ලෝකයේ ජනගහනයෙන් පහෙන් එකක් ජීවත්වෙන්නේ චීනයේයි. චීනය දැන් ලෝක බලවතායැයි අප සැම කියනවා. චීනයේ ජනපති ෂි ජින්පින් ගැන අප නිතර කතාකරනවා. එහෙත් ඇත්තෙන්ම චීනය සතු බලය කෙබඳු එකක්ද, චීනය එය පාවිච්චි කරන්නේ කෙලෙසද, එය ලෝක දේශපාලනයට බලපාන්නේ කෙලෙසද යන්න අප දන්නේ අඩුවෙන්.
කොරෝනා වෛරසය පැතිර යද්දී, චීනය ඒ ගැන තොරතුරු සඟවාගෙන සිටීම ගැන මේ වනවිට අන්තර්ජාතික සමාජයෙන් චෝදනා එල්ලවී තිබෙනවා. ලෝකයේම ඇස් චීනයට යොමුවී ඇති මොහොතක පවා තොරතුරු ඉතා මන්දගාමීව පිටට පැමිණීමෙන් පෙනෙන්නේ චීනයෙහි අභ්‍යන්තර තොරතුරු කෙතරම් පාලනය කෙරෙන්නේද යන්න. මේ ඛේදජනක රෝගය මැඬලන්නට චීන රජයට ශක්තිය ප‍්‍රාර්ථනා කළ යුතුයි. එහෙත් අප මෙහි කතාකරන්නේ චීනය ගැන වෙනස්ම කතාවක්.
ෂි ජින්පින මීට පෙර 1978 සිට 1992 දක්වා චීනයේ නායකයාව සිටි ඩෙන්ග් ෂියා ඕ පින් අනුගමනය කළේ චීනය ලෝකයට විවෘත නොකර සිටීමේ ප‍්‍රතිපත්තියක්. චීනය ජාත්‍යන්තර සමාජයෙහි කැපී පෙනෙන කාර්යභාරයක් කළේ නැහැ. චීනයට විශාල අවධානයක් ඇදෙන විදියේ කටයුතුවලට ඔහු යොමුවුණේ නැහැ.
‘ඔබේ ශක්තිය සඟවාගන්න. ඔබේ කාලය ගන්න.‘ යැයි ඔහුගේ ප‍්‍රකට ප‍්‍රකාශයක් තිබෙනවා. එය කලක් චීනයේ ජාත්‍යන්තර ප‍්‍රතිපත්තිය වුණා. එලෙස සැඟව, නිහඬව සිටි චීනය ටිකෙන් ටික තමන්ගේ ශක්තිය වර්ධනය කරගත්තා.
මේ වෙද්දී චීනයේ එම ප‍්‍රතිපත්තිය වෙනස් වී තිබෙනවා. ලොව වෙනත් රටවලට තම බලපෑම දැනෙන්නට සලස්වන්න චීනයට ඕනෑ. චීනය ඇමෙරිකාව අබිබවන ලෝක බලවතෙක් යැයි ලෝක ප‍්‍රජාව අතර මතයක් හැදුණේ නූතන ප‍්‍රතිපත්තිය නිසායි. චීනයේ වත්මන් ජනපති ෂි ජින්පින් එම ප‍්‍රතිපත්තිය ප‍්‍රවර්ධනය කිරීමත්, එය ක‍්‍රියාත්මක කිරීමත් අතින් අනෙක් ඉදිරියෙන්ම සිටින නායකයෙක්. චීන බලපෑම ජාත්‍යන්තර සමාජයට හොඳින්ම දැනෙන්න සැලැස්වුවේ ඔහු. එදා සිටම චීනයේ අණසකට යටත් වූ ලෝකයක් තැනීමේ අරමුණ ඔහුට තිබුණා. චීනයේ බලය මත ලෝකයේ බලය ඇල්ලීමේ අරමුණ ඔහුගේ අදහස් දැක්වීම්වල පවා තිබුණා.
ආර්ථික බලය
චීනය මේ වෙද්දී ආර්ථික බලය ගොඩනගමින් සිටින අන්දම ගැන අපට අමුතුවෙන් විස්තර කළ යුතු නැහැ. පසුගිය වසර තිහක කාලයක් තිස්සේ චීනයේ දළ දේශීය නිෂ්පාදනය වසරකට සීයට 10 බැගින් වර්ධනය වී තිබුණා. ඉතිහාසයේ වේගයෙන්ම වර්ධනය වූ ආර්ථිකය ලෙස එය හඳුන්වනවා. මේ වේගවත් නැග්ම නිසාම ලෝක බැංකුව පවසන අන්දමට මිලියන 800ක පමණ පිරිසක් දිළිඳු තත්වයෙන් ඉහළට විත් තිබුණා. සාමාන්‍ය පවුල්වල සාමාජිකයන් ධනවත් මධ්‍යම පන්තිකයන් බවට පත්ව තිබුණා. ඒ නිසාම චීනයේ විශාල පිරිසක් ආර්ථික වශයෙන් තෘප්තිමත්ව ජීවත්වෙනවා.
මෙලෙස ධනවත් වූ චීනය ලෝක ආර්ථිකයට බලපෑම් කරන්නට පටන්ගත්තේ මෑත දශකය මුලදී. ඔවුන් ‘වන් බෙල්ට් වන් රෝඞ්’ නම් ව්‍යාපෘතිය 2013 දී පටන්ගත්තේ ඒ අනුව. ඇමෙරිකානු ඩොලර් ටි‍්‍රලියනයකට වැඩි මුදලක් ලොව පුරා විවිධ රටවල ඉදිකිරීම් ආදි ව්‍යාපෘති සඳහා ලබාදීමට එම ව්‍යාපෘතියෙන් සැලසුම් කරනවා. 2019 වසරේදී එම ව්‍යාපෘතියට අදාළ දෙවැනි සමුළුව පවත්වා තිබුණා. එයට ශ‍්‍රී ලංකාවද සහභාගි වුණා.
ලංකාව වැනි රටවලට විශාල වශයෙන් ණය ලැබෙන්නේ එම ව්‍යාපෘතියෙහි ඇති සැලසුම් පදනම් කරගනිමින්. රටවල් හැත්තෑවකට ආසන්න ප‍්‍රමාණයක් එම ව්‍යාපෘතියෙහි කොටස්කරුවන්. මේ ව්‍යාපෘතිය නූතන ලෝකයේ පවතින දැවැන්තම ව්‍යාපෘතියක්. ඇත්තෙන්ම එය ලෝක බැංකුව, යුරෝපා සංගමය ආදි දැවැන්ත ජාත්‍යන්තර ආයතනවල සැලසුම්වලටත් වඩා දැවැන්ත ව්‍යාපෘති සැලසුමක්. ලොව පුරා වෙළඳ මාර්ගයක් ගොඩනැගීම මෙම ව්‍යාපෘතියෙහි මූලික අරමුණයි.
බිය
දැනට චීනයේ ජීවත්වන ජනතාවගෙන් අති බහුතරය ආණ්ඩුවට කැමැත්තක් දක්වනවා. ආර්ථික දියුණුව නිසා ඔවුන්ට විශාල ගැටලූවක් දැනට පෙනෙන්නේ නැහැ. අඩුවක් තිබුණත්, එය දැකීමේ හැකියාවක් ඔවුන්ට නැහැ. ෂි ජින්පින්ට ඔවුන් කැමතියි. එහෙත් චීන දේශපාලනය ගැන විශේෂඥයන් පෙන්වාදෙන්නේ ෂි ජින්පින් ජනාධිපතිවරයා තමන්ගේ බලය හා ජනප‍්‍රියත්වය ගිලිහේයැයි බියෙන් පසුවන බව. ඔහු අරාබි වසන්තය හා සෝවියට් දේශය බිඳවැටීම වැන්නක් තම රටේත් සිදුවේදැයි බියට පත්ව සිටින බව කියනවා.
චීන ජාතිකයන් නොදැනම, ඔවුන්ගේ නිදහස හා අයිතිවාසිකම් නොසිතූ විරූ ලෙස සොරකම් කරන්නට චීන රජය පෙළැඹී ඇත්තේ ඒ බිය නිසා. බහුතරය සතුටින් සිටියත්, තමන්ගේ අයිතීන් ගැන කතාකරන සුළුතරය දැඩි මර්දනයට ලක් කරන්නේ ඒ නිසා.
මානව හිමිකම්
2020 වසර මුල නිකුත් වූ හියුමන් රයිට්ස් වොච් සංවිධානයෙහි වාර්ෂික වාර්තාවෙන් මේ වෙද්දී චීනයෙහි මානව හිමිකම් සහ නිදහස පිළිබඳ තත්වය පෙන්වාදෙනවා. මේ වෙද්දී චීනයෙහි අන්තර්ජාලය, ක‍්‍රියාකාරීන්, රාජ්‍ය නොවන සංවිධාන ආදි චීන රජයට බාධාවක් යැයි පෙනෙන සමාජයෙහි අංශ මර්දනය කරමින් සිටින බව පෙන්වාදෙනවා. සුළුතර ජනවර්ග හා වාර්ගික කණ්ඩායම් මතවාදී බලහත්කාරයක් මත පාලනය කරන බවත් එහි සඳහන් කර තිබෙනවා.
බිලියන 1.4ක් වන චීන ජනගහනයට මහා පරිමාණයෙන් රහසේ නිරීක්ෂණය කරනවා. ඒ ජනතාව නොදැන ඔවුන් සිතන ආකාරය පාලනය කිරීම සදහා කෘත‍්‍රිම බුද්ධිය, ජෛව දත්ත සහ මහා පරිමාණ තොරතුරු එකතු පාවිච්චි කරමින් සිටිනවා. එතැනින්ද නොනැවතී, චීනය තමන් සතු ආර්ථික බලය පාවිච්චි කරමින් ලෝකවාසීන්ගේ තොරතුරු එකතු කරමින් ඉන්නවා. ලෝකයෙහි බලය අල්ලන්නට එම තොරතුරු පාවිච්චි කරන්නට සූදානම් වෙනවා. එපමණක් නොව, තමන්ට එල්ලවෙන ජාත්‍යන්තර චෝදනාවලින් ගැලවෙන්නට චීන ආර්ථික බලය පාවිච්චි කරනවා.
හියුමන් රයිට්ස් වොච් වාර්තාවෙන් කියන්නේ චීනයෙහි මිලියන 13ක් වන මුස්ලිම් ජාතිකයන් දැඩි පීඩාවකට මුහුණදෙන බව. අන්තවාදය මැඬලීමේ ව්‍යාපෘතියක් යැයි කියමින් එම මුස්ලිම් ජාතිකයන් බලහත්කාරයෙන් රඳවා තබාගැනීම, ඔවුන් නිරීක්ෂණය කිරිම, ඔවුන්ගේ සංස්කෘතික උරුමයන් විනාශ කිරීම ආදි කටයුතු කරමින් සිටින බවත් එහි සඳහන් කරනවා. දේශපාලන අධ්‍යාපනය සඳහා වූ කඳවුරු නම් කඳවුරු වර්ගයක එම මුස්ලිම් ජාතිකයන් මිලියනයක පමණ පිරිසක් රඳවාගෙන සිටින බව කියනවා. එලෙස රඳවාගෙන සිටින අයට තමන්ගේ අනන්‍යතාව අත්හැර, ආණ්ඩුවේ ප‍්‍රතිපත්තිවලට ගරුකරන්නන් බවට පත්වීම සඳහා බලහත්කාරයෙන් අධ්‍යාපන වැඩමුළු පවත්වනවා. එම මුස්ලිම් ජාතිකයන් ත‍්‍රස්තවාදීන් ලෙස ලේබල් කිරීමත් සිදු කෙරෙනවා.
ඊට අමතරව විශේෂ පරිපාලන ඒකකයක් වන හොංකොංහි පුරවැසියන්ගේ අදහස් ප‍්‍රකාශ කිරීම අයිතිය, බහුතර කැමැත්තට ඉඩ නොදී චීන ආණ්ඩුව කටයුතු කිරීම ගැනත් වාර්තාවෙන් පෙන්වාදී තිබෙනවා. එහි මිලියන 7ක ජනගහනයෙන් මිලියන 2ක පිරිසක් අයිතිවාසිකම් ඉල්ලා මහපාරේ සටන් කිරීම ගැන වාර්තාවෙහි සඳහන් වෙනවා.
ක‍්‍රියාධරයන්
චීනයේ මානව හිමිකම් ක‍්‍රියාධරයන් මර්දනය කිරීමත් මේ වෙද්දී දරුණු ලෙස සිදුවෙනවා. 2019 ජුලි මාසයේදී චීනයේ නොබෙල් ත්‍යාගලාභී මානව හිමිකම් ක‍්‍රියාධරයෙකු වන ජි සිසුන් මියගියා. ඒ වයස අවුරුදු 69ක්ව සිටියදී. ඔහු චීන රජයෙන් සිරගත කර තිබුණා. ඒ මහජන සාමය කඩකිරීම සඳහා පුද්ගලයන් සංවිධානය කිරීම ගැන චෝදනා මත. ඔහු මියගොස් තිබුණේ නොදන්නා රෝගයකින්. මෑත කාලයේදී මානව හිමිකම් ක‍්‍රියාධරයන් රැුඳවුම් භාරයේ පසුවෙද්දී හෝ ඉන් නිදහස් කළ විගස අබිරහස් ලෙස මියයෑමේ සිදුවීම් වාර්තා වී ඇති බවත් හියුමන් රයිට්ස් වොච් වාර්තාවෙන් කියනවා.
සමාජ මාධ්‍ය
මීට අමතරව චීනයෙහි සමාජ මාධ්‍ය පාවිච්චිය ඇතුළුව අදහස් ප‍්‍රකාශනයට දැඩි සීමා පනවා තිබෙනවා. මේ වෙද්දී ට්විටර් වෙබ් අඩවිය චීනයේ තහනම්. රහසින් ට්විටර් පාවිච්චි කරන්නන් ඇල්ලීම 2018 නොවැම්බර් සිට සිදුවී තිබෙනවා. සිය ගණනක් ට්විටර් පාවිච්චි කරන්නන් සිරභාරයට ගෙන තිබෙනවා. ඔවුන්ට ට්විටර් ගිණුම් මකා දමන්නට බල කරනවා. ඒ අතර චීන රජයේ මැදිහත්වීමෙන් ට්විටර් සහ ෆේස්බුක් වෙබ් අඩවිවල ලොව පුරා පරිශීලකයන් ඉලක්ක කරමින් හොංකොං උද්ඝෝෂකයන් ගැන වැරදි තොරතුරු රැුගත් ප‍්‍රචාරක ව්‍යාපෘති අරඹා තිබෙනවා.
ඒ අතර චීනය තුළ අන්තර්ජාල පාවිච්චියට දැඩි සීමා පනවා තිබෙනවා. 2019 මාර්තු මාසයේදී මා ලින්ග් නමැති බ්ලොග් රචකයාගේ මිලියන 16ක කියවන්නන් සිටි අඩවිය මකා දමා දමා තිබෙනවා. ඒ වැරදි තොරතුරු ප‍්‍රචාරය කළාය යන චෝදනාව මත. ඊට අමතරව තවත් වෙබ් අඩවි ගණනාවක් බලහත්කාරයෙන් මකා දමා තිබෙනවා.
මතවාද පාලනය හා නිරීක්ෂණය
ඒ අතර චීන රජය විශ්වවිද්‍යාල සහ පාසල්වලින් උගන්වන දේවල් පිළිබඳවත්, ඒවායේ මතවාද පිළිබඳවත් දැඩි පාලනයක් සිදු කරනවා. විෂය නිර්දේශවලින් රජයට අවැසි අදහස් රැුගත් පුද්ගලයන් පමණක් නිෂ්පාදනය කිරීම සඳහා දැඩි සීමා පනවා තිබෙනවා.
භයානකම කාරණය වන්නේ චීනය සාමාන්‍ය ජනතාව නිරීක්ෂණය කිරීමයි. ඒ සඳහා නවීනතම තාක්ෂණය පාවිච්චි කරමින් ඉන්නවා. පොලීසිය, ආරක්ෂක අංශ, පෞද්ගලික සහ රජයේ අංශ එම ක‍්‍රමවේද පාවිච්චි කරනවා. 2019 දී මාධ්‍ය වාර්තාවකින් හෙළිකර තිබුණේ ඇතැම් පාසල් සිසුන්ගේ මුහුණේ ඉරියව් ආදිය පවා දැඩිව නිරීක්ෂණය කරමින්, ඒ තොරතුරු එකතු කරන බව. ඊට අමතරව එක් සමාගමක් තමන්ගේ ආයතනයේ සේවකයන් යන එන තැන් බලාගැනීම සදහා ජීපීඑස් තාක්ෂණය රැුගත් අත් ඔරලෝසු සේවකයන්ට ලබාදී තිබුණා. එලෙස තම රටේ පුරවැසියන් සියුම් ලෙස නිරීක්ෂණය කරමින්, ඔවුන්ගේ අදහස් පාලනය කරන්නට චීන රජය කටයුතු කරනවා.
හුවාවි වැනි තාක්ෂණික උපකරණ නිෂ්පාදනය කරන සමාගම්, කෘත‍්‍රිම බුද්ධිය ගැන පරීක්ෂණය කරන ක්ලවුඞ් වර්ක් වැනි ආයතන රජය සමග සම්බන්ධව සිටීම ගැන චෝදනා එල්ලවී තිබෙනවා. එම සමාගම්වල නිෂ්පාදන ඉතාම අඩු මිලට ලොව පුරා රජයන්ට, පෞද්ගලික සමාගම්වලට සහ සාමාන්‍ය පුරවැසියන්ට අලෙවි කරනවා. එම උපකරණ පාවිච්චි කරමින් ලොව පුරා මහා පරිමාණයේ රජයේ නිරීක්ෂණ සිදුකිරීම ගැනත් චෝදනා එල්ලවෙනවා. ලොව පුරා තොරතුරු එකතු කරමින් රජයට ලබාදීම ගැන එම සමාගම්වලට චෝදනා එල්ලවෙනවා.
2019 ජුලි මාසයේදී හෙළිවී තිබුණේ ඇමෙරිකානු සමාගම් කිහිපයක්, චීන සමාගමක් වන සෙම්ප්ටියන් නම් සමාගම සමඟ එක්ව, දත්ත සොරකම් කොට ඒවා විශ්ලේෂණය කළ හැකි කුඩා ප‍්‍රමාණයේ මයික්‍රොප්‍රොසෙසර් නිර්මාණය කරමින් සිටින බව. එම උපාංග චීනයෙහි ආරක්ෂක ඒජන්සිවලින් වාරණය සහ නිරීක්ෂණය සඳහා පාවිච්චි කර ඇති බව.
නිහඬ රජයන්
මේ වෙද්දී ලොව රජයන් හා පාර්ලිමේන්තු ගණනාවක් චීනයෙහි මානව හිමිකම් කඩකිරීම ගැන අවධානය යොමුකර, ඒ ගැන විවේචන සිදුකර තිබෙනවා. මානව හිමිකම් ආරක්ෂකයන්ට, මුස්ලිම් ජනතාවට, ටිබෙට් වැසියන්ට මෙන්ම හොංකොං වැසියන්ට සිදුව ඇති අනතුරු ගැන ඔවුන් අවධානය පළ කර තිබෙනවා. එහෙත් අවධානය යොමුකිරීමෙන් එහාට චීනයට තීරණාත්මක බලපෑමක් කරන්නේ නැහැ. චීනයට ඇති ආර්ථික බලය නිසා ලොව හැම රජයක්ම පාහේ චීන රජයේ මානව හිමිකම් කඩකිරීම් ගැන ක‍්‍රියාකරන්නේ නැහැ. උදාහරණයක් ලෙස යුරෝපා පාර්ලිමේන්තුව කිහිප වතාවක් චීනයේ මානව හිමිකම් ගැන කතා කර තිබුණා. එහෙත් 2019 අපේ‍්‍රල් මාසයේදී පැවති 21 වැනි යුරෝපා සංගම් සහ චීනය අතර සමුළුවේදී මානව හිමිකම් කඩකිරීම් ගැන ප‍්‍රසිද්ධ සංවාදයක් කරන්නට යුරෝපා සංගමය මැදිහත් වී තිබුණේ නැහැ. අතරින් පතර චීනයේ දේශපාලන සරණාතගතයන්ට රැුකවරණ සැපයීම වැනි ක‍්‍රියාමාර්ගයක් ගන්නා බව පෙනෙන්නට තිබෙනවා.
ඇමෙරිකා එක්සත් ජනපදය නිල වශයෙන් චීනයෙහි මානව හිමිකම් ගැන කතාකර තිබුණා. එහෙත් 2019 ඔක්තෝබර් මාසයේදී ඇමෙරිකානු ජනාධිපති ඩොනල්ඞ් ට‍්‍රම්ප් චීන ජනපති ෂි ජින්පින්ව අගය කර තිබුණා.
2019 ජුලි මාසයේදී චීන රජය මුස්ලිම් ජාතිකයන්ට එරෙහිව කටයුතු කරන ආකාරය පිළිබඳව මානව හිමිකම් කවුන්සිලයට රටවල් 25ක අත්සනින් යුතුව යෝජනාවක් ඉදිරිපත් කර තිබුණා. එයට ප‍්‍රතිචාර ලෙස චීනයෙන් රටවල් 50ක අත්සන් සහිත ලිපියක් ඉදිරිපත් කර තිබුණා. එම ලිපියෙන් චීන රජය ආගම් සම්බන්ධයෙන් ක‍්‍රියාකරන ආකාරය අගය කර තිබුණා.
මෙලෙස චීනයට සහයෝගය දක්වමින් ක‍්‍රියා කරන්නේ වන් බෙල්ට් වන් රෝඞ් ව්‍යාපෘතිය සමගත් කටයුතු කරන චීනයේ ආර්ථික බලයට යට වූ රටවල්. මේ වෙද්දී චීනය තමන්ගේ ආර්ථික බලය මත එක්සත් ජාතීන්ගේ සංවිධානය, යුරෝපා සංගමය, ඇමෙරිකා එක්සත් ජනපදය ආදි ජාත්‍යන්තර බලවේග ඉක්මවා ගිය තමන්ගේම බලයක් ගොඩනගා ගැනීමට සමත්ව සිටිනවා. ඒ නිසා චීනයට විශාල ජාත්‍යන්තර බලයක් තිබෙනවා. ඒ බලය ජාත්‍යන්තර සංවිධානයක් අබිබවන එකක්. ඒ නිසා එක්සත් ජාතීන්ගේ සංවිධානය හෝ ඇමෙරිකාව වැනි රටවලටත් වඩා චීනයට ළංවීමට ලෝකයේ පුංචි රටවල් කැමැත්තක් දක්වනවා. විශේෂත්වය වන්නේ චීනය තමාට ළංවෙන රටවල මානව හිමිකම්, ප‍්‍රජාතන්ත‍්‍රවාදය, යහපාලනය ආදි කරුණු කාරණා ගැන සැලකිල්ලක් නොදැක්වීම. ඒ නිසාම චීනය වටා එකතු වෙමින් ඉන්නේ මානව හිමිකම් නොතකන, ¥ෂණයෙන් පිරුණු ආණ්ඩු.
දැන් ලෝක දේශපාලනයෙහි චීනය යනු තවත් එක් ආණ්ඩුවක් නෙවෙයි. ලෝකයේම මිනිස් අයිතිවාසිකම් නැතිකරන යාන්ත‍්‍රණයක්. මිනිසුන් රාජ්‍ය යන්ත‍්‍රයක වුවමනා සඳහා වැඩකරන, හැඟීම් දැනීම් නැති, නිදහස නොපතන දැතිරෝද බවට පත්කරන බලවේගයක්. බලවත්, ධනවත්, ශක්තිමත් බලවේගයක්. චීනය භයානකයි.
අනුරංග ජයසිංහ
