■ අමන්දිකා කුරේ

‘යු ද්ධය තිබුණු කාලයේ, ඒ කියන්නේ මගේ කුඩා කාලයේ මම ජීවත් වුණේ කොළඹ වැල්ලවත්තේ. නමුත් අපේ අම්මා තාත්තාගේ ගම යාපනය. ඒ හින්දා යුද්ධය ඉවර වුණ ගමන්ම ආපහු අපි යාපනයට ගියා. අපි යනකොට අපේ පරණ ගෙදර අත්තිවාරම විතරයි ඉතිරි වෙලා තිබුණේ. ඒ මම යාපනයට ගිය පළවෙනි අවස්ථාව.”

අද යාපනයේ ජීවත් වන විසිපස් හැවිරිදි තරුණයෙකු වන සිවලක්සන් ගනේෂන්, කොළඹ ආශ්‍රිත නාගරික ප්‍රදේශයක ජීවත් වුණ තමන්ට එක්වරම යාපනයට යන්න ලැබීම විස්තර කරන්න පටන්ගත්තා.

“වැල්ලවත්ත කියන්නේ ඉතාම නාගරික ප්‍රදේශයක්. අපි ජීවත් වුණේ මහල් නිවාස සංකීර්ණයක. සීමිත ඉඩකඩ, කාර්යබහුල පරිසරයට හුරුවෙලා හිටපු මට එක්වරම යාපනයට ගිහින් ජීවත් වෙන එක පුදුමයක් වුණා. මං ඒ වන විට කුඩා දරුවෙක් නිසාත් ඒ දැනුණු නිදහස මට කියාගන්න ඇරි තරම් ලොකුයි”

“ඇත්තෙන්ම යාපනයේ ජීවත් වෙන්න පටන් ගත්ත ගමන්ම කොළඹ ජීවිතයේ නොතිබුණු අමුතු මිත්‍රශීලී ගතියක් හැමතැනම තියෙනවා කියලා දැනුණා. සෙල්ලම් කරන්න යාළුවො ගොඩක් හමුවුණා. ඒ වගේම ගමේම අය සෑම අවස්ථාවකම එකට එකතු වෙලා හිටියා. ඒ වගේ අත්දැකීමක් මට තිබුණේ නෑ. මම අකමැත්තෙන් කොළඹ ඉඳන් ආවත් යාපනට ජීවිතයට මම ඇබ්බැහි වුණා කිව්වොත් නිවැරදියි”

සිවලක්සන් කියන විදිහට ඔහුට ලොකු මිතුරන් ප්‍රමාණයකුත් හමුවෙලා තියෙනවා. ඒ වගේම ළමයින් එකතු වෙමින් පැවති කුඩා රැස්වීම්වලටත් ඔහුට සම්බන්ධ වෙන්න අවස්ථාව ලැබිලා තිබෙණවා.

“මම යාපනයේ ජීවත් වන ගමේ ළමයි එකතු වෙලා හැදුණු පුංචි කණ්ඩායමක් තිබුණා. ළමා සමාජයක් වගේ ව්‍යුහයක්. අපි චිත්‍ර ඇන්දා, සින්දු කීවා, සරුංගල් හැදුවා. ඊට අමතරව අපේ ගමේ කෝවිලෙ අයියර් කෙනෙක් අපට හින්දු ආගම ගැන සතියකට වතාවක් ඉගැන්නුවා.”

කොළඹ කාර්යබහුල ජීවිතයක් ගතකළ ඔවුන්ට දුක සතුට බෙදාගන්නත් විශාල පිරිසක් යාපනයේදී හමුවෙලා. ඔහු මේ විදිහට අපිට ඒ ගැන කිව්වා.

“අම්මාට තාත්තාට ප්‍රශ්නයක් වුණ වෙලාවට අපේ අල්ලපු ගෙවල්වල නැන්දලා මාමලා ඇවිත් ඒ ප්‍රශ්න බෙදාගන්නවා. මට මතකයි මගේ සීයා මියගිය අවස්ථාව. ඒ වෙලාවෙදි මුළු ගමේම අය එකතු වෙලා මළගෙදර වැඩ කරන්න උදවු කළා. ඒ නිසා මම පොඩි කාලේ හිතන් හිටියේ ඒ ගමේ ඉන්න සියලු දෙනාම අපේ පවුලෙ අය කියලා.”

තමන් තරුණ වෙත්ම ඒ පැවති පරිසරයත් තරමක් වෙනස් වුණු බව සිවලක්සන් කියනවා.
‘යුද්ධෙ ඉවර වෙල කාලයක් යනකොට මේ ප්‍රදේශය ගොඩක් දියුණු වුණා. පාරම්පරිකව කරගෙන ආපු ගොවිතැන් වගේ රැකියා වෙනුවට රැකියා අවස්ථා විශාල ප්‍රමාණයක් දැන් ඇතිවෙලා තිබෙනවා. ඒ නිසා තරුණ පිරිස් ඒ රැකියාවලට යනවා. අපි පොඩි කාලේ සමහර ළමයි ඉස්කෝලෙ ගියේ නෑ. නමුත් දැන් ළමයි හැමෝම වගේ ඉස්කෝලෙ යනවා සහ ඔවුන් ඉතා උනන්දුවෙන් අධ්‍යාපන කටයුතුවලට යොමු වෙලා තියෙනවා.’

තමන් ජීවත් වන පරිසරය ගැන තියෙන අත්දැකීම් ගැන අදහස් බෙදාගන්න ‘අනිද්දා’ සමග තවත් යාපනයේ ජීවත්වන තරුණියක් එකතු වුණා. ඇය මධූසා කන්නන්. මධූසා කුඩා කාලයේ සිටම යාපනයේ ජීවත් වුණු තරුණියක්. ඇයට යුද අත්දැකීම්වලටත් මුහුණ දෙන්න සිදුවී තිබෙනවා.

‘යුද්ධය තිබුණේ මම පොඩි කාලෙ. ඒ කාලේ අපේ තාත්ත ඇතුළු ගමේ පිරිස් එකතු වෙලා එකිනෙකාට උදවු කරගත්තා. කාට හරි ප්‍රශ්නයක් වුණාම ඔවුන් උදවු කළා. නමක් යොදාගෙන සංවිධානයක් පිහිටුවලා නොතිබුණත් සුබසාධක සමිතියක් වගේ ව්‍යුහයක් ඇතුළේ තමයි මේ විදිහට එකිනෙකාට උදවු කරගත්තේ.’

යුද්ධය අවසන් වීමත් සමගම තමන්ගේ ජීවිතද වෙනස් වූ බව ඇය කියනවා.

‘යුද්ධය තිබුණු කාලෙ අපි පාවිච්චි කලේ සීමිත භාණ්ඩ ප්‍රමාණයක්. හැබැයි යුද්ධය ඉවර වුණ ගමන් ගොඩක් දේවල් යාපනයට ගලා එන්න පටන්ගත්තා. අපිට භාණ්ඩ මිලදී ගන්නකොට විවිධත්වයක් දකින්න පුළුවන් වුණා.’

යුද්ධය අවසන් වුණ ගමන්ම දකුණේ පිරිස් තමන්ට යන්න නොහැකි වුණු උතුරු පළාත දකින්න චාරිකා යැම රැල්ලක් විදිහට ආරම්භ වුණා. ඒ නිසාම යාපනයේ ජනතාවට රැකියා අවස්ථා රැසක් ඇතිවෙලා තිබුණා. මධූසාගේ පවුලටත් ඒ අවස්ථාව උදා වෙලා තියෙනවා.
‘අපේ ආච්චිට කෑම වර්ග හදන්න පුළුවන්. ඒ නිසා අපි තල් කොළවලින් වටකරලා පොඩි කෑම කඩයක් පටන් ගත්තා. බස්වලින් ටි්‍රප් යා එන අය එතන නැවත්තලා කෑම කනවා. අපේ ගෙදර තියෙන්නේ නාගදීපයට යන පාරෙ. ඒ නිසා ගොඩක් සංචාරය කරන්න එන අය ඒ පැත්තෙන් යනවා. ගමේ හැමෝම මේ විදිහට පුංචි පුංචි ව්‍යාපර පටන් ගත්තා.’
මධූසාගේ ගමේ තිබෙන කෝවිල මිනිසුන් එකමුතු කරන ස්ථානයක් කියලායි ඇය කියන්නේ. ”පවුලෙ හැමෝම සතියකට වතාවක් හරි එකතුවෙලා කෝවිල් යනවා. අසල්වැසියනුත් ඒ විදිහටම යනවා. පවුල්වල හැමෝටම එකතු වෙලා පූජාවට සම්බන්ධ වෙලා කෝවිල් බිමේ කතා කරන්න පුළුවන්. අම්මාට අම්මාගෙ ගමේ යාළුවො එතැනදී මුණ ගැහෙනවා. තාත්තාටත් එහෙමයි. මගෙ යාළුවොත් කෝවිල් එන නිසා මාත් ආසයි කෝවිල් යන්න. කෝවිල් උත්සවය තමයි ගමේ තිබුණ ලොකුම උත්සවය. හැමෝම එකතු වෙලා සැරසිලි කරනවා. තාත්තලා තොරන් බඳිනවා. අම්මලා කෝලම් අඳිනවා. අපිටත් පොඩි පොඩි වැඩ දෙනවා. හැමෝම පරණ තරහ මරහ අමතක කරලා එදාට සතුටින් ඉන්නවා.’

මධූසාගේ මිතුරියක් වන ශනූයාත් අප සමග ඇගේ අත්දැකීම් බෙදාගත්තා.

‘මම ජීවත් වෙන්නේ පේදුරුතුඩුව කිට්ටුව. අපි ජීවත් වන පැත්ත ‘තට්ටු වඩේ’ වලට ප්‍රසිද්ධයි. යාපනයේ හදන රසවත්ම තට්ටු වඩේ හදන්නේ මේ පැත්තේ කියලා තමයි මිනිස්සු කියන්නේ. මගේ ආච්චිත් රසට තට්ටු වඩේ හදනවා. දැන් මගේ අම්මා තට්ටු වඩේ විකුණනනවා ස්වයං රැකියාවක් විදිහට.’

තට්ටු වඩේ තරමක් සැර මුරුක්කු වර්ගයක්. මිරිස් සැර වගේම එනසාල් වගේ කුළුබඩු එකතු කරලා හදන මේ රසකැවිල්ල ඉතාම ප්‍රණීත රසයකින් යුක්ත එකක්.

කොහොම වුණත් දැන් ටික ටික තට්ටු වඩේ හදන එක ගමේ අය කරන්නේ නැති බවක් ශනූයා කිව්වා.

‘අපි ජීවත් වන පැත්ත දියුණු වීමත් එක්කම තරුණ අය මේ ස්වයංරැකියාව කරන්නේ නෑ. ඒ වෙනුවට වෙනත් රැකියා කරනවා. ගමේ ඉන්න වැඩිහිටි පරම්පරාවේ අය තවමත් තට්ටු වඩේ විකුණන්න නිෂ්පාදනය කරනවා. මගේ අම්මා තට්ටු වඩේ ව්‍යාපාරයක් කළත් මගේ අක්කා දැන් කේක් හැදීම තමයි ස්වයං රැකියාවක් හැටියට කරන්නේ.’

යාපනයේත් කුල ක්‍රමය ඉතා තදින් ක්‍රියාත්මක වුණා. සුනිල් ආරියරත්න අධ්‍යක්ෂණය කළ 1979 දී තිරගත වුණු ‘සරුංගලේ’ චිත්‍රපටයේත් යාපනයේ කුල ක්‍රමය කෙතරම් තදින් ක්‍රියාත්මක වුණාද කියලා පැහැදිලි වෙනවා. නමුත් දැන් ඉන්න තරුණ පිරිස් ඒ ගැන තැකීමක් කරන්නේ නෑ කියලා අපි එක්ක අදහස් බෙදාගත්ත තිදෙනාම කියනවා.

“අපි ජීවත් වුණ ගමෙත් පහත් යැයි සම්මත කුලවල අයත් ජීවත් වුණා. මුල් කාලයේ යම් වෙනස් කොට සැලකීමක් තිබුණා. නමුත් දැන් එහෙම වෙනසක් නෑ. තරුණ පිරිස් හැමෝම මේ කුලය කියන දෙය ප්‍රතික්ෂේප කරනවා. ඇතැම් වැඩිහිටියන් තවමත් ඒවා විස්වාස කරනවා. ඒත් අපි ජීවත්වන ප්‍රදේශ දියුණු වීම, රැකියා අවස්ථා, අධ්‍යාපන අවස්ථා වැඩිවීම වගේ හේතු නිසා කුල භේදයකින් තොරවම ඕන කෙනෙක්ට කැමති දෙයක් කරන්න අවස්ථාව ඇතිවෙලා තියෙනවා. දැන් හැමෝම එක විදිහට ජීවත් වෙනවා.’ සිවලක්සන් කියනවා.

තල් ගස්වලින් වටවුණු වියළි නගරයක් වගේ පෙනුණත් යාපනයේ ජීවත් වන මිනිසුන්ගේ හදවතේ ඇති තෙතමනයත්, ඔවුන්ගේ ජීවිතයේ ඇති විවිධත්වයත් හරිම අපූරුයි. දකුණේ ජන සමාජය වගේම උතුරේ ජන සමාජයත් සතුව තිබෙන එකිනෙකාට අනන්‍ය වූ සංස්කෘතික ලක්ෂණ එකට එකතු වෙලා සියලු දෙනාම එකමුතු වෙනවා නම් ඉතාමත් යහපත් සමාජයක් ඉදිරියේදී ගොඩනැගෙනු ඇති.■

■ සුභාෂිණී චතුරිකා

ලෙයිලා ස්ලිමනි මේ වන විට ජාත්‍යන්තර කීර්තියට පත් සාහිත්‍යවේදිනියකි, ප්‍රංශ බහුසංස්කෘතිකවාදය සහ මානව හිමිකම් සම්බන්ධයෙන් ඉදිරිපෙළ ක්‍රියාධාරිනියකි. ඇය 1981 වසරේ ශල්‍ය වෛද්‍යවරියකට සහ ආර්ථික විශේෂඥයෙකුට දාව මොරොක්කෝවේ රබාත් නුවරදී උපත ලැබුවාය. වයස අවුරුදු දාහත වන විට දේශපාලන විද්‍යාව ඉගෙන ගැනීමට, ප්‍රංශයේ පැරිස් නුවර සියොන්ස් පෝ උසස් අධ්‍යාපනය ආයතනයට ඇතුළත් වූවාය.

සිය පළමු නවකතාව ප්‍රකාශන ආයතන ප්‍රතික්ෂේප කිරීමෙන් අනතුරුව, නිර්මාණාත්මක ලේඛනය පිළිබඳ පාඨමාලාවක් හැදෑරූ ඇය මුල් නවකතාව වන Adèle (Dans le jardin de lzogre ), 2014 වසරේදී ප්‍රකාශයට පත් කළාය. එම කෘතිය ගොඩනැඟී ඇත්තේ, ප්‍රංශ ජනතාව අතර අපකීර්තියටත්, අප්‍රසාදයටත් පත් ආමාත්‍යවරයෙකු වූ දොමිනික් ස්ත්‍රෝස් කෑන්ගේ ජිවිතය ඇසුරින් නිර්මාණය වුණු, කාමසේවනයට ඇබ්බැහි වුණු කාන්තා චරිතයක් වටාය. ඒ ස්මරණීය අසම්මත වීරවිරියත්, ඇයගේ ඇබ්බැහිය පිළිබඳ වූ දැඩි විවරණයත් සාහිත්‍ය ලෝකය තුළ ක්ෂණික පිපිරුමක් ඇති කළා පමණක් නොව මොරොක්කෝවෙ මමෝනියා සාහිත්‍ය සම්මානයද (මොරොක්කෝව තුළ ප්‍රංශ බසින් ලියැවෙන සාහිත්‍ය කෘති සඳහා පැවැත්වෙන සාහිත්‍ය සම්මාන උළෙලක්) දිනා ගැනීමට සමත් විය.

ඇයගේ දෙවැනි නවකතාව, The Perfect Nanny (බි්‍රතාන්‍යයේ Lullaby / ප්‍රංශයේ Chanson Douce) නම් කෘතියේ දැක්වෙන්නේ උන්මත්තකභාවයට පත්වන නැනී කෙනෙකු පිළිබඳවය. එම කෘතියද මුල් නවකතාව සේම, යටපත් කළ නොහෙන තීව්රතාවකින් යුත් ත්‍රාසජනක කතාවක් වන අතරම, වඩාත් ගැඹුරු සමාජ කාරණාද සාකච්ඡාවට බඳුන් කරයි. එම කෘතිය විසින් ගොංකූර් සාහිත්‍ය සම්මානය දිනා ගන්නා ලද්දේ, එම සම්මානය දිනා ගත් කාන්තාවන් දොළොස්දෙනාගෙන් එක් අයෙකු බවට ඇය පත් කරමිනි.

ඊළඟ කෘතිය වන Sex and Lies (Sexe et Mensonges 2017) සම්පාදනය කළේ ඇය විසින් රහසිගතව කරන ලද සම්මුඛ සාකච්ඡා රැසකින් අනතුරුවය. එය මොරොක්කෝ ජාතික කාන්තාවන්ගේ ලිංගික ජීවිතය පිළිබඳ කරන ලද විමර්ශනාත්මක කෘතියකි. ඇය බුර්කාව විවේචනය කරයි, ගබ්සාව සහ අවිවාහක ලිංගික සම්බන්ධතා අනීතික වීමට විරුද්ධව හඬ නඟයි. චිත්‍රපට අධ්‍යක්ෂිකා සෝනියා තෙරාබ්, මානව හිමිකම් ක්‍රියාකාරිනී කරීමා නඩීර්ද සමඟ 2020 වසරේදී, කාන්තාවන්ගේ නිදහස පිළිබඳ සීමොන් ද බෝවා සම්මානයෙන් ඇය පුදනු ලැබුවාය. ස්ලිමනි, ප්‍රංශයේ වර්තමාන එම්මැනුවෙල් මක්‍රොංගේ ආණ්ඩුවේ, ප්‍රංශ භාෂාව කතා කරන ජනයාගේ කටයුතු සම්බන්ධ අමාත්‍යවරිය ලෙසද සේවය කරන්නීය.

2021 වසරේ නිකුත් වුණු ඇයගේ අලු‍ත් ම කෘතිය, ස්ත්‍රී පරම්පරා තුනක් පුරා දිවෙන තුන් ඈඳුතු නවකතාවක පළමුවැන්නයි. එම කෘතිය තුළදී, මුල් කෘතිවල වූ විෂය පථයන්ගෙන් මෑත් වී, ඇයගේ ම පවු‌ලේ ඉතිහාසයෙන් අනුප්‍රාණය ලැබ, තම ආදිතමයන්ගේ මුල් සොයා යාමක් සිදු කර ඇත. In the Country of Others නම් වූ එම නවකතාව, පසුගිය අගෝස්තු මාසයේ නිකුත් විය. ස්ලිමනිගේ ආච්චිඅම්මාගේ ජිවිත කතාව පාදක කරගනිමින්, ප්‍රංශයේ ඇල්සාස් පෙදෙසේ ජීවත් වූ කාන්තාවක, ප්‍රංශ යටත් විජිත හමුදාවේ සේවය කළ මොරොක්කෝ සෙබළෙකු හා ආලයෙන් බැඳී, ඔහු හා මොරොක්කෝවට යාමේ කතා පුවතක් එම කෘතිය තුළ දිග හැරෙයි.

ප්‍රංශ ජනපදිකයන් සහ මොරොක්කෝ නිදහස් ව්‍යාපාරය අතර ගැටුම් උග්‍ර ව පැවති 1944-1955 දක්වා අතර කාලය තුළ, නවකතාවේ කතානායිකාව වන මැතිල්ඩ්ගේ, තමා ජීවත් වන රටේ නුහුරු සංස්කෘතියටත් තම මව්බිමේදී වෙනස් ලෙස හැසිරෙන තම ස්වාමිපුරුෂයාටත් හැඩ ගැසීමට දරන අරගලයේ, සිත් ගන්නාසුලු සිදුවීම් පෙළක් එහි නිරූපණය වෙයි. ස්ලිමනිගේ මවගේ අත්දැකීම් විස්තර කෙරෙන දෙවැනි නවකතාව 2022 ජනවාරි මස නිකුත් වීමට නියමිතය.

මෙහි දැක්වෙන්නේ ‘වර්ඩ්ස් විතවුට් බෝරඩ්ර්ස්’ වෙබ් අඩවියේ පළ වූ, මැඩලැයින් ෆීනි ජනමාධ්‍යවේදිනියබ විසින්, ලෙයිලා ස්ලිමනි සමඟ කරන ලද දීර්ඝ සම්මුඛ සාකච්ඡාවක සංක්ෂිප්ත පරිවර්තනයකි.

In the Country of Others කෘතිය කියන්නෙ, මේ තාක් ඔබ කළ නිර්මාණ අතරින්, ඔබගේ පෞද්ගලික ජීවිතයට වඩාත් ම සමීප කෘතිය. ඔබ එවැන්නක් ලිවීමේ අරමුණ කුමක්ද?

ඔබ නිර්මාණකාරියක් නම්, මුලින් කළ නොහැකි ලෙස පෙනුණ දේවල් කරන්න උත්සාහ කිරීම ඉතාම වැදගත්. කුඩා කාලයේ රුසියානු සහ ප්‍රංශ බසින් ලියැවුණු දීර්ඝ පවුල් වෘත්තාන්ත කියවද්දී, මම හිතුවා මටත් ‍කවදා හරි දවසක මෙහෙම එකක් ලියන්න බැරිද කියලා. ඉතින් Lullaby කෘතියට පස්සෙ, ගොංකූර් සම්මානයට පස්සෙ, මට ඕනෑ වුණා සැබෑවටම අභි‍යෝගාත්මක කර්තව්‍යයකට අත ගහන්න. එය තවත් පැත්තකින් මගේ අනන්‍යතාව පිළිබඳ කතාවක්. මම මිශ්‍ර වාර්ගික කාන්තාවක්: මම ප්‍රංශ සහ මොරොක්කෝ කියන ජාතීන් දෙකටම අයත් කෙනෙක්. මම අරාබි වගේම ප්‍රංශ භාෂාවත් කතා කරනවා. මගේ එක් කොටසක් මුස්ලිම්, අනෙක් කොටස ක්‍රිස්තියානි. මම ඇත්තටම දන්නෙ නැහැ මම කවුද, මම කොහේටද අයිති කියලා. ඒ වගේම, මට මම වගේ පුද්ගලයෙක් වෙන එක මොන වගේද කියලා තේරුම් ගන්න සහ එය අනෙක් අයත් එක්ක බෙදා ගන්න, මට ඇත්තටම ඕනෑ නම්, මම හිතුවා අතීතයට ගිහිල්ලා මගේ ආච්චිලා සීයලා යටත්විජිත රටක ගෙවූ ජීවිත තේරුම් ගන්න ඕනෑය කියන එක.

වසර ගණනාවක් පුරාවට මට ආපසු හැරී බලන්න උවමනාවක් තිබුණේ නැහැ, ඒත් අපේ සමාජය වර්තමානයට සහ අනාගතයට විතරක් පුදුමාකාර විදියට බැඳිලා ඉන්නෙ. ඉතින් අපේ අතීතය පිළිගන්න සහ යටත්විජිත යුගයේ ගෙවුණු, එහි අඳුරු සංකීර්ණ කාලයන් ඒ හැටියෙන් පිළිගන්න අප උත්සාහ කළ යුතුයි. අවසාන වශයෙන් මට ඇත්තටම හරිම අසහනකාරීබවක් දැනෙනවා බටහිර රටවල ජනතාව මොරොක්කෝව, ඇල්ජීරියාව, ටියුනීසියාව ගැන දක්වන ඇල්මැරුණු උනන්දුව ගැන. මම ප්‍රංශය, එංගලන්තය, ඇමරිකාව, රුසියාව වැනි රටවල කෘති කියවලා තියෙනවා. මට ඕනෑ වුණා සාහිත්‍ය ලෝකය තුළ මගෙ රට ගැනත් උනන්දුවක් ඇති කරවන්න, මොකද මම නිතරම උන්නෙ “මම කුඩා රටක, ළාබාල අරාබි කෙල්ලක්. මට ලේඛිකාවක් වෙන්න පුළුවන් කොහොමද?” කියන එක ගැන හිතමින්. ඉතින් මගේ වගේ පුංචි රටක, මගේ වගේ අනන්‍යතාවක් තියෙන කෙල්ලකට පවා ලේඛිකාවක් වෙන්න පුළුවන් කියලා මට අද කියන්න පුළුවන්.

නවකතාව තුළ සංක්‍රමණිකයන්ගේ සාම්ප්‍රදායික කතාන්දරය උඩු යටිකුරු කරලා, මූලික වශයෙන් මොරොක්කෝ සංස්කෘතිය අප අත්දකින්නෙ පිටස්තරයෙකුගේ ඇසින්. අප දකිනවා මැතිල්ඩ් මුහුණ දෙන මායාභංගය. ප්‍රංශ සේම මොරොක්කෝ ප්‍රජාව විසින් ද කිසි දිනෙක තමා පිළි ගනු නොලබන බව තේරුම් ගන්නා අතරවාරයේදී තම සමාජ තත්වයත් අනන්‍යතාවත් ඇයට අහිමි වෙනවා. කො‍හොමද මැතිල්ඩ්, ඇයට නුහුරු සමාජයකට ස්විකරණය වීම පිළිබඳ ලිවීමට ප්‍රවේශයක් ලබා ගත්තෙ? පැරිසියට පැමිණීමේ ඔබේ අත්දැකීම එයට භාවිත කොට ගත්තාද?

ම‍ගේ සියලු නිර්මාණ, මායාභංගයන් ගැන ලියැවුණු කෘති තමයි. ම‍ගේ පළමු කෘතිය,Adèle කියන්නෙ ලිංගික හැසිරීම් පිළිබඳ මායාභංගයක්. මගේ දෙවැනි නවකතාව Lullaby, මාතෘත්වය පිළිබඳ මායාභංගයක්. මේ කෘතියත් විදේශ සංක්‍රමණය ගැන මායාභංගයක්. එය විවාහය පිළිබඳවත් මායාභංගයක්. තම සැමියා සමඟ මොරොක්කෝවට ගිය පසු ඇය තේරුම් ගන්නවා එහි ඉන්නෙ ප්‍රංශයේ උන්නු පුද්ගලයා නෙමෙයි කියලා. මොරොක්කෝවේදී ඔහු මොරොක්කො ජාතිකයෙක්, අවමානයට පත්වෙන යටත්විජිත වැසියෙක්, ඒ නිසා ඔහු ප්‍රචණ්ඩයි, ඔහුට ඇයට පෙන්වා දෙනවා, එහි සම්ප්‍රදායන් වෙනස් සහ ඇල්සාස්වල වගේ දේවල් එකම විදියට මොරොක්කෝහිදී සිදු වෙන්නෙ නැහැ කියන එක. ඇත්ත. මම මගේ අත්දැකීම් පාවිච්චි කළා, ඒත් මගේ ආච්චිඅම්මා අමොරොක්කෝවල ගත කරපු ජිවිතය ගැන මාත් එක්ක කතා කරන්න පුරුදු වෙලා හිටියා. වාසනාවකට මගේ ආච්චි, නැන්දා සහ මගේ අම්මා විශිෂ්ට කතාකාරියො.
මගෙ ආච්චි අම්මා මොරොක්කොවට ආදරය කළා, අන්තිමේදී මොරොක්කෝ ජාතික කාන්තාවක් බවට පත් වුණත්, ඇය එම සමාජය කාන්තාවන්ට සලකන ආකාරය, එහි දුප්පත්කම, සමාජ පංති ගැන උග්‍ර ලෙස විවේචනය කළා. යටත් විජිතවාදයත් ඉතාමත් බරපතළ ලෙස විවේචනය කළා. ඇය ප්‍රංශ ජාතික සුදු කාන්තාවක්, ඒත් ප්‍රංශ ජාතිකයන් ඇයට වෛර කළා අපවාදයක් ලෙස සැලකූ යමක් ඇය සිදු කිරීම නිසා, ඇය ඔවුනට ද්‍රෝහි වූවා යැයි යන හැඟීමෙන්. එය තමයි අරාබි පිරිමියෙකු සමඟ ඇය ලිංගික සම්බන්ධයක් පැවැත්වීම. ප්‍රංශ පිරිමියෙක් අරාබි කාන්තාවක් එක්ක ලිංගික සබඳතා පැවැත්වීම ඔවුන් පිළිගත්තා. මොකද ඒ රට දිනා ගත්තෙ ප්‍රංශ පිරිමින් විසින්, ඒ නිසා ඔවුනට එහි ගැහැනුන්වද දිනා ගන්න පුළුවන්. ඒත් සුදු ගැහැනියක් මගේ සීයාත් එක්ක, එනම් තද පාට සමක් සහ පිරිමිකම පිරුණු මිනිහෙක් එක්ක නිදා ගන්න එක ඊ‍ට වෙනස්.

මේ කෘතිය තුළ විවිධ ජන කණ්ඩායම් ‘ගැහැනු- මිනිසුන්, මුස්ලිම්- යුදෙව්- ක්‍රිස්තියානි වැනි එතෙර විය නොහැකි සීමා මායිම්’ අතර පවතින වෙනස් කොට සැලකීම් පිළිබඳ සාකච්ඡාවට බඳුන් වෙනවා. ඔබට වෙනස් කොට සැලකීම පිළිබඳ මොන වගේ අත්දැකීම්ද තියෙන්නෙ? ඔබ දැනුවත්භාවයෙන් යුක්තව ඒ පිළිබඳ ලිවීම හරහා සංවාදයක් ගොඩනඟන්න උත්සාහ කරනවාද?

ම‍ගේ ආච්චිලා සීයලාගේ පරම්පරාවට අයත් ලෝකය වෙනස්, මොකද ඒ අය හිතුවෙ වෙනස් අය එකමුතු වුවත් වෙන්ව ජිවත් විය යුතුයි කියලායි. මුස්ලිම්, ක්‍රිස්තියානි, යුදෙව් ජනයා එකිනෙකාව ඇසුරු කරනවා, ඒත් විවාහ වීම, දරුවන් බිහි කිරීම නොකළ යුතුයි, සාමය වෙනුවෙන් ඔවුන් තුළ තිබුණු විසඳුම ඒකයි. ඒත් දැන් අප ජිවත්වෙන ලෝකය වෙනස්. අපි විවිධ අය එකිනෙකා සමඟ මුහු වෙනවා, එය ඉතාම ලස්සන දෙයක්, මම හිතනවා එය අප ලෝකය තුළ ව‍ඩ වඩාත් විහිද පැතිර යාවි කියලා. ඒත් ගොඩක් අය හිතන්නෙ ඔබට එක වර දේවල් දෙකක් බවට පත් විය නොහැකියි කියලා.

මම ප්‍රංශ සහ මොරොක්කෝ ජාතිකයෙක්, ඒත් සමහර අය මෙහෙම හිතනවා: ගැටුමක් අවස්ථාවකදී ඇයගේ පක්ෂපාතීත්වය මොන පාර්ශ්වයේද? ඒ වගේම තමයි එක් පුද්ගලයෙකුට ප්‍රංශ ජාතික ගීය ගයන්න වගේම අරාබි භාෂාව කතා කරන්නත්, ඉස්ලාම් දහම අදහන අතරතුර ආගමක් විවේචනය කිරීමේ නිදහසට ගරුකරන්නත් හැකිය කියන දේ ගොඩක් අයට තේරුම් ගන්න අමාරු දෙයක්. ඒ නිසායි මට ඕනෑ කළේ වෙනස් කොට සැලකීම ගැන කතා කරන්න එහි ගොදුරක් විදියට නොව, එක් පුද්ගලයෙකුට බොහෝ ස්වරූපයන් ගත හැකි බව ලොවට කියාපාන පුරවැසියෙකු ලෙස.

මෙම කෘතිය තුළ අප දකිනවා, කාන්තාවෝ එකිනෙකාට එරෙහි වන පුරුෂාධිපත්‍යයික පොර පිටියක ජිවත්වුණා කියන එක. ඒ තත්වය අද ඔබ දකින්නෙ කොහොමද? අපි කිසියම් ප්‍රගතියක් අත්පත් කරගෙන තිබෙනවාද?

එය ඇත්තටම මගේ කෘතියේ ප්‍රධාන තේමාවක්. මගේ අම්මා කියන විදියට එයාගේ කාලයේ කාන්තාවෝ අතර සහ‍යෝගිතාවක් තිබී නැහැ. අම්මලා දුවලාට කිව්වෙ: ගැබ්ගන්න එපා, දරුවෝ හදන්න එපා වගේ කතා. කාන්තාවෝ අතරෙ තිබුණ සබඳතාව හරිම තරගකාරීයි, ප්‍රචණ්ඩකාරීයි. මගේ අම්මා මට කියන්නෙ: “ඔයා වාසනාවන්තයි. මට දැනෙනවා ඒ තත්වෙ වෙනස් වෙනවා. දැන් කාන්තාවෝ ගොඩක් සහයෝගිමත්.” එය ඔබට මාවත්වල, පොදු ස්ථානවල දී අත්දැකිය හැකියි. අපි කාන්තාවෝ දැන් එකමුතුයි. ඒ නිසාම අප ශක්තිමත්. පෙර කාලවලදීට වඩා අපගේ දූවරුන්ට අප ඉගැන්විය යුතු අලු‍ත් දෙයක් එය. අපි එයාලට කියන්නෙ නැහැ “ඔයාට මේක කරන්න බැහැ, ඔයාට අරක කරන්න බැහැ, ඒත් ඒක ඔයාගේ සහෝදරයාට පුළුවන්” කියලා. අපි කියන්නෙ “ඔයාට පාපන්දු සෙල්ලම් කරන්න ඕනෙද? ඔයාට ඒකට හේතු කියන්න ඕනෙ නැහැ” ව‍ගේ දේවල්. එය මේ මොහොතෙ වෙනස් වෙමින් පවතින ඉතාම ලස්සන දෙයක්.

මැතිල්ඩ් භාෂාව ගැන මෙහෙම හිතනවා: “අතීතයෙන් නිදහස් වුණු මුළු ශබ්දමාලාවක්ම අවශ්‍ය වෙනවා ඇයගේ අදහස් ප්‍රකාශ කරන්න (මොරොක්කෝ පිළිබඳ)” ඇයි ඔබ සාහිත්‍යම භාෂාව ලෙස ප්‍රංශ භාෂාව තෝරා ගත්තෙ? ඔබ හිතන්නෙ එය ඉතිහාසය විසින් පැටවුණු බරක් කියලද?

මම කවදාවත් ප්‍රංශ භාෂාව පිළිබඳව දේශපාලනිකව හිතලා නැහැ, මොකද මම කුඩා කාලයේ ඉඳලාම කියවලා තියෙන්නෙ ප්‍රංශ භාෂාවෙන්. මම ප්‍රංශ භාෂාවෙන් ගොඩක් නවකතා කියවලා තියෙනවා. ඒ භාෂාවට සහ එහි කාව්‍යමය ගුණයට, සුන්දරත්වයට සහ නිරවද්‍ය ලෙස අදහස් ප්‍රකාශ කිරීමේ හැකියාවට මම ආදරෙයි. මට අනුව මම ප්‍රංශ භාෂාවෙන් ලියන්න හදන එක බොහොම පැහැදිලියි, මොකද ප්‍රංශ භාෂාව මගේ ඇ‍ඟේ දුවන රුධිරය වගේ, මම ආශ්වාස කරන හුස්ම ‍පොද වගේ.■

සයිමන් නවගත්තේගමගේ
අසූ එක්වන ජන්ම දිනය සැප්තැම්බර් 15ට යෙදිණි.

■ අනුසර වීරසිංහ

තවත් රැයක පාළු ගැබ්බර අහස යට වෙසක් සඳ ලියලන්නට විය. ඒ අහස යට අනන්තය දක්වා විහිදී ගිය ඉමක් කොනක් නොපෙනෙන සංසාරාරණ්‍යයේ කෙලෙස් වගවලසුන් අතර තුවක්කුවක් ද කරපින්නාගත් දඩයක්කාරයෙක් සැරිසරන්නට විය. ඒ ආකාස සක්වල යට ම ශිෂ්ටාචාරයේ තවත් කොනෙක ඔහුගේම ප්‍රතිපක්ෂය බඳු වූ හාමුදුරුවෝ බෝ සෙවණක දැහැන්ගත ව සිය සිත්සිව්මංසලේ ඇවිද යන කෙලෙසුන් දඩයම් කරමින් බවුන් වඩන්නට වූහ. මේ චරිත ද්විත්වයෙහි අවියෝජනීය සුසම්බන්ධයෙන් කලකට ඉහත ගොඩනැගුණු ශ්‍රී ලාංකීය බෞද්ධ ප්‍රඥාමාර්ගික කතාකලාවේ ඉන්ද්‍රජාලික නිමැවුම්කරුවා වන්නේ සයිමන් නවගත්තේගම ය. ‘සංසාරාරණ්‍යයේ දඩයක්කාරයා’ගෙන් ඇරඹෙන මෙම කතාකලාව ඉනික්බිති ‘සංසාරාරණ්‍යයේ උරුමක්කාරයා’, ‘දඩයක්කාරයාගේ කතාව’, ‘සංසාරාරණ්‍යය අසබඩ’ වැනි කෘති ගණනාවක් ඔස්සේ දිවෙමින් ශ්‍රී ලාංකීය කොලනියේ ඇත්තන්ගේ ශිෂ්ටාචාරයේ කතන්දරය අපූර්ව ලෙස ප්‍රතිනිර්මාණය කරයි.

සයිමන්ගේ කතාකලාව බොහෝවිට මායා යථාර්ථවාදී ශෛලියට නෑකම් කියයි. තවදුරටත් සාම්ප්‍රදායික යථාර්ථවාදී කතාකලාවේ තාර්කික සිදුවීම් වෙනුවාට, සිය කොලනියේ ඇත්තන්ගේ ජීවිත සමග පරම්පරා ගණනක් තිස්සේ බැඳුණු මිථ්‍යාමතික සංකල්ප, අද්භූත සිදුවීම්, පුරාණෝක්ති හා ඔවුන්ගේ පෞරාණික ප්‍රඥාව හරහා නව සාහිත්‍ය වියමනක් ගොතන්නට ඔහු මුලපුරයි. ගාබි්‍රයෙල් ගාර්ෂියා මාකේස් වැනි ලේඛකයෙකු ‘සිය වසක හුදෙකලාව’ කෘතිය හරහා කොලොම්බියාවේ පශ්චාත් යටත්විජිතකරණය යළි පරිකල්පනය කරන්නටත්, ඉසබෙලා අයියන්දේ වැනි ලේඛිකාවක් ‘මායාවාස’ කෘතිය හරහා තම සමාජයේ පරම්පරා හතරක පන්ති-ලිංගික අරගලය ප්‍රතිනිර්මාණය කරන්නටත් මෙම මායායථාර්ථවාදී ශෛලිය යොදාගත්තා සේ ම, සයිමන් ද එය ශ්‍රී ලාංකීය පොදු ජන විඥානය විවරණය කරන්නට යොදා ගනී.

‘සංසාරාරණ්‍යයේ දඩයක්කාරයා’ කතන්දරයේ මුල් පරිච්ඡේදවල මෙසේ සඳහන් වෙයි;
‘අපේ ගමේ සිට තම්මැන්නා- අනුරාධපුර මහා මාර්ගය දක්වා ප්‍රමාණ කළ නොහැක්කා වූ යොදුන් ගණන් භූමිය හා වනාන්තරයෙන් වැසී තිබුණේ ය.’

ලාංකීය ශිෂ්ටාචාරය ගොඩනැගීමේ මූලික සන්ධිස්ථාන දෙකක් ‘තම්මැන්නා – අනුරාධපුර‘ මාර්ගයේ වැටී ඇත. විජය කුමරු ඇතුළු ආර්යයන් ගොඩබසින්නේ කුවේණිය ශිෂ්ටාචාරයේ සළුව වියන්නට කපුකටිමින් සිටි තම්මැන්නාවටයි. මහාවංශ ඉතිහාස කතිකාවට අනුව ලාංකිකයා මුල් වරට රජෙකු යටතේ ශිෂ්ටාචාරගත වන්නේ විජයාවතරණයත් සමග ය. දෙවනුව, මහින්දාගමනයත් සමග මෙරටට ඇතුළු වන අධිපති ථේරවාදී බෞද්ධ කතිකාවත රාජ්‍ය බලය සමග අත්වැල් බැඳගනිමින් එහි මිනිසුන් යළිත් දෘෂ්ටිවාදීමය ආක්‍රමණයකට ලක් කරයි. එහි කේන්ද්‍රස්ථානය බවට පත්වන්නේ අනුරාධපුරයයි. මිනිසුන්ගේ ස්වාභාවික ජීවිතයෙන් කොටසක් කෙලෙස් ලෙස බැහැර කරමින්, ඔවුන්ට ආගමික සදාචාරයේ සළුපිළි අන්දවන්නේ එමගිනි. නැවතත්, යුරෝපීය යටත්විජිතකරණයත් සමග වික්ටෝරියා රැජිණ විසින් ඇගේ කොලනියේ මිනිසුන්ට පනවන ලද පුහු සදාචාරවාදී නීතිරීති ලාංකිකයාට ද බලපාන්නට විය. එතෙක් බැද්දට පාත්වී වැසිකිළි කැසිකිළි කටයුතුවල නිරත වූ දේශීය ජනයාට යුරෝපීයයන් විසින් වැසිකිළියක් සාදාගන්නට නියම කරන්නාක් මෙන් ම, එතෙක් ලාංකිකයා තුළ පැවති එකගෙයි කෑම ආදි වූ විවාහ සිරිත් අශිෂ්ට ලිංගික හැසිරීම් ලෙස දක්වමින් තහනම් කළ එකී වික්ටෝරියානු සුචරිතවාදය විසින් විෂම ලිංගික ගැහැනියක හා පිරිමියෙකුට පමණක් සීමා වූ විවාහ ආකෘතියක් හඳුන්වාදෙන ලද්දේ ය. අද දක්වා ම අප ශිෂ්ට මිනිසුන් ලෙස කරගසාගෙන එන්නේ එම විවාහ ආකෘතියයි.

මෙසේ විවිධ දෘෂ්ටිවාදීමය බලපෑම් ඔස්සේ මිනිසා ශිෂ්ටාචාරගත වන්නේ ම ඔහුගේ ලිංගික ජීවිතය පාලනය කරන්නා වූ ප්‍රාථමික ආශයන් (primary instincts) මර්දනය කිරීම හරහා ය. මිනිසා සත්ව රාජධානියට අයත් වූ සිය වනාන්තරගත ආත්මයෙන් මුදාලමින් ශිෂ්ටසම්පන්න කරන්නේ එකී මර්දනයයි. සයිමන්ගේ කතන්දරවල දක්නට ලැබෙන ‘සභ්‍යත්වය‘ සහ ‘වනාන්තරය‘ අතර දෙබෙදුම මෙය සංකේතවත් කරයි. ශිෂ්ටාචාරගත වූ මිනිසුන්ගේ වාසස්ථානය වන්නේ සභ්‍යත්වයයි. ඉන් පිටුවහල් කළ ඔවුන්ගේ ම ක්ලේශයන් හා ප්‍රාථමික ආශයන් එකී වනාන්තරය පුරා සැරිසරන ‘කෙලෙස් වගවලසුන්‘ හරහා සංකේතවත් කරන්නට සයිමන් සමත් වෙයි. එහෙත්, කෙතරම් මර්දනය කරන්නට තැත් කළ ද, මිනිසුන්ට ඇන්දවූ ඒ ශිෂ්ටත්වයේ සළුපිළි ඉරාගෙන විටින් විට ඔවුන්ගේ ම වනගත ආත්මය ඇහැරෙමින් ඔවුන් රෝගාතුර කරයි.

ඊට අපූරු නිදසුනක් ‘සංසාරාරණ්‍යයේ දඩයක්කාරයා’ තුළ හමු වේ. වරක් රෑ දෙගොඩයමේ එකී මර්දිත කෙලෙස්වල අවතාර බඳු වූ මාරදූවරු පැමිණ, සිය රාගී ස්පර්ශයෙන් හාමුදුරුවන්ගේ බවුන් දැහැන් බිඳ දමති. තවත් තැනෙක, සංසාරයේ ආත්ම හතරක හාමුදුරුවන්ගේ ඇඹේණිය වූ ද, තවත් ආත්මවල වෛශ්‍යාවක, බැල්ලක ඈ නා නා විධ වේශයන්ගෙන් උන්වහන්සේට මුණගැසුණු ඇඹලයෙක් හාමුදුරුවන්ගේ මුහුණ මත වසා සිටිමින් පීඩා ගෙනදෙයි. මෙබඳු සිදුවීම් එක් අතෙකින් මහගමසේකරගේ ‘මාරයුද්ධය’ කාව්‍යයේ සිද්ධාර්ථ බෝසතුන්ගේ ධ්‍යාන බිඳලන්නට යසෝදරාව ගැන ඔහු තුළ වූ අවිඥානික මතකය ක්ලේශ නිමිත්තක් වන අන්දම සිහිපත් කරයි.

සයිමන්ගේ කතන්දර තුළ තවදුරටත් හුදු යථාර්ථවාදී කතාකලාවේ අපට හමුවන පැහැදිලි සම්පූර්ණ චරිත දක්නට නොලැබේ. ඒ වෙනුවට චරිතයන්ගේ ඡායාමාත්‍රික සෙවණැලි, එසේත් නැත්නම් එක ම පුද්ගලයා තුළ පවතින ප්‍රතිවිරෝධී මනෝභාවයන් සංකේතවත් කරන චරිත අපට හමු වේ. හාමුදුරුවන් සහ දඩයක්කාරයා යනු ද, දෙදෙනෙකු නොව, එකම පුද්ගලයෙකු තුළ පවත්නා ප්‍රතිවිරෝධී මනෝභාවයන් බව සිතිය හැක්කේ එබැවිනි. අපිළිවෙළ වනයක් වන් කෙස් රැවුල් වැවූ දඩයක්කාරයා ක්ලේශයන්ගේ සංකේතයක් ලෙස අර්ථ නිරූපණය කළ හැකි ය. එවිට මුල්ලේගම පන්සලේ වාසය කරන මුඩු හිසැති හාමුදුරුවන් නිවීමේ හෝ ප්‍රඥාවේ සංකේතයකි. ක්ලේශය හා නිවීම යනු එක ම පුද්ගලයෙකු තුළ පවත්නා ප්‍රතිවිරෝධී සිතිවිලිවල ඒකීයත්වයයි. බෞද්ධ පුරාණෝක්තීන්ට අනුව, නිවීම සොයා යන සිද්ධාර්ථ කුමරු නේරංජනාව තරණය කරන්නට පෙර, ක්ලේශයන්ගේ සංකේතයක් බඳු වූ සිය කෙස්වැටිය කපා දමන්නේ එබැවිනි.

එහෙත්, සයිමන් ම පවසන අන්දමට මේ හාමුදුරුවන්ට හා දඩයක්කාරයාට එකිනෙකාගෙන් වියුක්ත පැවැත්මක් සිතාගත නොහැකිය. පන්සලේ හාමුදුරුවන්ට ආරක්ෂාවට හිටියේ දඩයක්කාරයා බවත්, වනාන්තරය හාමුදුරුවන් හා දඩයක්කාරයා ආරක්ෂා කළ බවත්, දඩයක්කාරයා යළි වනාන්තරය ආරක්ෂා කළ බවත් කියැවෙන්නේ එබැවිනි. මේ අන්දමින් ක්ලේශයෙන් තොර නිවීමක් හෝ නිස්සරණයක් නැති බවත්, අන්ධකාරයෙන් තොර ආලෝකයක් නැති බවත්, ලෝකයේ කිසිවක වියුක්ත පැවැත්මක් නැති බවත් යන දාර්ශනික අදහස නවගත්තේගම අප හමුවේ තබයි.

කෙසේ නමුත්, සයිමනියානු සංසාරාරණ්‍යයේ කතාමාලාව පුරා ම අපට වනාන්තරය වසා වැඩුණු දැවැන්ත වෘක්ෂයක් හමු වේ. ෆ්‍රෙඩි්‍රක් නීට්ෂේගේ Thus Spoke Zarathustra කෘතියේ එක් තැනක මෙසේ සඳහන් වේ : ”කිසියම් වෘක්ෂයක මුල් යම්තාක් දුර අපායට නෙරා යන්නේද, ඒ තාක් දුර එහි අතු සුරලොව කරා විහිදී යයි.” මෙසේ සුරලොව අරා ඇදුණු අතු ද නරලොව කරා දිවෙන මුල් ද සහිත විසල් ඇසටු බෝ රුකක් සයිමන්ගේ ”රුක්ඛමූල ගතෝවා” වැනි කෙටිකතාවක සේ ම, ”සංසාරාරණ්‍යයේ දඩයක්කාරයා” තුළ ද හමුවේ. එය ”දඩයක්කාරයාගේ කතාව” තුළ හෝපලු රුකක් බවට පත් වේ. නූතන බෞද්ධයාට බෝ රුක නිවීම, පූජනීයත්වය වැනි සංකල්ප සංකේතවත් කළත්, අතීතයේ දරුගැබ් පතා බෝමැඩ රමණයේ යෙදුණු භාරතීයයෝ එය රාගයේ සංකේතයක් බවටත් පත් කරති. නුග වැනි ශාක සහ අශෝකමාලා නම් රොඩී කෙල්ල සාලිය කුමරුට ඉනාවක් දුන් බැව් කියැවෙන ඉනාමලුවේ අශෝක හෙවත් හෝපලු රුක්, වශී බන්ධනය හා රාගය නිරූපණය කරයි. ”දඩයක්කාරයාගේ කතාව” තුළ වනගැබෙන් දඩයක්කාරයාට මුණගැසෙන දිව්‍යාංගනාව එකී හෝපලු වෘක්ෂයට අධිපති රූක්ෂ නම් යක්ෂාධිපතියාගෙන් පුරුෂ පරාග අහුරක් සොරකම්කර දෙන ලෙස අයදිමින්, දඩයක්කාරයා වශී කරගෙන ඔහු හා රමණයේ යෙදීමෙන් එය මනාව පැහැදිලි වේ. නවගත්තේගමගේ සහිත්‍යයෙන් ප්‍රසන්න ජයකොඩි නිර්මාණය කරන ”සංසාරේ දඩයක්කාරයා” චිත්‍රපටයේ හමුවන විසල් වෘක්ෂයේ ද, කෝනාරක්, කජුරාහෝ වැනි පුරාණ දේවස්ථානවල දක්නට ලැබෙන අන්දමේ රාගයෙන් එකිනෙකා බැඳුණු මිනිස් කැටයම් වැනි මුල් දක්නට ලැබේ.

සයිමනියානු සාහිත්‍ය තුළ පෙරදිග ශිෂ්ටාචාරයේ ස්ත්‍රියගේ ආත්මය ප්‍රතිනිර්මාණය කරන අන්දම ද සලකාබලන්නට වටනේ ය. ජාතක කතාපොත ඇතුළු පෙරදිග බෞද්ධ සාහිත්‍යයේ පටු සදාචාරවාදී දෘෂ්ටිකෝණ හරහා ස්ත්‍රිය ක්ලේශය සමග සම්බන්ධ කරන්නට විය. ”සංසාරාරණ්‍යයේ දඩයක්කාරයා” තුළ තරයා හා කෘෂයා නම් චරිත දෙක නිධානයක් ගොඩදමන්නට බෙරකරයාගේ දුව නැමැති තුන් කුළුඳුල් බිල්ල රැගෙන යන අතරතුර ඇගේ මාස් රුධිරය නම් කිල්ල ඉහිරී නිදන් බිම අපවිත්‍ර වීමෙන් එය අසාර්ථක වේ. ගැහැනියකගේ ඔසප් වීම ක්ලේශයක් හෝ කිල්ලක් ලෙස දකින ගෝත්‍රිකවාදී පුරුෂමූලික දැක්ම මින් නිරූපණය වේ.

පුරාණෝක්තීන්ට අනුව කුවේණිය යනු විජයගේ පිරිමි සංස්කෘතියෙන් පිටුවහල් කරන පියයුරු ත්‍රිත්වයක් හිමි යක්ෂණියකි. අතීත යුරෝපය තුළ පල්ලියේ පුරුෂමූලික ආධිපත්‍යයට විරුද්ධ වූ ප්‍රඥාවන්ත ස්ත්‍රීන් අමු අමුවේ පුළුස්සා මරා දැමුවේ ඔවුන් ද පියයුරු තුනක් හිමි, නපුරු මායාකර්මවල යෙදෙන ‘මායාකාරියන්‘ ලෙස මිථ්‍යා අන්දර ගොඩනංවමිනි. එහෙත්, සයිමන් සිය ”ස්වර්ණවල්ලියේ වල්ලි අම්මලා” කතාව තුළ එසේ පුරුෂමූලික සංස්කෘතිය විසින් අමනුෂ්‍යකරණයකට ලක් කළ (dehumanized) කුවණ්ණාව සේ ම මිනීමස් බුදින කුමරියක ලෙස ප්‍රකට රත්නවල්ලිය ද, කතාවේ ප්‍රධාන චරිත වන ගාඩි කුලේ ඇත්තන් ලවා වන්දනාවට ලක් කරයි. එ මතු නොව, ”සංසාරාරණ්‍යය අසබඩ” නවකතාවේ සිය පරම්පාරවට උරුමක්කාරයෙකු දීමට නොහැකිව මහනිළමේ මදසරුබවකින් පෙළෙන විට ඔහුගේ බිරිඳ වූ ළමාතැනිය ඊට ගංඉවුරට ගසාගෙන එන ආගන්තුකයාගේ පුරුෂ බීජ යොදා ගන්නී ය. එය කලින් කී පරිදි යටත්විජිතකරණයෙන් අපට උරුම වූ සාම්ප්‍රදායික වික්ටෝරියානු සුචරිතවාදී පවුල ඇතුළතින් පුපුරවාහැරීමක් වැන්න. සයිමන් එය ඩී. එච් ලෝරන්ස්ගේ ”ලේඩි චැටර්ලිගේ පෙම්වතා” හෝ ගුස්ටාව් ෆ්ලෝබෙයාගේ ”මැඩම් බෝවාරි” වැනි කෘතියකටත් වඩා දේශපාලනික සවිඥානිකත්වයකින් යුතු ව සිදුකරයි.

මේ අන්දමින් සයිමන් නවගත්තේගම නම් වූ මේ කුරාකුහුඹු දඩයක්කාරයා ස්වකීය ශිෂ්ටාචාරයේ කතිකාවත අපූර්ව ඉන්ද්‍රජාලික පරිකල්පනයකට ලක් කරයි. ඉතින්, අක්බඹර කෙස් කළඹකුත්, මුහුණට විසල් උපැස් යුවලකුත් ලූ බොහිමියානු මුනිවරයාණ, තොපගේ මේ අසූ එක් වියැති සංසාරාරණ්‍යයෙන් අපි කෙසේ නම් ගැලවී යමු ද?■