ඔබේ චිත්‍ර ශෛලියට ආභාසය ලැබෙන්නේ කොහොමද?
මම ඉස්සෙල්ලාම ස්ටැන්ලි අබේසිංහ මාස්ටර්ගෙන් හා ජී.එස්. ප්‍රනාන්දු මාස්ටර්ගෙන් දිය සායම් ඉගෙන ගත්තා. පස්සේ මගේම ශෛලියක් ගොඩනගා ගත්තා. මගේ ශෛලිය නූතනත්වයට බරයි. මම කරන දිය සායමක් ඒ පරම්පරාවෙන් වෙන් වෙලා පෙනෙන්නේ ඒ නිසායි. මගේ සිතුවම්වල යුරෝපීය සිතුවම්වල ආභාසය තියෙනවා. මොකද මම යුරෝපයේ ප්‍රදර්ශන බලන්න යනවා. ඒ චිත්‍ර ශිල්පීන් මුණ ගැහෙන්න යනවා. මම හම්බ කරන මුදල් වැඩියෙන්ම වියදම් කරන්නේ ඒ වගේ දේවලට. කොවිඩ් ප්‍රශ්නය තිබුණේ නැත්නම් මම මේ වෙනකොට තුන් හතර වතාවක් පිටරට ගිහිල්ලා. චීනයට, චෙකෝස්ලෝවැකියාවට යනවා. මාලදිවයිනේ බොහෝ වැඩ කරලා තියෙන්නේ මම. එහේ මූර්ති, සිතුවම් බොහෝමයක් කරන්න මට අවස්ථාව ලැබුණා.
ඔබ මේ වෙනකොට දේශීයවත්, විදේශීයවත් චිත්‍ර ප්‍රදර්ශන රාශියක් පවත්වලා තියෙනවා..
ඡායාරූප ශිල්පී නිහාල් ප්‍රනාන්දුගේ ටයිම්ස් ගොඩනැගිල්ලේ කුඩා ගැලරියක් තිබුණා. ඒකේ තමයි මගේ පළමු ඒක පුද්ගල චිත්‍ර ප්‍රදර්ශනය කළේ. ඒ 1961 අවුරුද්දේ. 1966 මම ‘සම් පොයම්ස් අයි හැව් රෙඩ්’ කියලා ප්‍රදර්ශනයක් කළා. සමකාලීන කවීන්ගේ කවි කියවලා එයින් මට වඩාත්ම සංවේදී වූ එක් කවියක් තෝරාගෙන ඒ කවියට මගේ අර්ථ දැක්වීම තමයි එහි දී කළේ.
විමලරත්න කුමාරගමගේ කවියකදී කෙනෙක් දරුවෙකුගෙන් අහනවා ‘උඹ තෙරුවන දන්නවාද?’ කියලා. ‘තාත්තාගේ පය, මහපාර, බඩගින්න’ ළමයා කියනවා. කකලක් නැති තාත්තා කෙනෙක් රෝද පුටුවක තියලා තල්ලු කරගෙන යන දරුවෙක්ව ඒ කවියට මම ඇන්දා.
තව කවියක් තිබුණා. ‘අපි කොළඹ යන්නෙමු, හවසට ගෙදර එන්නෙමු, හෙටත් අපි යන්නෙමු, මෙන්න එන්නෙමු, මෙසේ එන්නෙමු’ කියලා. පරණ කෝට් කලිසම් ඇඳගෙන, තොප්පියක් දාලා, කුඩයක් හා පන් මල්ලක් අතින් ගත්ත මිනිහෙක් දුම්රිය ප්‍රවේශපත්‍රයක් උඩ ඉන්නවා මම ඒ කවියට ඇන්දා.
මීමන පේ්්‍රමතිලකගේ දරුවන් තුන්දෙනාගෙන් කෙනෙක් මැරුණානේ. ‘සුනිල්, සමන්, සරත් කියා රුවන් තුනක්.. එයින් එකක් ගියා අහෝ, කොහේද ඒ ගියේ..’ කියලා කවියක් මීමන ලියලා තිබුණා. පස් කන්දක් උඩ, රතු දණ්ඩක, සුදු සැටින් මලක් පිපිලා තියෙන සිතුවමක් මම ඒ කවිය සඳහා සැකසුවා. සැටින් රෙදි කෑල්ලකින් මල කපලා සිතුවම මත අලවලා තිබුණා.
‘යුද්ධයට එරෙහිව’ කියලා මම චිත්‍ර ප්‍රදර්ශනයක් කළා. ඒ ප්‍රදර්ශනයට විශාල විදේශ ආකර්ෂණයක් ලැබුණා. ඒකේ සිතුවම් විදේශීය සඟරාවල පවා පළ වුණා.
1975 සංස්කෘතික අමාත්‍යාංශයෙන් තව ආධුනික චිත්‍ර ශිල්පීන් දෙන්නෙක් හා මම එක්ව ප්‍රදර්ශනයක් කළා. 1976 වසරේ ජර්මානු සංස්කෘතික මධ්‍යස්ථානය මුල් වෙලා ඉන්ටර්කොන්ටිනෙන්ටල් හෝටලයේ ප්‍රදර්ශනයක් කළා. ජර්මානු සංස්කෘතික මධ්‍යස්ථානය තමයි ඒ සඳහා අනුග්‍රහය දැක්වූවේ. ඒ ප්‍රදර්ශනයෙන් මට චිත්‍ර කිහිපයයි ගෙදර ගෙනියන්න ලැබුණේ. අනෙක් සේරම විකිණුණා. ඒ ප්‍රදර්ශනය මට අමතක නොවන සංවේදී සිදුවීම් බොහෝමයක් සිදු වුණු ප්‍රදර්ශනයක් වුණා.
ඒ සංවේදී සිදුවීම් කිහිපයක් විස්තර කළ හැකිද?
ප්‍රදර්ශනය බලන්න කළු ඇමරිකානුවෙක් ආවා. ප්‍රදර්ශනය තිබුණු දවස් හයෙන් පහක්ම ඔහු ඇවිල්ලා මම නිර්මාණය කළ මූර්තියක් දිහා බලාගෙන හිටියා. 6 වෙනි දවසේ, ඒ කියන්නේ අවසාන දවසේ එනකොට ඒ මූර්තිය කෙනෙක් මිලදී ගෙන තිබුණා. එදා ඒ මනුස්සයා ඇඬුවා. මොකද ඔහු ප්‍රදර්ශනය ඉවර වෙනකම් ඉඳල ඒ මූර්තිය මිලදී ගන්න ඉඳලා තියෙනවා. කලින් දවසේ කෙනෙක් ඇවිල්ලා ඒක ඉල්ලුවා, මගේ ගාණට ආව නිසා මම ඒක දුන්නා.
දවසක් තව විදේශිකයෙක් ආවා. ලොකු ධනවතෙක්. බහුජාතික සමාගමක ලංකාවේ ශාඛාවේ නියෝජිතයෙක් ලෙස ඔහු ලංකාවට පත්වෙලා ඇවිත් තිබුණේ. ඔහු ප්‍රදර්ශනය බලන්න ආවේ තව චීන ජාතිකයෙක් එක්ක. ඔවුන් දෙන්නා හැමදාම ඇවිත් මගේ එක චිත්‍රයක් දිහාම බලාගෙන හිටියා. දවසක් අර චීන ජාතිකයා මා ළඟට ආවා. ‘ඔයාගේ චිත්‍රයක් මිලදී ගන්න මගේ ප්‍රධානියා කැමති වෙලා තියෙනවා. එයාට ඔයත් එක්ක කතා කරන්න ඕනෑ, එයා ඔයාට එයාගේ කාමරයට කතා කරනවා’ කිව්වා. මම චීන ජාතිකයා එක්ක විදේශිකයාගේ කාමරයට ගියා. ඔහු මට මිල අධික බ්‍රැන්ඩි එකකින් සංග්‍රහ කරලා, මාත් එක්ක එයාගේ කතාව කිව්වා. එයාගේ බිරිඳ දරුවා කුඩා කාලේම මියගිහිල්ලා තිබුණා. බිරිඳට තිබුණු ආදරේ නිසා එයා පස්සේ කසාද බැන්දෙත් නෑ. ළමයාව උස් මහත් කරලා හැදුවා. මම ඇඳලා තිබුණා චිත්‍රයක්. ඒකේ හිටියේ ගොවි තාත්තෙක් හා පුතෙක්. පුතාගේ ඇඟට උඩින් දාපු තාත්තාගේ අත විශාලව මම ඇඳලා තිබුණා. පුතෙකුට තාත්තා කෙනෙකුගෙන් ලැබෙන ආරක්ෂාව ගැන ඒ අත විශාලනය කිරීමෙන් කියවුණා. ඒ චිත්‍රය තමයි විදේශිකයා විශාල මිලකට මිල දී ගත්තේ.
ලංකාවේ මෝටර් රථ සමාගමක විදේශික කළමනාකාරවරයෙක් ඔහුගේ බිරිඳත් එක්ක ප්‍රදර්ශනය බලන්න ආවා. මම ප්‍රදර්ශනය පැවැත්වෙන බවට මග පෙන්වීමක් ලෙස ඊසල් එකක් මත භාගෙට ඇඳපු නිරුවත් චිත්‍රයක් ප්‍රදර්ශනය කරලා තිබුණා. අර කළමනාකාරවරයාගේ බිරිඳට ඒ නිරුවත් චිත්‍රය ඕනෑ කිව්වා. ඔවුන් ඒ චිත්‍රය අරන් ගිහින්, මටත් ඒ ගෙදර එන්න කියලා, ඒ චිත්‍රය ඇඳලා අවසන් කරන්න කියලා කිව්වා. එදා ඒ කාන්තාව මට මාර සැලකිල්ලක් සැලකුවා.
ඔබගේ බුද්ධ රාජ ප්‍රදර්ශනය බොහෝ කතාබහට ලක් වූ ප්‍රදර්ශනයක් වුණා නේද?
‘බුද්ධරාජ’ නම තිබ්බේ පරාක්‍රම කොඩිතුවක්කු කවියා. ඒ ප්‍රදර්ශනය බලන්න ආව කැත්ලීන් ජයවර්ධන මගේ ළඟට ඇවිත් ඇහුවා ‘ගුණසිරි ඔයා බුදුහාමුදුරුවන්ව ඒ විදිහටම ඇන්දේ කොහොමද?’ කියලා. මම ඒ ප්‍රදර්ශනයේදී ඇන්දේ පන්සල්වල හෝ පිළිමවල අපි දැකලා තියෙන බුදුරුව නෙමෙයි. ඒ ප්‍රදර්ශනය බලන්න බොහෝ හාමුදුරුවරු ආවා. ‘ගුණසිරි ඔයා බුදුහාමුදුරුවෝ වයසට ගිහිල්ලා ඉන්නවා ඇන්දේ නැද්ද කියලා’ බෙල්ලන්විල හාමුදුරුවෝ මගෙන් ඇහුවා. මම බුදුන්ගේ වයස්ගත රූපයක් ඇඳලා තිබුණා. ‘බැනුම් අහන්න වෙන නිසා ඒ චිත්‍රය මම ප්‍රදර්ශනයෙන් අයින් කළා’ කියලා මම කිව්වා.
ගංගාරාමේ පොඩි හාමුදුරුවෝ ගංගාරාමේ අලුතෙන්ම හදපු ශාලාවක ඒ චිත්‍ර ටික ප්‍රදර්ශනය කරන්න කටයුතු කළා. ඒ ප්‍රදර්ශනයට පුදුම සෙනගක් ආවා. විවිධ රටවලින් විදේශිකයෝ ආවා. මෝදර පැත්තේ බෞද්ධ දෙමළ පවුලක් ආවා. නෝනයි, මහත්තයයි, ළමයි ටිකයි ඔක්කෝම. ඒ චිත්‍ර ඇන්දේ මමයි කිව්වාම කට්ටියම බිම දිගා වෙලා මට වැන්දා. මට පොළෝ පාගෙන යන්න තරම් ලැජ්ජාවක් ඇති වුණේ. ‘මම ඇති තරම් ඉන්දියාවේ ගිහින් තියෙනවා. එහෙදිවත් මේ තරම් හොඳින් බුදුහාමුදුරුවන්ව ඇඳලා තියෙනවා දැකලා නෑ’ කියලා ඔහු කිව්වා.
රටේ වීදිවල සිතුවම් විකුණනවා අපි දැකලා තියෙනවා. ඒ ගැන ඔබේ අදහස මොකක්ද?
අද හුඟාක් මොඩර්න් චිත්‍ර අඳින්නේ ඒ ගැන කිසිම අධ්‍යයනයක් නැතිව. මොනවා හරි කරනවා. නමුත් පදනමක් තියෙන චිත්‍ර ශිල්පියෙක් මොඩර්න් ආර්ට් එකක් කළාම ඒකේ කලාත්මක ශෛලියක් හඳුනාගන්න පුළුවන්. එහි විශේෂ හැඟීමක් මතු කර දක්වනවා. විශේෂ අදහසක් ප්‍රක්ෂේපණය කරනවා.
වීදියේ තියෙන සිතුවම් බොහෝමයක් අමු රෙද්ද මත, ඉමල්ෂන් තීන්ත හෝ තද පාට ටෙක්ස්ටයිල් තීන්ත භාවිත කරලා අඳින්නේ. මම ස්පාඤ්ඤයට ගිය අවස්ථාවක මගේ හිතවතෙකුගේ නිවසේ පදිංචිව හිටියා. ඒ ගෙදර සිතුවම් හතරක් එල්ලලා තිබුණා. වැටේ එල්ලලා තියෙන තැනින් අරගත්ත බව මට ඒවා දැකපු ගමන් තේරුණා. කීයක් දීලාද මේවා ගත්තේ කියලා මම ඇහුවා. රුපියල් 3000 ගානේ ගත්තේ කිව්වා. මේ ටික දැන්මම මෙතනින් අයින් කළේ නැත්නම් මම මේ ගෙදරින් යනවා මම කිව්වා. මම ඒ ගෙදරින් යනකම් ඒ චිත්‍ර අය ඒ චිත්‍ර අයින් කරලා හංගලා තිබ්බා. පස්සේ ගෙනැත් එල්ලුවාද මම දන්නේ නෑ. සිතුවම් කලාවේදී මාධ්‍යය ඉතාම වැදගත්. සිතුවමක කල් පැවැත්ම, ගුණාත්මකභාවය වාගේම මිල වැඩි වෙන්නේත් ඒ නිසායි. ලංකාවේ දිය සායම් ගණන් ගන්නේ නෑනේ. පැස්ටල් ඊටත් අඩුවෙන් තමයි ගණන් ගන්නේ. චිත්‍ර කලාව සඳහා භාවිත කරන ඇතැම් පැස්ටල් වර්ග පෙට්ටියක් රුපියල් 75,000ක් විතර වෙනවා. හොඳ චිත්‍ර ශිල්පියෙක් ඒ වැඩේට ගැළපෙන කඩදාසි හා කැන්වස් මත තමයි අඳින්නේ. දිය සායම් සිතුවම් කරන හොඳ කඩදාසියක් රුපියල් 3000ත්, 6000ත් අතර වෙනවා. ඒ බව මේ රටේ චිත්‍ර රසිකයෝ දන්නේ නෑ. මේ රටේ ඇතැම් චිත්‍ර ශිල්පියෝ දන්නෙත් නෑ. මම බාල ද්‍රව්‍ය භාවිත කරලා නිර්මාණ කරන්නේ නෑ. හැම වෙලාවෙම නියම කැන්වස් එක, නියම කඩදාසිය, නියම වර්ණ භාවිත කරනවා. ඒ නිසා සිතුවමක් ඉවර කරගන්න විශාල වියදමක් දරන්න ඕනෑ. ඇඳලා මට ඒ සිතුවම හරි ගියේ නැත්නම් ඒක පොඩි කරලා විසිකරලා දානවා. ඒ නිසා තමයි මගේ සිතුවම් ගණන් වැඩි. යුරෝපීයයන් සිතුවමක ද්‍රව්‍යමය වටිනාකම වගේම, නිර්මාණාත්මක වටිනාකමත් දන්නවා. නිර්මාණ ශිල්පියාගේ වටිනාකමත් හොඳින් දන්නවා. ඒ සංස්කෘතික දැනුම අතින් අන්ත දුප්පත් රටවල් අපි. අඬන ළමයාවයි ගෑනු රූපයයි මුදලාලිලා සාලේ එල්ලා ගන්නවා. ■
