අලුත් ව්‍යවස්ථාව ගැන ආණ්ඩුවට අලුත් උනන්දුවක් ඇතිවී තිබෙන බව පෙනෙයි. අලුත් ව්‍යවස්ථාව සම්බන්ධයෙන් මේ වන තෙක් සැකසුණු වාර්තා කිහිපයක් පසුගියදා පාර්ලිමේන්තුවට ඉදිරිපත් කරනු ලැබුවේ ඒ උනන්දුවේ ප්‍රතිඵලයක් වශයෙනි.
එහෙත්, තවමත් ව්‍යවස්ථාවේ කෙටුම්පතක් නිමකර නැත. ඒ නිසා, රාජපක්‍ෂවරුන් ඇතුළු ජාතිවාදීන්, අලුත් ව්‍යවස්ථාවේ තිබෙන දේ යැයි කියමින් මවා පාන ෆෙඩරල් බිල්ලා ඇතුළු අනෙකුත් තුන්බියට කිසිම පදනමක් ද නැත.
ආණ්ඩුව අලුත් ව්‍යවස්ථාව දැන් එළියට දමන්නට හදන්නේ ඇයි?
මේ වන විට ගෙවී යන්නේ එක්සත් ජාතික පෙරමුණු ආණ්ඩුවේ හතරවැනි අවුරුද්දයි. තමන්ගේ ධුර කාලයේ හතරවැනි අවුරුද්ද වන විට, අලුත් ව්‍යවස්ථා කෙටුම්පතක් ගෙනැවිත් නීතිගත කරගත් රටක් ගැන අසන්නට නැත. අලුත් ව්‍යවස්ථා ගැන මහජන වරමක් පතන ආණ්ඩු, තමන් බලයට පැමිණ පළමු-දෙවැනි අවුරුදු තුළ අලුත් ව්‍යවස්ථා නීතිගත කරගැනීමට කටයුතු කරයි. එසේ නොවීනම්, ආණ්ඩුවේ ධුර කාලයේ මැද හෝ අග හෝ වන විට ස්වාභාවිකව ඇතිවන ජනප්‍රියත්වයේ පහළ බැසීම විසින් අලුත් ව්‍යවස්ථාවක් ඇතිකර ගැනීමට ඒ ආණ්ඩුවට තිබෙන අවස්ථා ක්‍රමයෙන් පැහැරගනු ලබයි.
1994දී බලයට පත්වුණු චන්ද්‍රිකා බණ්ඩාරනායක මහත්මියගේ ආණ්ඩුවද අලුත් ව්‍යවස්ථා කෙටුම්පත ඉදිරිපත් කළේ 2008 තරම් පසු කාලයකදීය. ඒ වන විට ආණ්ඩුව කෙරෙහි මහජනතාව තුළ ස්වාභාවිකවම ඇතිවී තිබුණු විකර්ෂණය නිසා ව්‍යවස්ථාව නීතිගත කරගැනීමට නොහැකි විය.
2015 පත්වුණු එජාපෙ ආණ්ඩුවටද අලුත් ව්‍යවස්ථාවක් ගෙනඒමට අවශ්‍ය තරම් මහජන වරමක් තිබුණි. විධායක ජනාධිපති ක්‍රමය අහෝසි කර, රාජ්‍ය ව්‍යුහය ප්‍රතිසංස්කරණය සඳහා අලුත් ව්‍යවස්ථාවක් අවශ්‍ය බව පැහැදිලිය. වෙන එකක් තියා මහින්ද රාජපක්‍ෂගේ 2015 ජනාධිපතිවරණ ප්‍රතිපත්ති ප්‍රකාශයේද අලුත් ව්‍යවස්ථාවක් ගැන පොරොන්දුවක් ඇතුළත් විය.
වර්තමාන ජනාධිපතිවරයා ධුරයට පත්වී, අවුරුද්දකට පසුව, 2009 ජනවාරි 9වැනි දින, මහත් උත්කර්ෂයෙන් අලුත් ව්‍යවස්ථාවක් හැදීමේ ක්‍රියාවලිය පටන්ගත්තේය. ඒ මුළු පාර්ලිමේන්තුවම ව්‍යවස්ථා සම්පාදක මණ්ඩලයක් බවට පත්කිරීමෙනි. පාර්ලිමේන්තුව නියෝජනය කරන පක්‍ෂවල නියෝජිතයන්ගෙන් සැදුණු මෙහෙයුම් කමිටුවක්ද පත්කරගනු ලැබීය. ඊට අමතරව, විවිධ ක්‍ෂෙත්‍රවලින් ව්‍යවස්ථාවට ඇතුළත් විය යුතු ප්‍රතිපාදන යෝජනා කරනු වස්, පාර්ලිමේන්තු මන්ත්‍රීවරුන්ගෙන් හැදුණු අනුකමිටු හයක්ද පත්කරනු ලැබීය. ආරම්භයේ සිට මේ වන තෙක් මෙහෙයුම් කමිටුව 83 වාරයක් රැස්වී ඇති බවද දැනගන්නට තිබේ. ව්‍යවස්ථාවේ මූලික රාමුව සකස් කිරීම සඳහා දහදෙනකුගෙන් සැදුණු විශේෂඥ කමිටුවක්ද පත්කෙරුණු අතර, ඔවුන්ගේ වාර්තාවද දැන් පාර්ලිමේන්තුවට ඉදිරිපත් කරනු ලැබ තිබේ. ඊටත් අමතරව දිස්ත්‍රික්කයෙක් දිස්ත්‍රික්කයට ගොස්, මහජනතාවගේ අදහස් එකතු කරගැනීම සඳහා නීතිඥ ලාල් විජේනායකගේ මූලිකත්වයෙන් මහජන අදහස් විමසීමේ කමිටුවක් පත්කරන ලද අතර, ඔවුන්ගේ වාර්තාවද නිකුත් වී තිබේ.
මේ ආකාරයට, 2009 ජනවාරි 9 වැනිදා පටන්, අලුත් ව්‍යවස්ථාවක් හැදීමේ ක්‍රියාවලිය කිසියම් දුරකට ගමන් කර තිබේ.
එහෙත්, මේ ක්‍රියාවලිය තුළ කැපී පෙනෙන ලක්‍ෂණය නම්, අලුත් ව්‍යවස්ථාව හැදීමේ ක්‍රියාවලිය, ඊට අවශ්‍ය වේගයෙන් ඉදිරියට ගෙනයෑමට ජනාධිපති මෛත්‍රීපාල සිරිසේනවත්, අගමැති රනිල් වික්‍රමසිංහවත් දේශපාලන අධිෂ්ඨානයක් නොදැක්වීමයි. මේ ආණ්ඩුවට අවුරුදු හතරක් පිරෙන අවස්ථාව වන විටත්, අලුත් ව්‍යවස්ථාව ගැන තිබෙන බලාපොරොත්තුව ඉතාම අල්ප වීමට බලපෑ ප්‍රධාන සාධකය මේ නායකයන් දෙදෙනාගේ අධිෂ්ඨාන විරහිත බවයි.
ජනාධිපති සිරිසේන, අලුත් ව්‍යවස්ථාව ගැන, 2009 ජනවාරි 9 වැනිදා, පාර්ලිමේන්තුව පළමුවරට ව්‍යවස්ථා සම්පාදක මණ්ඩලය ලෙස රැස්වුණු දා බරසාර කතාවක් පැවැත්වූ නමුත්, මේ වන තෙක් එම ව්‍යවස්ථාව වෙනුවෙන් කිසිම දිනක ඍජුව පෙනී නොසිටියේය. එසේ පෙනී නොසිටීම ගැන විමසන්නන්ට ඔහු දුන් කෝකටත් තෛලය පිළිතුර වුණේ. ‘කෝ, අලුත් ව්‍යවස්ථාවේ කෙටුම්පතක්වත් තාම මට ලැබිලා නැහැනේ. එහෙම තත්ත්වයක් යටතේ ව්‍යවස්ථාව ගැන කතා කරන්නේ කොහොමද’ කියන ලිස්සනසුලු පිළිතුරයි. ඇත්ත වශයෙන්ම, ව්‍යවස්ථා සැකසුම් ක්‍රියාවලිය ගමන් කරන්නේ කොහොමද කියා ඔහු කිසිම විටෙක හොයා බැලූ බවක්ද දැනගන්නට නැත. ඔහු කළ එකම කාර්යය, ව්‍යවස්ථාව ගෙනඒම එජාපෙ ආණ්ඩුවේ වගකීමක් හැටියට පෙන්වා පැත්තකට වී සිටීමයි. එහෙත් එය අහිංසක පැත්තකට වී සිටීමක් නොවීය. ව්‍යවස්ථා සම්පාදක ක්‍රියාවලියේ මුල් අවස්ථාවේ එහි ඇතුළත්විය යුතු කරුණු සම්බන්ධයෙන් දේශපාලන පක්‍ෂයක් වශයෙන් ශ්‍රී ලංකා නිදහස් පක්‍ෂය, තම අදහස් දුන්නේ හැකි තරම් ප්‍රමාද කොටය. එහි තේරුම, ජනාධිපතිවරයා වතුර යටින් ගින්දර ගෙනයමින්, ව්‍යවස්ථා සම්පාදක ක්‍රියාවලිය ආපස්සට අදින්නට වුවමනාවෙන්ම කටයුතු කළ බවයි.
අගමැති රනිල් වික්‍රමසිංහද හිටියේ හොරගල් අහුලමිනි. ඔහුද කිසිම අවස්ථාවක අලුත් ව්‍යවස්ථාව ගැන බලවත් පෙනීසිටීමක් නොකළේය. එය පාර්ලිමේන්තුවේ ව්‍යවස්ථා සම්පාදක මණ්ඩලයේ හා මෙහෙයුම් කමිටුවේ වැඩක් හැටියට පෙන්වා, ඒ පිළිබඳ සාකච්ඡා වැසුණු දොරවල් සහිත කාමරවලට කොටුකරනු ලැබිණ. ඒ කාමර ඇතුළතදී අගමැති වික්‍රමසිංහ යම් ක්‍රියාශීලීත්වයක් පෙන්වුවත්, මහජනතාව ඉදිරියේ නම් ඔහු ව්‍යවස්ථාවක් වෙනුවෙන් පෙනීසිටියේ නැත. මේ නායකයන් දෙදෙනාගේ කරහැරීම මත, ව්‍යවස්ථා සම්පාදක ක්‍රියාවලිය ගියේ ඉබි ගමනිනි. එය අයිතිකාරයකු නැති තත්ත්වයෙන් ඇදි ඇදී යමින් තිබිණ.
ඒ අතරේ 19වැනි සංශෝධනය ගෙනැවිත් ව්‍යවස්ථාවේ තිබෙන විධායක ජනාධිපති බලතල යම් දුරකට අඩුකරන්නට පියවර ගත් බවද ඇත්තය. එහෙත්, ඇත්ත වශයෙන්ම යා යුතු දුර එපමණක් නොවේ. විධායක ජනාධිපති ක්‍රමය සම්පූර්ණයෙන්ම අහෝසි කර පාර්ලිමේන්තුවට බලය පැවරෙන අලුත් ව්‍යවස්ථාවක් නිර්මාණය කරගත යුතුව තිබුණි.
ජනතා විමුක්ති පෙරමුණ විධායක ජනාධිපති ක්‍රමය අහෝසි කිරීම සඳහා 20වැනි සංශෝධනයක් පිළිබඳ යෝජනාව ගෙනෙන්නේ ඒ අතරය. එය පෞද්ගලික මන්ත්‍රීවරයකුගේ යෝජනාවක් හැටියට ගෙනඑන ලද්දකි. පාර්ලිමේන්තු සම්ප්‍රදාය තුළ, ආණ්ඩුවක් වෙනුවෙන් එහි ඇමතිවරයකු ඉදිරිපත් කරන පනත් කෙටුම්පතක් හැරෙන්නට, පෞද්ගලික මන්ත්‍රීවරයකුගේ පනත් කෙටුම්පතක් නීතිගත වීම දක්වා ගමන්කරන්නට පහසු නැත. පෞද්ගලික පනත් කෙටුම්පතකට, ආණ්ඩුවේ සහාය ලැබේ නම් පමණක් ඉදිරිය ගැන කිසියම් ආකාරයකවත් බලාපොරොත්තු තබාගත හැකිය. ජවිපෙට විසිවැනි සංශෝධනය ගෙනඑන්නට සිදුවුණේම, ප්‍රධාන පක්ෂ දෙක තම පොරොන්දුව අමතක කිරීම නිසා බව කිවයුතුය.
ජවිපෙ, 20 වැනි සංශෝධනය ගෙන ආ අවස්ථාවේ පාර්ශ්ව දෙකක සහාය ඊට වැදගත් විය. ඒ එජාපෙ ආණ්ඩුවේ සහ දෙමළ ජාතික සන්ධානයේ වශයෙනි. ඒ මොහොතේ, එජාපෙ ආණ්ඩුවද විධායක ජනාධිපති ක්‍රමය අහෝසි කරන්නට කැමැත්තෙන් 20 සංශෝධනයට සහාය දෙන බව කීවේය. දෙමළ ජාතික සන්ධානය, බලාපොරොත්තුවූ දෙයක් නොවේ, විස්ස. ඔවුන්ට අවශ්‍ය වන්නේ තමන්ගේ පළාත්වලට වැඩි බලතල සහිත බලය බෙදීමේ ක්‍රමයක් ඇති අලුත් ව්‍යවස්ථාවකි. එහෙත්, දෙමළ ජාතික සන්ධානය, කිසිවිටෙකත් විස්සට විරුද්ධ වුණේ නැත. ඔවුන් දිගින් දිගටම කිව්වේ, විධායක ජනාධිපති ක්‍රමය පමණක් අහෝසි කිරීම තමන්ගේ අරමුණ නොවන නමුත්, විසි වැනි සංශෝධනයට පාර්ලිමේන්තුවේදී සහාය දීම ගැන සලකා බැලිය හැකි බවය. මහින්ද රාජපක්‍ෂ පවා, විස්ස නීතිගත වුණොත්, මහ මැතිවරණයකින් ජයගෙන අගමැති හැටියට පාර්ලිමේන්තුවේ අසුන්ගන්නට අවස්ථාව ලැබෙන නිසා, විස්ස ගැන හිටියේ සහායෝගී ස්ථාවරයකය. විමල් වීරවංශ වැන්නන් ඊට විරුද්ධ වුණද, මහින්ද රාජපක්‍ෂ ඇතුළු පිරිස ඊට කොන්දේසි සහිත සහායක් ලබාදෙන තැනක සිටියෝය. කොන්දේසිය හැටියට ඉදිරියට ආවේ, විස්ස සම්මත වුණු පසුව පාර්ලිමේන්තුව විසුරුවා හැරීමේ එකඟතාවයි.
එහෙත්, දැන් විස්ස යටපත් වී, අලුත් ව්‍යවස්ථාව ඉදිරියට පැමිණ තිබේ. මනුවර්ණට පෙනෙන ආකාරයට, එසේ වන්නේ, විධායක ජනාධිපති ක්‍රමය අහෝසි කිරීමට එජාප නායකයා දක්වන අකමැත්ත නිසාය. අගමැති රනිල් වික්‍රමසිංහගේ අරමුණ මීළඟ ජනාධිපති වීමයි. විසිවැනි සංශෝධනය ඉදිරියට ගෙනගියහොත්, ඒ අවස්ථාව ගිලිහී යයි. මේ නිසා, කෝඳුරු තෙල් හත්පට්ටයක් වන සම්පූර්ණ ව්‍යවස්ථා සංශෝධනය දැන් ඉදිරියට ගෙනැවිත් තිබේ.
එජාපෙය කියන්නේ, ඔක්තෝබර් 26න් පසු ඇතිවුණු අර්බුදය ජයගැනීමට දෙමළ ජාතික සන්ධානය සහාය දුන් නිසා, ඔවුන්ගේ ඉල්ලීම වන අලුත් ව්‍යවස්ථාව ගෙන එන්නට සිදුවන බවයි. විසිවැනි සංශෝධනය පමණක් ගෙන එනවාට දෙමළ සන්ධානය කැමැත්තක් නොදක්වන බවයි. එහෙත්, දෙමළ සන්ධානය විසිවැනි සංශෝධනයට සහාය දෙන්නට කැමැත්තෙන් සිටි බව මේ හරහා එජාපය අමතක කරයි.
මේ මොහොතේ අලුත් ව්‍යවස්ථාවක් සාර්ථක කරගන්නට ඇත්තේ අවම ඉඩකි. හෝ ඉඩක් ඇත්තේම නැත. එකක්, අවුරුදු හතරක් ගතවන්නට ආසන්න වද්දීත්, තවමත් ව්‍යවස්ථාවේ කෙටුම්පතක්වත් සකසා ගන්නට හැකිවී නැත. විශේෂඥ මණ්ඩලය තුළ පවා, ව්‍යවස්ථාවේ හැඩය ගැන ඇත්තේ බෙදුණු අදහස්ය. පාර්ලිමේන්තුවට පසුගිය දා ඉදිරිපත් කැරුණේද කෙටුම්පතක් නොව, ඊට අදාළ කරගත හැකි විවිධ යෝජනා සමූහයක් පමණකි. මේ සියලු ප්‍රමාදයන්ට හා අඩුලුහුඬුකම්වලට වගකිව යුත්තේ එක් පැත්තකින් ජනාධිපතිවරයා වන අතර, ඊටත් වඩා අගමැතිවරයාය.
අනෙක්, ව්‍යවස්ථා සම්පාදක ක්‍රියාවලිය මේ මොහොත වන විට බොහෝ දුෂ්කර එකක් බවට පත්ව තිබීමයි. කවදා හෝ සැකසෙනු ඇතැ’යි සිතිය හැකි ව්‍යවස්ථා කෙටුම්පතට වුණත් පාර්ලිමේන්තුවේදී තුනෙන් දෙකක අනුමැතියක් ලබාගැනීම දුෂ්කරය. ඒ අතර පාර්ලිමේන්තුව තුළත් ඉන් පිටත මහජන අවකාශයේදීත්, අලුත් ව්‍යවස්ථාව ෆෙඩරල් ව්‍යවස්ථාවක් හැටියට, පරණ තැටියම නැවතත් වාදනය කරමින් තිබේ. එහෙත්, ඒ අමූලික චෝදනාවට නිසි පිළිතුරු දෙන්නට වගකීමකින් ආණ්ඩුවේ කිසිවකු ඉදිරිපත් වන බවක් පෙනෙන්නට නැත. යම් හෙයකින් ජනමත විචාරණයක් පැවැත්වෙන තත්ත්වයට ව්‍යවස්ථා කෙටුම්පත දුරදිග ගියහොත්, ඊට එරෙහිව එන මේ ෆෙඩරල් චෝදනාව නරක අන්දමින් බලපාන බව අලුතෙන් කිවයුතු නොවේ. ව්‍යවස්ථාවේ කෙටුම්පතක් නැතිවුණත්, තමන් ගෙනෙන්නට හදන්නේ ෆෙඩරල් ව්‍යවස්ථාවක් නොවේයැයි කියමින් ඒ වෙනුවෙන් පෙනීසිටින ඇමැතිවරයකු, මන්ත්‍රීවරයකු ආණ්ඩුව ඇතුළෙන් සොයා ගැනීම පහසු දෙයක් නොවේ. සියල්ලෝම ඊයේ පෙරේදා තමන්ට ලැබුණු ඇමතිකම්වල ඉදිරි වැඩකටයුතු සැලසුම්කරමින් සිටිති.
මේ තත්ත්වයට මත, අලුත් ව්‍යවස්ථාව නීතිගත කරගැනීම ප්‍රායෝගිකව කළ නොහැකි බව අගමැතිවරයා හොඳින්ම දන්නේය. එහෙත්, එය සඟවා, ඔහු කියන්නේ අලුත් ව්‍යවස්ථාව ගෙන එන බවය. ඒ සැඟවීම තුළ ඇත්තේ, විස්සත් නීතිගත නොවන, අලුත් ව්‍යවස්ථාවකුත් නොඑන තත්ත්වයකි. එනම්, විධායක ජනාධිපති ධුරය තවදුරටත් මේ ආකාරයෙන්ම පැවතීමයි. එසේ පැවතුණහොත් පමණක් තමාගේ ජනාධිපති සිහිනයට ඉඩක් ලැබෙන නිසා වික්‍රමසිංහට අවශ්‍ය වන්නේ, කළ නොහැකි දේවල් ඉස්සරහට දමමින්, මේ ගන්ධබ්බ පිළිවෙතම තවදුරටත් පවත්වා ගැනීමයි.■
අලුත් ව්‍යවස්ථාවත් නැති, විස්සත් නැති රනිල්ගේ සිහිනය
ගෝඨාභය ලෑස්ති කුමටද? ව්‍යවස්ථාව
තමා අනාගත ජනාධිපතිවරයා හැටියට දැකීමට ඉතසිතින් ප්‍රාර්ථනා කරන්නන්ට, හප හපා ඉන්නට හැකි චූවිංගම් එකක් ගෝඨාභය රාජපක්‍ෂ පසුගියදා බෙදාදුන්නේය. ඒ, ජනාධිපතිවරණයට තමා සූදානම් බවට ඉඟියකි.
එහෙත්, ඒ කතාව ප්‍රායෝගිකව ඉටුකර ගැනීම ඒ තරම් පහසු නැති බව ඔහුත්, ඔහුට වඩා ඔහුගේ අයියා, මහින්ද රාජපක්‍ෂත් දනියි. ඔහුගේ අයියා, මේ වන විටත්, ඊළඟ ජනාධිපතිවරණයට අපේක්‍ෂකයා හැටියට මෛත්‍රීපාල සිරිසේන මහතා ඉදිරිපත් කරන බවට ඔහුට පොරොන්දුවක් දී ඇති බවට සැක නැත. එසේ පොරොන්දුවක් දී නැතිනම්, තමාගේ මුළු දේශපාලන ජීවිතයම අඳුරේ හෙළාගනිමින්, නීත්‍යනුකූල අගමැතිවරයකු ධුරයෙන් පහකර, නීත්‍යනුකූල ආණ්ඩුවක් විසුරුවා හැර, ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාව අමුඅමුවේ උල්ලංඝනය කරමින් දේශපාලන වශයෙන් සියදිවි නසාගැනීමට, 2018 ඔක්තෝබර් 26 වැනිදා සිරිසේන ජනාධිපතිවරයා යන්නේ නැත.
ජනාධිපති සිරිසේන මුලින්ම උත්සාහ කළේ, ඊළඟ ජනාධිපතිවරණයට එක්සත් ජාතික පක්ෂයේ සහයෝගය ඇතිව අපේක්‍ෂකයා හැටියට ඉදිරිපත් වන්නටය. ඒ ඉල්ලීම එජාපය විසින් ප්‍රතික්‍ෂෙප කරන ලදි. ඒ තත්ත්වය මත යන එන මඟක් නැතිව සිටි සිරිසේන මහතා, අවුරුදු තුනක් තිස්සේ තමාගේ පරම හතුරා ව සිටි මහින්ද රාජපක්‍ෂ වෙත හැරුණේය. ලෝක අපවාදයට යහමින් පාත්‍රවෙමින්, නීති විරෝධී ලෙස මහින්ද රාජපක්‍ෂ අගමැති පුටුවේ වාඩිකරවන්නට සිරිසේන ජනාධිපතිවරයා කල්පනා කළේ, ඊළඟ ජනාධිපතිවරණයේදී පොදුජන පෙරමුණ හා ශ්‍රීලනිපය එකතුව තමාට ජයගත හැකියැයි කියන විශ්වාසය මත බවට සැකයක් නැත. ඔහු දැනටමත් ජනාධිපතිවරණ ප්‍රචාරක ව්‍යාපෘතිය ආරම්භ කර තිබේ. ත්‍රිපිටකය ජාතික උරුමයක් බවට පත්කිරීමේ සිට භික්‍ෂූන්ගේ හිත දිනා ගැනීමේ ව්‍යාපෘති රාශියක් දැන් ඔහු අරඹා තිබේ. අලි ජාවාරමේ යෙදුණු අපරාධකාරී භික්‍ෂූන් වෙනුවෙන් පෙනීසිටීම එහි එක් කොටසකි. හමුදා සාමාජිකයන්ගේ පවුල්වල ලක්ෂ 10ක පමණ ඡන්ද සහතික කර ගැනීම සඳහා, ඝාතන, පැහැරගැනීම් ඇතුළු විවිධාකාර අපරාධවල යෙදුණු හමුදා සාමාජිකයන්, ‘රණවිරු’ ලේබලය අලවා ඔහු වන්දනා කරමින් සිටියි. රටේ නීතිය කඩකර අපරාධ කළ ආරක්‍ෂක මාණ්ඩලික ප්‍රධානියා තවදුරටත් තනතුරේ තබාගෙන සිටියි. මානව හිමිකම් චෝදනාවලට ලක්වුණු ශවීන්ද්‍ර සිල්වා, යුද හමුදාවේ මාණ්ඩලික ප්‍රධානී බවට පත්කර තිබේ. මේ විදියට, ඊළඟ ජනාධිපතිවරණය තමාගේ මුළු ජීවිතයම බවට පත්කරගෙන සිටින මෛත්‍රීපාල සිරිසේන මහතාගේ සිහිනය බොඳකරන්නට ගෝඨාභය රාජපක්‍ෂ හේතුවනු ඇද්ද? ඉදිරියේදී බලාගත හැකිය.
‘මං සූදානම්’ කතාව රසකර විඳිමින් සිටින ඊනියා වියතුන්ට හා උත්කර්ෂයෙන් එය වාර්තාකරන මාධ්‍යවලට හසු නොවුණු, නැතිනම් ඔවුන් වුවමනාවෙන්ම වසංකරන කොටසක් ගෝඨාභය රාජපක්‍ෂගේ එකී ‘වියත්මග’ කතාවේ තිබේ. මේ විදියටය.
‘අද අපි සමාජයේ කතාකරනවා පුද්ගලයන්ගේ අයිතිවාසිකම් ගැන. පුද්ගලයන්ගේ අයිතිවාසිකම් අවශ්‍යයි… බටහිර රටවල් ගෙනගිය ලිබරල් ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය තුළ තියෙන පුද්ගලයන්ගේ අයිතිවාසිකම් ගැන තමයි ගොඩක් අය කතාකරන්නේ. අවුරුදු විස්සක් විතර වෙනකම් අපිව බලාගන්නේ අම්මලා තාත්තලා. ඔවුන් අපිව බලාගන්නකොට, අපේ සංස්කෘතිය, පවුල, ගම, රට ගැන අවුරුදු විස්සක් වෙනකොට අපේ ඇඟ තුළට කාවැදිලා ඉවරයි. අපි විශ්වවිiාලයට ගිහිල්ලා පිටවෙලා වෙනත් අයිතිවාසිකම් ගැන කතාකළත්, අපේ හදවත තුළ අපේ සංස්කෘතිය, රට, අපේ ඉතිහාසය කියන මේ දේවල් කාවැදිලා ඉවරයි. ඒවා අපෙන් අහක් කරන්නට පුළුවන්කමක් නැහැ. නමුත් අපි සමාජ සත්වයන්. අපි පුද්ගලයන් නෙවෙයි. අපි සමාජයක් තුළ හැදුණු අය. පුද්ගලයන් වශයෙන් හැදුණු අය නෙවෙයි. පුද්ගලයන් හැටියට හැදුණු අය හැටියට තේරුම් අරගෙන තමයි, විවිධ පුද්ගලයන්ගේ විවිධ අයිතිවාසිකම්, පෞද්ගලික මානව අයිතිවාසිකම් ගැන කතා කරන්නට ගිහිල්ලා තමයි අද හුඟක් රටවල් මුහුණු පාලා තියෙන (ප්‍රශ්නය). නමුත් ආසියාවේ දියුණු හැම රටකම හැම නායකයෙක්ම ජාතිකත්වය ගැන රට ගැන, ජනතාව අතරට ගෙනිහිල්ලා තමයි රට දියුණු කරලා තියෙන්නේ. වඩාත්ම වැදගත් වෙන්නේ මේ කාරණා අපි තේරුම් අරගෙන, වෘත්තිකයන් හැටියට, අපි ජනතාවගේ ප්‍රශ්න ඒ විදියට හඳුනාගෙන, පුද්ගලයන්ගේ අයිතිවාසිකම්වලට වඩා සමාජයක් තුළ, රට තුළ තිබෙන ප්‍රශ්න හඳුනාගෙන, ඒවා ගැන ජනතාව දැනුවත් කිරීමෙන් තමයි අපි බලාපොරොත්තු වන තැනට ගමන් කරන්න පුළුවන් වෙන්නේ. මේ අවුරුද්ද ඉතාමත්ම වැදගත් අවුරුද්දක්, මේ අවුරුද්දේ ජනාධිපතිවරණයක් තියෙන්නට ඕනෑ. මම නම් මේකට ලෑස්තියි, ඔබත් ලෑස්ති නම්.’
මේ පුරාජේරු කතාව තුළ තිබෙන බිහිසුණු තර්ජනය හඳුනාගත යුතුය. ගෝඨාභය ජනාධිපති ‘වෙයි නම්’, ලංකාව පත්වනු ඇත්තේ, පුද්ගලික අයිතිවාසිකම් නොසලකා හරින සමාජයක් බවටය. ‘ගෝඨාභය ජනාධිපති’ මහජනතාවගේ පුද්ගලික අයිතිවාසිකම් උදුරාගනු ඇත.
ලෝකයේ, බොහෝ ඒකාධිපතියන්ගේ, මානව අයිතිවාසිකම් පිළිබඳ අදහස මෙයයි. සිංගප්පූරුවේ ලී ක්වාන් යූ, මැලේසියාවේ මහතීර් මොහොමඞ් වැනි මේ කාලයේ අධිකාරිවාදී පාලකයන්ගේ දෙසුම්ද මේ වචනම රැගත් ඒවායි. ලී ක්වාන් යූගේ සිංගප්පූරුවේ, මහතීර්ගේ මැලේසියාවේ පුද්ගලයන්ගේ නිදහසට තැනක් නොවීය. හෘදය සාක්‍ෂියේ නිදහසට, කතාකිරීමේ නිදහසට, යාමේ ඊමේ නිදහසට, මාධ්‍ය නිදහසට, වෘත්තීය සමිති, සමාගම් පැවැත්වීමේ නිදහසට ඉඩක් තිබුණේ නැත. අන්තිමට ජීවත්වීමේ නිදහසටද ඉඩක් තිබුණේ නැත. ‘රට ගොඩගන්නට ආ ඊනියා නායකයා’ එකම මග පෙන්වන්නා විය. ඔහුගේ වචනයට පිටතින් කිසිවක් නැත. විසම්මුතිය නැත. විරුද්ධ පක්ෂ, විරුද්ධ මතවාද නැත. හැමෝම ජාතිකත්වය පදනම් කරගෙන නායකයා කියන විදියට රට ගොඩනගන්නට දායක විය යුතුය. ඇත්තේ එකම වහල් සමාජයකි. රුසියාව, චීනය, සිංගප්පූරුව, මැලේසියාව වැනි මිනිස් අයිතිවාසිකම් පාගා දමා, ඊනියා සංවර්ධනය, ඊනියා ජාතිකත්වය ගොඩනැගූ රටවල පාලන මොඩලය, ගෝඨාභය රාජපක්‍ෂ මේ කියන මොඩලයමය. අනාගත ලංකාවත් එසේ වනු ඇද්ද?
ලෝකයේ මානව අයිතිවාසිකම්වලට එරෙහිව යන, අධිකාරිවාදී පෙරදිග හා අග්නිදිග ආසියාතික රටවල් තුළ ගොඩනැගුණු මේ පුද්ගල අයිතිවාසිකම් පිටුදැකීමේ පිළිවෙත හැඳින්වෙන්නේ ‘ආසියානු සාරධර්ම වාදය’ ලෙසිනි. ආසියාවේ තිබෙන ඊනියා ජාතිකත්වය හා සාමූහිකත්වය උත්කර්ෂයට නංවා, පුද්ගලයන්ගේ අයිතිවාසිකම් පාගාදැමීමට යොදාගත් අදහස් සමූහය එකට ගත්කල එලෙස හැඳින්වෙයි. මේ අදහස්වල ඇති විනාශකාරී බව නිසාම, 1993දී ඔස්ටි්‍රයාවේ වියනා නුවරට රැස්වුණු එක්සත් ජාතීන්ගේ සාමාජික රටවල්, පුද්ගලික හා සමාජ අයිතිවාසිකම් හරි හරියට මිනිසුන්ට තිබිය යුතුයැයි තීරණය කළේය.
අද ගෝඨාභය රාජපක්‍ෂ කරන්නට හදන්නේ ඒ ශිෂ්ට සම්මතය පිටුදකිමින්, අධිකාරිවාදී ගොදුරුබිමක් බවට ලංකාව පත්කරන්නට ලෑස්ති වීම බව නම් පෙනෙයි.■
සුසිල්ගේ කාලයේ ආහාර ප්‍රමිතිය අසමත්
දේශයකින් ආනයනය කොට අප ආහාරයට ගන්නා ආහාර වර්ගයක්, ප්‍රමිතියෙන් යුතු යැයි මූලික විශ්වාසයක් අපට ඇත. සැමන් ටින් එකක්, මාගරින් වර්ගයක් හෝ ආනයනය කළ අල කිලෝවක් අප මිලදී ගන්නේ ඒ විශ්වාසය ඇතිවය. ශ්‍රී ලංකා ප්‍රමිති ආයතනය මෙවැනි ආහාර වර්ග ආනයනය කරද්දි, ඒවායේ ප්‍රමිතිය පිළිබඳව පරීක්ෂා කළ යුතුය. ඒ අනුව පිරිසිදු ආහාර ලැබෙන්නේයැයි අපි අනුමාන කරන්නෙමු.
එහෙත් ආනයනය කළ ආහාරයක් විෂ වූ අවස්ථා ඕනෑ තරම් වාර්තා වී ඇත. එවැනි ආහාර නිසා පුංචි බඬේ අමාරු ආදිය ඇතිවූ අවස්ථා පිළිබඳවද අත්දැකිම් ඇත. ඇතැම්විට එවැනි ක්ෂණික විෂ වීම් සිදු නොවී, දීර්ඝ කාලීනව සිරුරට බලපෑ අවස්ථාද තිබිය හැකිය. ශ්‍රී ලංකා ප්‍රමිති ආයතනයට ආනයනය කරන සියලු ආහාර පිළිබඳ වගකීම දැරිය හැකිද යන්න ගැටලු‍වකි. ආනයනය කරන සියළු ආහාර ප්‍රමිති ආයතනය විසින් පරීක්ෂාවට ලක් කරනවාද යන්න ගැටලු‍වකි. ඇත්තෙන්ම පසුගිය වසර කිහිපයක් තිස්සේම විගණකාධිපති දෙපාර්තමේන්තුව විසින් පෙන්වා දී ඇත්තේ ශ්‍රී ලංකා ප්‍රමිති ආයතනය ඒ ප්‍රමිතිය පිළිබඳ වගකීම ගත හැකි තත්වයේ නොමැති බවය.
2017 වර්ෂය තුළ විදේශීය නිෂ්පාදන සමාගමකින් අවස්ථා 49 කදී ඇමෙරිකන් ඩොලර් 7,878,766 ක් වටිනා ටින් මාළු කිලෝ ග්‍රෑම් 2,406,088 ක් සඳහා නියැදි පරීක්ෂණ සිදු කර තිබේ. කෙසේ වෙතත් ඒ අතරින් අවස්ථා 42 කදී හෙවත් ආනයනය කළ කිලෝග්‍රෑම් 2,019,581 ක් සම්බන්ධයෙන් බැර ලෝහ පරීක්ෂාවක් සිදුකර තිබුණේ නැත. ඒ සියළු ටින්මාළු අප ආහාරයට ගෙන ඇත්තේ අපගේ ශරීරයට බැරලෝහ ඇතුළු වෙනවාද නැද්ද යන්න පිළිබඳව සහතිකයක් නොමැතිවය. සිරුරට බැර ලෝහ ඇතුළුවීම ලොව භයානකම රෝග සඳහා හේතුකාරයක් බව අමුතුවෙන් සිහිපත් කල යුතු නැත.
මේ සටහන 2017 වර්ෂයට අදාළව නිකුත් වූ විගණකාධිපති වාර්තාවෙහි ඇති කරුණු බොහොමයක් අතරින් කිහිපයකි. ඒ අනුව 2017 වර්ෂයේදී විදේශීය නිෂ්පාදන සමාගමකින් අවස්ථා 28 කදී ආනයනය කරන ලද මාගරින් කිලෝග්‍රෑම් 607,800 ක් සඳහා බැර ලෝහ පරීක්ෂාව සිදු කර තිබුණේ නැත. ඒ අතරිනුත් අවස්ථා 14 කදී ආනයනය කළ මාගරින් කිලෝග්‍රෑම් 306,600ක් සඳහා ක්ෂුද්‍රජීවී පරීක්ෂාව සිදුකර තිබුණේ නැත.
2017 වසරේදී ආනයනය කරන ලද භාණ්ඩ තොග 344 ක් සම්බන්ධයෙන් නියැදි ලබාගෙන තිබුණත් එම භාණ්ඩ තොගවල පරීක්ෂණ වාර්තා 2018 අගෝස්තු මාසය දක්වා ලබාදී තිබුණේ නැත. එම තොගවලින් 97ක් වෙළෙඳපොළට නිකුත් කර තිබෙන බව විගණකාධිපති දෙපාර්තමේන්තුව පෙන්වාදෙයි. පරීක්ෂණ වාර්තා නැතිවම එම භාණ්ඩ සාමාන්‍ය ජනතාව විසින් පරිභෝජනයට ගෙන තිබුණි.
මෙවැනි අඩුපාඩු රැසක් 2016 වර්ෂයට අදාළ විගණකාධිපති වාර්තාවෙන්ද, විශේෂ විගණන වාර්තාවකින්ද පෙන්වා දී තිබුණි. ප්‍රමිති ආයතනයට අවශ්‍ය නිලධාරීන් නොමැති බවද එම වාර්තාවලින් වැඩිදුර පෙන්වා දී තිබුණි. එහෙත් මැති ඇමතිවරුන්, තමන් යටතේ තිබෙන ආයතන සම්බන්ධ විගණන වාර්තා නිකමටවත් පෙරළා බලනවාදැයි සැක සහිතය. 2017 වර්ෂයට අදාලව ගතහොත් විද්‍යා හා තාක්ෂණ අමාත්‍ය තනතුරේ සිටියේ සුසිල් ප්‍රේම්ජයන්ත් ඇමතිවරයාය. 2017 වර්ෂයට අදාළ වගකීම ගත යුත්තේ ඔහුය.
සුසිල් ප්‍රේම්ජයන්ත් ඇමතිවරයා මේ වෙද්දී එක්සත් ජාතික පක්ෂයේ අකාර්යක්ෂමතාවය ගැනත්, යහපාලන ආණ්ඩුව තුළ තම කණ්ඩායම විසින් කරමින් සිටි වීරක්‍රියා ගැන කටමැත දොඩමින් සිටින නායකයෙකි. එවැනි නායකයන්ට මෙම ආයතනවල වෙනස්කම් ගැන කල්පනා කරන්නට වෙලාවක් තිබුණාදැයි සැක සහිතය. නැවත තමන්ගේ ආණ්ඩුවක් බලයට පත් කරවාගැනීම ඔවුන්ගේ එකම අරමුණ වන්නට ඇත. එහෙත් ඒ අතර සාමාන්‍ය ජනතාව ප්‍රමිතිය පිළිබඳ විශ්වාස කරමින්, ප්‍රමිතිය පිළිබඳ සහතිකයක් නැති ආහාර පරිභෝජනය කර ඇත.
සැමන් ටින් වල පණු වර්ගයක් ගැන පසුගිය කාලයෙහි මාධ්‍ය වාර්තා පළ විය.
ප්‍රමිති ආයතනයට නිලධාරීන්, උපකරණ හා මූල්‍ය පහසුකම් වැඩි වශයෙන් ලැබිය යුතුය. එමෙන්ම ආහාරවල ප්‍රමිතිය සම්බන්ධ නීතිරීති යාවත්කාලීන විය යුතුය. පුරවැසියා ආහාරයට ගන්නා ආහාර ටිකෙහි ප්‍රමිතියවත් රජය ආරක්ෂා කළ යුතුය.■
■ අනුරංග ජයසිංහ
කෝටි ගණන් ගිල වසා දැමූ සෙමා
“මෙම ආයතනය හා ඊට සමගාමී කාර්යයන්හි නියැලී ඇති වෙනත් රාජ්‍ය ආයතන ඒකාබද්ධ කර ආයතනය ඵලදායී ලෙස පවත්වාගෙන යාම හෝ, එසේ කළ නොහැකි නම් මෙම ආයතනය වසා දැමීම පිළිබඳව අවධානය යොමු කිරීම සුදුසු බව නිගමනය කරමි.” විගණකාධිපති දෙපාර්තමේන්තුව විසින් මෙසේ නිගමනය කර තිබුණේ උපායමාර්ගි ක ව්‍යවසාය කළමණාකරණ ආයතනය හෙවත් සෙමා ආයතනය පිළිබඳවය. සෙමා ආයතනය ජනාධිපති මෛත්‍රීපාල සිරිසේනගේ සුරතල් ආයතනයකි. එහි සභාපතිවරයා අශෝක අබේගුණවර්ධනය. ජනාධිපති උපදේශක අතුරලියේ රතන හිමි සෙමා ආයතනයේ කටයුතුවලට විශාල වශයෙන් මැදිහත් විය.
2018 ජුලි 17 වැනිදා සෙමා ආයතනය වසා දැමීමට කැබිනට් මණ්ඩලය තීරණය කර තිබුණි. සැප්තැම්බර් මාසයේ සිට එය සම්පූර්ණයෙන්ම වසා දමා ඇත. එසේ වුව 2014 – 2017 අතර කාලසීමාවේදී සෙමා ආයතනයේ වැටුප් ආදිය ගෙවීමට පුනරාවර්ථන වියදම් වෙනුවෙන් පමණක් රුපියල් මිලියන 231ක් කාබාසිනියා කර තිබුණි. මූලධන වියදම්ද ඇතුලත්ව මේ ආයතනය පවත්වාගෙන යෑම සඳහා සමස්ථයක් ලෙස රුපියල් මිලියන 242ක් වියදම් කර තිබුණි.
අරමුණු
අනුරාධපුර, පොළොන්නරුව ප්‍රදේශවලින් දැන් කුරුණෑගල, මාතලේ, මොණරාගල ආදී ප්‍රදේශ වලටද පැතිර ගොස් තිබෙන හඳුනා නොගත් වකුගඩු රෝගය හෙවත් සීකේඩීයූ රෝගයට හේතුව රසායනික පොහොර යැයි තවමත් විද්‍යාත්මකව ඔප්පු වී නැත. නාථ දෙවියන් හීනෙන් කියා ඇතුවා පමණි. හේතුව රසායනික පොහොර විය හැකිය. නැතිනම් වෙනත් හේතුවක් විය හැකිය. රජය විසින් සැබෑ හේතුව හඳුනාගැනීමට පුළුල් පරීක්ෂණ සිදු කළ යුතුව ඇත. එහෙත් ඒ වෙනුවට ලංකාවේ දේශපාලන නායකයන් කැමැත්තක් දැක්වුවේ ජනප්‍රිය සටන්පාඨය වන රසායනික පොහොර විරෝධය පසුපස යෑමය. රසායනික පොහොර විරෝධය නරක දෙයක් නොවේ. ජනතාව රසායනික පොහොර ගැන ඕනෑ දෙයක් කියනවා විය හැකිය. එසේ වුණත්, විද්‍යාත්මක විසඳුම් නොසොයා වකුගඩු රෝගයට එකම විසඳුම රසායනික පොහොර භාවිතය නැවැත්වීම යැයි සඳහන් කොට, ඒ ගැනම පියවර ගැනීම රජයක භාවිතය නොවිය යුතුය. අනෙක් අතට රසායනික පොහොර නවත්වන්නේ නම්, ඒ සඳහා ගොවියන්ට ඵලදායී විසඳුම් යෝජනා කළ යුතුය.
සෙමා ආයතනය පසුගිය වසර තුනක කාලයේදී අප හඳුනාගෙන තිබුණේ රසායනික පොහොර විරෝධී ආයතනයක් ලෙසය. වසර කිහිපයක් තුළ ලංකාව වස විසෙන් තොර රටක් බවට පත්කරන බව ඒ ආයතනය කියන්නට පටන්ගෙන තිබුණි. ඒ වෙනුවෙන් කොළඹදී විවිධ ව්‍යාපෘති දියත් කර තිබුණි. පසුගිය වසර කිහිපයේදී සෙමා ආයතනය කොළඹදී රසායනික පොහොර ගැන කතා කළා පමණි. වසවිසෙන් තොර රටක් ගැන මාධ්‍ය සංදර්ශන කළා පමණි. වකුගඩු රෝගය පිළිබඳව වාර්තා කිරීමට අප ප්‍රදේශ රැසකට ගමන් කළද, සෙමා ආයතනයේ හෝ වස විසෙන් තොර රටක් පිළිබඳ ප්‍රතිපත්තියෙහි බලපෑමක් ඒ ප්‍රදේශවලට සිදුවී තිබෙන අන්දම දකින්නට ලැබුණේ නැත. ග්ලයිෆොසේට් නැතිව වගා කළහොත් නිසි අස්වනු ලබාගත නොහැකි බව ගොවියන් කී කතාවය. ග්ලයිෆොසේට් තහනම් කළද, කළු වෙළෙඳපොළෙන් හෝ ග්ලයිෆොසේට් මිලදී ගැනීමට සිදුවන බව ගොවියන් කියයි. ඒ නිසා වස විසෙන් තොර රටක් ගැන මිලියන ගණන් වටිනා ව්‍යාපෘති ගඟේ පා කර යැවූ ඉනි විය.
කෙසේ වුව, වසවිසෙන් තොර රටක් යන මාතෘකාව සෙමා ආයතනයෙහි අරමුණුවලින් සම්පූර්ණයෙන්ම පරිබාහිර එකක් විය. සෙමා ආයතනය ආරම්භ කරන ලද්දේ 2004 වර්ෂයේදීය. ජනාධිපතිවරයා සතු බලතල යටතේ ආරම්භ කර තිබුණු මේ ආයතනය ජනාධිපති ලේකම් කාර්යාලය විසින් පාලනය කර තිබුණි. ඇත්තෙන්ම කීවොත් 2014 වර්ෂයට පෙර මෙම ආයතනය සිදුකර ඇති කාර්යභාරය පිළිබඳව නිසියාකාර ලේඛන කිසිවක් නොමැත. විගණකාධිපති දෙපාර්තමේන්තුවටද එවැනි විධිමත් තොරතුරු හමුවී තිබුණේ නැත.
මේ ආයතනය ආරම්භ කරද්දී අරමුණ වී තිබුණේ ලාභ නොලබන රාජ්‍ය ආයතන පෞද්ගලීකරණය නොකර උපායමාර්ගික සැලසුම් මඟින් ස්වාධීන වාණිජ ව්‍යවසායන් වශයෙන් ගොඩනැඟීමය. ඒ කියන්නේ රාජ්‍ය ආයතන ලාභ ලබන තැනට පත් කිරීමය. සෙමා ආයතනයෙන් උපදෙස් ලබා දිය යුතු ආයතන ලැයිස්තුවක්ද නම් කර තිබුණි. මුලින් ආයතන 12ක් තිබුණී. 2009 වෙද්දී තවත් රාජ්‍ය ආයතන 10ක් එක්ව සම්පූර්ණයෙන් ආයතන 22ක් සෙමා ආයතනය විසින් අධීක්ෂණයට ලක් කළ යුතු විය. ලක්සල, සළුසල ආදී ආයතන රැසක් විය. ආයතනය පටන් ගෙන වසර 15ක් පමණ ගෙවී ගියද, ඒ ආයතන කිහිපය ලාභ ලබන තැනට පත් කරන්නට සෙමා ආයතනයට නොහැකි විය.
එහෙත් මෛත්‍රීපාල සිරිසේන ජනාධිපතිවරයා යටතේ මෙම ආයතනය අශෝක අබේගුණවර්ධනගේ සභාපතිත්වය සහ අරතුරලියේ රතන හිමියන්ගේ ඍජු මැදිහත්වීම මත ක්‍රියාත්මක වූ ආයතනයක් විය. “වසවිස නැති ගොවිතැනක්” ආදී ජනාධිපති මෛත්‍රීපාල සිරිසේනගේත් හිටපු ජනාධිපති උපදේශක අතුරලියේ රතන හිමිගේත් න්‍යායපත්‍රවලට අනුව වැඩසටහන් ක්‍රියාත්මක කරන ආයතනයක් විය. වස විස නැති ගොවිතැනක් වැඩසටහන ඉහත කී දෙපලගේ න්‍යායපත්‍රයක් යැයි සඳහන් කරන්නේ, එය ලංකාවේ ප්‍රතිපත්ති සම්පාදන ආයතනවලින් නිසි ලෙස ප්‍රතිපත්තිමය වශයෙන් එකඟ වූ හෝ ජාතික මට්ටමෙන් සාකච්ඡාවට ලක්ව ක්‍රියාත්මක වන ප්‍රතිපත්තියක් නොවීමය. විද්‍යාත්මක ලෙස පිළිගත් න්‍යායපත්‍රයක් නොවීමය.
නීතිවිරෝධීයි
සෙමා ආයතනය නීති රෙගුලාසිවලට අනුකූල ලෙස ක්‍රියාත්මක නොවූ ආයතනයකි. ආයතනය පිහිටුවීමේ අරමුණුවලට පරිබාහිරව කටයුතු කිරීම පමණක් නොව, ආයතනය ක්‍රියාත්මක වීමට නීතිමය පසුබිමක්ද නැත. මෙම ආයතනය බලාත්මක කිරීමට සෑම නව ජනාධිපතිවරයෙක්ම පත්වූ පසුව විධාන පත්‍රයක් මඟින් මෙම ආයතනයට බලය ලබා දිය යුතුව තිබුණි. එහෙත් වත්මන් ජනාධිපති මෛත්‍රීපාල සිරිසේන විසින් සෙමා ආයතනය බලාත්මක කිරීම සඳහා එවැනි විධාන පත්‍රයක් ලබා දී නොතිබුණි. ඊට අමතරව මෙම ආයතනයට කාර්ය මණ්ඩලය බඳවාගැනීමේදී විධිමත් ක්‍රියා පටිපාටියක් අනුගමනය කර තිබුණේද නැත. කාර්ය මණ්ඩලයට වැටුප් හා දීමනාද අනුමත කරගෙන නැත. ජනාධිපති කාර්යාලයේ වැය ශීර්ෂය යටතේ විධිමත් ක්‍රියා පටිපාටියකින් තොරව වැටුප් හා දීමනා ගෙවා තිබුණි.
මහා භාණ්ඩාගාරයේ කළමනාකරණ සේවා දෙපාර්තමේන්තුව විසින් අනුමත කරන ලද කාර්ය මණ්ඩලයක් සෙමා ආයතනයට නොවීය. ආයතනයේ එදිනෙදා කටයුතු වෙනුවෙන් කොන්ත්‍රාත් පදනම යටතේ සේවකයන් බඳවාගෙන තිබුණි. එහෙත් පසුකාලීනව ස්ථීර කාර්යමණ්ඩලයක් අවශ්‍ය විය. එම කාර්යමණ්ඩලයට කළමනාකරණ සේවා දෙපාර්තමේන්තුවේ අනුමැතිය හා වැටුප් හා සේවක සංඛ්‍යා කොමිෂන් සභාවේ අනුමැතිය අවශ්‍ය විය. එහෙත් එම අනුමැතිය ලබා නොතිබුණි.
එපමණක් නොව ආයතනයට අධ්‍යක්ෂ මණ්ඩලයක්ද අවැසි විය. එහෙත් ජනාධිපති මෛත්‍රීපාල සිරිසේන විසින් පත්කර තිබුණේ සභාපතිවරයෙකු පමණි. ඒ අශෝක අබේගුණවර්ධනය. ඔහුගේ හිතුමතයට ආයතනය වැඩ කටයුතු මෙහෙයවා තිබුණි.
මෙම ආයතනයේ උපදේශකයන් වෙත 2017 වර්ෂයේදී රුපියල් මිලියන 19ක් ගෙවා තිබුණි. එහෙත් එම උපදේශකයන්ගෙන් ඉටු වී තිබුණු කාර්යභාරය නිසි පරිදි ලේඛණගත වී තිබුණේ නැත. එපමණක් නොව උපදේශකයන් සඳහා නිශ්චිත කාර්යභාරයක්ද තිබුණේ නැත.
කාර්යභාරය
රාජ්‍ය ආයතන සඳහා සෙමා ආයතනය විසින් උපායමාර්ග ික සැලසුම් සකස් කර තිබුණේද නැත. පෙර කී ලෙස ආයතනයේ කාර්යභාරය වී තිබුණේ එයයි. ඒ කාර්යභාරය ඉටු නොකළ ආයතනය අඩු තරමේ වෙනත් කාර්යභාරයක් හෝ ඉටු කළ යුතුව තිබුණි. එහෙත් මෙම ආයතනය විසින් 2015 හා 2016 වර්ෂ සඳහා කිසිදු වාර්ෂික සැලැස්මක් සකස් කර තිබුණේද නැත. 2009 සිට සෙමා ආයතනයේ අධීක්ෂණයට ලක්වෙන ආයතන සංඛ්‍යාව 22ක් වී තිබුණි. එම ආයතනවලට උපායමාර්ගික සැලසුම් සකස් කළ යුතුව තිබුණි. ඒ සැලසුම් අධීක්ෂණය කළ යුතුව තිබුණි. එහෙත් එම කාර්යය නිසියාකාරව සිදු වී තිබුණේ නැත.
වියදම්
නිසි කාර්යභාරයක් ඉටු කිරීම කෙසේ වෙතත් සෙමා ආයතනය වෙනුවෙන් සිදුකරන ලද වාර්ෂික වියදම් ක්‍රම ක්‍රමයෙන් වැඩි වී තිබුණි. 2014 දී ආයතනයේ වියදම රුපියල් මිලියන 51ක් විය. 2015 දී රුපියල් මිලියන 56ක් විය. 2016 දී රුපියල් මිලියන 62 ක් විය. 2017 දී රුපියල් මිලියන 71 ක් විය. ඒ අනුව අප ඉහතින් කී ලෙස වසර හතරක් තුළ රුපියල් මිලියන 242ක් වියදම් කර තිබුණි. ඒ ආයතනය පවත්වාගෙන යෑම සඳහා පමණි. ආයතනය විසින් ක්‍රියාත්මක කළ ව්‍යාපෘති සඳහා මිලියන දහස් ගණන් වියදම් කර තිබුණි.
සෙමා ආයතනය විසින් ක්‍රියාත්මක කළ සහසර නම් ව්‍යාපෘතිය ප්‍රවාහන ප්‍රශ්ණයට විසඳුමක් යැයි සඳහන් කරමින් ගෙන ආ එකකි. බස්රථ මගී ප්‍රවාහන ක්ෂේත්‍රය සම්බන්ධය ඉලක්ක කරගත් ව්‍යාපෘතියක් විය. ඒ වෙනුවෙන් රුපියල් මිලියන 100ක් සෙමා ආයතනය විසින් හා මෙම ව්‍යාපෘතියට අදාළ අනෙක් ආයතන විසින් රුපියල් මිලියන 1200ක් වියදම් කිරීමට නියමිතව තිබුණි. එම ව්‍යාපෘතියේ අවසන් වාර්තාව ප්‍රවාහන අමාත්‍යාංශයට 2017 දී ලබා දී තිබුණි.
වසවිස නැති රටක් සඳහා තුන් අවුරුදු සැලැස්ම වෙනුවෙන් සෙමා ආයතනය රුපියල් මිලියන 200ක් වියදම් කිරීමට නියමිතව තිබුණි. අනෙකුත් ආයතන රුපියල් මිලියන 1300ක් ඇස්තමේන්තු කර තිබුණි. මෙම ව්‍යාපෘතිය 2018 සිට කෘෂිකර්ම අමාත්‍යාංශයට ලබාදී තිබුණි.
මේ ව්‍යාපෘතිවල ප්‍රගතිය පිළිබඳව විමසීම සඳහා පුරවැසියන් විසින් තොරතුරු දැනගැනීමේ අයදුම්පත් ආයතනය වෙත යොමු කර ඇතත් ඒවාට ප්‍රතිචාර දක්වා තිබුණේද නැත. සෙමා ආයතනය වසා දැමීමෙන් පසුව එහි වෙබ් අඩවියද ක්‍රියාත්මක වෙන්නේ නැත. කෙසේ වෙතත් ආයතනයේ සැබෑ අරමුණ වන පාඩු ලබන ආයතන ලාභ ලබන තැනට පත්කිරීම නම් කිසිසේත්ම සිදුවී නැති බව කිව යුතුය. ජනාධිපති මෛත්‍රීපාල සිරිසේනගේ සහ රතන හිමියන්ගේ වුවමනාවට නිර්මාණය කරගත් අරමුණ වන, වස විසෙන් තොර ගොවිතැනක් ඇති කිරීමේ අරමුණද ක්‍රියාත්මක වී නැත. කෝටි ගණනක මුදලක් විනාශ වීම නම් සිදුවී ඇත.■
මෛත්‍රී සමාජයේ සංස්කෘතික දිවි තතු බිඳක්
මම මෙයට මාස ගණනාවකට කලින් මගේ වැඩිමහල් දියණිය කැටුව හොරණ පිහිටි කොළඹ විශ්ව විද්‍යාලයයේ ශ්‍රීපාලි මණ්ඩපයට ගියෙමි- මගේ සිනමා මිත්‍ර ප්‍රියන්ත ෆොන්සේකා එහි කථිකාචාර්යවරයෙක් ලෙස සේවය කළේ ය- සිනමා මිත්‍ර යැයි වෙසෙස් කොට කීයේ අප දෙදෙනාගේ මිත්‍ර සන්ථවය බොහෝ දුරට සිනමාවට අදාළ කාරණා කේන්ද්‍ර කොටගෙන ගොඩ නැඟී පැවැති බැවිනි- දියණිය ඇය පැමිණි කාර්යයට යොමු කළ මම, සරසවි සිසුවියකගෙන් මගේ සිනමා මිත්‍රයා ගැන විමසීමි- “අර සිනමාව ගැන උනන්දු කථිකාචාර්යවරයා නේදැ”යි මගෙන් ඇසූ ඈ මගේ “ඔව්, ඔව්” පිළිතුරට ප්‍රතිචාර ලෙස “එයා දැන් මෙහේ නෑ- මාස්ටර්ස් කරන්න ඕස්ටේ්‍රලියාවට ගියා”යි කීවා ය- මේ මා කියන්නේ අමු ඇත්ත ය- එය ඇසීමත් සමඟ මසිත උපන් ක්ෂණික අදහස වූයේ “මේ මිනිහාත් උපාධි පස්සේ හඹා ගිහින් සුඛෝපභෝගී හිස් ජීවිතයකට ගොඩ වෙලා, සමාජ-මානව වගකීමෙන් ලිස්සලා – මඟ ඇරලා යයි වගේ” යන්න යි- එහෙත් මගේ ඒ අදහස සපුරා වැරැදි ය- එයට සාක්ෂි වනුයේ මේ දිනවල ‘අනිද්දා’ පුවත් පතට ඔහු ලියන ලිපි පෙළයි- ඒවා කුශාග්‍ර ය- සැලැකිල්ලෙන් කියැ වූ කල ඒ ලිපිවල හැම වචනයක් ම අප්‍රමාණ මානව සෙනෙහසකින් තෙත් ව ඇති වග ඔබට දැනෙනු ඇත- එහෙත්, කනගාටුව වනුයේ මේ කියැවීම් බොහෝ විට හුදු කියැවීම් පමණක් වීම ගැන ය- “අනේ ෂෝක් ලිපිය” නැතහොත් “අති විශිෂ්ට ලිපියක්” මානව දයාවෙන් පිරි ගත්කරුවකුගේ හෝ පුවත් පත් කලාකරුවකුගේ හෝ පරම අපේක්ෂාව තම ලිපියට පාඨක-විචාරක දෙපාර්ශ්වයෙන් ලැබෙන මෙවන් වර්ණනා නො වේ- ඒ ලිපියෙන් ප්‍රකාශිත සමුදයාර්ථය අවබෝධ කොටගෙන, ලෝක යහපත පිණිස එය ක්‍රියාවට නැංවීමට ජනතාව පෙළඹවීමේ හසරක් විවර වීම ය-
ලේඛන කලාවෙහි නියැළි මගේ සමකාලීන මිත්‍රයින් හා සමඟ සසඳන කල මා පෑන යළි අතට ගත්තේ දිගු කලක් ඇවෑමෙන් ය- මට ඒ පිළිබඳ ව විශාල පසුතැවීමක් වේ– “නුඹේ රටේ ප්‍රජාතන්ත්‍රය මරලතෝනි දෙද්දී – මනුෂ්‍යත්වය ගිනි ගෙන දැවෙද්දී – යුක්තිය යකඩ සපත්තුවලට පෑගෙද්දී නුඹ පෑන පසෙක දමා සිටියෙහි නො වේ දැ”යි මම් මට ම චෝදනා නඟා ගනිමි- එහෙත්, මම් දැන් පෑනත් සමඟ යළිත් අරගලාවතීර්ණ ව සිටිමි-
මගේ ම නිවසින් මම සටන අරඹමි- එහි හැම තැන ම සිට ටෝල්ස්ටෝයිලා, දොස්තොයෙවුස්කිලා, චාල්ස් ඩිකන්ස්, වික්ටර් හියුගෝ, තාගෝර්, බර්ටෝල්ට් බ්‍රෙෂ්ට්, ඛලීල් ජිබ්රාන්, කාල්මාක්ස්, එංගල්ස්, ලෙනින්ලා මගේ දියණියන් දෙදෙනා දෙස දයා දෑස්වලින් බලා හිඳිති; ඔවුනගේ සුබසට ඒ දෙදෙනා සවන් යොමන තුරු අප්‍රමාණ බලාපොරොත්තුවෙන් බලා හිඳිති- ඔවුන් දෙදෙනාගේ හදවත් මනුෂ්‍යත්වයෙන් පුරවන්නට – මස්තිෂ්ක ප්‍රඥාවෙන් දල්වන්නට සිහින මවති- එහෙත්, ඔවුහු තව ම ඔවුනට අභිමුඛ ව නැත්තාහ; පිටුපාම සිටිති- ඔවුහු උදේ පටන් රෑ දෙගොඩහරිය වනතුරු ජංගම දූරකථනවලින් දෑස් නොගෙන ම සිටිති- ඔවුනගේ දෑස් ඒවායේ ඇලවුණොත් ඇලවුණා මයි මැලියම්වලින් ඇලැ වී ඇත්තාක් මෙනි- මා පමණක් නො වේ- තරුණ ළමයින් සිටින කොයි මාපියනුත් අද මා මුහුණ දෙන මේ ගැටළුවට අඩු වැඩි වසයෙන් මුහුණ පා සිටින බවට සැකයක් නැත- මේ තරුණ පරපුර අද මලක සුවඳ ආඝ්‍රාණය කරනුයේ ෆේස් බුකයෙනි; තරුවක එළිය දකිනුයේ ෆේස් බුකයෙනි; කුරුලු ගීතයකට කන් දෙනුයේ ද ෆේස් බුකයෙනි- බසින හිරු ගෙනෙන සජීවී සෞන්දර්යය ඔවුහු නො දකිති- නැඟෙන සඳු ගෙනෙන සජීවී සෞන්දර්යය ඔවුහු නො විඳිති- ජංගම දූරකථනයේ තිරය මත කාම නදිය දර්ශනය කර වා ගන්නා ඔවුහු නෙත් ගිල්ව ගිල්වා එහි සිත් සේ පිහිනති- ඔවුනට ඒ ගැන දොස් පවරන්නට ගියහොත් ඔවුන් ගී ද මෝපසාංගේ දියමන්ති මාලය සොයාගෙන නො යති- ගෙයි පිටුපස වන කඹය ම සොයාගෙන යති- ඉවසීම නොහඳුනන ඔවුනගේ ජීවිත කල්පනාවට ද ආගන්තුක ය-
ඒ ජීවිතවල සංස්කෘතියට වෙන් ව ඇති කොටස තනිකර ම පිරෙන්නේ කුණුකන්දල්වලිනි- අපේ රූපවාහිනී සේවා නම් කුණු ලොරි තම මාධ්‍යවේදීන් නම් කසල එක් රැස් කරන්නන් ලවා රැස් කර වා ගන්නා අනේක ප්‍රකාර සංස්කෘතික කුණු, ගොඩ කරන තැන් බවට මේ කොටස අද පත් ව තිබේ- ඒ කසලවලින් ලොකු ම ප්‍රමාණය ටෙලි නාට්‍ය කසල ය- ඒවා ඉවක් බවක් නොමැති ව මෙසේ අප රටේ තරුණ පරපුරෙහි ජීවිතවල සංස්කෘතික කොටසෙහි ගොඩ කිරීමෙන් ඔවුනගේ ජීවිත සදා ආතුර වන සැටි – චරිත සදා කෙළෙසෙන සැටි අප බුද්ධිලෑ ඇත්තෝ නො දකිති; නො හඟිති-
ඔබ අපේ රූපවාහිනී චැනල පවත් වන සුපර් ස්ටාර් තරග නරඹා තිබේ ද? ළදරුවා පටන් හැට පැන්නා දක් වා තරග බිමට කැන්ඳා නටවන, ගයවන සුපර් ස්ටාර් තරග? ආචාර්ය, මහාචාර්ය, විශාරද ඈ නම් පටබැඳි පුහුදුන් විනිශ්චයකරුවන් විසින් විනිශ්චය කරනු ලබන සුපර් ස්ටාර් තරග? අර දැවැන්ත මන්දිරයක් – අති සුඛෝපභෝගී මෝටර් රථයක් තුළ ගිල් වා තරගකරුවන් තරගකාරියන් අධ්‍යාත්මික ඝාතනයට ලක් කරන සුපර් ස්ටාර් තරග? අවසන, කිරුළ පළඳින තරගකරුවන් තරගකාරියන් අධෝ මුඛයෙන් ජෝක්ස් අරින මාධ්‍යවේදී අඳ බාලයින්ගේ විසූක දස්සන විරඟ බිමට නග්ගවා පීචං කරවන රඟ ඒ රූපවාහිනී චැනලවලින් ම තිබේ ද නරඹා ඔබ?
ඔබ සිරිලක බස් රථවල ගමන් ගනිද්දී ‘කාන්තාවන් ලිංගික අතවරයට ලක් නො කරනු’යි එහි යන පිරිමිනට කියවන්නට අවවාද පාඨ අලවා තිබෙනු කොතෙකුත් දැක ඇති- එහෙත්, ඔබ කෙදිනකවත් ‘මෙහි ගමන් ගන්නා මඟීන් ශබ්ද අතවරයට නොහොත් ශබ්ද හිංසනයට ගොදුරු නො කරනු’යි යන අවවාද පාඨය, ඒ බස් රථයේ රියැදුරුට හා කොන්දොස්තරට පෙනෙන්නට ප්‍රදර්ශනය කර තිබෙනු දැක තිබේ ද?
එදිරිවීර සරච්චන්ද්‍රයන්ගේ ධර්මිෂ්ඨ සමාජයෙන් සිව් දශකයක් ගෙවුණු තැන එළඹ ඇති මෛත්‍රී සමාජයේ සංස්කෘතික පාර්ශ්වයේ තතු බිඳකි මේ- ධර්මිෂ්ඨ සමාජයට පදනම වැටෙන විට තරුණයකු ව සිටි මම, මෛත්‍රී සමාජයට රට ගොස් ඇති මේ වකවානුව වන විට රැකියාවට යන දුවක ද සිටින පියෙකු බවට මෝරා සිටිමි-
යක්ෂයෝ ස්ව වාසය ‘යක්ෂ වාස’ යැයි නම් නො කරති- ‘දිව්‍ය වාස’ ලෙස ම නම් කරති- ඒ කුමක් නිසා ද යත්; යක්ෂයනට එළිපිට ප්‍රිය කරන කෙනෙක් සොයා ගන්නට නැත් මැයි! අපේ වත්මන් ලක් සමාජය එහි යථාර්ථය සලකා නාමනය කෙරුනි නම් නාමනය වන්නට තිබුණේ ‘වෛරී සමාජය’ නොහොත් ‘අමෛත්‍රී සමාජය’ යනුවෙනි- එහෙත්, එය මෛත්‍රී සමාජය ලෙස නම් කෙරුනි- දැන් එහි මෛත්‍රිය විහිදෙනුයේ සමාධි බුදු පිළිමයේ අඩවන් දෙනෙතින් පමණකියි විටෙක මට සිතේ- බලය පිණිස වන වෛරී – අමෛත්‍රී තරගයට මැදි ව මෙහි ප්‍රජාතන්ත්‍රයේ හුස්ම හිරවන්නට ගොසින් වැඩි කලක් නැත- මෛත්‍රී සමාජයේ මුදල් කළ හැකි ලෙහෙසි ම දෙය බලය ය- එහෙයින් මෙහි දේශපාලන බල පොරය අද මහා බලු පොරයක් බවට පත් ව තිබේ-
රටක් මෙවැනි බල බලු පොරයකට ඇද වැටුණු විට සිහි බුද්ධියෙන් නැඟී සිටින පළමු පාර්ශ්වය එ රට කලාකරුවන් කලාකාරියන් ය- සංස්කෘතික සේවීන් සේවිනීන් ය- කෙසේ ද යත්; ස්වාධීන ව ය- තම කලා කෘති නම් අවි අමෝරා ගෙන ය- අප රටෙහි මෙබන්ඳෝ ද මෙවැනි අවස්ථාවල නැඟී සිටිත් මැයි- කෙසේ නැඟී සිටිත් ද යත්; අසුවල් අසුවල් පක්ෂ නියෝජනය කරන්නන් කරන්නියන් හැටියට ය- ඒ මිස ස්වාධීන ව නැඟී සිටින්නට කොන්ඳක් ඔවුනට නැත! ස්වාධීන ව නඟන්නට හඬක් ද ඔවුනට නැත් මැයි!
මෙරට සමහර තරුණ කලාකරුවන් පුවත් පත්වලට දෙන සම්මුඛ සාකච්ඡා පිළිබඳ ව මොහොතකට අවධාන වුව මැනැවි- “මම දැන් වෘත්තීය ලේඛකයෙක්- මගේ අලුත් ම නවකතාවට මෙවර රාජ්‍ය සම්මානයකුත් හිමි වුනා- ඒ නවකතා පොත් විකිණීමෙන් මං දැනටමත් රුපියල් ලක්ෂ දහයක් හොයලා ඉවරයි-” මට නම් මේවා ඇසෙන විට “තුහ්” කියැවෙයි- “චිහ්” කියැවෙයි- ප්‍රජාතන්ත්‍රයේ අඬු කඩන ආණ්ඩුවකින් ලබන රාජ්‍ය සම්මාන!
“අපෙ හිස් වටකොට කාර් බාර් සැප මන්දිර වැට බැඳලා ඒ හිස්වලට උඩින් කාසි සිහින දැල් ඇදලා අහෝ දුකයි ඇත්ත යුත්ත වෙඩි වැදිලා
හඬා වැටෙයි; ප්‍රාණ අදියි-”
අපේ ඊනියා කලාකරුවන් තව ම ගරා වැටුනු වලව්වල මකුළු දැල්වල පැටලෙමින් ද වවුල් තටුවල හැපෙමින් ද ජාති, කුලමලවල ඇලෙමින් ද දඟලති- වත්මන් සංකීර්ණ සමාජය කියවන්නට නොදත් ඔවුන් දන්නා – පුරුදු ජාතක කතාවලින් ම අන්දර පාති! ඔවුන්ගෙන් සමහරුන් ඩී- එච්- ලෝරන්ස්ගේ ලොකු අප්පොච්චිලා වන්නට කැසකවන රඟ ඔවුන් මහිලාවන්ගේ යෝනි දෑල්වල අතරමං වීමෙන් විශද ය- සංසර්ගය වදන් මධ්‍යයට ගෙන එන්නට තමනට වුවමනා නම් එය කරන කලාත්මක, සුශික්ෂිත විලාසය හැමට කලින් ඉගෙන ගනු- ඒ කවර හෙයින් ද යත්; ලෝකයේ පවත්නා ආස්වාදාත්මක ම – මධුරතර ම විෂයයන්ගෙනුත් ඉහළ ම ස්ථානය භජනය කරන විෂයය එය බැවිනි-
“ප්‍රේමය නම් වෙණ වැයුමට ඔබ සුසැදුනු සඳ වෙණ තත් මාගේ දිවිය වුනා වේ- වෙණ නද මාගේ සිහින වුනා වේ-
ඒ සිහින මුදු මුදුවේ ඔබ තොල් සිසිලේ තැවරුනා වේ- තන් මෙලෙකේ ගිලී ගියා වේ- දඟ යුග දෙමැදේ මැදී ගියා වේ- දෙ නයන පියැවී සිහින ලිහී සරාගය කෙඳිරී කෙඳිරී ඇවිලුනා වේ-
ඒ සරාගයේ මා හෙමි හෙමින් නිවී ගියා වේ-” කලාකරුවා තම සිතෙහි සිහිනය තමන් ප්‍රගුණ කළ මාධ්‍යයට පෙරළයි- එහෙත්, ඔහු මතක තබාගත යුතු වැදගත් ම දෙය මෙය යි- ඔහුගේ ඒ සිහිනයට පාඨකයාට ශිෂ්ටසම්පන්න මනුෂ්‍යයකු ලෙස ඇතුළු වීමේ සියලු අවස්ථා පාදන්නට ඔහු වග බලාගත මනා ය- කලාවේ උත්තම පරමාර්ථය වන මානව දයාවේ සැබෑවට බැසීමේ දිව්‍ය අවකාශය ද ඒ සිහිනයෙන් විවෘත ව තබන්නට ඔහු සාධු ගුණෝපේත විය යුතු ය- තමන් ලියූ දේවලින් සමාජය කෙලෙසෙතැයි බියෙන් තමන්ගේ මරණයෙන් මතු ඒවා පුළුස්සා දමන ලෙස බැගෑපත් ව ආයාචනය කළ කලාකරුවන් ලෝක කලා ඉතිහාසයෙන් අපට හමු වේ- ඒවා ඇත්තෙන් ම පුළුස්සා නො දැමිය යුතු, ලෝකය පවත්නා තාක් කල් මනුෂ්‍ය අධ්‍යාත්ම පෝෂණය උදෙසා රැක ගත යුතු අමිල සංස්කෘතික දායාද වග ඒ කලාකරුවන්ගේ ආයාචනා නොතකා ඒවා පළ කිරීමෙන් පසු, පාඨක ලෝකය හඳුනා ගත්තා ය-
වැරැදි කිරීම ස්වාභාවික යැයි පිළිගත් විට ශල්‍ය වෛද්‍යවරයකුගෙන් සිදුවන එවැනි වරදකට ගොදුරු වන්නේ එක් තැනැත්තකු පමණකින් පවසන එක් විචාරකයෙක් ගත්තරුවකු අතින් සිදුවන එවැනි වරදකින් ඒ ගත කියවන බොහෝ දෙනකු අධ්‍යාත්මික ආතුරයට – අධ්‍යාත්මික මරණයට පත් වන්නට පුළුවන් බවත්, එය පළමුවැන්නට වඩා ඉතා අනර්ථකර ද හානිකර ද තත්ත්වයක් බවත් පෙන් වා දෙයි-
ඉතින්, අප පෑන අප හැම මොහොතක ම භාවිත කළ යුත්තේ හිස මානව වගකීම පිළිබඳ ගැඹුරුතම හැඟීමෙන් බර කොටගෙන ය- අප අද වෙසෙන මෛත්‍රී සමාජය කුණු වී ඕජස් ගලන අමෛත්‍රී සමාජයකි- එය සැබෑ මෛත්‍රී සමාජයක් බවට පෙරැළීමට සැබෑ එක් කලාකරුවකුට වුව පුළුවන- ඒ කලාකරුවා අප ලක් දෙරණ තෙලෙහි නුදුරේ ම පහළ වේවා!■
■ ෆරීන් බූසෝ
ඔහුත් නැති මව්බිම
ජනවාරි 12 වැනිදා ලාල් අයියා හදිසියේ මෙන් නික්ම ගියේය.
රවී විසින් වත්පොතෙහි තැබූ සටහනක් දුටු අයකුගෙන් එය දැනගන්නා විට ඔහු පිටව ගොස් පැයක් හෝ දෙකක් ගත වී තිබුණා විය හැක. නමුත් ප්‍රභූ පත්තරකාරයකු නොවූ නිසා ප්‍රේමලාල් වෙඩික්කාර ගැන දීර්ඝ ගුණ සමරු වැණුම් කිසිත් නොලියැවුණු තරම් ය. ඒ නොලියැවුණු දෑ වැදගත් ඉතිහාසයක ්පංගුවකි. ඒ ඉතිහාසය අයිතිවන්නේ මරණයෙන් දරදඬු අතීත සමයක මෙළැවුණු දකුණේ යුක්තිගරුක සාමූහික අභිලාෂයන්ගෙන් පිටුබල ලැබූ මිනිස් වෑයම්වලට ය. ප්‍රේමලාල් වෙඩික්කාර ඒ මිනිස් ප්‍රයත්නයන්ගේ වැදගත් කොටස්කරුවෙකි. 1993 සැප්තැම්බරයේ දී මහර බන්ධනා ගාරයේ දී පහර දී මරා දැමූ ‘ලක්දිව’ පත්‍රයේ පිටු සැලසුම් කළ උදය කුමාර රණතුංග සහෝදරයාගේ අකල් මරණයෙන් පසු, ඒ භීම සමයේ ජීවිතය අනලස්ව බෙදාගත් සහෝදර පත්තරකාරයන්ගෙන් අප හැරගිය පළමුවැන්නා ප්‍රේමලාල් වෙඩික්කාර ය.
1990 පෙබරවාරියේදී පටන්ගත් ‘ලක්මිණ’ පත්තරය, ඊට පෙර පැවති ධවල භීෂණ සමයේ මිනිස් මාංශ පිළිස්සුණු ගිනිජල් දකුණේ වෙඩි දුමාරයෙන් නැගී ආ පළමු ෆීනික්ස් පක්ෂියා යැයි බොහෝදෙනා කල්පනා කළහ. ඒ ‘ලක්මිණ’ පත්තරයේ කුරුඳුවත්ත වාර්තාකරු වශයෙන් ලාල් අයියා වැඩ කළ බව මම පසුව දැනගතිමි. ඒ කාලයේත්, ඔහු පුරහල අසල ත්‍රීවීල් රථ ගාලෙහි රැඳී හයර් දිව්වාට සැක නැත. සති හතළිහක් පළ වූ ‘ලක්මිණ’, 1991 මුල් කාර්තුවේදී ඇන හිටියේය. එයින් වසරක් ඇවෑමෙන් පටන් ගත් ‘ලක්දිව’ පත්තරයේ පළමු පිටපත නිකුත් වූයේ 1992 ජනවාරි 26 වැනිදා ය. නමුත් කර්තෘ මණ්ඩල කටයුතු 1991 නොවැම්බරය වනවිටත් ඇරඹී තිබුණි. උසස් පෙළ ලියා දෙමසකින් පත්තර රස්සාවට ඇතුල් වූ මා ලාල් අයියා දැන හැඳින ගත්තේ ඒ නොවැම්බරයේදී ය.
ශ්‍රී ලංකාකාරයකු වූ ඔහු කලක් ‘දිනකර’ පත්තරයට ලීවේය. එවකට නීති විද්‍යාල ශිෂ්‍යයකු වූ ඩලස් හා ලාල් අයියා අතර යාලු‍කම දලු ලා වැඩෙන්නට ඇත්තේ ඩාලි පාරේ ගෙවීගිය ඒ දවස්වල විය යුතු ය. පළමුව ‘ලක්මිණේ’ත්, දෙවනුව ‘ලක්දිවේ’ත් කුරුඳුවත්ත වාර්තාකරු වූ ලාල් අයියා, ත්‍රී වීලරය දුවන අතරේ ප්‍රාදේශීය වාර්තා ලීවේ ඒ දැන හැඳුනුම්කම හරහා ය. බොරැල්ලේ සුපර් මාකට් සංකීර්ණයේ දෙවැනි මහල කෙළවරේ කුඩා කුටි දෙකක කොටු වූ ‘ලක්දිව’ කර්තෘ මණ්ඩල පරිශ්‍රය ඔහුගේ උස් සිනා හඬින් නිතර පිරී ගිය ඒ දවස් හරහා රාජ්‍ය භීෂණයේ දිගු අඳුරු සෙවණැලි වැටී තිබිණ. නමුත් ‘ලක්දිව’ යාවජීව සාමාජිකයකු වූ ඔහු බදාදා හවසට මුල්පිටුවේ පුවත් ලියන්නට ද සහාය වූයේය.
පත්තර දිවියට කලින්, කලක් මණ්ඩතිවු හා පරන්තන්හි රාජ්‍ය ඉංජිනේරු සංස්ථා වැඩබිම්වල නේවාසිකව වැඩ කළ ඔහු, ඒ නිසාම චතුරව දෙමළ බස කතා කළේය. යාපනයේ වීරසිංහම් ශාලාවේ වේදිකාගත වූ වික්ටර් රත්නායකගේ ‘ස’ ප්‍රසංගයට සවන් දෙන්නට ආ දෙමළ ජනයා, සිංහල – දෙමළ සමගිය ගැන පබැඳුණු ඕලාරික ගීතයක් අවසානයේ නැගී සිට විනාඩි කිහිපයක් අත් පොළසන් දුන් ආකාරයත්, ජයවර්ධනගේ රාජ්‍ය මර්දන පිළිවෙත් හමුවේ අවිගත් තරුණ දේශපාලනය අර්ධද්වීපය සිසාරා ක්‍රමයෙන් පැතිර ගිය ආකාරයත් ගැන කතා මගේ මතකයේ පත්ලට කිඳා බැස්සේ ලාල් අයියාගේ සජීවී විස්තරයන්ගෙනි.
ජනාධිපති ප්‍රේමදාස, ආමර් වීදියේ එක්සත් ජාතික පක්ෂ මැයි දින පෙළපාලියේදී ඝාතනය වූයේ 1993 මැයි පළමුවැනිදා ය. ‘ලක්දිව’ සමස්ත කාර්ය මණ්ඩලයම සිය රැකියාවලින් ඉල්ලා අස් වී පාරට බැස්සේ මැයි 19 වැනිදා ය. මැයි 27 වැනිදා ‘අප ලක්දිවෙන් ඉල්ලා අස් වූයේ ඇයි?’ මැයෙන් මහජන පුස්තකාල ශ්‍රවණාගාරයේ මුළුදුන් පළමු රැස්වීම සාර්ථක කරගනු වස් සංවිධාන කටයුතුවලට දායක වූ ලාල් අයියා අප කැටුව සරසවි හා වැඩබිම්වලටත්, කලා – සංස්කෘතික ක්ෂේත්රයේ ප්‍රමුඛයන්ගේ නිවෙස්වලටත් රෑ දවල් නොබලා දිව්වේය. සැප්තැම්බරයේ දී ‘හිරු’ පත්තරය ආරම්භ කරන තෙක් ලාල් අයියාගේ ත්‍රී වීලරය අපට තිබූ එකම වත්කම විය.
‘හිරු’ පත්තරය පටන්ගන්නට වෙහෙස නොබලා වැඩකළ සිව් මාසයක කාලයේ ආධාර වැඩසටහන් සම්බන්ධීකරණ කටයුතුවල මූලික වගකීම වැටී තිබුණේ උදිත ගයාෂාන්, විමල් වීරවංශ හා මගේ කර මතය. කඩවත පදිංචිකරුවකු වූ උදිත විඩාපත් දවස කෙළවර රෑ මැද හෝ ගෙදර ගියේය. නවතින්නට තැනක් නැතිව නොදන්වා රෑ මැද නිරාහාරව කඩා වදින විමල්ටත්, මටත් මැදියමේ නැගිට බත් බෙදා දෙන්නට කිසිවිටක නොපැකිළුණු තැන් දෙකක් කොළඹ තිබිණ. එකක් නුගේගොඩ ගම්සභා හන්දියට නුදුරේ ජීවත් වූ විනී හෙට්ටිගොඩ සහෝදරයාගේ නිවසේ ය. අනෙක, මාලබේ තලාහේනේ, සමගි මාවතේ ලාල් අයියාගේ කුඩා කුලී නිවසේ ය. ‘හිරු’ පත්තරය ආරම්භයේ සිට එහි ප්‍රාදේශීය ප්‍රවෘත්ති කර්තෘ ධූරය දැරූ ලාල් අයියා ත්‍රී වීලරයත් රැගෙන මුද්‍රණාලවලත්, මහපාරේත් රස්තියාදු වූයේය. කොල්ලු‍පිටියේ පහළොස්වැනි පටුමගේ පිහිටි පළමු ‘හිරු’ කාර්යාලයේ, සංජීවගේ කවටකම් ගහන පරිගණක කාමරයේ රැ මැදක් වනතුරු ඔහුගේ සිනා හඬින් පිරී තිබුණේ ඒ කාලයේ ය.
1995 මැද භාගය වනතෙක් ‘හිරු’ හා එක්ව සිටි ලාල් අයියා පසුව ඉන් මඳක් දුරස් විය. අන්‍යෝන්‍ය අනවබෝධයන් විසින් ඇතිකළ සිත් රිදීම් ගහණ සමයක ඈත් වූ ලාල් අයියා වෙනත් පුවත්පතක් හෝ දෙකකට දායක වූ කෙටි කාලයකින් පසු යළිත් පුරහල අසළ ත්‍රී රෝද ගාලේ නිත්‍ය සාමාජිකයෙක් විය. පැරණි මිතුදම් කිසිවිටක අමතක නොකළ ඔහු හමු වූ හැම විටකම ‘බඩ ගිනි’දැයි විමසා ප්‍රත්‍යන්ත ඔසු පැන්හලට බලෙන් කැටුව ගොස් කොළ කැඳ රැගෙන දුන්නේය. නැතහොත් යාබද කුඩා කඩයෙන් තේ ඇණවුම් කොට ත්‍රී වීලරයටම වී පිළිසඳරේ යෙදුණේය. 2006 නොවැම්බරයේ මැද අඳුරු වැසිබර සන්ධ්‍යාවක පුංචි බොරැල්ල මංසන්ධියේ රජයේ හෙද නිලධාරීන්ගේ සංගම් කාර්යාලයට යන්නට කැනීස් අවන්හල ඉදිරිපිටින් පාර පනින විට ලාල් අයියා හමු වූ බව මට මතක ය. ත්‍රී රෝද රිය මග අයිනක නවතා, රූටා වැටෙන කලිසම සුපුරුදු පරිදි උඩට අදිමින් ලාල් අයියා අඳුරේම දිව ආවේය. රෑ ගමන් බිමන් ගැන දොස් කී හේ ගිහින් ඇරලවන්නට යන තැනක් කියන්නැයි බල කළේය. ඒ අවසන් වතාවට ය.
ඉකුත් ජූලි මාසයේ දී දුරකථනයෙන් ඇමතූ විට හේ හැඟු‍ම්බර හඬින් දෙපැයක් පමණ කතා කළේය. කියා නිම නොවූ තතු කතා කරන්නට යළිත් කතා කරන්නෙමැයි මම පොරොන්දු වීමි. මෑත දී ඔහු දිනමිණට ලියූ තීරු ලිපි කියවා බලන්නැයි හේ මහත් ඕනෑකමින් ඉල්ලා සිටියේය. නමුත් නොවැම්බරයේ අග දී ලාල් අයියා බරපතළ ලෙස ගිලන් වී ඇතැයි මා දැනගත්තේ පැරණි මිතුරු සුදත් ලියා එවූ පණිවිඩයකිනි. රෝගී තත්ත්වය ගැන නොදන්නා සේ කතා කරන්නැයි සුදත් ඉල්ලා තිබිණ.
‘ජීවත්වීමේ හේතුව, දිගු මරණයක ගැලීමට සූදානම් වීම’ යැයි විලියම් ෆෝක්නර්ගේ As I Lay Dying’ හි ඇඩී බන්ඩ්‍රන්ගේ කෙටි ස්මරණයන් අතරේ කියැවේ. දෙසැම්බර් මාසයේ අවසන් වරට කතා කළ ලාල් අයියා ඒ දිගු මරණයට කෙතරම් සූදානම්ව සිටියේදැයි මම නොදනිමි. දෙසැම්බර් 9 වැනිදා මා හා කතා කළ ඔහු විටෙක හැඬුවේය. විටෙක කවටකම් කොට සිනහසුණේය. දේශපාලන තත්ත්වය ගැනත්, අතීත මිතුදම් ගැනත් ශෝකයෙන් කතා කළේය. ඒ සමය දිවියේ හොඳම කාලය යැයි දුක්බර ප්‍රීතියකින් ස්මරණය කළේය. 2011 ජූනි මාසයේ දී යළි හමු නොවන බව දැන දුරකතනයෙන් තාත්තාගෙන් සමුගත් පරිද්දෙන්ම, මේ දෙසැම්බරයේදී මම ලාල් අයියාගේ කටහඬ පෑරුණු හදින් විඳ ඔහුගෙන් සමුගතිමි. ඒ ඔහුට ඒ බැව් නොකියා ය.
මතුයම් දිනක අගනුවර නිදහසේ යන්නට අහම්බෙන් හෝ ඉඩක් ලදොත්, බෞද්ධ කාන්තා විදුහල අසළින් හිස පොවා 201 – 5005 ත්‍රී වීලරය ඇතිදැයි බලා බසයෙන් බසින්නට දැන් ඉඩක් නොලැබේ. ඒ ඔහු නැති නිසාවෙනි.
පසමිතුරුතාවන්ට වඩා ජීවිතය විශාල ය. පසමිතුරුකම් ජීවිතය කොටගත්තෝ ඒ රහස නොදනිති. ලාල් අයියා අයිතිවන්නේ ඒ විසල් ජීවිතයට ය.
සමාජ යුක්තිය පිළිබඳ නොතිත් අපේක්ෂාවන්ගෙන් මෙළැවුණු ’89 සංහාරයෙන් පසු එළැඹී ගෙවී ගිය අතීත දිවිය, අඳුරේම බිඳුණු පළිඟු‍වක් බඳු ය. තැවුල්පත් සිතින් හැරී බලා විඳිය යුතු සොඳුරු දුක්බර මතක අංශු විසිරුණු පළිඟු කැබලිති මෙන් ඒ අඳුරේත් දිදුලයි. ලාල් අයියා පිළිබඳ මතකය ඒ වන් පළිඟු අංශුවකි; නිමක් නැති මතක අඳුරේ පවා දිදුලන, කිසිකලෙක නොනිවෙන ආලෝක තිතකි.■
රෝහිත භාෂණ අබේවර්ධන
ඒ සිහින් රක්ත රේඛාව කුමක් ද?
අද සම වැහි රේඛාව සිහින් රතු රේඛාවක් ගැනය. ජේම්ස් ජෝන්ස් විසින් 1962 වසරේදී පළ කළ “The Thin Red Line” නවකතාව ඇසුරින් ටෙරන්ස් මලික් විසින් 1998 වසරේදී, එම නමින්ම නිර්මාණය කළ විශිෂ්ට සිනමා කෘතිය, එය නැරඹූ බොහෝ අයට මෙන්ම මට ද අමතක කළ නොහැක්කකි. 71 වන ඇකඩමි සම්මාන උළෙලේදී මේ “සිහින් රතු රේඛාව” චිත්‍රපටය ප්‍රධාන සම්මාන හතක් සඳහා නිර්දේශ වුව ද, එකදු සම්මානයක්වත් ඊට හිමි වූයේ නැත. ඊට හේතු වූයේ ජෝන් මැඩන්ගේ “Shakespeare in Love”, ස්ටීවන් ස්පිල්බර්ග්ගේ “Saving Private Ryan” සහ රොබර්ටෝ බෙනිග්නිගේ “Life is Beautiful” ඇතුළු ප්‍රබල චිත්‍රපට රැසක්ම එහිදී තරග වැදීමයි. කෙසේ වෙතත් ලොව පුරා සිනමා ලෝලීහු “The Thin Red Line” චිත්‍රපටයේ ඇතුළත් ගැඹුරු ප්‍රකාශනය වටහා ගනිමින් අද පවා ඊට සිය ආදර සම්මානයන් නොඅඩුව පුද කරන බව නොරහසකි.
දෙවන ලෝක යුද සමයේ සොලමන් දූපත්හි ගුවාඩල්කැනල් දූපත ජපන් හමුදාවන්ගෙන් මුදා ගැනීම සඳහා ගිය ඇමරිකානු බලඇණිය පදනම් කරගත් මේ නිර්මාණය යුධ සිනමා කෘතියක් ලෙස ලැයිස්තුගත වුව ද, එය ‘යුද්ධය’ යන තේමාව ඉක්මවා යමින් මනුෂ්‍යත්වයේ, මනුෂ්‍ය ජීවිතයේ සහ මානව මනසේ සියුම් භාව ලක්ෂ්‍යයන් කලාත්මකව විදාරණය කරන්නකි. ටෙරන්ස් මලික් මේ චිත්‍රපටය ගෙන එන්නේ වසර විස්සක නිහැඬියාවකින් පසුව ය. ඒ තුළ ඔහු සාංකල්පීය ගැඹුරකින් යුතු, ප්‍රබල කම්පනයන් සහිත සදාතනික රූප මාලාවක් පෙළ ගස්වයි.
මුල් නවකතාව ලියද්දී ජේම්ස් ජෝන්ස් විසින් ‘සිහින් රක්ත රේඛාව’ යන යෙදුම ගන්නේ රඩියාඩ් කිප්ලිං ගේ “Tommy” නමැති කවියෙනි. එහි එය යොදා ඇත්තේ සෙබළ පේළියක් හැඳින්වීමට වුව ද, නවකතාවේදී සහ චිත්‍රපටයේදී එය භාවිතා කර ඇත්තේ වඩාත් කාව්‍යාත්මක අරුතක් නැගීමට ය. යුද්ධයේ භයංකරත්වය අභිමුවේ ජීවිතය සහ මරණය අතර ඇත්තේ තත්පර ගණනක වෙනසක් ය යන්න එහි එක් සංකේතාර්ථයකි. ප්‍රේමය යනු අන්‍යොන්‍ය මානව ප්‍රේමයක් ලෙස අරුත් ගන්වාගෙන, ප්‍රේමකීර්ති ලියූ ‘ප්‍රේමයයි වෛරයයි අතරේ වෙනස කෙස් ගසකට සමයි’ යන ගී පද ද මොහොතකට මේ සිනමා පටය හා යා කර බලමි. එවිට ද ඒ සිහින් රේඛාව පෙනෙයි. එය ලෙයින් ඇඳෙන ඉරකි. විශේෂයෙන් සිනමා පටයේ ප්‍රධාන චරිතයක් වන විට් නමැති සෙබළාගේ චින්තන භාෂණය ඔස්සේ ඉදිරිපත් කරන හෘදයාංගම අදහස් මාලාවට බැඳෙන අප සිත් තවත් මානයන් කරා ඉගිලී යයි. යුද්ධයේ ඛේදය කවර පාර්ශවයකට වුවද පොදු වූවකි. එහි ජයග්‍රහණයත් පරාජයත් අතර ඇත්තෙන්ම ඇත්තේ ද තද රුධිර ඉරකි. මිනිසුන් පරාජය කොට මිනිසුන්ට ලැබිය හැකි ජය කුමක්ද? විට්ගේ සිතෙහි නැගෙන මේ හැඟුම් තුළින් දලු ලන වේදනා බොහෝ ය.
“එක් මිනිසෙක් මිය යමින් සිටින කුරුල්ලෙකු දෙස බලා සිතන්නේ එතැන ඇත්තේ පිළිතුරක් නොමැති වේදනාව මිස අනෙකක් නොවන බව ය. ඔහු හා සිනාසෙන්නේ මරණය සතු වන අවසන් වදනයි. එහෙත් ඒ කුරුල්ලාව ම දකින තවත් මිනිසෙකුට දැනෙන්නේ ජයග්‍රාහී හැඟීමකි. එතැන ඇති සතුටු සිනාවකි.”
“අම්මා මිය යමින් සිටි හැටි මට මතකයි. සියල්ල හැකිළී අළු පාට වී තිබුණා. ඇය ඉන්නේ බයෙන් ද කියා මා ඇගෙන් ඇසුවා. ඇය හිස සොළවා බය නැති බව කිව්වා. ඇය තුළින් පෙනුණු මරණය ස්පර්ශ කිරීමට මං බය වුණා. ඇය ආපසු දෙවියන් කරා ගිය ඒ වෙලාව සම්බන්ධ කිසිම සුන්දර, උසස් දෙයක් මට පෙනුණේ නෑ.”
‘අභීත සෙබළුන් කියා පිරිසක් නැති ය’ යන සත්‍යය මේ චිත්‍රපටයෙන් තහවුරු කරන්නේ යැයි මට සිතෙයි. සෙබළු ද මනුෂ්‍යයෝ ය. නිරතුරුව සිහිවන ප්‍රේමයේ-සහෝදරත්වයේ බැඳීම් සිත දරාගත් ඔවුන් යුද බිමේ සිටින්නේ කැමැත්තෙන් නොවේ. මරණ බිය සමග ඉදිරියට යන ඔවුන්ගේ ජීවිතවල ඛේදජනක යථාර්ථය කදිම සිනමා භාෂාවකින් සහ සංකේතාත්මක රූපාවලියකින් ඉදිරිපත් කිරීමට ටෙරන්ස් මලික් සමත්ව ඇත. එය විටෙක “Dulce et Decaram est” නම් ප්‍රකට කවිය සිහිගන්වයි. “රට වෙනුවෙන් දිවි පිදීම මිහිරි සොඳුරු දෙයක් ය” යන පැරණි බොරුව ළමයින්ට නූගන්වන්නැයි විල්ෆ්‍රඩ් ඕවන් නම් කවිකාර යුධ භටයා එහිදී ඉල්ලා සිටී.
“යුධ භටයන් සිරකරුවන් මෙනි. ඔවුන්ගේ ලෝකයන් ඈත ය. ඔවුන් ඉන්නේ බියෙනි.”
සිහින් රක්ත රේඛාව පුරාම මෙවන් කදිම ආත්ම භාෂණයන් අත් දැකිය හැකි ය. චිත්‍රපටය ආරම්භ වන්නේ යුද්ධයෙන් වෙන් වී පලා යන සෙබළුන් දූපතක සැඟවී, දිළිඳු සරල දූපත් වැසියන් සමග ගෙවන ජීවිතය පෙන්වමිනි. ජීවිතයේ සුඛ පාර්ශවය උදා කරන සියල්ල ඔවුන් දකින්නේ දේවත්වාරෝපණයකිනි.
“දෙවියනි! විවිධ වූ ස්වභාවයන්ගෙන් එන ඔබ කවුරු ද? ජය, අනුකම්පාව, සාමය, තනිකම, සතුටු හදවත……මේ සැම දේම ජීවිතය ගැන ආදරය උපදවයි.”
ඔවුන් නැවත යුද්ධයට එක් කර ගැනීමත් සමග ආයෙත් මරණය සමග සමීපව ගමන් කිරීමට ඔවුන්ට සිදු වේ. එය කවරාකාර සරදමක් ද යත්, වරෙක වැරදීමකින් අත් බෝම්බයක පේනුව මුදවා ගන්නා එක් සෙබළෙකු යටි කය පිපිරී ක්ෂණික මරණයට මුහුණ දෙයි. එබඳු ශෝකී වෙන්වීම් ද, දීර්ඝ කාලීන ඈත්වීම් ඔස්සේ ප්‍රේමය අහිමිවීම් වැනි දේ ද අත්විඳිමින්, ඒ මිනිස් භටයෝ යුද්ධය තුළ ම අසරණව සිටිමින් යුද්ධයට හේතු වන වෛරී හැඟීමට වෛර කරති.
“මේ මහා යක්ෂයා ලෝකයට ආවේ කොහෙන් ද? එය රිංගා ආවේ කෙසේ ද? එය කුමන බීජයකින් කුමන මුලකින් පැන නැගුණේ ද?”
ලක්ශාන්ත අතුකෝරල
‘වැඩිපුරම කැමති කලින් පරම්පරාවට’
ප්‍රියාන් ආර්. විජේබණ්ඩාර
පළවැනි වතාවට පත්තරයක වැඩට එද්දී සුනිල් මාධව ඔබව ඉන් ටවීව් කළ විදිය අපූරුයි නේද?
‘ලක්ජන’ පත්තරේ පටන්ගනිද්දී මම විශ්වවිද්‍යාලයේ මුල් වසරේ හිටියේ. සුනිල් අයියාට කෝල් කළාම, ඔහු මට එන්න කිව්වා. මම පළවැනිම දවසේ යද්දී කට්ටිය බොන ගමන් හිටියේ. මාව දැකලා, ආ මේ අලුත් එක්කෙනෙක්. මූටත් වීදුරුවක් ගෙනෙං කියලා මාව බොන්න ඉන්දවගත්තා. අන්න එහෙම තමයි මාව වැඩට බඳවාගත්තේ.
සුනිල් මාධවලාගේ පරම්පරාවේ මාධ්‍යවේදීන් ගැන
දැන් හිතෙන්නේ මොක ක්ද?
සමස්තයක් විදියට මාධ්‍ය ක්ෂේත්රයේ මට තියෙන අත්දැකීම් ප්‍රමාණය අනුව නම් මට පරම්පරා දෙකක පැහැදිලි වෙනසක් පෙනෙනවා. අපට පෙර පරම්පරාව හා අපට පසු පරම්පරාව විදියට. ඒ කාලයේ පත්තර වෙනුවෙන් ලොකු කැපකිරීම් කළ අය හිටියා. හැම සතියේම පත්තරය කරලා බෝතලයක් වටේට ඉඳගන්න තරම් උණුසුම් බැඳීමක් තිබුණා. කාර්යාලයට එන නිශ්චිත වෙලාවක් තිබුණේ නැහැ. නිදහසක් තිබුණා. ඒත් ඒ නිදහස අයුතු විදියට පාවිච්චි කරලා, වැඩ මඟහැරියේ නැහැ. හැමෝම වගකීම් පවරාගත්තා. කැපකිරීම් කළා. විනෝදාංශයක් විදියට මේ රැකියාව වින්දා. ඒත් අපට පස්සේ පරම්පරාව කිසිම දෙයක් ගැන වගකීම ගන්නේත් නැහැ. වෘත්තීය ගරුත්වයකුත් නැහැ. අඩු තරමේ තමන්ටම කියලා මතයක්වත් නැහැ. මේක කීයක් හරි උපයාගන්නට කරන රස්සාවක් විතරයි. මම මේ පරම්පරා දෙක එක්කම වැඩ කරලා තියෙනවා. වැඩිපුර කැමති කලින් පරම්පරාවට.
‘අද දෙරණ’ වගේ ප්‍රධාන ධාරාවේ වෙබ් අඩවියක වැඩ කිරීම මොන වගේ අත්දැකීමක්ද?
දැන් වුණත් ගිහින් බලන්න පුළුවන්, 2009 අගෝස්තු 17 සිට 2017 අගෝස්තු 17 දක්වා කාලසීමාව තුළ දෙරණ වෙබ් අඩවියේ ප්‍රවෘත්ති දාලා තියෙන විදිය. වෙබ් අඩවියේ හැඩය තීරණය කිරීම මට පැවරිලා තිබුණා. මට ඔන්ලයින් මාධ්‍ය ගැන අත්දැකීම් තිබුණේ නැහැ. ලංකාවේත් ඊ නිව්ස්, ලංකාදීප වෙබ් අඩවි විතරයි තිබුණේ. මම ලෝකයේ දේවල් බලලා, යෝජනා කළ දෙයක් තමයි ලංකා ඊ නිව්ස් වගේ දේශපාලන ඔපීනියන් නැතිව ප්‍රවෘත්ති විතරක් පළකරමු කියලා. යම් සිදුවීමක් ක්ෂණිකව වාර්තා කළ යුතු බව මම යෝජනා කළා. සමහරවිට පළවැනිම විනාඩියේදී ප්‍රවෘත්තිය වාක්‍ය දෙකකින් විතරක් සමන්විත වෙන්න ඕනෑ කියලා මම හිතුවා. වෙබ් අඩවිය සාර්ථක වුණා.
මට සිද්ධි දෙකක් කියන්න පුළුවන්. රතුපස්වල සිදුවීම වෙලාවේදී අනෙක් මාධ්‍ය වාර්තා කළේ රබර් උණ්ඩවලින් වෙඩි තැබුවා කියලායි. ඒත් ගම්පහ මාධ්‍යවේදියා මට කිව්වා මේවා රබර් උණ්ඩ නෙවෙයි, ඇත්ත උණ්ඩ කියලා. මම ඒ වෙලාවේම තීරණ ගන්නා තැන ඉන්න ප්‍රධානියාව මුණගැහුණා. සිදුවීම කිව්වා. ඔහු ඇහුවා විෂුවල් තියෙනවාද කියලා. ඔව් කියලා පිළිතුරු දුන්නාම, එහෙනම් ප්‍රවෘත්තිය ගහන්න කිව්වා. අපි තමයි මුලින්ම, ඒ සිදුවීම ඒ විදියට වාර්තා කළේ. අන්තිමටම සිදුවීමක් වුණා. සරත් ෆොන්සේකා ලසන්ත වික්‍රමතුංග ගැන ලබාදුන්න කටඋත්තරය. ඒක ප්‍රධාන මාධ්‍ය බොහොමයක් වාර්තා කළේ නැහැ. ඒ ප්‍රවෘත්තිය අනෙක් මාධ්‍ය වාර්තා නොකළ නිසා මගෙන් ඒ ගැන ප්‍රශ්න කළා. මම ආයතනයෙන් ඉවත්වෙන්න හේතුවුණ සිදුවීම් අතර ඒ ගැන ප්‍රශ්න කිරීමේ සිදුවීම තිබුණා. මම වැඩකළ අවුරුදු අට ඇතුළේ වෙබ් අඩවිය ලාභ ලැබුවා. ලොකු ඇඟිලි ගැසීම් තිබුණේත් නැහැ. ඒ වගේම මම වැඩ පටන්ගනිද්දී වැඩ කරන විදිය ගැන එකඟතාවක් හදාගත්තා. වෙබ් අඩවියේ ලාභය යන්නේ කාටද කියන එක ප්‍රශ්නයක් වෙන්න පුළුවන්. ඒත් වෘත්තීයමය විදියට වෙබ් අඩවියක් කරන්න මට අවස්ථාව තිබුණා. ඒ කාලයේදී පුවත්පත්වලට මගේ දේශපාලන අදහස් ලිව්වා. ඒකටත් නිදහස තිබුණා.
වෘත්තිකභාවයක් හා ප්‍රතිපත්තියක් ඇතිව වැඩ කරනවා නම් කුමන ආයතනයක වුණත් ස්වාධීන මාධ්‍යවේදියෙක් විදියට වැඩ කරන්න ඉඩ තියෙනවා නේද?
ඒක තමයි මම කලිනුත් කිව්වේ. අපට තියෙන සීමාව ඇතුළේ උපරිමය කරන්නත්, අකමැති දේවල් නොකර ඉන්නත් මාධ්‍යවේදියෙකුට අවස්ථාව තියෙනවා. ඒ අවස්ථාව පාවිච්චි කරනවාද කියන එකයි ප්‍රශ්නය. මට රාජ්‍ය මාධ්‍ය ඇතුළේත් ඒ වගේ අත්දැකීම් තිබුණා. මට මතකයි, යුද්ධය කාලයේ උතුරෙන් ඇවිත් කොළඹ ලොජ්වල නැවතිලා ඉන්න අයව ඉවත් කරවන්න අධිකරණ තීන්දුවක් තිබුණා. ලොජ්වල හිටපු අය ත්‍රස්තවාදීන්, ඒ අයව එළවන්න ඕනෑ වගේ මතයක් හැදිලා තිබුණා. ආණ්ඩුව ප්‍රවර්ධනය කළේත් ඒ මතවාදය. ඒ දවස්වල දිනමිණ පත්තරයේ මම පිටුවක් සංස්කරණය කළා. කර්තෘ මහින්ද අබේසුන්දර. මම ලොජ්වල හිටපු අයව මුණගැහුණා. එයාලාගෙන් ඇහුවා ලොජ්වල ඉන්නෙ ඇයි කියලා. එයාලා කොළඹ එන්නේ තමන්ගේ විවිධ වැඩ කරගන්න. බෙහෙත් ගන්න, පාස්පෝට් හෝ අයිඩෙන්ටිටි හදාගන්න. මුර ක්‍රමයට නිදාගන්නේ. එක්කෙනෙක් නිදාගනිද්දී තව කෙනෙක් නැඟිටලා ඉන්නවා. මම ඒ මිනිස් රාක්කවල ෆොටෝ ගත්තා. ලිපියේ මාතෘකාව වුණේ ලොජ් යනු මොනවාද කියලා. ඉන්පස්සේ කොළඹ මහනගර සභාවේ හිටපු ලොජ් ලියාපදිංචි කිරීම භාර නිලධාරියාව ඉන්ටවීව් කළා. ලොජ් එකක් නීත්‍යනුකූලද නැද්ද? එතකොට ඔහු කියනවා මේක නීතිවිරෝධී දෙයක් නෙවෙයි කියලා. මේ ලිපියට මහින්ද අබේසුන්දර පවා අනුමැතිය ලබාදුන්නා. ඒක පළවුණා.
ඔබේ නවකතා අයිති වෙන්නේ ‘අල්පෝක්තිකවාදය’ කියන ශානරයට නේද?
යොවුන් නවකථා කියන්නේ එක වයස් සීමාවකට සීමාවුණ ප්‍රශ්න කතාකිරීමම නෙවෙයි. සමහරවිට ඔවුන් වැඩිහිටියන්ගේ ප්‍රශ්නවල ගොදුරු. ඒ නිසා වැඩිහිටියන්ගේ ලෝකයට අදාළ දේවල් යොවුන් පරම්පරාවට දැනෙන්නේ කොහොමද කියන තැන හිටගෙන තමයි ලියන්නේ. අර්නස්ට් හෙමිංවේගෙන් තමයි මේ ශානරය ආ බව කියන්නේ. ඔහු ලෝක යුද්ධයට සෙබලෙක් හැටියට යුද පෙරමුණට සම්බන්ධ වුණ කෙනෙක්. පස්සේ ඔහු මාධ්‍යවේදියෙක් විදියට යුද වාර්තාකරණයට යනවා. එතකොට ඔහුට යුද පෙරමුණේ සිදුවෙන සියලු දේවල් ලියන්න බැහැ. සීමාවක් තියෙනවා. ඒත් ඒ සීමාව ඇතුළේ, යම් දැනුමක් තියෙන අයට සම්පූර්ණ කතාව කියවාගන්න පුළුවන්. අයිස් කන්දක් වගේ. කොටසක් තමයි දියෙන් උඩ තියෙන්නේ. වැඩි කොටසක් තියෙන්නේ දියෙන් යට. එහෙත් උඩ කොටස දකින කෙනෙක්ට යට තියෙන කොටස ගැන අවබෝධයක් හදාගන්න පුළුවන්. ඒ අනුව තමයි ඔය අල්පෝක්තිකවාදය කියන එක හැදෙන්නේ. එරික් ඉලයප්ආරච්චි මේකට කියන්නේ ලු‍හුවාදය කියලා. පස්සේ කාලයක තමයි මම ලියපු දේවල් අයිති වෙන්නේ මෙහෙම ශානරයකට කියලා තේරුම් ගත්තේ. ලංකාවේ තියෙන්නේ ආදර්ශ කතා සහ ළමා වීරයන්ගේ කතා. ඒ හැරුණුකොට සයිමන් නවගත්තේගම, කේ.කේ. සමන් කුමාර වගේ කිහිපදෙනෙක් වෙනස් යොවුන් නවකතා ලියලා තිබුණා. ළමා මනසින් මෙවැනි කතාවක් කියවන්න පුළුවන්. ඕනෑ නම් ළමයින් විසින් වැඩිහිටි ලෝකය ප්‍රශ්න කරන විදිය ගැන ගැඹුරු කියවීමකට යන්නත් පුළුවන්.■
න ගච්ඡති: දන්න වංහුං අප කන්නසාමි
‘න ගච්ඡති’ යනු පද්මිනී සෙනෙවිරත්න විසින් ලියන ලද නවකතාවකි. පාලියෙන් ‘න ගච්ඡති’ යනු නික්මීමක් නැත යන්නයි. මෙම නවකතාවට පාදක කර ගන්නේ මෙරට අවසන් රජු වූ ශ්‍රී වික්‍රම රාජසිංහ හෙවත් රජ වීමට පෙර කන්නසාමි කුමාරයාගේ කතාවයි.
නීතිඥ ජෝන් ද සිල්වාගේ ශ්‍රී වික්‍රම නූර්තියෙහි දන්න වංහුං අප කන්නසාමි නම් ගීතයේ ඔහු පිළිබඳ මෙසේ දැක්වේ.
දන්න වංහුං අප කන්නසාමි රාජ ධූරයේ
රකී බුද්ධ ධර්ම සීලේ පූර්වේ රජුන් ලෙසේ
අධර්මිෂ්ඨ නීච ක්‍රියා යයි මැකී ලකේ
දනී සිංහලු‍න්ගෙ ශාස්ත්‍ර ආගම් මනා ලෙසේ
ඉතින් ප්‍රීති වෙන්න යමවු ඒ තුමා වෙතේ
ගීතයේ දැක්වෙන පරිදි ම මෙම කුමරා සිංහලු‍න්ගේ ශාස්ත්‍ර හා බුදුදහම මැනැවින් දැන සිටි අයෙකි. ඔහු රජ කළ සමයේ ගීතයේ සඳහන් ලෙස ම ධර්මිෂ්ඨ පාලනයක් පැවතුණු බවට සාක්ෂි තිබේ. එහෙත්, යටත්විජිත ඉතිහාසයේ ඔහු පිළිබඳ ලියැවුණ සටහන්වලින් ඔහු දුෂ්ටයකු බවට පත් කර තිබේ. විශේෂයෙන් ම, රජුට ද්‍රෝහි වී ඉංග්‍රීසීන්ට එක් වූ ඇහැලේපොළ මහනිලමේගේ පවුලේ අය ඝාතනය කළ ආකාරය පිළිබඳ ජනප්‍රවාදවලට එක් වී තිබෙන කතාව හා මද්දුම බණ්ඩාර පුරාවෘත්තය ශ්‍රී වික්‍රම රාජසිංහ රජු දුෂ්ටයකු කර පෙන්වීමට උපයෝගී කරගෙන තිබේ.
මද්දුම බණ්ඩාරගේ මරණය පිළිබඳ පුරාවෘත්තය සත්‍යයක් බවට කිසිදු සාක්ෂියක් නැත. ඇහැලේපොල මහඅදිකාරම්ගේ බිළිඳු දියණිය ඇගේ මව ලවා වංගෙඩියේ ලා කොටවා මැරවූ බවට ඇති ජනප්‍රවාදයට ද සාක්ෂි නැත. මෙවැනි ප්‍රබන්ධ නිර්මාණය කරනු ලැබුවේ උඩරට ආක්‍රමණය කර රජු අත්අඩංගුවට ගැනීම එංගලන්තයට සාධාරණය කර පෙන්වීම සඳහා ආණ්ඩුකාර රොබට් බ්‍රවුන්රිග්ගේ නිලධාරීන් විසින් බව න ගච්ඡති නවකතාවේ මූලික තර්කයයි. එම සිදුවීම ගැන රජුගේ මුවට නගා නවකතාකාරිය විසින් පවසනු ලබන්නේ ඇහැලේපොළගේ පවුලේ සාමාජිකයන් ඝාතනය කිරීම සිංහලේ රාජ නීතිය අනුව මහනඩුව විසින් ගන්නා ලද තීරණයක් බවයි.
මෙම ප්‍රබන්ධ කතාව ලියැවෙන්නේ පිළිමතලාවගේ දියණිය ලියූ පොතක් ලෙස ය. ටීම් ඇන්ඩර්සන් නම් විදේශිකයකුට හමු වූ ලාංකිකයකුගෙන් ඔහු පිළිමතලව්වේ පිළිබඳ විමසයි. ටීම් ඇන්ඩර්සන් ලාංකිකයාට පවසන්නේ ඔහුගේ මීමුත්තා වූ ජේම්ස් ඇන්ඩර්සන් සිලෝන්හි 19වන සියවසේ සිටි වැවිලිකරුවකු බවයි. එම මීමුත්තාගේ බිරිය වූ සාරාගේ මිතුරියක වූ පිළිමතලව්වේ කුමාරිහාමි විසින් කියන ලද කතාවක් සාරා රචනා කර තිබේ. එම පවුලේ දේපළක් වූ මෙම නවකතාව න ගච්ඡති නමින් ප්‍රබන්ධ කර පද්මිනී සෙනෙවිරත්න අපට පිරිනමයි.
පිළිමතලව්වේ යනු ශ්‍රී වික්‍රම රාජසිංහ රාජ ධුරයට පත් වන සමයේ සිටි මහඅදිකාරම් ය. කන්නසාමි කුමාරයා රජ බවට පත් කරන පිළිමතලව්වේ ඔහු සිය රූකඩයක් බවට පත් කරගැනීමට උත්සාහ කරයි. රජුත්, ඔහුත් අතර පවතින දීර්ඝකාලීන බල අරගලය අවසානයේදී රජු විසින් ඔහුගේ හිස ගසා දමනු ලැබේ. පිළිමතලව්වේ කුමාරිහාමි යනු පිළිමතලව්වේ මහඅදිකාරම්ගේ දියණියයි. රජුත්, ඇයත් අතර කුමර අවධියේ සිට පවතින ප්‍රේම සම්බන්ධය මෙම කතාවේ තේමාවයි.
එය වනාහි අන් කිසිදු මිනුම් දණ්ඩක් සමග අනුගත නොවන අචල ප්‍රේමයකි. රාජත්වය හා සම්බන්ධ බල අරගල, වත් පිළිවෙත්, සම්ප්‍රදායන්, තරාතිරම් ආදි සියල්ලට පිටින් මෙම අව්‍යාජ, ආත්මීය ප්‍රේමයේ කතාව දිගහැරෙයි. ප්‍රේමය යනු කුමක් ද, එහි ඇති අන්‍යෝන්‍ය විශ්වාසය කුමක් ද, ප්‍රේමයේ සහකම්පනය කුමක් ද, ලිංගික ඊර්ෂ්‍යාව වැනි අශිෂ්ටත්වයන් ප්‍රේමය සමග සම්බන්ධ වන්නේ කෙසේ ද ආදි කරුණු මෙම ප්‍රේම කතිකාවත ඔස්සේ මැනැවින් නිරූපණය වේ.
“අපේ තරුණ කාලෙ ගෑනියෙක් මිනිහෙක් එක්ක යනවය කියන එක මහ ලොකු කාරණාවක් නෙමෙයි. කැමති නම් ගියා. එපා නම් අතැර දැම්මා. මිනිස්සු දෙතුන් දෙනෙක් එක්ක නොගිය කුමාරිහාමි කෙනෙක්වත් ගෑනු දෙතුන් දෙනෙක් නොගත්තු නිලමෙ කෙනෙක්වත් සෙංකඩගලින් සොයාගන්නට පුළුවන්කමක් තිබුණෙ නැහැ ඒ කාලේ.”: ඇහැලේපොළ කුමාරිහාමි.
මෙම නවකතාව පූර්ව වික්ටෝරියානු යුගයේ මෙරට තිබුණු ලිංගික සංස්කෘතියෙහි දිග, පළල හා ගැඹුර ද මැනැවින් නිරූපණය කරන්නකි. මෙම කතාවේ එක තැනක පිළිමතලව්වේ කුමාරිහාමි හා කන්නසාමි කුමාරයා යන දෙදෙනා ම පිළිමතලව්වේගේ දරුවන් බවට සැකයක් ද පළ කෙරේ. එය පෙම්වතාත් පෙම්වතියත් දන්නා නමුදු එය ඔවුන් ගැටලුවක් කරගන්නේ නැත. එසේ ම මෙම යුගයේ කන්ද උඩරට ජනසමාජයේ තිබුණු නිදහස් ලිංග ිකත්වය ද එමගින් නිරූපණය කෙරේ. මෙම තේමාව ම පද්මිනී සෙනෙවිරත්නගේ මීළඟ නවකතාව වන වරණ ඔස්සේ ද වැඩිදුරටත් සාකච්ඡා කෙරේ.
නවකතාකාරිය වැඩි අවධානයක් යොමු කරන්නේ රජු හා පිළිමතලව්වේ කුමාරිහාමි අතර තිබෙන ප්‍රේම කතාවටයි. ඒ අතරතුර ඇයට ඇතැම් අතිශය වැදගත් දේශපාලන කරුණු මගහැරී යයි. රාජසිංහ රජු කන්ද උඩරට රජකම් කළ අවසන් සමයේදී ඔහු මුහුණ දෙන ගැටුම්, බල අරගල හා කුමන්ත්‍රණ රජුගේ චරිත විකාශයට අතිශය වැදගත් ය.
එම වකවානුවේ රජුගේ ක්‍රියාකලාපය පිළිබඳ පිළිමතලව්වේ කුමාරිහාමි හරහා නවකතාකාරිය සිය අදහස පසුවදනෙහි දක්වන්නේ මෙසේ ය:
“සුද්දිට මේකෙ ඇත්ත නැත්ත දැනගන්නට ඕනෑ නම් හම්බ වෙන්ට හාලියාලෙ කුමාරිහාමි. ඇගේ අම්මා තමයි රංගම්මාල් අගබිසෝගෙ ප්‍රධාන දුග්ගන්නාරාළ මහත්තයෝ. ගහලයා හැරුණුකොට ඔය සිද්ධිය ඇහින් දුටුව එකම එක්කෙනා තමයි ඈ. පෙර සිරිත විමසුවා ම නිලමෙලා කියලා තියෙන්නේ ගෑනු අයව දියේ ගිල්ලන්ටත් පොඩි දරුවන්ගේ හිස ගසා දාන්ටත් කියලා. දරුවන්ගේ හිස් ගසා දාන්ට මහවාසල කැමති වෙලා නැහැ. ඒ හින්දා නියෝග කරලා තියෙනවා හැමෝගෙම බෙල්ලෙ ගල් ගෙඩි එල්ලලා රාත්තිරියේදී වැවට තල්ලු කරන්ට. ඒ විදියට තමයි ඇහැලේපොළගෙ පවුලට මරණ දඬුවම දුන්න ය කියන්නෙ.”
සාරා ඇන්ඩර්සන් චරිතය ඔස්සේ කතුවරිය මැදිහත් වී කරන තවත් ප්‍රකාශයක් මෙසේ ය: ‘1803 ආක්‍රමණයෙන් ඉගෙනගත් පාඩම නිසා උඩරට භූමිය අල්ලා ගන්නට බ්‍රවුන්රිග්ට මව් ආණ්ඩුවෙන් අවසර දුන්නේ නැත. සිය තනි මතයට උඩරට අල්ලා ගන්නට ඔහු කළේ ශ්‍රී වික්‍රම රාජසිංහ යනු ම්ලේච්ඡ, ක්‍රෑර, අත්තනෝමතික රජකෙනෙකු බවත්, ඔහුගෙන් සිංහලේ ජනතාව ගලවාගැනීම තම අපේක්ෂාව වූ බවත් පෙන්වන්නට හේතු සාධක නිර්මාණය කිරීමයි. ඇහැලේපොළ දරුවන්ගේ හිස් කෙටවීමේ කතන්දරය ද එසේ නිර්මාණය කළ එකක් විය යුතු ය.’
“ශ්‍රී වික්‍රම දෙයියන්ගෙ නම මේ රටේ මිනිස්සුන්ට කවදාවත් අමතක කරවන්නට බැහැ. ඒ කිරි මුහුදයි, පත්තිරිප්පුවයි හින්ද විතරක් ම නෙමෙයි. සුද්දිලගේ ගොවැර්නදෝරුවා උන්නාන්සෙ ගැන මේ රටේ මිනිස්සුන්ට කාවද්දපු බොරු කන්දරාවක් හින්දත් සිංහලේ අන්තිම රජ්ජුරුවො වස නපුරෙක් ය කියල හරි මේ රටේ මිනිස්සු උන්නාන්සෙ ගැන කතා කරාවි. එතකොට හත් මූදෙන් එතෙරට පිටුවහල් කෙරුවැයින් ඇති පලේ මොකක් ද? අන්තිමට කියන්න තියෙන්නෙ සො න ගච්ඡති කියලම තමයි.’: පිළිමතලව්වේ කුමාරිහාමි, පසුවදනේ හා නවකතාවේ අවසන් වාක්‍යය.■
■ ඊශා කප්පරගේ / අජිත් පැරකුම් ජයසිංහ
මුද්‍රිත වචනයේ බලය බිඳින්න බැහැ
මාලනී ගෝවින්නගේ
වසර 46ක පරිවර්තන කාර්ය තුළ ඔබේ ගමන්මඟ හඳුනාගත්තේ කෙසේද?
එහෙම දීර්ඝ කාලයක් මම පහුකරගෙන ආවා කියලා මතක් වෙන්නේත් දැනුයි. අපි හැම තිස්සේම ලෝකය දිහා පුළුල්ව බලන්න ඕනෑ. කිසි වෙලාවක ගෝත්‍රිකවාදී විය යුතු නැහැ. නිර්මාණකරුවා කියන්නේ ඉතා පුළුල් ක්‍ෂේත්‍රයක තම අණසක පතුරුවන කෙනෙක් මිසක් තෝරාගත් පිරිසකට පමණක් ආමන්ත්‍රණය කරන කෙනෙක් නෙමෙයි.
මගේ පළවන පරිවර්තනය වන “ෆොන්ටමාරා” බිහිවෙන්නේ 1972දී. ඊට පස්සේ මම කෘති රාශියක් පරිවර්තනය කළත් මාව හඳුනාගැනීමේ බලපත්‍රය වෙලා තියෙන්නේ ‘ෆොන්ටමාරා’යි. ඒ පරිවර්තනයෙන් පස්සේ මම ටික කාලයක් නිහඬව හිටියා. ඒ අතරේදී තමයිAlan Patonf.a Cry, The Beloved Country කෘතිය හමුවෙන්නේ. දකුණු අප්‍රිකානු අරගලය ගැන මුලින්ම ලියවෙච්ච සම්භාව්‍ය කෘතිය වන්නේ එයයි. ඒ පොත මම ‘හඬනු පෙම්බර දේශය’ ලෙස පරිවර්තනය කළා. එයත් ලාංකික පාඨකයන් ආදරයෙන් වැළඳගත්තා. ‘මගේ පිකාසෝ’ කෘතියත් එහෙමයි. ඊට පස්සේ මම චේගේ පොත් කිහිපයක්ම සිංහලට පරිවර්තනය කළා. ‘බොලිවියානු දින පොත’ හා චේගේ චරිතාපදානය ඒ අතර විශේෂයි. ‘රළ’, ‘තැනිතලාවේ දේවිතාවිය’ වැනි කෘති ඊට පස්සේ බිහිවුණා. ඒ වගේම කවිය සම්බන්ධයෙන් ‘කිවි හදට එබී බලන්,’ Rainer Maria Rilke කෘතිය වගේම තවත් පොත් කිහිපයක් මගේ අතින් බිහිවුණා. මට අවශ්‍ය පාඨකයන් සමග කරන ගනුදෙනුව විතරයි. එහෙම නැතුව මම කළ වැඩ හරහා මට බොරු වටිනාකමක් ලබාගන්න නෙමෙයි. මේ ටික හරි මම කිව්වේ ඔබේ ප්‍රශ්නයට පිළිතුරක් ලෙස විනා, මගේ වැඩ හුවාදැක්වීමේ අරමුණින් නෙමෙයි.
මේ සෑම පරිවර්තනයක් අතරේම ඔබේ නවතම පරිවර්තනය වන ‘සිංහ චාරිකා’ කෘතිය ඔබට වැදගත් වන්නේ කෙසේද?
ඒ පොත Lion – A Long Way Home කියන කෘතියේ පරිවර්තනයයි.Saroo Brierleyගේ පොත කියවපු හැටියේ මට පුදුමාකාර හැඟීමක් ආවා. එය ලස්සන වෘත්තාන්තයක්. ඒ වගේම හෘදයංගමයි. සාහිත්‍ය කෘතියක් කියලා කියන්න බැරිවුණාට සාහිත්‍ය කෘතියක් තරමටම එය ආකර්ෂණීයයි. මනුෂ්‍ය ප්‍රජාවට එයින් ලබා ගත හැකි දේ බොහොමයක් තියෙනවා. පරිත්‍යාගය, අත්හැරීම, අප්‍රතිහත ධෛර්යය, ඇතුළු මිනිස් ජීවිතයක් තුළ ගොඩනැගෙන විවිධ හැඟීම් හා ආකල්ප ඒ කෘතියේ නොඅඩුව තියෙනවා. තමාගේම කියලා දරුවෙක් හදා ගන්න පුළුවන්කම තියෙද්දී ඒ හැමදේම පැත්තකට දාලා දරිද්‍රතාව සමග ඉදිරියට යන ඉන්දියාවේ ඒ දරිද්‍රතාව ඇතුළේ ඉන්න දරුවෝ දෙන්නෙක් හදාවඩා ගැනීමට කිසියම් දෙමව්පිය දෙන්නෙක් උනන්දු වෙනවා නම් ඔවුන් ශ්‍රේෂ්ඨ පුද්ගලයන් දෙන්නෙක් වෙනවා. එහෙම මිනිස්සු අප අතරේ හරි අඩුයි. විශේෂයෙන්ම ඒ දරු දෙන්නට මව වන කාන්තාව මනුෂ්‍ය ප්‍රජාව අතරේ ශ්‍රේෂ්ඨ චරිතයක් නොවේද? ඒ චරිතයට මම ආදරය කරනවා. ගරු කරනවා. මේ පොතේ ප්‍රධාන චරිතය වන සරූගේ අම්මාව මම දකින්නේ, මට දැනෙන්නේ පුදුමාකාර විදියට. ඇත්තටම මේ පොතේ ප්‍රධාන චරිතය වන සරූට වඩා මම ආදරය කරන්නේ ඔහුව හදා ඩා ගන්නා ඕස්ටේ්‍රලියානු කාන්තාවට.
අපි හිතනවා බටහිර රටවල මිනිස්සු ආගමක්, සංස්කෘතියක්, සදාචාරයක් නැති මිනිස්සු කියලා. ඒ වගේම අපි හිතනවා අපේ රටේ මිනිස්සු තමයි ආධ්‍යාත්මික ගුණවගාවෙන් දියුණු සංස්කෘතික වුත් සදාචාරාත්මක වූත් මිනිස්සු කියලා. එහෙම නැහැ කියලා අපි අත්දැකීමෙන්ම දන්නවා. එන්න එන්නම අපි පිරිහෙනවා මිසක් මනුෂ්‍ය ප්‍රජාව තුළ අපි සැබෑ මිනිසුන් වශයෙන් ක්‍රියාකරන්නේ නැහැ. පරිත්‍යාගය වගේම අත්හැරීම අපි ළඟ ඇත්තේම නැහැ. ඒ අතරේ මේ ඔස්ටේ්‍රලියානු මධ්‍යම පන්තික අම්මා හා තාත්තා හැම දෙයක්ම උපේක්‍ෂා සහගතව බාරගන්නවා. ඒ අතරත් ඕස්ටේ්‍රලියානු අම්මාගේ සිතුවිලි සමුදාය හා ජීවිතය සම්බන්ධයෙන් ඇය දරන ආකල්පය ඉතා විශිෂ්ටයි. එහෙම නොවුණා නම් සරූගේ ජීවිතය සම්පූර්ණයෙන්ම ඛේදවාචකයක් වෙන්න ඉඩ තිබුණා.
දරුවෙකු කුලවද්දා ගැනීම හෙවත් දරුකමට හදාගැනීම හෝ නැවත එම දරුවා තම සැබෑ මව්පියන් සොයා යාම සාමාන්‍ය සංසිද්ධියක්..
එවැනි අත්දැකීම් අපට තියෙනවා. නමුත් මේ සිද්ධියේදී එය සිදුවන්නේ එවැනි සාමාන්‍ය ආකාරයකට නෙමෙයි. ඒ නිසා තමයි මෙහි වැදගත්කම ඉස්මතු වෙන්නේ. ඒ දරුවා කුලවද්දා ගැනීමට ඉදිරිපත් වන මව හා පියා ඔස්ටේ්‍රලියාවේ ජීවත්වන සාමාන්‍ය පන්තියේ මිනිස්සු. ඔවුන් ධනපතියන් නෙමෙයි. ඒ වගේම ඒ අම්මා සරූ වගේම දුක්බර පරිසරයක හැදී වැඩුණු කෙනෙක්. එවැනි සාමාන්‍ය කෙනෙක් තවත් රටක දුප්පත් ළමයි දෙන්නෙක් හදාගන්නවා කියන තැනම විශේෂත්වයක් තියෙනවා. ඔවුන්ට අවශ්‍ය නම් ඔවුන්ගේම කියලා දරුවෙක් හදාගන්න තිබුණා. එහෙම නැත්නම් ඔස්ටේ්‍රලියානු දරුවෙක් හදාගන්න තිබුණා. නමුත් ඔවුන් තෝරාගන්නේ ඉන්දියානු දරු දෙන්නෙක්. මුලිකවම මෙහි ප්‍රධාන චරිතය වන සරූව ඔවුන් හදන්නේ තමන්ට අයිති කරගන්න නෙමෙයි. ඔවුන්ට හොඳ අධ්‍යාපනයක් දෙන්නේ ලොකු වෘත්තිය සුදුසුකම් ලබාගන්න නෙමෙයි. හොඳ යහපත් මනුෂ්‍යයෙක් නිර්මාණය කිරීමේ අදහසින් විතරයි. ඔවුන් කවදාවත් ඒ දරුවන්ව බොරු කියන්නේ නැහැ. ඈත්වෙලා යයි කියන බය ඔවුන්ට නැහැ. සරූ තම සැබෑ ඥාතීන් හොයාගෙන යන්න ආරම්භ කරන මොහොතේ පටන්ම ඔවුන් ඔහුට උදව් කරනවා. ඒ හැදූ අම්මාගේ ශක්තිය තමයි සරූට තියෙන්නේ. සරූගේ සැබෑ පරිසරය මෙන්ම සරූගේ මුල් තතු කිසිදෙයක් ඔවුන්ගෙන් වසන් කරන්නේ නැහැ. එය ඔහු ඔස්ටේ්‍රලියාවට රැගෙන ආ මුල් දිනයේම පටන් සිදුවන ක්‍රියාදාමයක්.
ඒ කියන්නේ..
සරූ ඔස්ටේ්‍රලියාවට එනකොට වයස අවුරුදු 5යි. මුල් දවසේ ඉඳන්ම ඔහුගේ කාමරේ සරසලා තියෙන්නේ ඉන්දියානු බඩුභාණ්ඩවලින්. ඇඳ ඇතිරිලි පවා ඉන්දියානු. කිසිවක් ඔස්ටේ්‍රලියානු දේ නෙමේ. ඒ කාමරේ දේව රූපයක් තියලා තියෙනවා. ඒ වගේම ඉන්දියාව පැහැදිලිව පෙනෙන්න සිතියමක් එල්ලලා තියෙනවා. මේ හැම දෙයක්ම කරන්නේ ඔහුට හුරුපුරුදු ගතියක් ඇතිකරන්න. ඒ වගේම තමයි ඕස්ටේ්‍රලියාවේ වෙසෙන වෙනත් පවුල් විසින් කුලවද්දාගත් ඉන්දියානු දරුවන් බලන්න ඔහුව අරගෙන යනවා. ඒ අනුව ඒ ඔස්ටේ්‍රලියානු අම්මාටත්, තාත්තාටත් ඉන්දියානු සරූව කළු සුද්දෙක් කරන්න ඕනෑ වුණේ නැහැ. ඔන්න ඔතැන තමයි අපේ හා ඒ මිනිස්සු අතර තියෙන වෙනස පැහැදිලි වෙන්නේ.
අපේ අය දරුවෝ හදාගන්නවා. හැබැයි ඒ දරුවන්ගෙන් ඒ ගොල්ලන්ගේ අතීතය වසන් කරලා තියෙනවා. තමන්ගේ දෙමව්පියන්ව නැවත හොයාගෙන යයි කියන බයෙන් ජීවත්වෙනවා. ඒ නිසා මුල් දවසේ ඉඳන්ම ඒ දරුවාව තමන්ගේ තනි අයිතිය යටතේ හදාගන්න බලනවා. බොහෝ දෙනා දරුවෙක්ව හදාගන්නේ තමන්ට දරුවෝ නැති හින්දා. තමන්ගේ පැලැන්තියේ ආරක්ෂා කර ගනිමින් තමන්ගේ ධනය ආරක්ෂා කරගැනීමට තියෙන වුවමනාව තමයි ඒ අයට තියෙන්නේ. ඒ නිසා ඒගොල්ලෝ හදාගන්න දරුවාට ඉහළම සැපසම්පත් දෙනවා. හැබැයි එහෙම හැදෙන ගොඩක් දරුවෝ කරන්නේ තියෙන දේපළ ටික ලියාගෙන හදාගත්ත දෙමව්පියන්ව මහලු මඩමකට හරි අනාථ නිවාසයකට හරි දාන එකයි. නමුත් මේ කිසිම දෙයක් අපි මේ කතාකරන චරිතයේදී සිදුවෙන්නේ නැහැ. සරූත් කවදාවත්ම ඒ දෙමව්පියන්ගේ හිත් රිදවන්නේත් නැහැ.
සරූ නැවතත් තම මුල් පවුල සොයායාමද විස්මයජනක අත්දැකීමක්.
ඔව්. ඔහු පළමුව ඉන්දියාවේ ළමා නිවාසයකට යැවෙන්නේ තම සහෝදරයා සමග දුම්රිය ස්ථානයකට පැමිණීමෙන් අනතුරුව සහෝදරයා මගහැරී යාමෙන්. ඉන්දියාව කියන්නේ ඉතා විශාල රටක්. සරූ නැතිවෙන දුම්රිය ස්ථානය ග්‍රාමීය දුම්රිය ස්ථානයක්. ඒ නිසා එවැනි ස්ථානයක් නැවත සොයාගැනීමටද ගැටලුවක්. ඒ වගේම ඔහුට ඒ සම්බන්ධව තියෙන්නේ පොඩි මතකයක් විතරයි. නමුත් ඔස්ටේ්‍රලියාවට පැමිණි වසර විසි පහකට පසුව නැවතත් ඔහු ඒ පිළිබඳව විමසිලිමත් වෙලා විපරම් කරනවා. අන්තර්ජාලය ඒ සඳහා ඔහුට දායක වෙනවා. ඔහුගේ හිතේ ඇදිලා තියෙන අම්මාගේ රූපේ හොයාගෙන යන්න ඔහු සෑහෙන කාලයක් වෙහෙසෙනවා. ඒ වගේම ඔහුගේ මනසේ ඇඳිලා තියෙන ඔහුගේ සහෝදරයා හෙවත් ගුඞ්ඩු දකින තුරු ඔහුට ඉවසුම් නැතිවෙනවා. නමුත් අවසානයේ ඔහු මුල් පවුල වෙත එනකොට ගුඞ්ඩු මියගිහින්. එය ඔහුගේ හදවතට දරාගන්න බැරිවෙනවා. ඒව වාගේම මේ තොරතුරු මෙහෙම සිදුවෙනකොට හදාගත්ත ඔස්ටේ්‍රලියානු අම්මාගේ හිත රිදෙයි කියන අදහස ඔහුගේ හදවතට දැනෙනවා. හදාගත්ත තාත්තාගේ හිත රිදෙයි කියලා ඔහුට හිතෙනවා. නමුත් ඔහුට තම සැබෑ මව හා පවුලේ අනෙකුත් සාමාජිකයන් සොයායාම නවත්වන්නත් බැහැ. සරූ මේ තත්ත්වයන් දෙක ඉතා හොඳට සමබර කරනවා. එය හරිම සංවේදීයි. ඒ නිසා තමයි මම ලියුවේ එය ‘අපූර්ව මිනිසෙකුගේ සංවේදී දිගු ගමනක පිය සටහන්’ කියලා. පොත කියවන ඔබට ඒ චාරිකාවේ සංවේදිතාව දැනෙයි. හැබැයි එය චරිතාපදානයක් නෙමෙයි. මතක සටහන් ඇසුරෙහි බිහිවන්නක්.
ඔබගේ මෑතකාලීන පරිවර්තන කිහිපයක්ම බිහිවුණේ මතක සටහන් ඇසුරෙහි වීම කැපීපෙනෙන ලක්ෂණයක්. එවැනි රචනාවලට ඔබ වැඩි රුචියක් දක්වන බව පෙනෙනවා.
එතැන තියනේනේ මතක සටහන්වලට ප්‍රිය කිරීමම නෙමෙයි. ඒ චරිතවලින් අපිට උකහාගන්න පුළුවන් මොනවාද කියන එකයි. මිනිසුන් විදියට අපිට අනුප්‍රාණය ලබන්න පුළුවන් චරිතද කියන එකයි. සරූගේ චරිතයේ මෙන්ම එහි එන හැම සිද්ධියකින්ම අපිට අපේ ජීවිත පිළිබඳ නැවත නැවත සොයාබැලීමට හැකිවෙනවා. මගේ ‘රළ’ පොතේ තියෙන්නේ සුනාමි ව්‍යසනයට අභීතව මුහුණ දීපු සත්‍ය චරිතයක් ගැනයි. ඒ ධෛර්යසම්පන්න බව, ආත්ම ශක්තිය පුදුමසහගතයි. එවැනි චරිතවලින් අපේ ජීවිතවලට ලබාගන්න පුළුවන් ආලෝකය ඉතා විශාලයි. ඒ වාගේම තමයි චේගේ චරිතය. ධනවාදී කඳවුරේ මිනිසුන් මොනවා කිව්වත් මට නම් චේ සිදුහත් කුමාරයා වගේ.
හැබැයි මේ චරිතවල සැබෑ ලක්ෂණ විනාශ කරන්නේ නැතුව අපි එය පරිවරත්නය කළ යුතුයි. පරිවර්තනයට භාජනය වන කෘතිය අපි පළමුව විඳිය යුතුයි. එවිට එය අපේ ජීවිතේ කොටසක් බවට පත්වෙනවා. ඊට පස්සේ පරිවර්තන කාර්යය පහසුවෙනවා. භාෂාව අභියෝගයක් වෙන්නේත් නැහැ. හැබැයි මම යාන්ත්‍රිකව පරිවර්තන කාර්යයෙහි යෙදෙන කෙනෙක් නෙමේ. ගොඩක් වෙලාවට මට පරිවර්තනය කිරීම සඳහා අවශ්‍ය පොත් සපයා දෙන්නේ ප්‍රකාශකයෝ. ඔවුන් දෙන හැම පොතක්ම මම පරිවර්තනය කරන්නෙත් නැහැ. ඔක්කෝටම ඉස්සෙල්ලා ඒ පොත මට දැනෙන්න ඕනෑ. පරිවර්තන කෘතියක ගලායාම ඇතිවෙන්නේ පරිවර්තනයට භාජනය කරන කෘතිය අපිට දැනෙන තරමට හා විඳින තරමටයි.
Lion – A Long Way Home කෘතිය ඇසුරෙන් චිත්‍රපටයක් පවා නිෂ්පාදනය වෙලා තියෙනවා. හරි ජනප්‍රිය චිත්‍රපටයක්. චිත්‍රපටයයි පොතයි දෙකම ඇසුරු කළ අය කියන්නේ මගේ පරිවර්තනය චිත්‍රපටයට වඩා ඉදිරියෙන් තියෙනවා කියලයි. ඒක මගේ දක්‍ෂකමකට වුණ දෙයක් නෙමෙයි. ඒක එහෙම වෙන්න ඕනෑ. මොකද මනුස්ස ජීවිතයේ ආධ්‍යාත්මික හරය වාගේම මනුෂ්‍ය හදවතට දැනෙන හැමදේම චිත්‍රපටයට අල්ලන්න බැහැ. කොතරම් තාක්‍ෂණය දියුණු වුණත් මුද්‍රිත වචනයේ බලය බිඳින්න බැහැ. මුද්‍රිත වචනය අතිශය ප්‍රබලයි. ඒ නිසා මගේ පොතේ කිසියම් සාර්ථකත්වයක් තියෙනවා නම් එය වචන හරහා බිහිවුණු සාර්ථකත්වයක් මිසක් එය මගේ පෞද්ගලික ජයග්‍රහණයක් නෙමෙයි.■
■ සුලෝචන වික්‍රමසිංහ