධීන වූ නව හවුලක් පිහිටුවන ලදි. තුන්වන ලෝකයේ පුළු‍ල් සන්ධානයක විය හැකියාව සංඥා කරමින්, මේ නව වේදිකාව සඳහා ලතින් ඇමරිකානු රටවල් කීපයක් ද සහභාගි විය.

නොබැඳි ජාතීන්ගේ ව්‍යාපාරය තුළ ක්‍රියාකාරී වූ බොහෝ ස්වාධීන මනසැ’ති තුන්වන ලෝකයේ නායකයන්ගේ අදහස වූයේ රූපික දේශපාලන නිදහස සහ සැබෑ, හරයාත්මක ස්වාධීනතාව අතර වෙනසක් තිබෙන බවයි. රූපික වශයෙන් නිදහස් වුවත්, අලු‍ත නිදහස් වූ ජාතීහු බොහොමයක් ආර්ථික සබඳතා අතින් පැරණි යටත් විජිත ස්වාමිවරුන් මත යැපෙමින් සිටියහ. ශතවර්ෂ ගණනාවක් පුරාවට ක්‍රියාත්මක වූ යටත්විජිත සූරාකෑමේ මාදිලීන් විසින් ගැඹුරු ලෙස තහවුරු කරන ලද විකෘති සහගත විෂමතාවන්ගෙන් ලෝක ආර්ථිකය සමන්විත විය. තෙවන ලොව රටවල ආර්ථිකයන් ප්‍රධාන වශයෙන් බටහිර කාර්මික ආර්ථිකයන් වෙත ප්‍රාථමික භාණ්ඩ හා අමුද්‍රව්‍ය අපනයනය කරන ඌන සංවර්ධිත රටවල් ලෙස පැවැතිණ. මෙම තත්වය පැහැදිලි කරමින්, ඝානාවේ හිටපු ජනාධිපති ක්වාමේ න්කෲමා සිය ‘නව–යටත්විජිතවාදය යනු අධිරාජ්‍යවාදයේ අවසාන අවධියයි’ නම් සුප්‍රකට කෘතියේ මෙසේ ලියයි :

තරුණ රටවල් තවමත් අමුද්‍රව්‍ය සම්පාදකයන් පමණක් වෙති, පැරණි රටවල් කාර්මික භාණ්ඩ නිෂ්පාදනය කරති. නව ස්වාධීන රටවල් හා පැරණි යටත් විජිත හිමි රටවල් අතර ආර්ථික සබඳතාව වෙනස් වී ඇත්තේ හුරු රූපයෙන් පමණි. යටත්විජිතවාදය නව පෙනුමක් ගෙන ඇත. එය නව යටත් විජිතවාදය බවට පත්ව තිබෙන අතර මෙය අධිරාජ්‍යවාදයේ අවසාන අවධියයි.’

අන්තර්ජාතික ආර්ථික ව්‍යුහයේ මූලධාර්මික වෙනසක් නොබැඳි ජාතීන්ගේ ව්‍යාපාරය ඉල්ලා සිටියේය. එක්සත් ජාතීන්ගේ මහා මණ්ඩලය සම්මත කළ නව අන්තර්ජාතික ආර්ථික පර්යායක් පිළිබඳ ප්‍රකාශනය (1974) සහ රාජ්‍යයන්ගේ ආර්ථික අයිතිවාසිකම් හා යුතුකම් පිළිබඳ ප්‍රඥප්තිය (1974) ආදි වූ ලේඛන මගින් අන්තර්ජාතික ආර්ථිකයේ සැකැස්ම පැරණි යටත් විජිත හිමි රටවල වාසියට සකස් වී තිබෙන ආකාරය අවධාරණය කෙරුණි.

නව අන්තර්ජාතික ආර්ථික පර්යායක් සඳහා කැඳවුම් කිරීම තුළින් යටත්විජිතහරණය වූ රටවල් අන්තර්ජාතික ආර්ථික පද්ධතියේ ගැඹුරු ප්‍රතිසංස්කරණ ඉල්ලා සිටියේය. තුන්වන ලෝකයේ ජාතීන්ගේ සංවර්ධන අවශ්‍යතාවලට ගැළපෙන ලෙස අන්තර්ජාතික මූල්‍ය පද්ධතිය ප්‍රතිසංස්කරණය කිරීම, ඌන සංවර්ධිත රටවල කාර්මීකරණ ක්‍රියාවලියට සහයෝගය ලැබෙන ආකාරයට මූල්‍ය හා තාක්ෂණික හුවාමරු ක්‍රම ඇති කිරීම සහ බහුජාතික සමාගම්වලට කටයුතු නියාමනය කිරීම ආදි වූ ඉල්ලීම් ඒ අතර විය.

මෙම අදහස් වලින් යම් ආකාරයක ප්‍රතිරෝධය පෑමේ මනෝභාවයක් නියෝජනය වූයේය. නව–යටත් විජිත අන්තර්ජාතික පර්යාය තුළ මනා ලෙස පිළිගැනීමට ලක්ව තිබූ ඇතැම් මූලධාර්මික අදහස් පවා ඇතැම් නොබැඳි ජාතීන්ගේ නායකයන් අතින් ප්‍රශ්න කිරීමට ලක්විය. උදාහරණ ලෙස, ඉන්දීය අගමැතිනිය වූ ඉන්දිරා ගාන්ධි විදේශ ආයෝජන පිළිබඳ අදහස රැඩිකල් ලෙස වෙනස් අර්ථයක් ලැබෙන ලෙසට සංකල්පගත කළේ මෙලෙසය:

විදේශ ආයෝජන සම්බන්ධව අලු‍ත් ප්‍රවේශයක් ඇවැසිය. මේ තුළ විදේශ රටවල කරන ආයෝජන හුදෙක් ලාභ සෙවීම සඳහා සහ කවර තත්වයක් යටතේ හෝ එම ලාභ යළි සිය රට ගෙන ඒම අරමුණු කරගත් ව්‍යවසායක් ලෙස නොව, අඩු වැඩි වශයෙන් සත්කාරක රටේ සේවය සඳහා වූ යමක් ලෙස සැලකිය යුතුය.’

නව අන්තර්ජාතික ආර්ථික පර්යායක් සඳහා වූ ව්‍යාපෘතිය විසින් බටහිර රටවල ආධිපත්‍යයට නතු වූ අන්තර්ජාතික පද්ධතිය ප්‍රශ්න කිරීමට ලක් වූ නිසා, බටහිර හවුලේ නායකයෝ ඊට පසමිතුරු ලෙස ප්‍රතිචාර දැක්වූහ. නිදසුන් ලෙස, එක්සත් ජනපද ජනාධිපති රිචඩ් නික්සන්ගේ උපදේශකයෙකු ලෙස කටයුතු කළ ඩැනියෙල් මොයිනිහාන් කියා සිටියේ ‘සංඛ්‍යාත්මක ලෙස වැඩි ගණනක් වූ තුන්වන ලෝකයේ රටවල් විසින් අධිකාරිය උසුලන’ නව ලෝක රටාවක් බිහිවෙමින් තිබෙන බවයි. 1981 වර්ෂයේ මෙක්සිකෝවේ කැන්කුන් නුවර පැවැති උතුරු–දකුණු සමුළු‍වේ දී එක්සත් ජනපදයේ හා බි්‍රතාන්‍යයේ අලු‍ත බලයට පත්ව සිටි සංරක්ෂණවාදී නායකයන් වූ රොනල්ඩ් රේගන් සහ මාග්‍රට් තැචර් පුළු‍ල් ගෝලීය ප්‍රතිව්‍යාප්තිමය ව්‍යාපෘතියකට එරෙහිව තීරණාත්මක ලෙස අදහස් ප්‍රකාශ කළහ. තෙවන ලොව සංවර්ධනය සඳහා වූ එකම මාවත අන්තර්ජාතික වෙළඳාම ලිබරල්කරණය පමණක් බව ඔවුහු පැවසූහ.

බැංඩුං : අද වගේ දවසක

රූපික නිදහසින් ඔබ්බට ගිය හරයාත්මක නිදහසක් සඳහා වූ අභිලාෂය හා ගෝලීය දකුණේ රටවල සහයෝගිතාව යන ඇගයුම්වලින් බැංඩුං සමුළු‍වේ හා ඉන්පසු ඇති වූ නොබැඳි ජාතීන්ගේ ව්‍යාපාරයේ ඓතිහාසික උරුමය සංයුක්ත වන බව කිව හැක. අප ලිපියේ මුල සඳහන් කළ ලෙස, බැංඩුං සමුළු‍ව පැවැති යුගයට හා නොබැඳි ජාතීන්ගේ ව්‍යාපාරයේ ස්වර්ණමය අවධියට වඩා භූ දේශපාලන තත්වය බොහෝ සේ වෙනස් වී ඇත. ප්‍රධාන පෙළේ නොබැඳි ජාතීන්ගේ රටවල පැවැති ජාතික–ජනතාවාදී ව්‍යාපාරවල පෙර වූ ආනුභාවය දුර්වල වී ගොස් ඇති අතර මේ ව්‍යාපාර බොහොමයක් බටහිර කඳවුරේ හෙජමොනික බලයට අවනත වූ තත්වයක් උද්ගතව තිබේ.

නිදසුන් ලෙස, අබ්දුල් ගමාල් නසාර්ගේ මරණයෙන් පසුව ඊජිප්තුව බටහිර කඳවුරේ හිතවත් රටක් බවට පරිවර්තනය විය. එක් යුගයක ප්‍රබල අධිරාජ්‍ය විරෝධී ගතිකයක් පෙන්නුම් කළ ඉන්දියාව තම ස්වරය හීලෑ කොට ගෙන ඇත ; මේ වනවිට එය ඇමරිකා එක්සත් ජනපදය සමග චීන විරෝධී ක්වොඩ් නම් වූ වේදිකාව පවා බෙදා හදා ගනී. අනෙක් අතට, බැංඩුං සමුළු‍ව පැවැති කාලයේ ප්‍රබල මනෝභාවයක් ලෙස පැවැති ගෝලීය දකුණේ රටවල් අතර සමගිය පිළිබඳ හැඟීම විශාල වශයෙන් දුර්වල වී ගොස් ඇති බවක් පෙනී යයි.

එහෙත් බැංඩුං යන්න අවශ්‍යතාවක් බවට පත්කළ ප්‍රශ්නය, එනම් “ගෝලීය උතුර සහ ගෝලීය දකුණ අතර තිබෙන අසමාන බල සම්බන්ධතාව සහ මෙම අසමානතාව නිසා ඇතිව තිබෙන දුර්විපාක” තවමත් දැවෙන ප්‍රශ්නයක් ලෙස පවතී. ගෝලීය උතුරේ රටවල් වෙත වාසි ලැබෙන අසමාන වෙළෙඳ හා ආයෝජන සැකසුම්, බටහිර විසින් ගෝලීය මූල්‍ය පද්ධතියේ ආධිපත්‍යය ඉසිලීම සහ අන්තර්ජාතික මූල්‍ය ආයතන මත බටහිර රටවල් පවත්වාගෙන යන ග්‍රහණය ආදි වූ කරුණුවල ප්‍රතිඵල ලෙස අදටත් ගෝලීය දකුණේ සිට ගෝලීය උතුර වෙත විශාල ධනයක් සංක්‍රාන්ත වේ.

නිදසුන් ලෙස, ඔක්ස්ෆෑම් ආයතනය විසින් මෑතක දී නිකුත් කළ වාර්තාවකට අනුව 2023 වර්ෂයේ පමණක් ගෝලීය උතුරේ රටවල ධනවත්ම සියයට එකක පිරිස ගෝලීය මූල්‍ය පද්ධතිය හරහා පැයකට ඇමරිකානු ඩොලර් මිලියන 30 ක ධනයක් ගෝලීය දකුණේ රටවල් වෙතින් ඇද ගැනීමට සමත් වී ඇත. එම වාර්තාව තවදුරටත් දක්වන්නේ ගෝලීය ධනයේ සියයට 69 ක් පාලනය කරන්නේ ගෝලීය උතුරේ රටවල් බවයි.

ගෝලීය ආර්ථිකය තුළ තිබෙන මිල ගණන්වල අසමානතාව නිසා ඇති වන ‘අසමාන හුවමාරුව’ නම් ක්‍රියාවලියේ ප්‍රතිඵල ලෙස, ගෝලීය දකුණ දුගීකරණයට ලක්වන විට, ගෝලීය උතුර වඩ වඩාත් ධනවත් වේ. ගෝලීය උතුරේ රටවල සමාගම්වලට ලාභදායක ලෙස යෙදවුම් ලබාගත හැකි වන ලෙස ගෝලීය දකුණේ රටවල ශ්‍රමයේ මිල හා අනෙක් යෙදවුම් මිල පහත් මට්ටමක තබාගැන්ම සඳහා තෙරපුමක් ඇත. මේ නිසා යම් ආනයන ප්‍රමාණයක් ලබාගැනීමට නම්, වැඩියෙන් අපනයනය කිරීමට ගෝලීය දකුණේ රටවලට බල කෙරී තිබේ.

සූරාකෑමේ ආකාරයක් වන මෙම ක්‍රියාවලිය නිසා ගෝලීය දකුණේ රටවල් දුගීකරණයට ලක්වන අතර, වැඩි වැඩියෙන් විදේශ ණය මත යැපීමට ඔවුන්ට සිදු වේ. නිදසුන් ලෙස, ඔක්ස්ෆෑම් සංවිධානය දක්වන ආකාරයට, පහල හා පහල–මැදි ආදායම් ලබන රටවල් තම දේශීය අය වැයේ භාගයකටත් වැඩිය වෙන් කරන්නේ බටහිර රටවල පෞද්ගලික ණයහිමියන් වෙත ණය පොලී ගෙවීම සඳහාය. මෙම ක්‍රියාවලිය විසින් ගෝලීය දකුණේ රටවල් ඌන සංවර්ධනයේ විෂම චක්‍රයක් තුළ සිරගත කොට ඇත ; මක්නිසාද යත්, අධික ණය භාරය නිසා මේ රටවල නිෂ්පාදනීය ශක්‍යතාව සීමා වන නිසාය.

නව භූ–දේශපාලනික වෙනස්කම්

මෙම අසමානතා විසඳීමට නම් ජාත්‍යන්තර දේශපාලන ආර්ථිකයේ ගැඹුරු වෙනස්කම් සිදුවීම අවශ්‍ය වේ. එවැනි ප්‍රතිසංස්කරණ සඳහා අවශ්‍ය බලපෑම ඇති කිරීමට අදාල පූර්ව කොන්දේසියක් වන්නේ ගෝලීය දකුණේ රටවල සහයෝගීතාවක් ඇති කරගැනීමයි. මේ නිසා බැංඩුං සමුළු‍වට පසුව සිදුව තිබෙන සියලු‍ වෙනස්කම් තිබියදී, බැංඩුං ජීවගුණය යළි පණ ගැන්වීම, එනම් අන්තර්–දක්ෂිණ සහයෝගීතාව පිළිබඳ අදහස ශක්තිමත් කිරීම වර්තමාන යුගය තුළ ද අවශ්‍ය කර්තව්‍යයක් ලෙස පවතී.

සීතල යුද්ධය අවසාන වීමෙන් පසුව බොහෝ රටවල ජාතික නායකයන් ගෝලීය නව ලිබරල් සම්මුතිය අබියස හීලෑ වී තිබෙන නමුත්, වෙනස්කමක් සඳහා අවස්ථාව තිබෙන බවට ඉඟි කෙරෙන යම් යම් වර්ධනයන් පසුගිය කාලය තුළ ලෝකය තුළ සිදුව තිබේ. මේ අතර වැදගත්ම සංසිද්ධිය වන්නේ චීනයේ නැගීමයි. චීනය සහ බටහිර හවුල අතර පසමිතුරුතාව උග්‍ර වීමත් සමග චීනය දේශපාලන සන්ධානයක් අපේක්ෂාවෙන් ගෝලීය දකුණේ රටවල් වෙත යම් ආකාරයක හැරීමක් සිදුව ඇත.

අනෙක් අතට, යුක්‍රේන යුද්ධයත් සමග බටහිර හවුල සමග සිදු වූ තීරණාත්මක භේදයෙන් පසුව රුසියාව ද ‘ගෝලීය බහුතරය’ සමග සන්ධානයක් ඇති කරගැනීමේ අවශ්‍යතාව ගැන විවෘතව කථා කරන්ට පටන් ගෙන තිබේ. ‘ගෝලීය දකුණ’ යන වචනය වෙනුවට, රුසියානු ආණ්ඩුව යොදාගන්නා ගෝලීය බහුතරය යන යෙදුම දේශපාලනික බරක් සහිත එකකි. ගෝලීය දකුණ යනු ආර්ථික වශයෙන් තිබෙන පොදු ලක්ෂණ මත රටවල් වර්ගීකරණය සඳහා යොදාගන්නා පදයකි. මීට වෙනස්ව, ගෝලීය බහුතරය යන වචනය ලෝකය සුළු‍තරය හා බහුතරය ලෙස බෙදී තිබෙන බවත්, ලෝක ජනගහනයේ බහුතරය සුළු‍තරයක් වූ බටහිර රටවල අභිලාෂයන්ට එරෙහි පොදු අභිලාෂයක් නියෝජනය කරන බවත් හඟවයි. එනයින් එය දේශපාලනික පොදුභාවයක් පිළිබඳ අදහසක් මතු කරයි. 

ගෝලීය දකුණේ නැගී එමින් තිබෙන ආර්ථිකයන් අතර යම් සමෝධානයක් ඇති කිරීමේ අදහසින් ඇති කළ බි්‍රක්ස් හවුල තුළ බටහිර කඳවුරේ ආධිපත්‍යයෙන් ඔබ්බට ගමන් කිරීමේ යම් විභවයක් අන්තර්ගත වේ. චීනය හා රුසියාව යන රටවල ද සහභාගිත්වයෙන් යුක්ත බි්‍රක්ස් හවුල මේ වනවිට ඇමරිකානු එක්සත් ජනපදය ගෝලීය මූල්‍ය පද්ධතිය තුළ පවත්වාගෙන යන අධිකාරිය බිඳ හෙළනු උදෙසා ඩොලරයට විකල්ප මුදල් ඒකක ශක්තිමත් කිරීමේ වැදගත්කම “එනම් ඩොලර්හරණය පිළිබඳ සාකච්ඡා ආරම්භ කොට ඇත.

බටහිර හවුලේ ආධිපත්‍යයට එරෙහිව පැන නැගී තිබෙන මෙබඳු ගතිකයන් සමග බටහිර රටවල් මත පරායක්ත වීමෙන් මිදී, සාපේක්ෂව ස්වාධීන සංවර්ධන මාවතක් පාදා ගැනීම සඳහා යම් අවස්ථාවක් ගෝලීය දකුණේ රටවල් වෙත විවෘත කොට ඇත. මෙම අවස්ථාව ප්‍රයෝජනවත් ලෙස යොදාගැනීමට නම් ගෝලීය දකුණේ රටවල් අතර සහයෝගීතාව යළි පණ ගැන්වීම බෙහෙවින්ම තීරණාත්මක වේ.

ආරක්ෂක අමාත්‍යාංශ ලේකම්වරයා හා ආරක්ෂක අංශ ප්‍රධානීන් අතර මේ මස මුලදී රැස්වීමක් පැවැත්වුණි. මාධ්‍ය වාර්තාවලට අනුව මෙම රැස්වීමේ අරමුණ වූයේ රුසියානු-යුක්‍රේන යුද්ධයට කුලී හේවායන් ලෙස මැදිහත් වී ඇති විශ්‍රාමික ලාංකික ආරක්ෂක හමුදා සාමාජිකයන්ගේ ඛේදවාචකය පිළිබඳ සාකච්ඡා කිරීමය. විශ්‍රාමික හමුදා සාමාජිකයන්ගේ විශ්‍රාම වැටුප්වලත් හමුදා සාමාජිකයන් සඳහාවූ වැන්දඹු හා අනත්දරු විශ්‍රාම වැටුප් ක්‍රමයේත් පවතින දීර්ඝකාලීන ප්‍රශ්න පිළිබඳව මෙහිදී කතා වූ බව වාර්තා විය.

රුසියා-යුක්‍රේන යුද්ධයට විශ්‍රාමික ලාංකික හමුදා භටයන් 554ක් පමණ කුලී හේවායන් ලෙස සම්බන්ධව ඇති බවත් ඉන් 59ක් මියගොස් ඇති බවත් මේ වසරේ ජනවාරියේදී විදේශ ඇමතිවරයා ප්‍රකාශ කළේය. ප්‍රශ්නයේ මුලට ඇත්තේ මුදල් බවද නොරහසකි. ඇතැමුන් රුසියානු හෝ යුක්‍රේන හමුදාවලට සම්බන්ධ වීම සඳහාම ලංකා හමුදාවෙන් විශ්‍රාම ලැබූ බවද වාර්තා විය. තමන් ලබන වැටුප හෝ විශ්‍රාම වැටුප තම ජීවිතය ගෙනයාමට ප්‍රමාණවත් නොවීම මෙම ප්‍රශ්නයට මූලිකම හා එකම හේතුවයි. ඇතැම් වෘත්තීයමය කුලී හේවායන් මෙන් මෙම ලාංකිකයන් රුසියාවට හෝ යුක්‍රේනයට ගියේ යුද්ධයක් නැතිව තමන්ට ජීවත්වීමට බැරි නිසා නොවේ; ලැබෙන ආදායමෙන් ගෙයක් හදා, ළමුන්ට උගන්වා, ණය නොවී ජීවත්වීමට නොහැකි නිසාය. ඊළාම් යුද්ධය අවසන්වූ මැයි 19දා පැවති ‘නිල රණවිරු’ සමරුවේදී හෝ ඒ දිනවල විවිධ පාර්ශ්වයන්ගෙන් සිදුවූ ‘රණවිරු’ ප්‍රණාමයන්හි මෙම ප්‍රශ්නය කතා වූ බවක් වාර්තා නොවිණි.

ත්‍රිවිධ හමුදා නිල ඇඳුම් ලා ගන්නා සියල්ලන් සදාකාලික ‘රණවිරුවන්’ය යන මතය නිර්මාණය කළේ රාජපක්ෂවරුන්ය. ඒ මානසික රාමුවට කොටු වූ පසු පෙනෙනුයේ, දකිනුයේ, වැදගත් වනුයේ උත්කර්ෂයට නැගෙන රණවිරුවා නම් ප්‍රපංචය විනා ලෙයින් මසින් සැදුණු සොල්දාදුවා නොවේ. ඒ රාමුවට කොටු වූ විට පෙනෙනුයේ ‘රණවිරුවාගේ’ කැපවීම, වීරත්වය පමණි. සාමාන්‍ය සොල්දාදුවා මුහුණ දෙන (අනෙක් පුරවැසියන්ටද පොදු වූ) ලැබෙන ආදායමෙන් ජීවිතය ගැට ගසා ගැනීමේ ප්‍රශ්නය එවිට නොපෙනේ.

රාජපක්ෂවරුන් අපට දායාද කළ අනෙක් චින්තනමය විකෘතිය නම් ‘රණවිරුවා’ කිසිදාක වැරදි නොකරන්නෙක්ය යන ඇදහිල්ලයි. මේ ඇදහිල්ල ප්‍රශ්න කරන්නන් අදටත් සැලකෙනුයේ ‘දේශද්‍රෝහීන්’ ලෙසය. ආර්ථික හේතූන් නිසා රුසියානු-යුක්‍රේන යුද්ධයට යන විශ්‍රාමික හමුදා සාමාජිකයන් එසේ කරනුයේ රටේ නීතිය උල්ලංඝනය කරමිනි. ඔවුන් කරනුයේ නීති විරෝධී ක්‍රියාවකි. කිසිදා වරදක් නොකරන ‘රණවිරුවන්’ මෙලෙස (තම ආර්ථික පැවැත්ම වෙනුවෙන්) රටේ නීතිය කැඩීම ගැන ‘රණවිරුවන්’ දේවත්වයෙන් පුදනවුන් කතා කරන්නේ නැත.

යුද්ධයෙන් පසු මේ වන විට වසර 16ක් ගතව ඇත. මෙයින් 9ක් පමණ ඍජුවම රට පාලනය කළේ ‘රණවිරුවන්ගේ’ අසහාය ආරක්ෂකයා වූ රාජපක්ෂවරුන්ය. එසේ නම් හමුදා සාමාජිකයන්ගේ විශ්‍රාම වැටුපේත්, හමුදා සාමාජිකයන් සඳහා වූ වැන්දඹු හා අනත්දරු විශ්‍රාම පැටුප් ක්‍රමයේත් දීර්ඝකාලීන ප්‍රශ්න තිබිය හැකිද? ‘රණවිරුවන්ට’ වඳින පුදන මේ නායකයන් ඔවුන්ගේ විශ්‍රාම වැටුපේ ප්‍රශ්නය නොවිසඳුවේ මන්ද?

ලංකාවේ ‘රණවිරු’ වන්දනාව සත්‍යයක් නම් විශ්‍රාමික හමුදා සාමාජිකයන්ට හෝ මියගියවුන්ගේ පවුල්වලට විශ්‍රාමික වැටුප් ගැටලු තිබිය හැකිද? විශ්‍රාමික හමුදා සෙබළුන් රුසියා-යුක්‍රේන් යුද්ධයට කුලී හේවායන් ලෙස මැදිහත් විය හැකිද?
අපේ ‘රණවිරු’ වන්දනාව දේශපාලකයන් ප්‍රමුඛ විවිධ සමාජ කොටස් (ඇතැම් ඉහළ හමුදා නිලධාරීන්ද ඇතුළුව) තම උවමනාවන් වෙනුවෙන් කරන නර්තනයක් බව ඉහත නොවිසඳුණු ගැටලු දෙකෙන් නොපෙනේද?

සත්‍ය කතාව නම්, හමුදා සේවයට බැඳෙන අති බහුතරය (විශේෂයෙන්ම සාමාන්‍ය සොල්දාදුවන් ලෙස) එසේ කරනුයේ වෙනත් රැකියාවක් හෝ වඩා හොඳ රැකියාවක් නොමැති නිසා බවය. ඔවුන්ට ඇත්තේද අනෙකුත් කම්කරු හා පහළ ශ්‍රේණි රැකියා නියුක්තිකයන්ට ඇති ප්‍රශ්නමය. වසරකට වරක් ප්‍රතිමාවන් මලින් පුදනවාට වඩා, සාමාන්‍ය වෘත්තිකයන් සතු බොහෝ වෘත්තීය අයිතීන් නොමැති මෙම රාජ්‍ය සේවකයන්ගේ වැටුප් හා විශ්‍රාම වැටුප් ප්‍රශ්න විසඳීම වඩා කාලෝචිත නොවන්නේද? ඒ ප්‍රශ්න තිරය පිටුපස පල්වෙන්නට ඉඩ හැර තිරය ඉදිරිපිට කරන මේ වන්දනාව තම තමන්ගේ දේශපාලන අරමුණු වෙනුවෙන් ගෙනයන ව්‍යාජයක් නොවේද?

යුද්ධයෙන් එහා

රිචඩ් වැන් එම්ඩන් යනු පළවන ලෝක මහා යුද්ධය පිළිබඳ ඉතිහාසඥයෙකි. 2008දී ඔහු The Soldier’s War; The Great War Through Veteran’s Eyes– සොල්දාදුවාගේ යුද්ධය) නමින් පොතක් පළකළේය. මෙයට පදනම් වූයේ පළවෙනි ලෝක යුද්ධයට සහභාගි වූ සාමාන්‍ය බි්‍රතාන්‍ය සොල්දාදුවන්ගේ ලිපි, දිනපොත් හා ඔවුන් ගත් ඡායාරූපය.
යුද්ධය අතරතුර බි්‍රතාන්‍ය දේශපාලකයන් තමන් ‘විරුවන්ට සරිලන දේශයක්’ නිර්මාණය කරන බවට පොරොන්දු වූ අයුරු පොතේ සඳහන් වේ. නමුත් යුද්ධය නිමාවී පැමිණි සාමාන්‍ය සොල්දාදුවන් මුහුණ දුන්නේ සම්පූර්ණයෙන්ම වෙනස් යථාර්ථයකටය. ඔවුන්ට විශ්‍රාමික වැටුප්, නිවාස හා සුබසාධන ප්‍රශ්න විය. ආබාධිත වූවන්ට දිවි ගැටගසා ගැනීමත්, ආබාධිත නොවූවන්ට සිවිල් රැකියාවක් ලබාගැනීමත් අපහසු විය. යුද්ධ බිමේ මියගිය සෙබළුන්ගේ පවුල්වල තත්වය මීටද කටුක වූ බව පොත විස්තර කරයි.

අන්තර්ජාලයේ දැකිය හැකි ප්‍රසිද්ධ ඡායාරූප දෙකකින් මෙම කටුක යථාර්ථය පැහැදිලි වේ. එකක් පළවෙනි ලෝක යුද්ධයේ එක් පාර්ශ්වයක නායකයා වූ ජ’මනියෙනි. 1923 ගත් මෙම ඡායාරූපයෙන් ආබාධිත ජ’මන් සෙබළෙකු (ඔහුට පාදයක් අහිමිව ඇත) තම නිල ඇඳුමෙන් බර්ලින් වීදියක සිඟමන් යදිනු දැක්වේ. දෙවන ඡායාරූපය යුද්ධයේ අනෙක් පාර්ශ්වයේ නායකත්වය ගත් බි්‍රතාන්‍යයේ සෙබළෙකු තම නිල ඇ`ඳුමෙන් කැන්ටබරි නගරයේ වීදියක ගිනිපෙට්ටි විකුණනු දක්වයි. එයද 1930 ගණන්වල ගැනුණු ඡායාරූපයකි.

දෙවන ලෝක මහා යුද්ධ සමයේදී ඇමරිකා එක්සත් ජනපදයත්, බි්‍රතාන්‍යයත් අනාගත විශ්‍රාමික සෙබළුන්ගේ යහපත වෙනුවෙන් සැලසුම් සකස් කළේ යුද්ධය අතරතුරය. මේ අතුරින් ඇමරිකාවේ ඨෂ පනත  සුවිශේෂය. පක්ෂ දෙකේම ඒකමතිකයෙන් 1944 සම්මත වූ මෙම පනතේ අරමුණ වූයේ විශ්‍රාමික සොල්දාදුවන්ට සිවිල් ජීවිතය ජයගැනීමට උදව් කිරීමයි. එහි අඩංගු වූ වැඩසටහන් අතර, සරසවියක හෝ වෙනත් තෘතීයක අධ්‍යාපන ආයතනයක සිව් වසරක් ඉගෙනුම ලැබීමට අවස්ථාව සැලසීම, ඒ සිව් වසර සඳහා මාසික ශිෂ්‍යාධාරයක් ගෙවීම හා නිවසක්, ව්‍යාපාරික ස්ථානයක් හෝ ගොවිපලක් ඉදිකිරීමට හෝ මිලට ගැනීමට අඩු පොලී ණයක් ලබාදීම විය.

මෙම පනත අතිශයින් සාර්ථක වූ බව දත්ත පෙන්වා දේ. යුද්ධයෙන් පසු විශ්‍රාම ගිය සෙබළුන්ගෙන් 51%ක් පනතින් දුන් අධ්‍යාපන අවස්ථාවෙන් ප්‍රයෝජන ගත්හ. බොහෝ විට තම පවුලෙන් මුලින්ම තෘතීයක අධ්‍යාපනයක් ලැබුවෝ ඔවුහු වූහ. ඉහළ අධ්‍යාපන කුසලතා හා නිපුණතා නිසා වැඩි වැටුප් හා දියුණු වීමේ අවස්ථා සහිත රැකියා සොයාගැනීමට ඔවුන්ට හැකිවිය. විශ්‍රාමිකයන් මිලියන 4ක් නිවාස මිලට ගැනීම/ඉදිකිරීම කළ අතර ලක්ෂ දෙකක් ව්‍යාපාරික ස්ථාන හෝ ගොවිපළවල් මිලට ගත්හ. ඔවුන්ගෙන් අති බහුතරයකට මධ්‍යම පන්තියට ඇතුළත් වීමට මේ තුළින් හැකිවිය.

නමුත් වියට්නාම් යුද්ධයෙන් පසු ඇමරිකාව සම්බන්ධවූ කිසිදු යුද ගැටුමක සාමාජිකයන් වෙනුවෙන් මෙවැනි සැලසුමක් එරට නායකයන් ක්‍රියාත්මක කළේ නැත. එහි ප්‍රතිඵලය වූයේ විශ්‍රාමික සෙබළුන්ගේ පශ්චාත් යුද්ධ ජීවිතය දරිද්‍රතාවට හා අපරාධයන්ට ගොදුරු වීමයි.

ලංකාවේ ‘රණවිරු වන්දනාව’ සත්‍යයක් නම් යුද්ධයෙන් පසු කළ යුතුව තිබුණේ ඇමරිකාවේ ඨෂ පනත වැනි පනතක් තුළින් විශ්‍රාමික සොල්දාදුවන්ට සිවිල් ජීවිතය ජයගැනීමට උදව් කිරීමයි. නමුත් එවැන්නක් සිදු නොවීය. එහි ප්‍රතිඵල අතර විශ්‍රාමිකයන් අගහිඟකම්වලින් මිරිකීම, හමුදාවෙන් පළායාම දිගටම සිදුවීම, පළායන ඇතැමුන් අපරාධවලට යොමුවීම හා විශ්‍රාමිකයන් රුසියා යුද්ධයට කුලී හේවායන් ලෙස එක්වීමද විය.

එක් උදාහරණයක් සලකා බලමු. අපරාධ කල්ලි රුපියල් 10,000 සිට 150,000 දක්වා මුදලකට ඝාතකයන් කුලියට ගන්නා බවත්, මේ අතර හමුදාවෙන් පැනආවුන් බොහොමයක්ද සිටින බවත් පොලිස් විශේෂ කාර්ය බලකා (එස්ටීඑෆ්) ප්‍රධානියා 2023 සැප්තැම්බරයේදී පුවත්පතකට පැවසීය. යුද්ධයෙන් පසු හමුදාවෙන් ඉවත්වීමට උවමනා සාමාජිකයන්ට සිවිල් ජීවිතයට ඇතුළු වීමට අවසර, අධ්‍යාපන හා පුහුණු අවස්ථා හා ජීවනෝපායන් නිර්මාණය කිරීම සඳහා ණය ආධාර ලබා දුන්නා නම් මේ තත්වය වළක්වා ගත හැකිව තිබුණා නොවේද? මේ කළ යුත්ත නොකිරීම අපරාධ රැල්ල අහස උසට වර්ධනයට දායක නොවූයේද?

ඇමරිකාව දියුණු රටක් බැවින් විශ්‍රාමික සෙබළුන් වෙනුවෙන් මහා ධනයක් වැය කළ හැකි බවත් ලංකාවට එවන් මූල්‍යමය ශක්තියක් නොමැති බවත් යමකු කියන්නේ නම්, ඊට පිළිතුර අකුරේගොඩ ආරක්ෂක හමුදා මූලස්ථානය සලකා බලන ලෙසය.
ඇමරිකාවේ පෙන්ටගන් ගොඩනැගිල්ල කොපි කරමින් නිර්මාණය වන මෙම මූලස්ථානයේ ඉදිකිරීම් කටයුතු තවමත් නිම කර නොමැති බව වාර්තා වේ. 2019දී තොරතුරු දැනගැනීමේ පනත යටතේ කළ ඉල්ලීමකට ලැබුණු ප්‍රතිචාරය අනුව, ඒ වන විට ඉදිකිරීම සඳහා රුපියල් බිලියන 64ක් වැය වී ඇති බවත් ඉදිකිරීම් නිමකිරීමට තවත් රුපියල් බිලියන 100ක් අවශ්‍ය බවත් වාර්තා විය.

අපේ පාලකයන් ඇමරිකාවේ පෙන්ටගනය කොපි කරනවා වෙනුවට ඇමරිකාවේ ඨෂ පනත අනුකරණය කළා නම් ඉන් රණවිරු වන්දනාවට කෙසේ වෙතත් සැබෑ සොල්දුදාවන්ට වඩා යහපතක් වනවා නොවේද?

අකුරේගොඩ ගොඩනැගිල්ලේ ගෘහ නිර්මාණ උපදේශක කටයුතු බාරදී තිබුණේ මුදිත ජයකොඩි සමාගමටය. ඒ මහින්ද රාජපක්ෂ පාලන සමයේය. සමාගම තෝරාගැනීමත් ඊට මුදල් ගෙවීමත් සඳහා කැබිනට් අනුමැතිය ලබාගෙන ඇත්තේ නිසි දැනුවත් කිරීමකින් තොරව බව 2016දී එවකට කැබිනට් ප්‍රකාශක වූ රාජිත සේනාරත්න මහතා ප්‍රකාශ කළේය. මුදිත ජයකොඩි සමාගමට මේ වෙනුවෙන් රුපියල් මිලියන 606ක් ගෙවා ඇති බවද ඔහු සඳහන් කළේය.

කුප්‍රකට මල්වානේ නිවසේ මුල් හිමිකරු බව කියවුණේද මෙම මුදිත ජයකොඩිමය. නිවසේ අයිතිකාරිත්වය පිළිබ`ඳ විවිධ අවස්ථාවල ඔහු පරස්පර විරෝධී ප්‍රකාශ සිදුකළේය. 2022 ජනවාරි 25දා ඔහු උසාවියේදී කියා සිටියේ අක්කර 61ක් වු මල්වානේ ඉඩමේ නිවස සැදුවේ තම මුදලින් නොවන බවත් ඒ සඳහා තමන්ට මුදල් දුන්නේ බැසිල් රාජපක්ෂ මහතා බවත්ය. පසුව අධිකරණය බැසිල් රාජපක්ෂ මහතා චෝදනාවලින් නිදහස් කළේය.

මේ දිනවල විභාග වන මාතර එළියකන්ද ප්‍රදේශයේ අක්කර එකහමාරක ඉඩමක් රුපියල් මිලියන 50කට මිලදී ගැනීම සම්බන්ධයෙන් පැවැත්වෙන නඩුවේ තෙවන විත්තිකාරයා බැසිල් රාජපක්ෂ මහතාය. දෙවැනි විත්තිකරු අකුරේගොඩ ගොඩනැගිල්ලේ ගෘහනිර්මාණ උපදේශක කොන්ත්‍රාතුවෙන් පිදුම් ලැබූ මුදිත ජයකොඩි මහතාය.

ඇමරිකාවේ ඨෂ පනත අනුකරණය කරනවා වෙනුවට ඇමරිකාවේ පෙන්ටගන් ගොඩනැගිල්ල කොපි කිරීමට රාජපක්ෂවරුන් 2010දී තීරණය කළේ මන්ද යන්න පැහැදිලි විය යුතුය.

2012 පැවැති ‘රණවිරු සැමරුම’ අමතමින් මහින්ද රාජපක්ෂ ජනපතිවරයා උදම් ඇනුවේ ලෝකයේ හොඳින්ම ‘රණවිරුවන්’ රැකබලා ගන්නේ ලංකාව බවයි. ඒ වන විටත් ‘රණවිරුවෝ’ දහස් ගණනක් රාජපක්ෂ පවුලේ නිවෙස්වල අන්තේවාසිකයන් ලෙස කටයුතු කරමින් සිටි බව වාර්තා වේ.

ආබාධිතයන්ට කෘත්‍රිම අත් පා සැපයීමේ වැඩපිළිවෙළක් 2024 මැයි මස ඉන්දීය ආධාර සහිතව ඇරඹුණු බවත් ඒ යටතේ යුද්ධ හමුදාවේ 375 දෙනකුටත්, ගුවන් හමුදාවේ, නාවික හමුදාවේ හා පොලිසියේ 75 දෙනකුටත් කෘත්‍රිම අත් පා ලබාදීමට සැලසුම් කරන බවත් මාධ්‍ය වාර්තා කළේය. ඒ 2024 වසරයි; යුද්ධය නිමාවී වසර 15කට පසුවය. එයින් අදහස් වනුයේ යුද්ධයෙන් වසර 15කට පසුත් යුද්ධයෙන් අත්පා අහිමිවූ ආරක්ෂක හමුදා හා පොලිසි සාමාජිකයන් අවම වශයෙන් 450ක් අත් පා නොමැතිව සිටි බව නොවේද?

මේ ‘රණවිරුවන්’ පුදන රටේය; ලොව කාටත් වඩා ‘රණවිරුවන්’ රැකබලා ගන්නා රටේය; පෙන්ටගන් පන්නයේ ආරක්ෂක හමුදා මූලස්ථානයක් වෙනුවෙන් 2010 සිට 2015 දක්වා රුපියල් බිලියන 64ක් වැයට කළ රටේය.

අනුන්ගේ පව් කරගැසීම

ලංකාවේ පශ්චාත් කම්පන ආතති ආබාධය  පිළිබඳ පළමු අධ්‍යයනය සිදු කළේ නීල් ප්‍රනාන්දු හා රුවන් එම් ජයතුංග යන වෛද්‍යවරුන් විසිනි. මේ අධ්‍යයනයට අනුව යුද්ධයට සම්බන්ධ වූවන්ගෙන් 8%-12%ක් පමණ බරපතළ ගැටුම් ආතතියෙන් පෙළෙන බව අනාවරණය විය.

2009 මැයි මස සිට 2012 දෙසැම්බර් අතර පමණක් හමුදා සාමාජිකයන් 400කට ආසන්න ප්‍රමාණයක් දිවි නසා ගත් බව නිල වාර්තා සඳහන් කරයි.

‘රණවිරු’ වන්දනාවට කැප වෙන දේශපාලන නායකයන් යුද්ධයට ක්‍රියාකාරී ලෙස සම්බන්ධ වූ හමුදා සාමාජිකයන්ගේ ඡඔීෘ හා අනෙක් මානසික ගැටලු ගැන වැඩි යමක් කියන්නේ නැත.

ඡඔීෘ යනු ගැටුමකට සම්බන්ධ වූ ලොව සියලුම හමුදාවල සාමාජිකයන් විවිධ මට්ටම්වලින් මුහුණ දෙන පොදු ප්‍රශ්නයකි.
අවියාහි ලෙවී (්ඩය්ස ඛැඩස) යනු මින් පෙර පැවති ගාසා ප්‍රහාරයකදී ආබාධිත වූ ඊශ්‍රායල් හමුදා සාමාජිකයෙකි. ආබාධිත හා විශ්‍රාමික සෙබළුන්ට ලබා දෙන දීමනා කප්පාදු කිරීමට ඊශ්‍රායල් ආරක්ෂක අමාත්‍යාංශය කළ යෝජනාවක් පිළිබඳව 2024 දෙසැම්බර් 23 දා ඊශ්‍රායල් පාර්ලිමේන්තුවේ පැවති සාකච්ඡාවකට ලෙවී මහතාද සහභාගි විය. ‘මට මළමිනිවල සුවඳ දැනෙනවා’ ඔහු එහිදී කියා සිටියේය. රාත්‍රියට නිදැගැනීමට මත්පැන් පානය අවශ්‍ය බවත්, ණයට වැටී ඇති තම පවුල බංකොලොත් භාවය අබියස සිටින බවත් ඔහු කීවේය. තම බිරිඳ පෙන්වමින්, “මේ මගේ බිරිඳ. ගිය අවුරුද්දේ මම කීප වතාවක් මේ අත්දෙකින් ඇයව මරා දැමීමට උත්සාහ කළා” ඔහු කෑගැසුවේය. ඊශ්‍රායල් ආරක්ෂක අමාත්‍යාංශ නියෝජිතයා දෙසට හැරුණු ඔහු ‘ඔබ මේ තත්වයේ වගකීම බාර ගෙන මා වැටී ඇති කුණු ගොඩින් මුදා නොගන්නේ මන්දැ’යි ඇසුවේය.
ඉතාමත් අනුවේදනීය මේ කතාවෙන් පසු ආරක්ෂක අමාත්‍යාංශ නියෝජිතයා කියා සිටියේ ආබාධිත හා විශ්‍රාමික සෙබළුන්ගේ දීමනා කප්පාදුව සිදුවන බවය.

මේ සිදුවීම වූයේ ගාසා ජන සංහාරක යුද්ධය ආරම්භ වී දෙමසකට පසුවය. දැන් ඒ ජනසංහාරක යුද්ධයට මාස 19ක් ගතව ඇත. ඊශ්‍රායල් හමුදා යුද්ධ අපරාධ සිදුකරන බව ජාත්‍යන්තර සංවිධාන හා ලොව බොහෝ රටවල් පමණක් නොව ඊශ්‍රායල් දේශපාලන නායකයෝද පිළිගනිමින් සිටිති. හිටපු ඊශ්‍රායල් අගමැතිවරයකු වූ එහුඩ් ඔල්මර්ට්  මහතා ඊශ්‍රායලයේ හරෙට්ස් පුවත්පතට 2025 මැයි 27 වැනිදා ලිපියක් ලියමින් ‘ඔව්, ඊශ්‍රායලය යුද්ධ අපරාධ සිදුකරමින් සිටී’යැයි පිළිගත්තේය.

මෙම එක් යුද්ධ අපරාධයක් නම් 5 හැවිරිදි හින්ඩ් රජාබ් දැරියගේ ඝාතනයයි. 2024 ජනවාරි 29 වෙනිදා හින්ඩ් හා ඇගේ පවුලේ සාමාජිකයන් ඊශ්‍රායල් ප්‍රහාරයන්ගෙන් මිදීම සඳහා පලායමින් සිටියදී ඔවුන් ගමන්ගත් මෝටර් රථයට ඊශ්‍රායල් යුද්ධ ටැංකි ප්‍රහාරයක් එල්ල විය. ඇගේ පවුලේ සාමාජිකයන් ක්ෂණිකව මියගියද තුවාල ලැබූ හින්ඩ් පැය ගණනක් ජීවත් වූවාය. ඒ කාලය ඇය ගත කළේ ගමන් අසල වූ ඡඍක්‍ී පණිවිඩ හුවමාරු සබඳතා ඇති දූරකථනයට ‘මට බයයි… අනේ එන්න.’ යයි කොඳුරමිනි. ඇයගේ ඉල්ලීම දැනී ඇයව මුදා ගැනීමට පැමිණි පලස්තීන රතු කුරුස ගිලන් රථය එම හමුදා ඛණ්ඩයේම වෙඩිවලින් විනාශ විය. රථය තුළ සිටි වෛද්‍ය සේවකයෝ දෙදෙනාද මියගියහ.

බෙල්ජියමේ බ්‍රසල්ස් නගරයේ පිහිටුවා ඇති හින්ඩ් රජාබ් පදනමේ අරමුණ යුද්ධ අපරාධ කරන්නවුන් අධිකරණය ඉදිරියට පැමිණවීමත්, ඔවුන්ව ලෝකයට හෙළිදරව් කිරීමත්ය. මේ යටතේ යුද අපරාධ චෝදනාවලට බඳුන්ව ඇති ‘විනාශකයා’  යන අන්වර්ථ නාමයෙන් හැඳින්වෙන ගැල් ෆෙරෙන්බුක්  නම් ඊශ්‍රායල් සොල්දාදුවා තම නිවාඩුව ගත කිරීමට පැමිණියේ ලංකාවටය. ඒ ගතවූ දෙසැම්බරයේය. මේ බව හෙළිදරව් වීමෙන් පසු ඊශ්‍රායල් ආණ්ඩුව ඔහුව යළි ගෙන්වා ගත්තේය. අනුර කුමාර දිසානායක ආණ්ඩුව අඳ ගොළු බිහිරි රඟපෑමක් කරන අතරතුරය.

ඒ දෙසැම්බරයේම අහංගම ප්‍රදේශයේදී ඊශ්‍රායල් සංචාරකයන් පිරිසක් පලස්තීන අයිතීන් ගැන කතාකරන ලාංකික පවුලක නිවසකට පහරදුන් බව අල් ජසීරා පුවත් සේවය සඳහන් කළේය. ඊශ්‍රායල් සංචාරකයන් පලස්තීන ප්‍රශ්නය අල්ලාගෙන ලාංකිකයන්ට පහර දෙන තවත් සිදුවීම් දෙකක් වාර්තා වී ඇති බවද පුවත් සේවය වාර්තා කරයි.

ඊශ්‍රායල් සංචාරකයන් හා අරුගම්බේ ප්‍රදේශවාසීන් අතර ප්‍රශ්න හටගෙන ඇත්තේ පලස්තීනය අරබයා නොව සර්ෆින් අරබයාය. අන් ඕනෑම ක්‍රීඩාවක මෙන්ම සර්ෆින්වලද නිවැරදි ක්‍රියා පටිපාටියක් තිබේ. ඒ අතර මුහුදු රැලි අන් අය සමග බෙදාගැනීම හා ප්‍රදේශවාසීන්ට මුල් තැන දීමද වේ. ප්‍රසිද්ධ ලාංකීය සර්ෆින්කරුවකු වන ජීවන් හෝල් මහතා ඊශ්‍රායල් සංචාරකයකු මුහුදු රැලි බෙදා නොගෙන දිගින් දිගටම සර්ෆ් කරනු දැක ඒ ගැන ඔහුට මතක් කිරීමක් කර ඇත. මේ ඊශ්‍රායල් සංචාරකයා ඊශ්‍රායල් හමුදා සාමාජිකයෙකි. ඔහු හෝල් මහතා සමග බහින්බස් වී ඔහුගේ මිතුරන් වූ තවත් සොල්දාදුවන් දෙදෙනකු සමග තර්ජනාත්මකව හැසිරෙන්නත් හීබෲ බසින් බැණවදින්නටත් පටන්ගෙන ඇත. ඔවුන් හෝල් මහතා අත්හැර ඇත්තේ අනෙක් ප්‍රදේශවාසීන් මැදිහත් වීමෙන් පසුවය.

මෙවැනි සිදුවීම් නිසා ප්‍රදේශයේ යම් අනාරක්ෂිත තත්වයක් හටගෙන ඇති බව එහි දිගුකාලීන නිවැසියකු වූ ඕස්ටේ්‍රලියානු ජාතික ජැක් කැම්බෙල් මහතා අල් ජසීරා පුවත් සේවයට කියා සිටියේය. ප්‍රදේශයේ සංචාරකයන් ලෙස පැමිණෙන යුද්ධ අපරාධ චෝදනා ලත් ඊශ්‍රායල් සොල්දාදුවන් ‘කණ්ඩායම් මානසිකත්වයෙන්’ හැසිරෙන බැවින් තම පවුල මෙහි ආරක්ෂිත නැතැයි තමන්ට හැඟෙන බව ඔහු කියයි.

ලංකාවේ ඡඔීෘ ප්‍රශ්නය ගැන කතා කරමින් මනෝ විද්‍යාඥ ප්‍රභාත් ගම්මන්පිල මහතා 2014දී කියා සිටියේ, යුද්ධයේදී කරන පුද්ගල ඝාතන සම්බන්ධයෙන් සොල්දුදාවන් ප්‍රශංසා ලබන බවත් එබැවින් තමන් සිටිනුයේ නීතියට උඩින්ය යන හැඟීම ඔවුන්ට හටගන්නා බවත්, ඒ හරහා අපරාධවලට සම්බන්ධ වීමට ඇති ඉඩ වැඩි වන බවත්ය. ලංකාවේ වත්මන් අපරාධ රැල්ලට පලාගිය හමුදා සාමාජිකයන්ගේ සක්‍රිය දායකත්වය සලකා බලන විට මෙම කතාවේ සත්‍යතාව පැහැදිලි වේ.

2023 ඔක්තෝබරයේ සිට මාස 19ක් විනාශකාරී ජන සංහාරක යුද්ධයක යෙදී සිටින ඊශ්‍රායල් සොල්දාදුවන් තුළ -විශේෂයෙන්ම යුද්ධ අපරාධ කළවුන් තුළ- මෙම මානසිකත්වය කෙතරම් ක්‍රියාත්මකදැයි අනුමාන කළ හැක.

ජීවන් හෝල් මහතාගේ හෝ වෙනත් එවැනි සිදුවීමකදී මෙම සංචාරක ඊශ්‍රායල් සොල්දාදුවන් ප්‍රදේශවාසියකුට දරුණු තුවාලයක් හෝ ජීවිත හානියක් කළහොත් ඇතිවිය හැකි තත්වය ගැන ආණ්ඩුව සිතා බැලුවාද? එවැනි පිපිරීමකින් ජනතාවටත්, ආර්ථිකයටත්, රටටත්, ආණ්ඩුවටත් කෙතරම් නම් හානියක් වේද?

අපේ ‘රණවිරුවන්ගේ’ ප්‍රශ්න විසඳාගැනීමටවත් බැරි අප, අනුන්ගේ ‘රණවිරුවන්ගේ’ ප්‍රශ්න සංචාරක ව්‍යාපාරයේ නාමයෙන් ඔළුවට දමාගන්නේ මන්ද? ඊශ්‍රායල් හමුදා සාමාජිකයන් ලංකාවට පැමිණීම නතර කළහොත් සංචාරක ව්‍යාපාරය බිඳවැටේද? නියපොත්තෙන් තවමත් කඩන්නට හැකි (අපේ වත් නොවන) තවත් ප්‍රශ්නයක් පොරවෙන් කපන්නට බැරි තත්වයට පත්වන තෙක් මේ ආණ්ඩුවත් බලා සිටීද?

ජුනි 06 වන දින, ආචාර්ය එන්.එම්. පෙරේරාගේ 120 වන ජන්ම සංවත්සරයයි. එන්.එම්. උපත ලැබුවේ පළමුවන රුසියානු විප්ලවය සිදු වූ 1905 වසරේදීය. 1979 අගෝස්තු 14 වන දින ඔහු අභාවප්‍රාප්ත වූයේ තමා සැලකිය යුතු කාර්යභාරයක් ඉටුකළ 1953 හර්තාලය ශ්‍රී ලංකාවේ ප්‍රගතිශීලීන් සමරන මාසයේ දීය. මෙම වසරේ එන්.එම්. සහ ඔහුගේ සගයන් ආරම්භ කළ ලංකා සම සමාජ පක්ෂයේ 90 වන සංවත්සරය ද සනිටුහන් වේ.

එන්.එම්. බහුවිධ හැකියාවන් ඇති මිනිසෙක් විය: “‍රාජකීය වික්‍රමය”‍ නම් පළමුවන සිංහල චිත්‍රපටයේ ප්‍රධාන නළුවා; 1925 දී නාලන්දාවට එරෙහිව පැවති මංගල ලෝහිත සංග්‍රාමයේ ආනන්ද විද්‍යාලයේ නායකයා; ශ්‍රී ලංකාවේ පළමු දේශපාලන පක්ෂයේ නිර්මාතෘ, සාමාජික සහ නායකයා; නොන්ඩිස්ක්‍රිප්ට්ස් ක්‍රිකට් සමාජයේ (භක්‍ක්‍) සභාපති; ශ්‍රී ලංකාවේ ක්‍රිකට් පාලක මණ්ඩලයේ සභාපති; 1946-47 ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාව යටතේ පළමු සහ තුන්වන පාර්ලිමේන්තුවල විපක්ෂ නායක; සහ මුදල් අමාත්‍ය (1964 සහ 1970-75).

ඔහු ලන්ඩන් ආර්ථික විද්‍යා පාසලෙන් ආචාර්ය උපාධි දෙකක් ලබා ගත්තේය. මහාචාර්ය හැරල්ඩ් ලැස්කිගේ අධීක්ෂණය යටතේ ජර්මනියේ වයිමර් ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාව පිළිබඳ ඔහුගේ නිබන්ධනය සඳහා ආචාර්ය උපාධියක් සහ එක්සත් රාජධානිය, ඇමරිකා එක්සත් ජනපදය, ප්‍රංශය සහ ජර්මනියේ පාර්ලිමේන්තු ක්‍රියා පටිපාටි පිළිබඳ සංසන්දනාත්මක අධ්‍යයනය සඳහා ඩී.එස්සී. උපාධියක් ලබා ගනිමින්, ලන්ඩන් විශ්වවිද්‍යාලයෙන් ඉහළ ආචාර්ය උපාධියක් ලබා ගත් පළමු ශ්‍රී ලාංකිකයා බවට පත්විය. එන්.එම්. බි්‍රතාන්‍යයේ විශිෂ්ට භාණ්ඩාගාර චාන්සලර්වරයෙකු වනු ඇතැයි ලැස්කි සිතූ අතර, සර් අයිවර් ජෙනිංස් පැවසුවේ ඔහු කැපී පෙනෙන කම්කරු පාක්ෂික අගමැතිවරයෙකු වනු ඇති බවයි. අජිත් සමරනායකට අනුව, එන්.එම්. “ශ්‍රී ලංකාවට කවදාවත් නොලැබුණු හොඳම අගමැති” විය. එන්.එම්.ගේ කීර්තිමත් පොත් පිංච වන “1978 ශ්‍රී ලංකා ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාව පිළිබඳ විවේචනාත්මක විශ්ලේෂණයක්” සඳහා පෙරවදන ලියමින් ඔහුගේ සටන් සගයා වූ ආචාර්ය කොල්වින් ආර්. ද සිල්වා, එන්.එම්. ව්‍යවස්ථා නීතිය පිළිබඳ විද්වතෙකු ලෙස පිළිගෙන ඇති බව දක්වා ඇත.

මෙම ලිපියේ අරමුණ වන්නේ වත්මන් ජාතික ජන බලවේග ආණ්ඩුව පොරොන්දුවූ ව්‍යවස්ථා ප්‍රතිසංස්කරණ ක්‍රියාවලියට ව්‍යවස්ථාමය කරුණු පිළිබඳ එන්.එම්.ගේ චින්තනය යෙදිය හැකි ආකාරය ගවේෂණය කිරීමයි. ජාතික ජන බලවේගයේ ප්‍රධාන පක්ෂය වාම නැඹුරුවක් ඇති ජනතා විමුක්ති පෙරමුණයි. සාම්ප්‍රදායික වමේ මූලයන් ඇති සාමාජිකයින්ද ජා.ජ.බ. යේ සිටින අතර ලංකා සමසමාජ පක්ෂය තුළ හැදී වැඩුණු සහ එන්.එම්.ගේ මතකය සමඟ ශක්තිමත් චිත්තවේගීය බැඳීම් ඇති කිහිප දෙනෙකු ද ඊට ඇතුළත් ය.

විධායක ජනාධිපතික්‍රමය අහෝසි කිරීම

ලොව පුරා පාර්ලිමේන්තු ක්‍රියා පටිපාටි පිළිබඳ එතරම් දැනුමක් ඇති, අතිවිශිෂ්ට පාර්ලිමේන්තු මන්ත්‍රීවරයෙකු වූ එන්.එම්. පාර්ලිමේන්තු ආණ්ඩුක්‍රමයේ දැඩි ආරක්ෂකයෙකු වීම පුදුමයක් නොවේ. බොහෝ බටහිර නිරීක්ෂකයන් පුදුමයට පත් කළ, තරමක සාර්ථකත්වයක් ඇති පාර්ලිමේන්තු ක්‍රමයක් ශ්‍රී ලංකාවේ වසර තිහක් තිස්සේ ක්‍රියාත්මක වූ බව එන්.එම්. 1978 ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාව පිළිබඳ ගැඹුරු විශ්ලේෂණයක් අඩංගු තම පොත් පිංචෙන් පෙන්වා දුන්නේය.

ඔහු මෙසේ අනතුරු ඇඟවීය: “සීමිත කාලයක් සඳහා වුවද, නිරපේක්ෂ බලතල භාවිත කිරීමට ජනාධිපති ක්‍රමය අසීමිත ඉඩක් ලබා දෙයි. නමුත් අසීමිත බලයේ රසය පෝෂණය සමඟ වර්ධනය වන අතර එයින් මතුවන ආශාව පහසුවෙන් තෘප්තිමත් කළ නොහැක. පාර්ලිමේන්තු ක්‍රමය තුළ සැලකිය යුතු අත්දැකීම් රැස් කරගෙන ඇති සහ කිරිදත් හා සමාන මුල් යුගයේ අපහසුතා සාර්ථකව ජයගෙන ඇති ශ්‍රී ලංකාව දැන් ව්‍යවස්ථාමය ව්‍යාකුලත්වයේ බෑවුමෙන් පහළට ඇද දමා අවසානයේ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයම අනතුරේ හෙළීම කනගාටුවට කරුණකි.”

විධායක ජනාධිපති ක්‍රමය අහෝසි කිරීමේ යෝග්‍යතාව පිළිබඳව සැක පහළ කරන්නන් සිටියේ නම්, මෑත කාලයේ ජනාධිපතිවරුන් වන රාජපක්ෂ දෙබෑයන්, මෛත්‍රීපාල සිරිසේන සහ රනිල් වික්‍රමසිංහ යන අයගේ ක්‍රියාමාර්ග ඔවුන්ගේ එම සැක දුරුකිරීමට ඉවහල් වන්නට ඇත. ජනාධිපති ගෝඨාභය රාජපක්ෂ සාමකාමීව බලයෙන් පහ කිරීමෙන් අවසන්වූ අරගලයේ ප්‍රධාන ඉල්ලීමක් වූයේ ජනාධිපති පාලන ක්‍රමය අහෝසි කිරීමයි. අහෝසිය 2024 ජනාධිපතිවරණයේදී ජාතික ජන බලවේගයේ වේදිකාවේ සහ පෙර පැවති සියලු‍ම මැතිවරණවලදී ජනතා විමුක්ති පෙරමුණේ වේදිකාවේ කේන්ද්‍රීය අංගයක් විය. විපක්ෂයේ ප්‍රධාන පක්ෂය වන සමගි ජන බලවේගය මෙන්ම ප්‍රධාන වශයෙන් දෙමළ, මුස්ලිම් සහ කඳුකර දෙමළ ජනතාව නියෝජනය කරන පක්ෂ ජනාධිපති පාලන ක්‍රමය අහෝසි කිරීමට සහාය දක්වයි. එය තබා ගැනීම සඳහා පැහැදිලිවම පෙනී සිටින්නේ රාජපක්ෂලාගේ ශ්‍රී ලංකා පොදුජන පෙරමුණ පමණි.

මීට පෙර ජනාධිපති පාලන ක්‍රමය අහෝසි කිරීමේ උත්සාහයන් විවිධ හේතු නිසා අසාර්ථක විය. එසේ අහෝසි කිරීම සඳහා විධිවිධාන සලසන නව ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවක් සඳහා වූ ජනාධිපති චන්ද්‍රිකා බණ්ඩාරනායක කුමාරතුංගගේ පනත් කෙටුම්පත 2000 මහ මැතිවරණයට ඉතා ආසන්න විය. එයට මුලින් සහයෝගය ප්‍රකාශ කළ එක්සත් ජාතික පක්ෂය, ජනාධිපති කුමාරතුංගට ඇගේ දෙවන ජනාධිපති ධුර කාලය සම්පූර්ණ කිරීමට ඉඩ සලසන අන්තර්-කාලීන විධිවිධානය පිට දමා පසුව ඊට විරුද්ධ විය. එම ක්‍රියාවලියට සම්බන්ධවූ අය දන්නා පරිදි තම දෙවන ධුර කාලය වසරකට කෙටි කිරීමට ජනාධිපති කුමාරතුංග කළ යෝජනාවට එක්සත් ජාතික පක්ෂ නායකත්වය ප්‍රතිචාර නොදැක්වීය. 2015 දී මෛත්‍රීපාල සිරිසේනට සහාය දුන් බලවේගවල ප්‍රබල ඉල්ලීමක් වූයේ ජනාධිපති පාලන ක්‍රමය අහෝසි කිරීමයි. කෙසේ වෙතත්, එය අහෝසි කිරීමට ප්‍රසිද්ධියේ ප්‍රතිඥා දීමෙන් පසු, ඔහු ජනමත විචාරණයක් අවශ්‍ය වන කිසිදු ව්‍යවස්ථා සංශෝධනයක් ඉදිරිපත් නොකරන බවට එකඟ වෙමින් පසුදාම ජාතික හෙළ උරුමය සමඟ අවබෝධතා ගිවිසුමක් අත්සන් කළේය. ජනාධිපති සිරිසේන සහ අගමැති වික්‍රමසිංහ අතර ඇති වූ ආතතිය යහපාලන රජයේ ව්‍යවස්ථා ප්‍රතිසංස්කරණ ක්‍රියාවලිය බිඳ වැටීමට හේතු විය.

ජනවාර්ගික ගැටලුවට ව්‍යවස්ථාමය විසඳුමක්

මුල් දෙමළ ඉල්ලීම වූයේ ව්‍යවස්ථාදායකයේ සහතික කළ නියෝජනයක්ය. ඩොනමෝර් කොමිසම ඉදිරියේ ෆෙඩරල් ක්‍රමයක් ඉල්ලා සිටි උඩරට ප්‍රධානීන් සමඟ දෙමළ නායකයෝ එක් නොවූහ. චෙල්වනායගම් ෆෙඩරල් ක්‍රමයක් සඳහා ඉල්ලීම මතු කළේ ඔවුන්ගේ කඳුරට දෙමළ ඥාති සහෝදරයන්ගේ ඡන්ද අයිතිය අහිමි කිරීම වැළැක්වීමට ආණ්ඩුවේ සිටි දෙමළ කොංග්‍රසය අපොහොසත් වූ විටය. 1952 මැතිවරණයේදී දෙමළ ජනතාව ෆෙඩරල් ක්‍රමයක් ප්‍රතික්ෂේප කරමින්, කන්කසන්තුරේ අසුනින්ද චෙල්වනායගම්ව එක්සත් ජාතික පක්ෂ අපේක්ෂකයෙකුට පරාජය කළහ. පැහැදිලිවම, දෙමළ ජනතාව ප්‍රාදේශීය ස්වයං පාලනයට වඩා කොළඹදී බලයට හවුල්වීමට කැමතිවූහ. දකුණේ ප්‍රධාන පක්ෂ දෙක භාෂා දෙකට සමතැන ප්‍රතිපත්තියෙන් සිංහල පමණක් රාජ්‍ය භාෂාව කිරීමට මාරුවීමෙන් පසුව 1956 මැතිවරණයේදී ඉලංකෙයි තමිල් අරසු කච්චි උතුරු හා නැගෙනහිර ජය ගත්තේය.

දෙමළ ජනතාව මුලදී ප්‍රාදේශීය ස්වයං පාලනයට වඩා මධ්‍යයේ බලය බෙදා ගැනීමට කැමැත්තක් දැක්වූ පසුබිමක, සමානාත්මතාවෙන් වාර්ගික සමගිය සහතික වනු ඇතැයි වාමාංශිකයන් සිතීම පුදුමයක් නොවේ. කඳුකර දෙමළ ජනතාවගේ ඡන්ද අයිතිය අහිමි කිරීමට වාමාංශිකයන් විරුද්ධ වූ අතර භාෂා දෙක අතර සමානාත්මතාව වෙනුවෙන් පෙනී සිටියහ. එනිසාම එන්.එම්. සහ ලංකා සමසමාජ පක්ෂය නොයෙකුත් අපහාසවලට ලක්විය. සමසමාජයෙන් කැඩී ගිය පිලිප් ගුණවර්ධනගේ ආධාරකරුවෝ මැයි දින පෙළපාලියකදී “එන්.එම්. පැටව් කොච්චි පැටව්, පිලිප් පැටව් සිංහ පැටව්” කියමින් ඔහුට පරිභව කළහ.

වාර්ගික ගැටුම උත්සන්න වීමෙන් පසු, එන්.එම්. තම මරණයට මාස කිහිපයකට පෙර ලියූ ඔහුගේ පොත් පිංචේ මෙසේ පැවසීය: “ලංකා සම සමාජ පක්ෂය ලෝක දෙකෙහිම නරකම තත්වයකට මුහුණ දුන්නේය. එක අතකින් සිංහලයින් අපව පොදුවේ ජාතික විරෝධීන් ලෙසත්, විශේෂයෙන් සිංහල විරෝධීන් ලෙසත් සැලකූහ. භාෂා දෙකට සමතැන දීමේ අපගේ ප්‍රතිපත්තිමය ස්ථාවරය අපව දේශපාලනික කාන්තාරයකට ඇද දැමීය. අනෙක් අතට අප පක්ෂය ප්‍රධාන වශයෙන් සිංහල පක්ෂයක් ලෙස සලකනු ලැබීමෙන් දෙමළ ජනතාවද අපව සැක කළහ. දෙමළ ප්‍රජාවට පමණක් නොව ඇත්ත වශයෙන්ම කුල හා ආගම් ඇතුළුව සියලු‍ම සුළු ජාතීන්ට සාධාරණත්වය වෙනුවෙන් අඛණ්ඩව පෙනී සිටීමේ අපගේ අතීත වාර්තාව, පහසුවෙන් අමතක කර හරින ලදි.”‍

වාර්ගික ගැටුමට විසඳුම ප්‍රාදේශීය ස්වයං පාලනය බව ඒත්තුගත් එන්.එම්. මෙසේ ලිවීය: “අවාසනාවකට මෙන්, සිංහල හිතවාදී නායකයින්ට තේරුම් යනවිට, තරුණ අන්තවාදීන් වෙනම රාජ්‍යයක් ඉල්ලා සිටීමට පෙරමුණ ගෙන තිබුණි. වසර විස්සකට පෙර දෙමළ ප්‍රජාව තෘප්තිමත් කළ හැකි දේ වසර විස්සකට පසුව ප්‍රමාණවත් විය නොහැක. සුහද සබඳතා නැවත ඇතිකිරීමට නම්, ඉදිරියේදී ප්‍රාදේශීය ස්වයං පාලනය ඔස්සේ සහන දීමට සිදුවනු ඇත.”

එන්.එම්.ගේ අභාවයෙන් පසු ඔහුගේ අනුගාමිකයෝ ප්‍රාදේශීය ස්වයං පාලනයක් සඳහා වූ එන්.එම්.ගේ ඉල්ලීම ඉදිරියට ගෙන ගියහ. 1983 ජූලි මාසයේ කටුක අත්දැකීම්වලින් පසුව කැඳවන ලද සර්ව පාක්ෂික සමුළුවේදී කොල්වින් ප්‍රකාශ කළේ ජනවාර්ගික ප්‍රශ්නය “ශ්‍රී ලංකා ජාතියේ සහ රාජ්‍යයේ ගැටලු‍වක් මිස ඒ ප්‍රජාවේ හෝ මේ ප්‍රජාවේ ගැටලු‍වක් නොවන”‍ බවයි. ශ්‍රී ලංකාව තනි රාජ්‍යයක් සහිත තනි රටක් ලෙස පැවතිය යුතු බවට ලංකා සමසමාජ පක්ෂයේ ස්ථාවරය නැවත තහවුරු කරන අතරම, දෙමළ ජනයාගෙන් සැලකිය යුතු සංඛ්‍යාවක් භූගෝලීයව ඒකරාශීව ජීවත් වන බැවින්, විශේෂයෙන් රාජ්‍යය, ජාතිය සහ ආණ්ඩුව සම්බන්ධයෙන් වර්තමාන රාජ්‍ය ව්‍යුහය සමානාත්මතාවේ අරමුණු ඉටු නොකරන බව ඔහු අවධාරණය කළේය. වාමාංශික පක්ෂ ප්‍රතිපත්තිමය වශයෙන් දහතුන්වන සංශෝධනයට සහාය දැක්වීය. විජය කුමාරතුංග ඇතුළු වාමාංශිකයින් 200කට වැඩි පිරිසක් ඒ වෙනුවෙන් තම ජීවිතවලින් වන්දි ගෙවූ අතර, ඉන් 25 ක් සමසමාජවාදීහු වූහ.

ජනාධිපති මහින්ද රාජපක්ෂ විසින් පත් කරන ලද සහ සමසමාජ පක්ෂ අමාත්‍ය තිස්ස විතාරණගේ සභාපතිත්වයෙන් යුත් සර්ව පාක්ෂික නියෝජිත කමිටුව  2006 සිට 2009 දක්වා රැස්විය. සිංහල ජාතිකවාදී පක්ෂ විවිධ අවස්ථා වලදී ඉවත්ව ගිය නමුත් ආණ්ඩුවේ ප්‍රධාන පක්ෂය වූ ශ්‍රී ලංකා නිදහස් පක්ෂය රැඳී සිටියේය. කමිටු සභාපති තිස්ස විතාරණ 2009 දී කමිටු යෝජනාවල සාරාංශයක් ජනාධිපතිවරයාට ඉදිරිපත් කළේය. ඒකීය රාජ්‍යයක් තුළ පුළුල් බලය බෙදීමක් සහ කේන්ද්‍රයේ බල හවුල්කාරිත්වයක් එම යෝජනා අතර විය.

ගැටුම් කලාපවල මත විමසුම් පැවැත්වීමේ පුළුල් අත්දැකීම් ඇති ලිවර්පූල් විශ්වවිද්‍යාලයේ ආචාර්ය කොලින් අර්වින්, යුද්ධය අවසන් වීමට මාස තුනකට පෙර, 2009 මාර්තු මාසයේදී, සර්ව පාක්ෂික නියෝජිත කමිටුව පිළිබඳ මත විමසීමක් කළේය. යුද්ධය අවසන් වී මාස නවයකට පසු, 2010 මාර්තු මාසයේදී, එම යෝජනා නැවත ඇගයීමට ලක් කරන ලද අතර, එවර උතුරු පළාතෙන් සහභාගි වූවන් ඇතුළත් විශාල සාම්පලයක් භාවිත කරන ලදි. දෙවරම දෙමළ, මුස්ලිම් සහ කඳුකර දෙමළ ජනතාව අතර සහයෝගය අතිමහත් විය. එල්ටීටීඊය පරාජයට ළඟා වෙමින් තිබූ යුද්ධය අවසන් වීමට මාස තුනකට පෙර, යෝජනා අවම වශයෙන් ‘පිළිගත හැකි’ බව 59% ක් කියා සිටියහ. වසරකට පසුව, එම අගය 80% දක්වා ඉහළ ගොස් තිබුණි. සිංහලයින් බලය බෙදා හැරීමට අකැමති බවට කරන ලද ප්‍රචාර එයින්ම බොරු විය.

2016 දී අරඹන ලද ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථා ප්‍රතිසංස්කරණ ක්‍රියාවලියේ කොටසක් ලෙස පත්කළ මහජන නියෝජන කමිටුවේ ප්‍රධානියා වූයේ දිගු කලක් සමසමාජවාදියෙකු වූ ලාල් විජේනායකය. එය පැවැත්වූ පුළුල් මහජන උපදේශන මත පදනම්ව, ප්‍රමාණවත් හා අර්ථවත් බලය බෙදා හැරීමක් කමිටුව නිර්දේශ කළේය. වත්මන් අගමැතිනි ආචාර්ය හරිනි අමරසූරිය කමිටුවේ සාමාජිකාවක් වූවාය.

අලු‍ත් ව්‍යවස්ථාවක්

ජාතික ජන බලවේගය සිය ජනාධිපතිවරණ ප්‍රතිපත්ති ප්‍රකාශනයෙන් නව ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවක් පොරොන්දු වූ අතර, ඒ යටතේ පළාත් පාලන ආයතන, දිස්ත්‍රික්ක සහ පළාත් වෙත බලතල බෙදාහැරීමටත්, සියලු‍ ප්‍රජාවන්ට පාලනයේ කොටසක් ලබාදීමටත් එකඟ විය.

ජනාධිපති දිසානායකගේ ධුර කාලයේ දෙවන භාගයේදී ව්‍යවස්ථා ප්‍රතිසංස්කරණ ක්‍රියාවලිය ආරම්භ වන බව ආණ්ඩුවේ ප්‍රකාශකයන් සඳහන් කර ඇත. ප්‍රතිසංස්කරණ ප්‍රමාද නොකිරීම ඥානවන්ත වනු ඇත. ව්‍යවස්ථා ප්‍රතිසංස්කරණයට පුළුල් උපදේශන සහ සංවාදයක් ඇතුළත් වේ. අත්දැකීම්වලින් පෙනී යන්නේ වෙනත් ගැටලු මතු වීමට පෙර ඉක්මනින් සිදු කරන පුළුල් ප්‍රතිසංස්කරණ සාර්ථක වීමට ඉඩ ඇති බවයි. තුනෙන් දෙකක බහුතරය රඳවා ගැනීම හැකි වුවද, නව ව්‍යවස්ථාවකට ජනමත විචාරණයක් හරහා අනුමැතිය ද අවශ්‍ය බව අමතක නොකළ යුතුය. ආණ්ඩුවක ධුර කාලයේ අවසාන භාගයේ පැවැත්වෙන ජනමත විචාරණයක් නව ව්‍යවස්ථාවට වඩා ආණ්ඩුවේ ක්‍රියාකාරිත්වය පිළිබඳ ජනමත විචාරණයක් වනු ඇත. ඊළඟ මැතිවරණය කෙරෙහි ඇස් යොමු වී ඇති බැවින්, විරුද්ධ පක්ෂද අවස්ථාවාදීව කටයුතු කරනු ඇත.

පළාත් පාලන මැතිවරණයේදී ජාතික ජන බලවේගය පසුබෑමකට ලක් විය. එයින් ඈත් වූ බොහෝ ඡන්දදායකයින් රාජපක්ෂවරුන් සමඟ කලින් පෙළගැසී සිටි සිංහල ජාතිකවාදීන් බව පෙනේ. උතුරු නැගෙනහිර ප්‍රතිඵලවලින් ජාතික ජන බලවේගයට පාඩමක් තිබේ. ඉඩම් නිදහස් කිරීම, මාර්ග නැවත විවෘත කිරීම සහ බලෙන් ගත් ස්වර්ණාභරණ ආපසු ලබා දෙන බවට පොරොන්දු දෙමළ ජනතාවට ආකර්ෂණය නොවීය. සුමන්තිරන් විසින් දක්ෂ ලෙස නිර්මාණය කරන ලද “රට අනුරට, ගම අපට”‍ යන සියුම් පණිවිඩයේ සැබෑ අරුත වූයේ “කොළඹ පාලනය කරන්නේ කවුරු වුවත්, අපි අපේම ප්‍රදේශ පාලනය කළ යුතුය”‍ යන්නයි. එය දෙමළ ඡන්දදායකයින් අතර හොඳින් අනුනාද විය. පළාත් පාලන මැතිවරණයේදී ජාතික ජන බලවේගයේ පසුබෑම් ව්‍යවස්ථා ප්‍රතිසංස්කරණ සම්බන්ධයෙන් ප්‍රවේසම් තත්වයකට තල්ලු‍ නොකරනු ඇතැයි සිතමු.

ආණ්ඩුවේ අසාර්ථකවීම් නිසැකවම දක්ෂිණාංශය ශක්තිමත් කරනු ඇත. සමාජ සාධාරණත්වය වෙනුවෙන් පෙනී සිටින සමාජ-ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී විකල්පයක් වීමට අවස්ථාව ලැබුණද, ඊට සමගි ජන බලවේගය අසමත්වී ඇත. එක්සත් ජාතික පක්ෂය නැවත මතුවීමක් බලාපොරොත්තුවෙන් අඳුරේ සැඟවී සිටී. ශ්‍රී ලංකා පොදුජන පෙරමුණ තම දක්ෂිණාංශික, සිංහල ජාතිකවාදී ස්ථාවරයන්ටම අනුගත වේ. දක්ෂිණාංශික චින්තන කණ්ඩායම් කිහිපයක් මතු වී තිබේ.

වම දුර්වලවී බෙදී තිබුණද වමේ විකල්පයක අදාළත්වය සහ අවශ්‍යතාව එසේම පවතී. ලංකා සමසමාජ පක්ෂයට නැවත සමගිවූ පක්ෂයක් ලෙස සිය 90 වන සංවත්සරය සැමරීමට හැකි නම්, එය නැවත සමගිවූ ශක්තිමත් වමකට මග පාදනු නියතය. එය එන්.එම්. සහ අනෙකුත් පුරෝගාමී වමේ නායකයන්ට කරන ඉහලම ගෞරවය වනු ඇත.