‘නව-ලිබරල්වාදයට විරුද්ධව සටන් කරමු’ යන්න මෑත කාලයේ ලෝකයේ බෙහෙවින් පැතිරුණ දේශපාලන සටන් පාඨයක් විය. ලංකාවේද වාමාංශික සහ රැඩිකල් කණ්ඩායම්වලට සීමා වී තිබුණ එය දැන්, පොදු ජන පෙරමුණ ආණ්ඩුවට සම්බන්ධ වාමාංශික සහ ජාතිකවාදී නැඹුරුවක් ඇති කණ්ඩායම් අතර පැතිරී තිබෙන සටන් පාඨයකි. ජවිපෙ දේශපාලන කතිකාවෙහිද, එම සටන් පාඨයට මෑත කාලයේ පටන් නව අවධානයක් ලැබී තිබෙන බව පෙනේ.
මේ අතර, චීන ආණ්ඩුවද නව-ලිබරල්වාදයට එරෙහි සටනට සම්බන්ධ වී සිටී. එය මෑත කාලීන වර්ධනයකි. ජනාධිපති පුටින් යටතේ රුසියාවද නව-ලිබරල්වාදයට එරෙහිව සටන් කරන කඳවුරට බැඳෙන්නට හොඳටම ඉඩ තිබේ. වර්තමාන ජාත්‍යන්තර දේශපාලනය තුළ වර්ධනය වන බලවත් ජාතීන්ගේ බල අරගලය තුළ, ලෝකය බටහිර සහ බටහිර නොවන යන කඳවුරු දෙකකට බෙදීමේ නව ප්‍රවණතාවක් මතුවී තිබේ. එහිදී චීන ආණ්ඩුව පැත්තනේ භාවිත වන එක් අවියක් වන්නේ, ‘නව-ලිබරල්වාදය’ පරාජය කිරීම යන සටන් පාඨය බව පෙනේ.
මෙම ලිපියේ අරමුණ ‘නව-ලිබරල්වාදය’ යනු කුමක්ද? නව-ලිබරල්වාදයට එරෙහිව සටන් කිරීම යන්නෙන් අදහස් විය යුත්තේ කුමක්ද? යන්න පැහැදිලි කර ගැනීමය. එසේ පැහැදිලි කිරීමක් නැතිවූ විට සිදුවීමට ඉඩ තිබෙන්නේ ‘නව-ලිබරල්වාදයට විරුද්ධව සටන් කිරීම’ යන්න හිස් සංඥාකාරකයක් බවට පත්වීමයි. ලංකාවේ නම් දැනටමත් එය සිදුවෙමින් පවතින බව පෙනේ.
නව-ලිබරල්වාදය යනු කුමක්ද?
‘නව-ලිබරල්වාදය’ යන සිංහල වචන දෙක යොදා ගැනෙන්නේ ඉංග්‍රීසියේNEO-LIBERALISM යන සංකල්පය සඳහාය. එහි NEO යන වචනයේ අර්ථය ‘අලුත්’ යන්න නොවේ. ‘අලුත් ස්වරූපයකින් පැමිණ තිබෙන’ යන්නයි. යමක් අලුතින් ඇතිවීම නොව, තිබෙන දෙයක් නව ස්වරූපයක් ගෙන යළි මතුවීමයි. ‘නව යටත් විජිතවාදය’ (NEO COLONIALISM) යන්නෙහි ‘නව’ යන පදයේ තිබෙන්නේ එවැනි අර්ථයකි. එනම්, පෙරදී යුද්ධය තුළින් භූමිය ඍජුව යටත් කර ගැනීම තුළින් වෙනත් සමාජ සූරාකෑමට පාත්‍ර කිරීම වෙනුවට, ආර්ථික, වාණිජ සහ දේශපාලන මාධ්‍යවලින් රටවල් වක්‍රව ආධිපත්‍යයට සහ සූරාකෑමට පත්කිරීමයි.
නව-ලිබරල්වාදය තුළ ලිබරල්වාදය ලබාගෙන ඇති ‘අලුත්’ මුහුණුවරේ, අලුත් දෙයකට වඩා පැරණි දේවල් තිබීම විශේෂත්වයකි. නියෝ-ලිබරල්වාදය යනුවෙන් පසුගිය දශක තුන තුළ මූලික වශයෙන් සිදුකර තිබෙන්නේ, ලෝක ධනවාදයේ කළමනාකරුවන්, ධනවාදය සඳහා සම්භාව්‍ය ලිබරල්වාදයේ මූලධර්ම ආපසු කැඳවීමයි. නිදහස් වෙළෙඳපොළ, රාජ්‍ය නිර්බාධිත ආර්ථික සහ වාණිජ තරගය, රාජ්‍යය/ආණ්ඩුව ආර්ථික කළමනාකරණයට සහ වෙළෙඳපොළ හැසිරවීමට සහභාගිවීම අවම කිරීම, රාජ්‍යය/ආණ්ඩුව සමාජය සහ ආර්ථිකය සම්බන්ධයෙන් ‘රෑ මුරකරුගේ කාර්යයට’ සීමා වීම, ආර්ථික හා සමාජ අයිතිවාසිකම්වලට නොව සිවිල් සහ දේශපාලන අයිතිවාසිකම්වලට ප්‍රමුඛත්වය දීම, නියෝජන ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයට ප්‍රමුඛත්වය දීම, දේශපාලන තරගය, සීමිත ආණ්ඩුව යනාදි සම්භාව්‍ය ලිබරල්වාදයේ ආර්ථික සහ දේශපාලන ඉගැන්වීම් යළි පුනරුජ්ජීවනය කිරීම නව ලිබරල්වාදී ව්‍යාපෘතියේ ප්‍රධානතම මතවාදී සහ ප්‍රතිපත්තිමය ලක්‍ෂණයයි.
මෙම සම්භාව්‍ය මූලධර්ම ලිබරල්වාදයට ‘නැවත හඳුන්වාදීම’ යන්නෙන් අදහස් වූයේ කුමක්ද? මෙය වනාහි ලංකාවේ නව-ලිබරල්වාදයේ විවේචකයන් අඩුවෙන්ම අවධාරණය කර ඇති ප්‍රශ්නයකි. නියෝ-ලිබරල්වාදයේ ඇති ‘නියෝ’ යන විශේෂණයේ ඓතිහාසික අර්ථය වටහාගත හැක්කේ එවිටය. මේ කාරණයේදී අපට යුරෝපීය ලිබරල්වාදයේ දෘෂ්ටිවාදීමය සහ සංකල්පමය ඉතිහාසය හා විකාශනය දෙස හැරීමට සිදුවේ.
සමාජ හා දේශපාලන දෘෂ්ටිවාදයක් ලෙස ලිබරල්වාදය ආරම්භ වූයේ 17වැනි සියවසේ එංගලන්තයේය. එය පසුව විකාශනය වූයේ යුරෝපයේ සහ ඇමෙරිකාවෙහිය. එංගලන්තයේදී ජෝන් ලොක් සහ ස්කොට්ලන්තයේ ඇඩම් ස්මිත් විසින් න්‍යායගත කරන ලද සම්භාව්‍ය දේශපාලන සහ ආර්ථික ලිබරල්වාදය, පසුකාලයේදී බි්‍රතාන්‍යයේදීම වෙනස්කම් දෙකකට භාජනය විය. ඒ දෙකම සිදුවූයේ, 19 වැනි සියවසේදීය. කාර්මික විප්ලවය විසින් යුරෝපීය සමාජය තුළ ඇතිකරන ලද දරිද්‍රතාව, ආර්ථික විෂමතා, සමාජ අසාධාරණය සහ දැවැන්ත සමාජ අසන්තුෂ්ටිය පිළිබඳ පසුබිම තුළය. ඉන් පළමුවැන්න, ජෙරමි බෙන්තම්ගේ උපයෝගිතාවාදයයි. දෙවැන්න, ටී.එච්. ග්‍රීන්ගේ ඉගැන්වීම්වලින් ආරම්භ වූ ‘සමාජීය ලිබරල්වාදය’යි.
ජෙරමි බෙන්තම්ගේ තර්කය වූයේ කාර්මික ධනවාදය විසින් යුරෝපයේ ඇතිකරන ලද අතිමහත් සමාජ අර්බුදයට පිළියම් යෙදීමට සම්භාව්‍ය ලිබරල්වාදය කියා සිටි ආකාරයට, නිදහස් වෙළඳපොළට තනිවම කළ නොහැකි බවයි. ‘සමාජයේ වැඩිම දෙනාගේ වැඩිම සතුට’ සහතික කිරීම, නිදහස් වෙළෙඳපොළට නොහැකිය. ඒ සඳහා රාජ්‍ය ප්‍රතිපත්ති සකස් කිරීම සහ නීති පැනවීම මගින් ආණ්ඩුවද සමාජය කළමනාකරණය සඳහා සහභාගි විය යුතුය. ලිබරල්වාදයේ ආර්ථික සහ දේශපාලන චින්තනය තුළ රාජ්‍යය පිළිබඳ ‘රෑ මුරකරු’ තීසිසය, ලිබරල්වාදය ඇතුළතින්ම ප්‍රශ්න කරනු ලැබීමට භාජනය වූයේ එපරිදිය. උපයෝගිතාවාදයෙන් පසු බි්‍රතාන්‍ය ලිබරල්වාදය, තවදුරටත් සම්භාව්‍ය ලිබරල්වාදයට නොවීය. එයට හේතුව ආර්ථිකය හැසිරවීමට සහ සමාජයේ ගැටලු විසඳීමට වෙළෙඳපොළ අසමත් වී ඇති බවත්, ඒ සඳහා ආණ්ඩුවේ මැදිහත්වීම සහ සහභාගිත්වය යම්කිසි දුරකට අවශ්‍ය බවත්, බෙන්තම්වාදී උපයෝගිතාවාදය විසින් අවධාරණය කරනු ලැබීමය.
සමාජීය ලිබරල්වාදය
සම්භාව්‍ය ලිබරල්වාදයේ වඩාත්ම තීරණාත්මක වෙනස් වීමකට ඉංග්‍රීසි චින්තකයෝ දෙදෙනෙක් පසුකාලයේ විශාල දායකත්වයක් සිදුකළහ. ඒ, ටී.එච්. ග්‍රීන් (T.H. GREEN) සහ කේන්ස් සාමිවරයාය. ඔක්ස්ෆර්ඩ් විශ්වවිද්‍යාලයේ දර්ශනවාදය පිළිබඳ මහාචාර්යවරයා වූ ග්‍රීන්, සම්භාව්‍ය ලිබරල්වාදය පිළිබඳව කළ විවේචනය, බෙන්තම් කළ විවේචනයට වඩා ඉදිරියට ගිය එකක් විය. ඔහු කෙළේද, සම්භාව්‍ය ලිබරල්වාදයේ න්‍යායික සහ දාර්ශනික උපකල්පන ප්‍රශ්න කරමින් කාර්මික ධනවාදය විසින් බිහිකරන ලද සමාජ විනාශයට පිළිතුරු සම්භාව්‍ය ලිබරල්වාදයේ නැති බව පෙන්වා දෙමින්, එය සංශෝධනය කළ යුතු බව යෝජනා කිරීමයි. සම්භාව්‍ය ලිබරල්වාදයේ තිබි පදනම්වාදී ඉගැන්වීම් වන නිදහස් වෙළෙඳපොළ, රාජ්‍ය නිර්බාධවාදය, තනි පුද්ගලවාදය දැඩි දාර්ශනික විවේචනයකට භාජනය කළ ටී.එච්. ග්‍රීන්ගේ ප්‍රධාන තර්ක මෙසේ සාරාංශ කොට දැක්විය හැකිය.
* මනුෂ්‍යයා යනු සමාජයේ හුදෙකලාව ජීවත්වන්නකු නොව සමාජ සම්බන්ධතා ජාල සමග බැඳී ජීවත් වන ‘සමාජීය සත්වයෙකි.’ සමාජය යනු පුද්ගල සමුච්චයක් වන අතර පුද්ගලයා සහ සමාජය අතර ඇත්තේ ඓන්ද්‍රීය සම්බන්ධයකි.
* ‘නිදහස’ යනු සම්භාව්‍ය ලිබරල් දර්ශනවාදයෙන් කියා සිටි ආකාරයට රාජ්‍යයේ සහ සමාජයේ බාධාවලින් නිදහස්ව, පුද්ගලයන් හුදෙකලාව භූක්තිවිඳින නිෂේධනීය අයිතියක් නොවේ. එය වනාහි පුද්ගලයන්, සමාජයේ සෑම දෙනාගේම යහපත සඳහා සාධනීය යමක් කිරීමට මනුෂ්‍යයන් සතු සාධනීය ශක්‍යතාවයි.
* නිදහසේ මහිමය යනු සමාජයේ වැඩි දෙනා පහළට ඇදදැමීමක්, ටික දෙනකු ඉහළට ඔසොවා තැබීමක් නම් නොවේ. එබැවින් ‘සාධනීය නිදහස’ යනු පොදු යහපත සඳහා එක සමාන දායකත්වයක් කිරීමට සෑම මනුෂ්‍යයකුම සතු ශක්තිය මුදාහැරීමයි.
* සමාජයේ සියලුම දෙනා කැපවිය යුතු ‘පොදු යහපත’ යනු සැම දෙනාටම තම මනුෂ්‍යත්වයේ පරමාදර්ශ සාක්‍ෂාත් කර ගැනීමට ඉඩ ලබාදෙන, සෑම දෙනකුටම තම පරමාදර්ශී නිෂ්ටාව ලෙස සැලකිය හැකි, මුළු සමාජයේම පොදු අරමුණයි.
*රාජ්‍යයේ කාර්යය වන්නේ පොදු යහපතට අවශ්‍ය හැකියාව සෑම දෙනාටම ලබාදෙන පරිසරයක් නිර්මාණය කිරීමයි. වෙළෙඳපොළට හෝ තනි පුද්ගල ආත්මාර්ථකාමිත්වයට අවකාශ ලබාදීමේ කාර්යය නොවේ. අර්ථික හා සමාජ අසමානතා ඇති සමාජය තුළ, පොදු යහපත සඳහා ක්‍රියාකිරීමට ඇති අවම භෞතික කොන්දේසිවල හිමිකම සෑම කෙනෙකුටම ලැබෙන පරිදි මැදිහත් වීම රාජ්‍යයේ වගකීමයි.
* රාජ්‍යයට මනුෂ්‍යයන් අවනත විය යුත්තේ එහි ඇති මර්දන ශක්තියට ඇති බිය නිසා නොව, රාජ්‍යයේ සාමාජිකත්වය ලැබීම වෙතින් තම ශක්‍යතා සම්පූර්ණ කරගැනීමට සාධනීය අවකාශයක් ලැබෙන නිසාය. ඒ මගින් සමාජයේ පොදු යහපත වෙනුවෙන් සාධනීය දායකත්වයක් සිදුකිරීමේ හැකියාව මනුෂ්‍යයන්ට ලැබෙතැයි යන විශ්වාසය නිසාය.
මේවා වනාහි සම්භාව්‍ය ලිබරල් දේශපාලන සහ ආර්ථික දර්ශනය සංශෝධනය කරමින්, සුභසාධනවාදී ධනේශ්වර රාජ්‍යය පිළිබඳ දෘෂ්ටිවාදයට පදනම දැමූ ඉගැන්වීම්ය. 1980 ගණන් දක්වා පැවති සුභසාධනවාදී රාජ්‍යය, සම්භාව්‍ය ලිබරල්වාදයේ දෘෂ්ටිවාදයෙන් ඈත් වී සිටි එකකි. 1980 ගණන්වල සිට නව ලිබරල්වාදය විසින් ධනවාදී ක්‍රමයෙන් ඉවත්කරන ලද්දේ මෙම සුභසාධනවාදී නැතහොත් සමාජීය, ලිබරල්වාදී ඉගැන්වීම්ය.
නව ලිබරල්වාදයට විකල්පය?
වර්තමාන ලෝකයේ නව ලිබරල්වාදය පිළිබඳව සිදුවන විවේචනාත්මක කතිකාවෙන් පෙනෙන එක් කරුණක් නම්, නව ලිබරල්වාදයට පැහැදිලි දෘෂ්ටිවාදීමය විකල්පයක් ඉදිරියට පැමිණ නොතිබීමයි. සමාජවාදය නව-ලිබරල්වාදයට විකල්පයක් ලෙස අද ප්‍රබල ලෙස මතුවන්නේ නැත. චීනය නියෝජනය කරන ‘රාජ්‍ය ධනවාදය’ නව-ලිබරල්වාදයට ප්‍රමාණවත් විකල්පයක් නොවේ. චීනය නියෝජනය කරන ආර්ථික මාදිලිය, නව-ලිබරල් ආර්ථික මාදිලියට විකල්පයක් ලෙස මතුවී තිබෙන නමුත්, චීනයේ දේශපාලන මාදිලිය අත්‍යන්ත අධිකාරවාදී සහ ඒකබලවාදී, එනම් එක් පුද්ගලයකු වටා රාජ්‍ය බලය කේන්ද්‍රගතවී තිබෙන, මාදිලියකි. එයට කිසිසේත්ම ධනේශ්වර ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී රාජ්‍යයට විකල්පයක් වීමට නොහැකිය.
මේ අතර තරමක් පැරණි දේශපාලන -ආර්ථික මාදිලියක් වන ‘සමාජ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය’ අපගේ සැලකිල්ලට ගත හැකි විකල්පයකි. දහනව වැනි සියවසේ අගභාගයේ සහ විසිවැනි සියවසේ මුල් කාලයේ යුරෝපීය කම්කරු පන්ති ව්‍යාපාරය තුළ සමාජ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී මතවාදය බිහිවූයේ විප්ලවවාදී සමාජවාදයටත්, නිදහස් වෙළෙඳපොළ ධනවාදයටත් අනන්‍ය නොවූ, ඒ දෙකෙහිම සාධනීය ලක්‍ෂණ මිශ්‍ර කරගත් නව දේශපාලන විකල්පයක් ලෙසිනි. එය ධනවාදයෙන් ලබා ගන්නේ වෙළෙඳපොළ ආර්ථිකය, දේශපාලන තරගය, දේශපාලන විවෘතභාවය, පුරවැසි පුද්ගලික නිදහස, නීතියේ ආධිපත්‍යය වැනි මූලධර්මයි. සමාජවාදයෙන් ලබාගන්නේ ආර්ථික සහ සමාජ විෂමතාවලට රාජ්‍ය ප්‍රතිපත්ති තුළින් ආමන්ත්‍රණය කිරීම, ආර්ථික සහ සමාජ අයිතිවාසිකම් සහ ආදායම් බෙදීයාම හා සමාජ සුභසාධනය සඳහා රාජ්‍යය මැදිහත්වීම යන මූලධර්මයි.
ධනවාදය පිළිබඳ විවේචනයක්
නව ලිබරල්වාදයට විකල්ප සෙවීමේදී, ධනවාදය පිළිබඳ විවේචනයක් ගොඩනැගීම අද අත්‍යවශ්‍යය. නව-ලිබරල්වාදය පිළිබඳව චීනයෙන් මතුවන විවේචනවලත් චීන විකල්පයේත් නැත්තේ ධනවාදය පිළිබඳ විවේචනයයි. එහි ඇත්තේ ඇමරිකාව පිළිබඳ විවේචනයකි. ලංකාවේද නව-ලිබරල්වාදයේ විවේචකයන්ගෙන් මතුවිය යුත්තේ තම විවේචනය ධනවාදයේ විවේචනයත් සමග සම්බන්ධ කිරීමයි.
දැනට පවත්නා නව ලිබරල්වාදය පිළිබඳ විවේචනය ධනවාදය පිළිබඳ විවේචනයක් නොවීමට ප්‍රධාන හේතුව වන්නේ, එවැනි විවේචනයක න්‍යායික හා දේශපාලන පදනම විය යුතු සමාජවාදය පිළිබඳව චීනය සහ රුසියාව ප්‍රමුඛ ඇමෙරිකන් විරෝධී කඳවුරෙහි විශ්වාසයක් නොමැති වීමයි. එම බලවත් රටවල් දෙකම අද සමාජවාදී රාජ්‍ය නොවේ. පශ්චාත් සමාජවාදී රාජ්‍යයි. ඒවා රාජ්‍ය -ධනවාදී මාදිලියේ ප්‍රබල නිදසුන් දෙකකි.
මෙයින් මතුවන වැදගත් කරුණ නම්, නව-ලිබරල්වාදය පිළිබඳව ලෝකයේ නව විවේචනයක් ගොඩනැගිය යුතු බවයි. නව විවේචනයේ පහත සඳහන් ලක්‍ෂණ තිබිය යුතුය.
* එය රුසියාව සහ චීනය භූ-දේශපාලනයේ අවශ්‍යතා මත සිදුකරන ඇමෙරිකාව පිළිබඳ විවේචනයෙන් ස්වාධීන එකක් විය යුතුය.
* එය ඇමෙරිකාව නායකත්වය ලෝක ධනවාදී ක්‍රමය පිළිබඳ සමාජවාදී විවේචනයත් සමග සම්බන්ධ විය යුතුය.
* සම්භාවය ලිබරල්වාදය පිළිබඳව සමාජීය ලිබරල්වාදය තුළින් මතුවූ දාර්ශනික විවේචනය, නව ලිබරල්වාදය පිළිබඳ සමාජවාදී විවේචනය සමග සම්බන්ධ කළ යුතුය.
*සම්භාව්‍ය ලිබරල්වාදයේ දේශපාලන දර්ශනය හා න්‍යාය පිළිබඳව තිබූ මාක්ස්වාදී විවේචනය, විසිවැනි සියවසේ සමාජවාදී දේශපාලන මාදිලිය පිළිබඳ විවේචනයක්ද සමග යාවත්-කාලීන කළ යුතුය. ■
