එංගලන්තයේ ඔක්ස්ෆඩ් සරසවියේ ඉංග්‍රීසි සාහිත්‍යය පිළිබඳ මහාචාර්යවරයකු වූ ජේ.ආර්.ආර්. ටොල්කීන් (J R R Tolkien) මහතා ජගත් කීර්තියට පත්වූයේ විචිත්‍ර -කල්පනාත්මක (fantasy) ගත් කතුවරයකු ලෙසය. ඔහුගේ The Lord of the Rings පොත් ත්‍රිත්වය ලොව වැඩියෙන්ම අලෙවි වූ/වන පොත් අතරට ගැනේ.

පොතේ කතාවට පාදක වී ඇත්තේ මහා බලගතු මුද්දකි. මෙම මුද්දේ හිමිකරුවාට තම සාමාන්‍ය හැකියාවන් ඉක්මවා යන අතිමහත් බලයක් (ඇතැම් විට මුළු ලෝකයම තම අණසකට යා කර ගැනීමේ හැකියාවක්) ලැබේ. එබැවින් ඔයැ ධබැ ඍසබට යනුවෙන් හැඳින්වෙන මෙම මුද්ද අත්පත් කරගැනීමට බලගතු මිනිසුන් හා නොමිනිසුන් ප්‍රයත්න දරති. මුද්දේ අනෙක් ගුණය නම් එය දකින, මොහොතකට හෝ අතට ගන්නා සියල්ලන්ම වශී කරගැනීමේ හැකියාවයි. මුද්දේ හිමිකරුවා එය තම සන්තකයේම තබාගැනීමටත්, මුද්ද නොමැත්තවුන් එය ලබාගැනීමටත් නොකරන දෙයක් (සමූලඝාතන හා මිනිමැරුම්ද ඇතුළුව) නොමැත.

කතාව තුළ මුද්ද හිමිවනුයේ ෆ්‍රෝඩෝ බැගින්ස් (Frodo Baggins) නම් කුරුමිට්ටාටය (hobbit). මුද්ද විනාශ කළ හැක්කේ ඵදමබඑ-ෘදදප නම් ගිනිකන්දේ ගින්නෙන් පමණි. මුද්ද ගිනි කන්දට දැමීම සඳහා යන දිගු හා ත්‍රාසජනක ගමනේදී ෆ්‍රෝඩෝට එල්ල වන බාධා බොහෝය. නමුත් අවසානයේ ඔහු මුහුණ දෙන තීරණාත්මකම අභියෝගය නම්, සතුරු උවදුරු නොව මුද්දට ඔහු තුළම ගොඩනැගෙන කෑදරකමයි.

ජේ ආර් ජයවර්ධන මහතා විසින් 1978 දී නිර්මාණය කළ ලාංකීය ජනපති ක්‍රමයද ටොල්කීන් මහාචාර්යවරයාගේ මනඃකල්පිත මුද්දට සමානය. 1978 සිට ලාංකීය දේශපාලනයේ එක් තීරක සාධකයක් වූයේ ජනපති පුටුවේ වාඩිවීමට දේශපාලනඥයන් හා වෘත්තීය දේශපාලනඥයන් නොවනවුන්ද තුළ වූ දැඩි ආශාවයි. ජනපති ක්‍රමය අහෝසි කරන බවට (ඇතැම්විට ඉතාම අවංකව) ප්‍රතිඥා දී බලයට පත්වන නායක නායිකාවන් පවා ක්‍රමයේ වහලුන් බවට පත්වන්නට වැඩි කලක් යන්නේ නැත.
1994දී චන්ද්‍රිකා බණ්ඩාරනායක කුමාරතුංග මහත්මිය බලයට පත්වූයේ ජනපති ක්‍රමය අහෝසි කරන පොරොන්දුව පිටය. 2005දී මහින්ද රාජපක්‍ෂ මහතාත් 2015දී මෛත්‍රීපාල සිරිසේන මහතාත් මෙම පොරොන්දුවම දුන්නෝය. රනිල් වික්‍රමසිංහ මහතාද විපක්‍ෂයේ සිටියදී ජනපති ක්‍රමය අහෝසි කිරීම වෙනුවෙන් පෙනීසිටියේය. නමුත් මේ සියල්ලෝම බලය ලබා කලක් යන විට ජනපති ක්‍රමය අහෝසි කිරීම පසෙකට තබා දෙවන ධුර කාලය පිළිබඳ සිහින මවන්නට වූහ.

ජනපති ක්‍රමය අහෝසි කිරීම මුල සිටම ජනතා විමුක්ති පෙරමුණේ ස්ථාවරය විය. 2024 අනුර කුමාර දිසානායක මහතාද මෙම පොරොන්දුවම දුන්නේය. නව ව්‍යවස්ථාවෙක් තුළින් ජනපති ක්‍රමය අහෝසි කරන බවත්, 2015-2019 සිරිසේන-වික්‍රමසිංහ ආණ්ඩුව ව්‍යවස්ථා සම්පාදන ක්‍රියාවලිය නතර කළ තැනින් තමන් එය පටන් ගන්නා බවත් ඔහු හා ජාතික ජන බලවේගය කීවෝය.

ඒ නැවත පටන්ගැන්ම තිරය පිටුපස සිදුව ඇතිදැයි අපි නොදනිමු. නමුත් ඒ පිළිබඳ කතාවක් නම් ආණ්ඩුව පැත්තෙන් ඇසෙන්නේ නැත. ව්‍යවස්ථා සම්පාදක මණ්ඩලයක් පත් කළ බවක්ද මෙතෙක් වාර්තා වී නොමැත.
අනුර කුමාර දිසානායක ජනපතිවරයාත්, චන්ද්‍රිකා බණ්ඩාරනායක කුමාරතුංග, මහින්ද රාජපක්‍ෂ, මෛත්‍රීපාල සිරිසේන හා රනිල් වික්‍රමසිංහ ජනපතිවරුත් ගිය මගටම අවතීර්ණ වී ඇතිදැයි යන සැකය ටිකෙන් ටික හිස එසවෙනුයේ මේ සන්දර්භය තුළය.
ජාජබ ආණ්ඩුවට හාල්, පොල් වැනි හදිසි ප්‍රශ්න ඇති බව සැබෑය. කෙටි කාලීන පැලැස්තර ඇලවීමෙන් ඔබ්බට ගොස් මේ ප්‍රශ්නවලට කල් පවතින විසඳුම් සෙවීම ආණ්ඩුවේ ප්‍රමුඛතාව බවද අවිවාදිතය.

නමුත් මෙවැනි ක්‍ෂණික ප්‍රශ්නවලට ක්‍ෂණික මෙන්ම මැදි/දිගුකාලීන විසඳුම් දෙන අතරම ජනපති ක්‍රමය අහෝසි කිරීමට මග සකස් කිරීමද එක් විට කළ නොහැකි කාර්යයන් නොවේ.
අතීත හොරු ඇල්ලීම වත්මන් පාලනයේ ප්‍රධාන පොරොන්දුවකි. තවම එම පොරොන්දුව ඉටු නොවුවද එය ඉටුකිරීම සඳහා අවශ්‍ය ව්‍යුහාත්මක පසුබිම (යම් තරමකට හෝ) සකස්ව ඇති බව පැහැදිලිය. ඒ වෙනුවෙන් තිරය පිටුපස යම් ක්‍රියාදාමයක් සිදුවන බවත් වංචා දූෂණ හා දේශපාලන ඝාතන සිදුවීම් කිහිපයකට හෝ යුක්තිය පසිඳලීමක් සිදුවිය හැකි බවත් අනුමාන කළ හැක.නමුත් ජනපති ක්‍රමය අහෝසි කිරීම සම්බන්ධයෙන් මුල් පියවර දෙක තුනක් හෝ තබන බවක් තවමත් පෙනෙන්නට නොමැත’

මන්ත්‍රී විශ්‍රාම වැටුප් ඇතුළු අනෙකුත් හිටපු මැති ඇමති ජනපති වරප්‍රසාද ක්‍ෂණිකව අහෝසි කරන බව ජාජබ මැතිවරණ වේදිකාවල දිගින් දිගටම දුන් පොරොන්දුවකි. එය තවම සිදුව නැත. නමුත් ඒ ඉලක්කය කරා යාමට පියවරක් දෙකක් මේ වන විට ගෙන තිබේ. මේ පිළිබඳව ජනපතිවරයා කමිටුවක් පත් කළ අතර ඒ කමිටුව තම වාර්තාව ජනපතිවරයාට බාර දී ඇත. ඒ මත පදනම්ව අවශ්‍ය නීති සම්පාදනය සිදුවෙමින් පවතින බව ජනතාව වන අපට අනුමාන කළ හැක.
නමුත් ජනපති ක්‍රමය සම්බන්ධයෙන් හෝ නව ව්‍යවස්ථාව සම්බන්ධයෙන් එවැනි පියවර එකක් හෝ ගැනෙන බවක් මෙතෙක් වාර්තා වී නොමැත.අනුර කුමාර දිසානායක මහතාත් විධායක ජනපති ක්‍රමය නම් මහා බලගතු මුද්දේ වසඟයට පත්වෙමින් සිටින්නේද යන සැකය මතවන්නේ මේ සන්දර්භය තුළය.

වශීවීම

The Lord of the Rings කතාවේ මුද්ද විනාශ කරන්නට ෆ්‍රෝඩෝ යන ගමන ඇරඹෙනුයේ සාමූහිකයක් (fellowship) ලෙසය. සෑම්, මෙරී හා පිප්පින් යන කුරුමිට්ටන්, ගැන්ඩල්ෆ් නම් මායාකරු, ලෙගෝලාස් නම් මායා ජීවියා (ැකf) ගිම්ලි නම් අඟුටුමිට්ටා හා ස්ට්‍රයිඩර් හා බොරෝමියර් (Boromir) නම් මිනිසුන් දෙදෙනා මෙහි සාමාජිකයෝය. මුද්ද විනාශ කිරීමට තම ජීවිතය වුවත් කැපකොට ෆ්‍රෝඩෝට උදව් කරන බවට ඔවුහු ප්‍රතිඥා දෙති.
බොරෝමියර් මේ ගමනට එකතු වනුයේ සතුරු බලවේගයන්ගෙන් තම උපන් බිම බේරාගැනීමේ අපේක්‍ෂාවෙනි. නමුත් ගමන තුළදී මුද්ද තමන්ට ලැබුණහොත් ඒ තුළින් තමා උපන් බිම බේරාගැනීමට පමණක් නොව, එය ලෝකයේ බලගතුම රාජයය බවට පත්කළ හැකිය යන සිතුවිල්ල ඔහුට පහළ වේ. ක්‍රම ක්‍රමයෙන් මුද්දේ වසඟයට පත්වන ඔහු ෆ්‍රෝඩෝ මරා මුද්ද අත්පත් කරගැනීමට අසාර්ථක උත්සාහයක් දරයි.

The Lord of the Rings පොත් ත්‍රිත්වයේ පළමුවැනි පොත වූ The fellowship of the Ring අවසානයේ සතුරු ප්‍රහාරයකින් බොරෝමියර් මරුදකී. බොරෝමියර්ගේ පාවාදීම මුද්දේ සැබෑ ස්වභාවය හෙළිකිරීමේ සාහිත්‍යමය උපක්‍රමයක් ලෙස ටොල්කීන් මහාචාර්යවරයා භාවිත කරයි. මුද්දේ වසඟයට පත්වන්නවුන්ගේ දුර්වලතාවන් තීව්‍ර කිරීම පමණක් නොව ඔවුන්ගේ යහපත් චේතනාවන් පවා විකෘති කිරීමට මුද්ද සමත් වේ. මුද්ද පොදු යහපතට භාවිත කිරීම අරමුණු කොටගන්නවුන් නිමා වනුයේ එහි වහලුන් බවට පත්ව විවිධ ව්‍යසනයන් සිදුකරමිනි.

මෙරට විධායක ජනපති ක්‍රමය ක්‍රියාත්මක වනුයේද මෙයට සමාන අයුරිනි.

ලලිත් ඇතුළත්මුදලි හා ගාමිණී දිසානායක මහත්වරුන් එජාපය කැඩුවේත්, රණසිංහ ප්‍රේමදාස ජනපතිවරයාට එරෙහිව දෝෂාභියෝගයක් ගෙන ආවේත් ජනපති පුටුවේ හිඳගන්නට වූ ආසාව නිසාය. මෙරට ඉතිහාසයේ එතෙක් මෙතෙක් නොවූ විරූ ජනවරමකින් ජනපති ධුරයට පත් චන්ද්‍රිකා බණ්ඩාරනායක කුමාරතුංග මහත්මිය පොරොන්දු වු ප්‍රකාර ජනපති ධුරය අහෝසි කළා නම් ඇයට 2005න් පසු වුවද (අගමැතිවරිය හෝ විපක්‍ෂ නායකවරිය ලෙස) දේශපාලනයේ රැඳී සිටින්නට වුවද ඉඩ තිබුණි. යුද්ධය ජයගැනීම නිසා සිංහල බහුතරයක් අතර ඉමහත් වීරත්වයට පත්වූ මහින්ද රාජපක්‍ෂ මහතාට 2015දී පරාජය අත්වූයේද දෙවන වාරයකින් නොනැවතී මැරෙන තෙක්ම ජනපති පුටුවේ වාඩිවීමට ඔහුට තිබූ ආශාව නිසාය. මෛත්‍රීපාල සිරිසේන හා රනිල් වික්‍රමසිංහ මහත්වරුන් විපක්‍ෂයේ සිටියදී පොරොන්දු වූ අයුරින් ජනපති ක්‍රමය අහෝසි කළා නම් ඔවුන් අවලංගු කාසි තත්වයට හෑල්ලු වන්නේ නැත. (මෛත්‍රීපාල සිරිසේන මහතා 2018 ඔක්තෝබර් 26 දා දින 56 කුමන්ත්‍රණය දියත් කළේද යළිත් වරක් ජනපති වීමට තිබූ ආසාවෙන් බුද්ධිය හා ගුණගරුක බව මොටවූ නිසාය.)

ජනපති පුටුවට ඇති කෑදරකම නිසා නැතිවුණේ දේශපාලනඥයන් පමණක් නොවේ. වරක් ලංකාවේ ධනවත්ම පුද්ගලයන්ගේ ලැයිස්තුවට අයත්වූ ලලිත් කොතලාවල මහතාට අත්වූ ඛේදජනක ඉරණමට එක් හේතුවක් නම් ජනපති පුටුවට ඒමට ඔහු දැරූ අනියම් උත්සාහයන්ය. 2000-2001 කාලයේ දේශපාලන භූමියේ ස්ථානගත වීමට ඔහු උත්සාහ කළේය. 2001දී ඔහු ආරම්භ කළ ‘සාම ව්‍යාපාරය’ මෙම උත්සාහයට උදාහරණයකි.

කොතලාවල මහතාගේ ජනපති සිහිනයත් ඔහුගේ ව්‍යාපාර කඩාවැටීමත් අතර සබඳතාවක් තිබේද යන්න පිළිබඳ විවිධ මත ඒ සමයේ පළවිය. දේශපාලනය මුදල් ගිලගන්නා බව නොරහසකි. එබැවින් ව්‍යාපාරිකයන් දේශපාලනයට ඍජුවම සම්බන්ධ වීම ඔවුන්ගේ ව්‍යාපාරවලට ප්‍රශ්නකාරී තත්වයක් නිර්මාණය කළ හැක. ධම්මික පෙරේරා මහතා මෙවර එම ඉරණමෙන් ගැලවුණේ ජනපති සිහිනය අත්හැරීමෙනි. ජනපතිවරණයෙන් අන්ත පරාජයක් ලැබුවද දිලිත් ජයවීර මහතා තවමත් ජනපති සිහිනය විඳිමින් සිටීමෙන් පෙනීයනුයේ විධායක ජනපති ක්‍රමය නම් මුද්දේ ඇති බලගතුභාවයයි.

ජනපති පුටුවේ ආකර්ෂණය කොතරම්ද යත්, එයින් බොහෝ දෙනකුට මහ පොළවේ යථාර්ථය අමතක වේ. තම තමන්ගේ ක්‍ෂේත්‍රයන්හි වැජඹුණු ඇතැමුන් විහිළු සපයන්නන් බවට පත්වනුයේ මෙහි ප්‍රතිඵලයක් ලෙසය. මෙවර ජනපතිවරණයෙන් සරත් ෆොන්සේකා මහතාට අත්වුණු ඉරණම මෙයට හොඳම උදාහරණයකි.

අනුර කුමාර දිසානායක මහතාත් දෙවන ධුර කාලයක් පිළිබඳ සිහින මවනවාදැයි තවමත් කිව නොහැක. නමුත් ජාජබ/ජවිපෙ වෙතට හැරුණු ජනරැල්ලේ යම් පසුබෑමක් මේ දිනවල ඇතිවෙමින් පවතින බව නම් නොරහසකි. දැන් පැවැත්වෙන සමුපකාර ඡන්දවලදී පාලක පක්‍ෂය දිගින් දිගටම ලබන පරාජය මෙයට හොඳම නිදසුනයි. හෝමාගම, කැලණිය, වැලිවිටිය යන සමුපකාර ඡන්දවලින් ජාජබ අන්ත පරාජයක් ලැබූ බව අන්තර්ජාල වාර්තා සඳහන් කරයි. මෙහි විශේෂත්වය නම් ජාජබ ක්‍රියාකාරීන් මෙම මැතිවරණ සඳහා ඉමහත් උද්යෝගයෙන් ප්‍රචාරක කටයුතු ගෙනයාමයි. එවැනි උත්සාහයන් දරා වුවද පාලක පක්‍ෂය පරාජය වීම ඒ ප්‍රදේශවල ජනතාව එවූ අනතුරු ඇඟවීමක් බව පැහැදිලිය. මෙවැනි අනතුරු හැඟවීම් නොතැකුවහොත් ඊළඟ ජනපතිවරණයෙන් අනුර කුමාර දිසානායක මහතා පරාජය වීමට ඉඩ තිබේ. 50% කඩඉම නොඉක්මවා ජනපතිධුරයට පත් පළමුවැන්නා ඔහු වීම නිසා මෙම හැකියාව තවත් ඉහළ යාමට හැක.

ජාජබ ජනපතිවරණ ප්‍රකාශනය බොහෝ දුරට යථාර්ථයෙන් බැහැර වූ සිහින මාලාවක් පමණක් විය. බලයට පත්වූ පසු තමන් මුහුණ දෙන ආර්ථක-මූල්‍යමය තත්වයේ ඇති සීමාවන් වටහා ගැනීමට දිසානායක මහතා සමත්විම සැනසිලිදායකය. (ලංකාව බංකොලොත් වූයේ එවැනි හැකියාවක් ගෝඨාභය රාජපක්‍ෂ ජනපතිවරයාට නොතිබූ නිසාය). ආර්ථික පොරොන්දු ඉටු කිරීමට අසීරුවීම නිසා දේශපාලන පොරොන්දු හැකිතාක් ඉටුකිරීම විශේෂ වැදගත්කමක් ගනී. ජනපති ක්‍රමය අහෝසි කිරීම මෙම දේශපාලන පොරොන්දු අතර ප්‍රමුඛය. දිසානායක මහතා හා ජාජබ පාලනය ඉක්මනින්ම මෙම කාරණාවට අත නොගැසුවහොත් මුන් (ජාජබ/ජවිපෙ) හා අරුන් (මෙතෙක් රට පාලනය කල පක්‍ෂ/සන්ධාන) අතර වෙනසක් නැතැයි යන මතය සමාජගත වීම නොවැළැක්විය හැක.

ජනපති ක්‍රමය අහෝසි කිරීමෙන් ජනතාවගේ බඩ පිරෙන්නේ නැත. නමුත් බලය බදාගන්නා දේශපාලකයන් දැක කළකිරීමට පත්ව ඇති රටකට ජනපති පුටුවේ ඉඳගෙනම ජනපති ක්‍රමය අහෝසි කරන නායකයකු නවමු (හා ප්‍රසාදජනක) අත්දැකීමක් වනු ඇත.

ඛණ්ඩනයේ නියාමය

The Lord of the Rings මුද්ද විනාශ කිරීම සඳහා වූ ගමන සාමූහික ප්‍රයත්නයක් ලෙස ඇරඹුණද එම ගමන නිමා කරනුයේ ෆ්‍රෝඩෝ බැගින්ස් හා සෑම් ගැම්ගී යන කුරුමිට්ටන් දෙදෙනා පමණි. සෑම් මෙම ගමනට එකතුවනුයේ ෆ්‍රෝඩෝගේ විශ්වාසවන්ත මෙහෙකරු ලෙසය. නමුත් ගමන තුළ ඔවුනතර ඇති සබඳතාව දැඩි සහෝදරාත්මක මිත්‍රත්වයක් දක්වා පරිවර්තනය වේ.
දෙවන පොත අවසන් වනුයේ ෆ්‍රෝඩෝ සතුරු ප්‍රහාරයකට ලක්වීමෙනි. ඔහු මියගියායැයි සිතන සෑම් මුද්ද රැගෙන එය විනාශ කිරීමේ ගමන සාර්ථක ලෙස නිමා කිරීමට උත්සාහ කරයි.
තෙවන පොත ආරම්භයේදී ෆ්‍රෝඩෝ මිය නොගිය බව දැනගත් සෑම් ඔහුව බේරාගනියි. මුද්ද සතුරන් අතට පත් නොවූ බවත් තමන් එය රැකගත් බවත් සෑම් ෆ්‍රෝඩෝට කියයි. මෙම ප්‍රවෘත්තිය ඇසීමෙන් ෆ්‍රෝඩෝ ඉමහත් සතුටට පත්වුවද ක්‍ෂණයකදී මෙම සතුට දරුණු සැකයක් බවට පත්වේ. මුද්ද සෑම්ගෙන් උදුරාගන්නා ෆ්‍රෝඩෝ මුද්ද සොරකම් කළායැයි සෑම්ට චෝදනා කරයි. මුද්දෙන් විකෘතිවූ ඔහුගේ දෑසට සෑම් පෙනෙනුයේ යකකු මෙනි. මෙම මුලාව තවත් ක්‍ෂණයකින් නිමාවුවද කතුවරයා එයින් පෙන්වා දෙනුයේ ඉතාමත් දැඩි බැඳීමක් වුවද ඛණ්ඩනය කිරීමට බලයේ මුද්දට ඇති හැකියාවයි.

මෙරට විධායක ජනපති ක්‍රමයද එබඳුම බව අපේ දේශපාලන කැඩුම් බිඳුම්වලින් පෙනීයයි. බලයේ සිටින ජනපතිවරයා වටේ සිටින්නවුන්ගෙන් බහුතරයක් අනාගත ජනපති සිහින දකිමින් සිටිති. විපාක්‍ෂික පක්‍ෂවල තත්වයද මෙයට නොවෙනස්ය. මෑත ඉතිහාසය ගත්විට 2020දී එජාපය කැඩී සජබය නිර්මාණය වූයේ රනිල් වික්‍රමසිංහ මහතාත් සජිත් ප්‍රේමදාස මහතාත් අනාගත ජනපති සිහිනයෙන් මත්වූ නිසාය. රනිල් වික්‍රමසිංහ ජනපතිවරයා රාජපක්‍ෂ පවුල සමග ඇතිකරගත් සන්ධානය බිඳුණේද නාමල් රාජපක්‍ෂ මහතාගේත් රනිල් වික්‍රමසිංහ මහතාගේත් ජනපති සිහින නොපෑහීම නිසාය. එජාපය තුළ මෙන්ම සජබය තුළද මේ වන විට හටගෙන ඇති ඇතැම් ඉරිතැලීම්වලට ඒ පක්‍ෂවල අවශේෂ නායකයන්ගේ ජනපති සිහිනයන් හේතු විය හැක.
දශක ගණනාවක් පුරා ලංකා දේශපාලනයේ නියාමයක් බවට පත්ව ඇත්තේ ජනපති සිහිනයන් නිසා පක්‍ෂ කැඩී බිඳී යාමය. විධායක ජනපති ක්‍රමය දිගටම පැවතුණහොත් ජාජබ/ජවිපෙද මේ නියාමයට නතුවීම නොවැළැක්විය හැක. අනුර කුමාර දිසානායක මහතාට අභ්‍යන්තර අභියෝගයක් එල්ල නොවුවද ඔහුගෙන් පසු නායකත්වයට පත්ව ජනපති පුටුවේ වාඩිවීමට සිහින මවන නායකයන් අතර තරගය ඉරිතැලීම්වල සිට කැඩීම් දක්වා වර්ධනය වීම අනිවාර්යය.ජනපති ක්‍රමය ස්වභාවයෙන්ම පුද්ගල කේන්ද්‍රීයය. ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී ආයතන ව්‍යුහයන් හා සමානාත්මතා සම්ප්‍රදායන් එතරම් මුල් බැසගෙන නොමැති (One man/woman show) එකක් බවට පත්වීමට ඇති ඉඩකඩ අතිමහත්ය. මෙම පුද්ගල කේන්ද්‍රීයත්වයේ අනෙක් ප්‍රතිඵලය නම් ජනපතිවරයා /ජනපතිවරිය වටා පුද්ගලාභිවාදන උප සංස්කෘතියක් නිර්මාණය වීමය. ජනපතිවරණයක් පුද්ගලයන් (හා පුද්ගලිකත්වයන්) අතර සටනක් බැවින් එහිදී පක්‍ෂ ප්‍රතිපත්තිවලට වඩා ඉස්මතු වනුයේ පුද්ගලික ගුණාංගය. මෙය ජනපතිවරණ ජයග්‍රහණයෙන් පසු පුද්ගල වන්දනාවක් දක්වා පරිණාමය වීමද සාමාන්‍යයකි.

වත්මන් පාලනය තුළද මෙම විකාශනයේ පෙරනිමිති දැනටමත් දැකිය හැක. දිසානායක ජනපතිවරයාගේ කියුම් කෙරුම් අතිශයෝක්තියෙන් වර්ණනා කිරීමත්, එතෙක් ඔහු හා සම තත්වයේ සිටි අනෙකුත් ජ්‍යෙෂ්ඨ ජවිපෙ නායකයන් ක්‍රම ක්‍රමයෙන් ආන්තික වීමත් මේ වන විටත් ආරම්භ වී ඇත. මේ ක්‍රියාවලියේ එක් අනිටු ප්‍රතිඵලයක් විය හැක්කේ ජනපති ක්‍රමයෙන් යම් වාසි ලබන පිරිසක් දිසානායක ජනපතිවරයා වටා රොක්වීමයි. (මෙය අනෙකුත් ජනපතිවරුන්ටද සිදුවිය.) මොවුන්ගේ තල්ලුව වන්නේද විධායක ජනාධිපති ක්‍රමය අහෝසි නොකරන පැත්තටය.

අනෙක් බාධකය නම් කාලයයි. නව ව්‍යවස්ථාවක් ගෙනඒමට හෝ තිබෙන ව්‍යවස්ථාව සංශෝධනය කිරීමට වැඩි ඉඩකඩක් ඇත්තේ අලුත් පාලනයක මුල් වසර හෝ දෙක තුළය. 1972 හා 1978 ව්‍යවස්ථාවන් මෙන්ම 18 වන, 19 වන හා 20 වන ව්‍යවස්ථා සංශෝධනයන්ද සිදුවූයේ මෙලෙසය. ව්‍යවස්ථාවක් අලුතින් ගෙනඒම කඩිමුඩියේ නොකළ යුතු බැවින් ඒ සඳහා වූ ක්‍රියාදාමය හැකිතාක් ඉක්මනින් ආරම්භ කිරීම බුද්ධිගෝචරය. ජාජබ/ජවිපෙ පාලනය තවමත් මේ කාර්යයට අත ගසා නැත්තේ නොහැකියාව නිසාද? නැතහොත් නොඋවමනාව නිසාද?

චන්ද්‍රිකා බණ්ඩාරනායක කුමාරතුංග ජනපතිනිය විධායක ජනපති ක්‍රමය අහෝසි කළා නම් රාජපක්‍ෂ පවුල්වාදයට ඉඩ ලැබෙන්නේ නැත. සිරිසේන-වික්‍රමසිංහ පාලනය විධායක ජනපති ක්‍රමය අහෝසි කළා නම් ගෝඨාභය රාජපක්‍ෂ ජනපතිවරයාට එරට බංකොලොත් කරන්නට හැකිවන්නේ නැත. විධායක ජනපති ක්‍රමය අහෝසි කරන පොරොන්දුව අනුර කුමාර දිසානායක මහතාද කඩකළහොත් එහි ප්‍රතිවිපාක ඉහත ව්‍යසනයන් දෙකටම වඩා දරුණු විය හැක.1994 සිට ලංකාව බලා සිටියේ විධායක ජනපති ක්‍රමය නම් මුද්ද නිෂ්ක්‍රිය කරන ෆ්‍රෝඩෝ කෙනෙකු එනතුරුය. අනුර කුමාර දිසානායක යනු මෙම සළුපිළි ලාගත් 5වන ජනපතිවරයාය. ඔහු ෆ්‍රෝඩෝ බැගින්ස්ද? නැතිනම් තවත් ව්‍යාජයක්ද? අපි බලා සිටිමු.

මහජන නැගිටීම් මගින් දෙරටේම නායකයෝ පලවා හරින ලදහ. ලංකාවේ පැය 13ක් විදුලිය කැපීම තිබුණේ අරගලයට පෙරය. බංගලි දේශයේ විදුලි කැපීම දෛනික සංසිද්ධියක් බවට පත්වුණේ හසිනා පැන්නීමෙන් පසුවය. ලංකාවේ ඉරණම බංගලිදේශයට වෙනස් වූයේ මන්දැයි නේපාල සගයෙක් මගෙන් විමසා සිටියේය. මේ මගේ නිරීක්ෂණවල පරාසයේ දුටු සාක්ෂි මත පදනම්ව සකසා ගත් පිළිතුරයි.

ඉතිහාසයේ බොහෝ දේ මෙන්, මෙම කරුණේ දී ඕනෑ ම නිරීක්ෂකයෙකුට දැකිය හැකි බලපෑම් සඳහා නිශ්චිත හේතු සියයට සීයක් තහවුරු කළ නොහැකි ය. සිදුවීමේ සංකීර්ණත්වය අනුව, සිදුවූයේ කුමක්දැයි කිසිදු එක් පුද්ගලයකුට දැනගත නොහැකි ය. එබැවින් සාක්ෂි අවශ්‍යයෙන් ම අසම්පූර්ණ ය.

මෙම පැහැදිලි කිරීමේ සාරය නම් අපගේ ආයතන ඔරොත්තු දුන් බවයි. ආයතන යන්නෙන් මා අදහස් කරන්නේ අධිකරණය හෝ ව්‍යවස්ථාදායකය පමණක් නොවේ. ආයතනවලට වෘත්තීයවේදීන්ගේ සංගම්, වාණිජ මණ්ඩල, වෘත්තීය සමිති, විවිධ රාජ්‍ය නොවන සංවිධාන සහ පුරවැසියන්ගේ තාවකාලික ජාල වැනි ආයතන පවා ඇතුළත් වෙයි.ආයතන නිසි ලෙස ක්‍රියාත්මක වුණු නිසා අපට කාලය තිබිණි. ආරාජිකත්වය මගහැර ආර්ථිකයට හානිය අවම කර ගොඩින් බේරා ගැනීමට හැකි වූයේ අපට කාලය තිබු නිසා ය.

අරගලය ඇතිවූයේ ගාලු‍මුවදොර පිටියේ/ගොඨාගෝගම දී පමණක් නොවේ. එය එහි කේන්ද්‍රස්ථානය වූ නමුත් අරගලයේ ක්‍රියාකාරීත්වය, එය ජනාධිපතිවරයා ඉල්ලා අස්කර ගැනීමේ උත්සාහයන් ලෙස අර්ථ දැක්වුවහොත්, තථ්‍ය සහ අතථ්‍ය ස්ථාන ගණනාවක සිදු විය. එහි කාලසීමාව 2022 මාර්තු 31 වැනි දින ජනාධිපතිවරයාගේ පෞද්ගලික නිවස වටා විරෝධතා ඇති වූ දින සිට ජනාධිපති ගෝඨාභය රාජපක්ෂ මහතාගේ ඉල්ලා අස්වීමේ ලිපිය නිල වශයෙන් කථානායකවරයා වෙත ලැබුණු 2022 ජූලි 14 දක්වා කාලයට සීමා නොවීය. පසුගිය දා අවසන් වූ මැතිවරණ ද අරගලයේ දිගුවක් ලෙස අර්ථ නිරූපණය කළ හැක.
ප්‍රචණ්ඩකාරී බාධාවකින් තොරව සමාජ දේහයේ ප්‍රතිනිර්මාණ සහ ගැළපීම් සිදු වීමට මාස තිහකට වැඩි කාලයක ඉඩක් ලැබිණි.

ශ්‍රී ලංකාවේ බල හුවමාරුව මන්දගාමී එකක් විය. අගමැති මහින්ද රාජපක්ෂ සහ ඔහුගේ කැබිනට් මණ්ඩලය ඉවත් කිරීමට මාසයකට වැඩි කාලයක් ගතවිය. ආණ්ඩු පක්‍ෂය කළමනාකරණය කළ රාජපක්‍ෂ සහෝදරයා ඉවත් කිරීමට තවත් මාසයක් සහ ජනාධිපති රාජපක්ෂගෙන් ඉල්ලා අස්වීමේ ලිපිය ලබා ගැනීමට තවත් මාසයක් සහ දින කිහිපයක් (සම්පූර්ණ වශයෙන් මාස තුනහමාරක් පමණ) ගතවිය. එය සම්පූර්ණයෙන් ම අවිහිංසාවාදී නොවීය. අරගලයේ දී මරණ 12ක් සිදු වූ බව සඳහන් ය. ඊට හාත්පසින් ම වෙනස්ව, බංගලිදේශ වෙනස සති හතක් තුළ සිදු වූ අතර අවම වශයෙන් මරණ දහසකට වඩා වාර්තා විය. ජනගහනය සඳහා ගැළපුම් කළ විට පවා (මිලියන 22 සහ මිලියන 173) ශ්‍රී ලංකාවේ හානිය බංගලිදේශයේ මෙන් දහයෙන් එකකි.

දේශීය හා විදේශීය ණය සාර්ථකව ප්‍රතිව්‍යුහගත කිරීමත් සමඟ අවසන් වෙමින් පවතින ආර්ථික අර්බුදය 2021 දී ආරම්භ වී 2022 දී උපරිමයට පැමිණ 2023 දී දරාගත හැකි මට්ටමකට ගෙන එනු ලැබී ය. කාර්තු හයක සංකෝචනයකින් පසු, 2024 ජූනියෙන් අවසන් වුණු කාර්තු හතර තුළ ආර්ථිකය සාමාන්‍යයෙන් වසරකට සියයට 4කින් ප්‍රසාරණය විය. 2022 සැප්තැම්බර් මාසයේ දී සියයට 70 ක ඉහළ අගයක් ගත් උද්ධමනය, 2023 දෙවන භාගයේ දී පහළ තනි ඉලක්කමක් දක්වා අඩු වූ අතර එය දැන් අවධමනකාරී ප්‍රදේශයක පවතියි.

ආයතන

විධායකයේ ප්‍රධානියා ලෙස ජනාධිපති ගෝඨාභය රාජපක්ෂ මහතා වෙත සහ රාජපක්ෂ පවුලේ තවත් සාමාජිකයින් 4 දෙනෙකු ඇතුළත් කැබිනට් මණ්ඩලය වෙත විරෝධතා ඉලක්කගතවී තිබිණි. විධායකයේ උච්චස්ථානය වන, ගාලු‍මුවදොර විරෝධතා භූමියට යාබදව පිහිටි, ජනාධිපති ලේකම් කාර්යාලය මාස තුනකට අධික කාලයක් වටලා සිටිය ද, කැබිනට් රැස්වීම් පවත්වමින් ජනාධිපතිවරයා සිය නිල නිවසේ සිට ක්‍රියාත්මක විය.

උද්ඝෝෂණ පැවැත්වෙද්දී නිලධාරීහු සහ ඇමැතිවරු සැලකිය යුතු පිරිසක් ඉල්ලා අස්වූහ. අප්‍රේල් 3 වැනිදා අන්තර්ජාල සේවා නවතා දැමීමට විරෝධය පළ කළ විදුලි සංදේශ අධ්‍යක්ෂ ජනරාල්වරයා ඉල්ලා අස්වීම වඩාත් වැදගත් විය. අවහිර කිරීමේ නියෝග සවස 3 වන විට ඉවත් කරන ලද අතර එතැන් සිට කිසිදු රජයක් අන්තර්ජාල ප්‍රවේශය වසා දැමීමට උත්සාහ කර නැත. මැයි 9 වැනිදා ප්‍රචණ්ඩ ක්‍රියාවලට පසුව අගමැතිවරයා ඉල්ලා අස්විය. ඇති වූ රික්තය විපක්ෂයේ මන්ත්‍රීවරයකුව සිටි රනිල් වික්‍රමසිංහ පත්කිරීමෙන් කඩිනමින් පුරවනු ලැබීය. ත්‍රිවිධ හමුදාවේ හෝ පොලිසියේ නායකත්වයේ කිසිදු වෙනසක් සිදු වූයේ නැත.

ජනාධිපති රාජපක්ෂ විසින් 2020 දී නීතිගත කරන ලද 20 වන ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථා සංශෝධනය මගින් ව්‍යවස්ථාදායකය සැලකිය යුතු ලෙස දුර්වල කර තිබිණි. පහත දැක්වෙන අවස්ථාවේ හැර, රනිල් වික්‍රමසිංහ මහතා අගමැති වන තෙක් ව්‍යවස්ථාදායකය විසින් අර්බුදයට ප්‍රතිචාර දැක්වීමට මූලිකත්වය ගත්තේ නැත.

විරෝධතා ගොඩනැගෙමින් තිබිය දී, පසුගිය 8 වැනි පාර්ලිමේන්තුවේ රාජ්‍ය මුදල් පිළිබඳ කාරක සභාවේ හිටපු සභාපතිවරයා ලෙස පාර්ලිමේන්තු මන්ත්‍රී එම්.ඒ. සුමන්තිරන් අප්‍රේල් 6 වැනිදා පාර්ලිමේන්තුවෙන් පිටත දී සංවිධානය කළ රැස්වීමට විපක්‍ෂයේ සියලු‍ ම පක්‍ෂවලට, පාලක සභාගයේ අතෘප්තිමත් මන්ත්‍රීවරුන්ට සහ හිටපු කථානායකවරයාට ආරාධනා කළේය. එවකට ආණ්ඩු කළ රාජපක්ෂ ආධිපත්‍යය දැරූ අමාත්‍ය මණ්ඩලයට සර්වපාක්ෂික විකල්පයක් ගොඩනැගීමේ අරමුණ සාර්ථක නොවූයේ ශ්‍රී ලංකා පොදුජන පෙරමුණ හැරගිය අය නොපැමිණි නිසා ය. කෙසේ වෙතත්, එම රැස්වීමේදී සෘජුව ම තේරී පත් වූ ජනාධිපති ධුරය අහෝසි කර ඒ වෙනුවට කැබිනට් මණ්ඩලය විසින් ක්‍රියාත්මක කරන රජයක් පිහිටුවීමට පෞද්ගලික මන්ත්‍රී යෝජනාවක් කෙටුම්පත් කිරීමට තීරණය විය.

ඉහත මුලපිරීම අර්බුද කාලය තුළ ව්‍යවස්ථාදායක සහ අධිකරණ අංශවල ක්‍රියාකාරිත්වය සඳහා නිදර්ශනයක් වෙයි. පෞද්ගලික මන්ත්‍රී යෝජනාව මසක් ඇතුළත මැයි මස 6 වැනිදා ගැසට් කර, මැයි 17 වැනිදා න්‍යාය පත්‍රයට ඇතුළත් කරන ලදි. මෙය පුද්ගලික මන්ත්‍රී යෝජනාවක් සඳහා අසාමාන්‍ය ලෙස වේගවත් ප්‍රගතියක් විය. ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණය විසින් මැයි 26 වැනි දින එය ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථා සමාලෝචනය සඳහා කැඳවන ලදි. දින පහකින් කරුණු ඉදිරිපත් කිරීම අවසන් විය. එය බලාත්මක කිරීම සඳහා ජනමත විචාරණයක් අවශ්‍ය බවට වූ තීන්දුව ජූනි මස මැද වන විට කථානායකවරයා ප්‍රකාශයට පත් කළේය. මෙම නිගමනය නිසා අර්බුදය සමනය කර ගැනීමට බලාපොරොත්තු වූ විසඳුම නොලැබුණ ද, ජනාධිපතිවරයා සහ විරෝධතාකරුවන් අතර පැවති හිරවීම බිඳ දැමීමට ක්‍රියා කිරීමට ව්‍යවස්ථාදායකයේ මන්ත්‍රීවරුන්ගේ සහ අධිකරණයේ තිබුණු කැපවීම ගත වූ කෙටි කාලයෙන් පැහැදිලි වෙයි.

දේශපාලන පක්‍ෂ සහ පාර්ශ්ව අතර සම්බන්ධකම් ඇතිකර ගැනීම ගැන ප්‍රසිද්ධියට පත්ව සිටි, 2021 දී මියගිය මංගල සමරවීර අමාත්‍යවරයාගේ හිතවත්තු සහ සගයෝ, විරෝධතාකරුවන් ප්‍රධාන ධාරාවේ දේශපාලන ක්‍රියාකාරීන් හා සම්බන්ධ කිරීමට 2022 අප්‍රේල් 21 වැනි දින උත්සාහයක් දැරූහ. විරෝධතාකරුවන් අල්ලාගෙන සිටි ගාලු‍ මුවදොර පිටිය හැරුණු විට කොළඹ පැවති ප්‍රධානතම පොදු අවකාශයේ කථාවලින් තොර ආවර්ජනාත්මක ක්‍රියාවක් වන සත්‍යක්‍රියාවක් සංවිධානය කර තිබිණි. දැනට බලයේ සිටින එන්පීපී සහ විරෝධතා භූමියේ සහභාගිත්වයක් පෙන්නුම් කළ ඊටත් වඩා වාමාංශික පෙරටුගාමී සමාජවාදී පක්ෂය හැර සියලු‍ම දේශපාලන නායකයෝ එහි පැමිණ සිටියහ. එහි සංවිධායකයෝ කහ මල් තමන්ගේ සංකේතය ලෙස ගත් අතර, අත්අඩංගුවට ගත් අය ඉදිරිපත් කරන අධිකරණවල වරින් වර කහ මල් ව්‍යාපාර පැවැත්වීම වැනි ක්‍රියාවල යෙදුණහ.

ශ්‍රී ලංකා නීතිඥ සංගමය වැනි අනෙකුත් ආයතන වැදගත් දායකත්වයක් ලබා දුන්නේය. අත්අඩංගුවට ගත් විරෝධතාකරුවන් වෙනුවෙන් පෙනී සිටීමේ ඔවුන්ගේ ක්‍රියා හොඳින් දන්නා කරුණකි. එසේ වුවත්, වඩාත් ම වැදගත් කරුණ වූයේ දේශපාලන හා ආර්ථික ස්ථාවරභාවය යථා තත්ත්වයට පත් කිරීම සඳහා වූ කරුණු 13කින් යුත්, 2022 අප්‍රේල් 23 වැනි දින නිකුත් කරන ලද ප්‍රකාශයයි. සකස් වෙමින් පවතින විවිධ විසඳුම් රාමු කිරීමේ දී පළමු නිර්දේශය ඉතා වැදගත් විය.
“සියලු‍ ක්‍රියාවන් ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවට සහ අදාළ නීතිමය උපකරණ සහ විනිවිදභාවයට අනුකූල විය යුත්තේ ය. නිර්දේශ කරනු ලබන සංක්‍රාන්ති විධිවිධාන හුදෙක් තත්ත්වයේ අවශ්‍යතාව නිසා වන අතර ඒවා පූර්වාදර්ශයක් ලෙස භාවිත නොකළ යුත්තේ ය.”

සතියක් ඇතුළත ශ්‍රී ලංකා පදනම් ආයතනයේ සංවිධානය කර තිබූ රැස්වීමක දී සර්ව ආගමික නියෝජිතයන්ගේ ආශීර්වාදය ඇතිව ශ්‍රී ලංකා නීතිඥ සංගමයේ යෝජනා දේශපාලන පක්ෂ නායකයන් වෙත ඉදිරිපත් කිරීමට කටයුතු කොට තිබිණි. පාලක ශ්‍රී ලංකා පොදුජන පෙරමුණත් එම සන්ධානයේ කොටස්කරුවකු වූ මහජන එක්සත් පෙරමුණත් හැර අනෙකුත් සියලු‍ ම පක්ෂ එහි නියෝජනය විය.

මැයි 01 වැනිදා විරෝධතාකරුවන් සහ මන්ත්‍රීවරුන්ගේ සහභාගිත්වයෙන් පැවති “කතිකාව” වෙබ් සංවාදයක දී ශ්‍රී ලංකා නීතිඥ සංගමයේ යෝජනා ද සාකච්ඡාවට ගැනිණි. ඒ, හිටපු කථානායක කරු ජයසූරිය මහතාගේ ප්‍රධානත්වයෙන් යුත් ගෞරවනීය සිවිල් සංවිධානයක් වන සාධාරණ සමාජයක් සඳහා වූ ජාතික ව්‍යාපාරය විසින් සතිපතා සංවිධානය කරනු ලබන වෙබ් සංවාද මාලාවේ එක් කොටසක් වශයෙනි. මේ වන විට සාධාරණ සමාජයක් සඳහා වූ ජාතික ව්‍යාපාරය නිගමනය කර තිබුණේ සර්ව පාක්ෂික විසඳුමකට හිතකර කිසිදු වෙනසක් පිළිබඳව එවකට අගමැති මහින්ද රාජපක්ෂ මහතා කිසිදු නම්‍යශීලී බවක් නොපෙන්වනු ඇති බව යි.

වඩාත් යෝග්‍ය විසඳුම ලෙස පෙනී ගිය සර්ව පාක්ෂික ආණ්ඩුවක් සඳහා අපේක්ෂිත ගම්‍යතාව ජනනය කිරීමට පදනම් ආයතනයේ පැවති සමුළුව අපොහොසත් විය. එම බලාපොරොත්තු සුන්වීම, සියලු‍ ආගම්වල නායකයන්ගේ දායකත්වය සහ සහයෝගය ඇතිව පුළුල් ලෙස පදනම් වූ ජනතා සංවිධානයක් මහජන සභාව/මක්කල් සබායි/ People’s Assembly ලෙස පිහිටුවීමට සාධාරණ සමාජයක් සඳහා වූ ජාතික ව්‍යාපාරය විසින් ආගමික නායකයින්ට සංවිධානාත්මක ශක්තිය ලබා දෙනු ලැබීමට හේතු විය.

ආණ්ඩු පක්‍ෂය උද්ඝෝෂණ භූමියට ප්‍රහාරයක් එල්ල කිරීමෙන් පසුව, මහින්ද රාජපක්‍ෂ මහතා වෙනුවට රනිල් වික්‍රමසිංහ මහතා අගමැති ලෙස පත්කර දින කිහිපයකට පසු මැයි 21 වැනිදා බීඑම්අයිසීඑච් ප්‍රධාන ශ්‍රවණාගාරයේ පැවති රැස්වීමක දී මහජන සභාව පුළුල් සහභාගිත්වයක් ඇතිව ආරම්භ කරනු ලැබීය. එහි දී බොහෝ හරවත් කතා කරන ලද්දේ ගාලු‍ මුවදොර පිටියේ විරෝධතා භූමියෙන් පැමිණ නැවත ආපසු ගිය තරුණ ක්‍රියාකාරීන් විසිනි. ඒ වන විට 20 වැනි ව්‍යවස්ථා සංශෝධනය අහෝසි කිරීමට ජනාධිපතිවරයා ප්‍රසිද්ධියේ පොරොන්දු වී තිබුණි.

විරෝධතාව නැගී එමින් සිටි කාලයේ එවකට පැවති රජය විසින් අත්අඩංගුවට ගනු ලැබ නිදහස් කරන ලද රාජ්‍ය අංශයේ වෘත්තීය සමිති නායකයින් ඇතුළුව, රාජ්‍ය අංශයේ වෘත්තීය සමිති නායකයින් සමග සාකච්ඡාවකට මහජන සභාවට සම්බන්ධ වූ සමහර වෘත්තිකයෝ (ලේඛකයා ද ඇතුළුව) ආරාධනය ලැබුහ. ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාව තුළ කළ හැකි හා කළ නොහැකි දේ සහ දේශපාලන අස්ථාවරත්වයේ ආර්ථික ප්‍රතිවිපාක පිළිබඳව මෙම සංවාදයේ අවධානය යොමු විය. මැයි 26 වැනි දින කොල්ලු‍පිටියේ පැවැති මෙම වෘත්තීය සමිති රැස්වීමට සහභාගි වූ පිරිස අරගලයට සහය පළ කිරීම සඳහා විරෝධතා භූමියට පා ගමනින් ගියහ. සමහරු සටන් පාඨ කියමින් පෙළපාලි ගියහ.

ගෝඨා ගෙදර යවන්නට සැලසුම් කර තිබූ “අවසාන තල්ලු‍වට” දිනකට පෙර, ජුලි 8 වැනිදා, මහජන සභා නායකයෝ මහනුවරට ගොස් එහි දී සෙංකඩගල ප්‍රකාශය කියවා, ශ්‍රී ලංකා දේශපාලනයේ නිල නොලත් අධිකාරී තනතුරු දරන සියම් මහා නිකායේ මහානායක හිමිවරුන් දෙනම වෙත එය පිළිගැන්වූහ. ඔවුන් දෙදෙනා ම එයට අත්සන් කළේ නම්, අනෙකුත් නිකායන්හි මහානායක හිමිවරුන්ගේ සහ අනෙකුත් ආගමික නායකයින්ගේ අනුමැතිය ලබා ගැනීමට කටයුතු යොදා තිබිණි. ගෝඨාභය රාජපක්ෂ මහතා ඉල්ලා අස්වීමෙන් පසු ලියන ලද පොතේ සඳහන් කර ඇත්තේ නාහිමිවරුන් ඉල්ලා සිටි නිසා ඔහු ඉල්ලා අස් වූ බව යි. නමුත් ජූලි 8 වැනිදා වන විටත් ඔවුන් එක මතයක සිටියේ නැත.

මේ අනුව ප්‍රධාන ධාරාවේ දේශපාලනඥයන්, විවිධ අන්තර් සම්බන්ධතා කළමනාකරණය කිරීමෙහි සමත් සිවිල් සමාජ ක්‍රියාකාරීන් සහ අරගලයට නායකත්වය දෙන කණ්ඩායම් අතර සන්නිවේදන මාර්ග විවෘතවීමක් සහ සමහර විට විරෝධය සාමකාමී මාවතෙන් ඉවතට යාමේ අවදානම පිළිබඳව සහ ජාත්‍යන්තර මූල්‍ය අරමුදල සහ ණයගැතියන් සමග පවතින සාකච්ඡා මධ්‍යයේ දේශපාලන අස්ථාවරත්වයේ ආර්ථික ප්‍රතිවිපාක පිළිබඳව අවබෝධයක් සමග යම් පමණක අන්‍යෝන්‍ය විශ්වාසයක් ගොඩ නැගී තිබුණි.

විවිධ වාමාංශික කන්ඩායම්වල නායකයින් ජූලි 9 වන දින පාර්ලිමේන්තුව අල්ලා ගන්නා ලෙස විරෝධතාකරුවන්ගෙන් ඉල්ලා සිටි විට ඔවුහු එය ප්‍රතික්ෂේප කළහ. එසේ වූයේ මාස තුනක කාලයක් තිස්සේ ගොඩනැගුණු විශ්වාසය නිසා විය හැකි අතර එමෙන් ම ඒ වන විට රට වැටී සිටි බව පැහැදිලි වූ දේශපාලන හා ආර්ථික අගාධයෙන් මිදීමට ව්‍යවස්ථාදායකයේ සහ අධිකරණයේ විධිමත් ආයතන සක්‍රියව ක්‍රියාත්මක වී සිටින බව පැහැදිලි වූ නිසා ද විය හැකි ය. අඩු සෙනග නවතා ගැනීමට පොලිසියට හැකි වීම නිසා පාර්ලිමේන්තුව බේරාගනු ලැබීය. මේ වන විට අගමැති කාර්යාලය අල්ලාගෙන තිබූ අතර අග්‍රාමාත්‍යවරයාගේ පෞද්ගලික නිවස ගිනි තබා විනාශ කරනු ලැබීය. එහෙත් හානිය පාලනය කරනු ලැබීය.

ජුලි 9 වැනි දින අතිවිශාල ජනකායක් ජනාධිපති මන්දිරය දෙසට ඇදී ආ නමුත් එහි ආරක්ෂාවට සිටි ආරක්ෂක අංශ වෙඩි නොතැබූ අතර, ජනාධිපතිවරයා සහ ඔහුගේ බිරිඳ පලා ගියහ. ජුලි 14 වැනි දින, එනම් බැස්ටිල් දිනයේ දී ඔහුගේ ඉල්ලා අස්වීම කථානායකවරයා වෙත ලැබුණු අතර අරගලයේ ප්‍රධානතම සහ සියලු‍ දෙනා එකඟ වූ එක ම ඉල්ලීම වන ගෝඨා ගෝ හෝම් ඉටු විය.

කාලය

ඉහත පෙන්වා ඇති පරිදි, ජනාධිපතිවරයා නෙරපා හැරීම දක්වා වූ බොහෝ දුරට සාමකාමී වූ මාස තුනක කාලසීමාව තුළ ප්‍රධාන ධාරාවේ දේශපාලන ක්‍රියාකාරීන් සහ විරෝධතා කණ්ඩායම්වල උප කුලකයක අතර සබඳතා සහ විශ්වාසය ගොඩනඟා ගැනීමට ඉඩ ලැබුණු අතර එමගින් ප්‍රචණ්ඩත්වය සඳහා ඉල්ලීම් ප්‍රතික්ෂේප කිරීමට බිම සකස් කරන ලදි. විරෝධතා භූමියට ඇතුළුවීමට දේශපාලනඥයන්ට ඉඩ නොලැබුණු නමුත්, අඛණ්ඩව සපයන ලද සන්නිවේදන සේවා හරහා එම භූමියේ ස්ථාපිතව සිටි කණ්ඩායම් සහ ඔවුන් ඇතුළු බාහිර බලවේගයන් අතර සැලකිය යුතු අන්තර්ක්‍රියා සිදුවිය.

ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවට අනුකූලව කළ හැකි දේ සහ එයින් පරිබාහිරව කටයුතු කිරීමේ ආර්ථික ප්‍රතිවිපාක පිළිබඳව වැඩි අවබෝධයක් ලබා ගැනීමටද දිග ඇදුණු අරගලය නිසා ඉඩ ලැබිණි. නිදසුනක් වශයෙන්, අවම ස්ථාවරබවක් ළඟා කර ගැනීමට පෙර කලින් මැතිවරණ කැඳවීමේ වාසි සහ අවාසි අප්‍රේල් මාසයේ දී අන්තර්ජාලය සහ මුද්‍රිත මාධ්‍ය හරහා විවාදයට ලක් වූ අතර කලින් මැතිවරණ පැවැත්වීමේ අදහසින් ඉවත්වීමක් සිදුවිය. රජයේ අඛණ්ඩ පැවැත්ම සහතික කිරීම සඳහා සැලකිලිමත් නොවන්නේ නම් හදිසි ආධාර සඳහා සාකච්ඡා සහ ජාත්‍යන්තර මූල්‍ය අරමුදල සමඟ සාකච්ඡා අත්හිටුවීම සිදුවිය හැකි බව ජනතාව තේරුම් ගත්හ. 2022 මාර්තු මාසයේදී තනතුරු සඳහා පත්වීම් ලැබූ භාණ්ඩාගාර ලේකම්වරයා සහ මහ බැංකු අධිපතිවරයා වසර දෙකහමාරක අර්බුද කළමනාකරණයෙන් පසුව, විවිධ මුදල් අමාත්‍යවරුන් තිදෙනෙකු සමඟ සේවය කරමින් තවමත් තනතුරුවල රැඳී සිටිති.

2022 දී ඉහළ උද්ධමනය සහ රැකියා අහිමිවීම්වල දැවැන්ත ඍණාත්මක බලපෑම අවබෝධ කර ගනිමින්, පුළුල් වූ සහ වඩා හොඳින් ඉලක්කගත කළ, මුදල් හුවමාරු පදනම් කරගත් සමාජ ආරක්ෂණ ජාලයක් ගොඩ නැගීමට රජය කටයුතු කළේය. කර්තව්‍යයේ සංකීර්ණත්වය සහ සමාජ ලේඛන දත්ත ගබඩාව ගොඩනැගීම සඳහා සහයෝගයෙන් කටයුතු කිරීම රාජ්‍ය අංශයේ වෘත්තීය සමිති හතක් විසින් ප්‍රතික්ෂේප කරනු ලැබ තිබියදීත්, 2023 මැද භාගය වන විට ගෙවීම් ආරම්භ කිරීමට රජය සමත් විය. දෝෂ සහිතව වුව ද, රජය වඩාත් පීඩාවට පත්වූවන් අත් නොහරින බවට අස්වැසුම වැඩසටහන සංඥා ලබා දුන්නේ ය. අර්බුදය සමනය කරන කාලය තුළ සාමකාමී වාතාවාරණයක් පවත්වා ගැනීමට එම වැඩසටහන දායක වුණා යයි උපකල්පනය කළ හැක.

නොගෙවා හැරිය හැකි පිළිකුල්සහගත ණය පිළිබඳව සහ පහසුවෙන් ලබා ගත හැකි ණය සමාවන් පිළිබඳව ප්‍රකාශ අතාත්වික බව වටහා ගන්නා ලදි. වසර දෙකහමාරක සාපේක්ෂ දේශපාලන ස්ථාවරත්වයකින් තොරව, අතාත්වික හිතලු පසුපස හඹා යෑම නවත්වා ගැනීමටත්, සාර්ව ආර්ථික කළමනාකාරිත්වයේ අභියෝග පිළිබඳ ජාජබයේ අවබෝධය වැඩි දියුණු කිරීමටත් නොහැකි වීමට ඉඩ තිබුණි.

මුදල් නැතිකම නිදහසට කරුණක් ලෙස ලබා දෙමින්, ප්‍රතිසාධන ක්‍රියාමාර්ග සම්බන්ධයෙන් ප්‍රමාණවත් ප්‍රගතියක් ලබා ගැනීමට පෙර 2023 මුලදී පැවැත්විය යුතුව තිබූ පළාත් පාලන මැතිවරණය කල් දැමීමට රජය කටයුතු කළේය. රට පුරා මැතිවරණය එක දිනක පැවැත්වීමට නියමිතව තිබූ නිසා එහි ප්‍රතිඵලය ආණ්ඩු වෙනසක් සඳහා වූ ඡන්දයක් ලෙස අර්ථකථනය වීමට ඉඩ තිබිණි. ජනාධිපතිවරයා ඉවත් කළ නොහැකි නිසා, මධ්‍යයේ බලයේ සිටින අය සහ වෙනසක් සඳහා තමන්ට ජනවරමක් ඇතැයි විශ්වාස කළ අය අතර ඇති වන ආතතිය 2018-19 දී සිදු වූවාක් මෙන් අකර්මණ්‍ය ආණ්ඩුවකට තුඩු දීමට ඉඩ තිබිණි.
ජනාධිපතිවරණය නියම කාලයට පැවැත්වුණු අතර මහ මැතිවරණය නියමිත කාලයට පෙර පවත්වනු ලැබීය.
එහි අවසාන ප්‍රතිඵලය වූයේ ජනාධිපතිධුරය සහ පාර්ලිමේන්තුවේ සුපිරි බහුතර බලයක් ලබා ගැනීමට ජාතික ජන බලවේගය සමත් වීම යි. මෙම කාලය වන විට, රට ජාත්‍යන්තර මූල්‍ය අරමුදලේ වැඩසටහනේ අඩකටත් වඩා වැඩි දුරක් ගොස් සිටි අතර, දේශීය ණය ප්‍රතිව්‍යුහගත කිරීම අවසන් කොට බාහිර ණය ප්‍රතිව්‍යුහගත කිරීමේ අවසන් අදියරට ළඟා වී තිබිණි. ජයග්‍රාහී ජාතික ජන බලවේගය ආර්ථික කඩාවැටීමක් වළක්වා ගැනීම සඳහා ජාත්‍යන්තර මූල්‍ය අරමුදලේ වැඩසටහනේ පරාමිතීන් තුළ දිගට ම ක්‍රියා කිරීමට තීරණය කළේය.

සාමකාමී බල හුවමාරුවක් සිදු වී ඇති අතර ආර්ථිකය යහපත් තත්ත්වයක පවතියි. ඒ සියල්ල අපගේ ආයතන පැවතීම සහ එමගින් අපට ප්‍රකෘතිමත් වීමට අවශ්‍ය ස්ථාවරත්වය ලබා දුන් බැවිනි. මීළඟ අභියෝගය වන්නේ මෙම පදනම භාවිත කරමින්, අපට අපගේ ණය ආපසු ගෙවීමට සහ අපගේ බහුතර ජනතාවගේ බරපතළ ලෙස පිරිහී ඇති ජීවන තත්ත්වය යථා තත්ත්වයට පත් කිරීමට ඉඩ සලසන ලෙස, ආර්ථිකය තිරසාර වර්ධන මාවතකට රැගෙන ඒම යි.