■ අතුල දිසානායක
පසුබිමින් නිල්වන් අහස් වියන යට පාවී යන වළාකුළු දර්ශනය වෙයි. වළාකුළු ඈතට ඇදී ගොස් අහස පැහැදිලි නිල්පැහැය ගත් විට පෙරබිමෙහි ඇති යුරෝපීය ගෘහ නිර්මාණ ශිල්පයට අනුව තැනුණු සුධවල වූ ග්‍රෑන්ඩ් ඔරියන්ටල් හෝටලය වඩාත් කැපීපෙනෙන ලෙස දර්ශනය වෙයි. කොළඹ වරායට මුහුණ ලා යෝර්ක් වීදියේ කෙළවරක පිහිටා ඇති ග්‍රෑන්ඩ් ඔරියන්ටල් කොළඹ නගරයේ ශේෂ වී ඇති බි්‍රතාන්‍ය යුගයට අයත් සුවිශේෂ ගොඩනැඟිලි අතරින් එකකි. යුරෝපීය ගෘහ නිර්මාණ සම්ප්‍රදායන්ට අනුව 1837 දී ඉදිකර ඇති හෝටලයේ දැන් වයස අවුරුදු 176කි.
අතීතකාමී අපි කවුරුත් ඉපැරණි කළු සුදු ඡායාරූපයක්, චිත්‍රයක්, කොළඹ ගැන යුරෝපීයයන් හෝ මෙරට ලේඛකයන් ලියූ ග්‍රන්ථයක් හෝ මේ සියවසේ හෝ පසුගිය සියවසේ නිර්මාණය වූ ගීයක් ඇසුණු කල අතීත කොළඹ සිතින් මවාගන්නටත් එහි ස්වභාවය සිතින් පිරිමදින්නටත් එක සේ ඇලුම් කරමු. පොතපතින්, ඡායාරූපයෙන් හා ගීතයෙන් මා ඇසූ – දුටු ඒ කොළොම්පුරයේ අතීතය සිහි ගන්වන ශේෂ වූ ස්ථාන අතරින් ඇවිද ගියේ නොතිත් ආශාවෙනි. සිරිලක සමාජ දේශපාලන හා ආර්ථික පෙරළියේ කේන්ද්‍රස්ථානය ද වූ, ලෞකිකත්වය පතන මිනිසුන්ට එය ඇසුරු කරන්නට වෙහෙසෙන, එහි ජීවත් වන මිනිසුන්ට කොළඹ වනාහි පාරාදීසයකි. ඒ කොළොම්පුරය එක් අතකින් මනුෂ්‍ය ජීවිතයේ සදාතනික දහමක් වූ වෙනස්වීම පිළිබඳව දාර්ශනික අරුත් ප්‍රකාශ කරන මුනිවරයකු වැන්න.
එදා කොළඹ අද ඒ අයුරින්ම දකින්නට නැතත් කොළොම්පුරයේ අතීතය නම් වීදියේ සැරිසරන්නකුට නිතැතින්ම අතීත කොළඹ චිත්‍රණය වෙයි. ඒ අතීත කොළඹ පිළිබද දැනට ශේෂ වී ඇති භෞතික හා භෞතික නොවන දේ මුසු කරගත් විටය.
ජාතික රූපවාහිනිය වෙනුවෙන් නිර්මාණය කෙරුණු උඩරට මැණිකේ වැඩසටහනේ රූගත කිරීම උදෙසා ග්‍රෑන්ඩ් ඔරියන්ටල් හෝටලය ඉදිරිපිට සිටිද්දී මේ ගීතය මගේ දෙතොලේ රැඳුණේ නිරායාසයෙනි.
කොළොම්තොට නැත මහලුවී
අවන්හල නැත පැරණිවී
එදා සඳමයි අදත් යව්වනයේ
එහෙත් අප දෙන්නා
බලන් කැඩපත සොඳුරියේ
ලූෂන් බුලත්සිංහල විසින් විරචිත, ආචාර්ය පණ්ඩිත් අමරදේව විසින් ගායනීය කරන ලද මෙම ගීතය ජීවිතය පිළිබඳ දාර්ශනික අරුතක් ධ්වනිත කරයි. එය සර්වකාලීන වූ පොදු මානුෂීය හැඟීමකි. ලෞකික ජීවිතයේදී ස්ත්‍රී පුරුෂයන්ට වියපත්වීම තරම් නොරුස්නා දෙයක් තවත් තිබේද? එහෙත් ගතින් වියපත් වුවද ගැහැනු පිරිමි සිතින් තාරුණ්‍යයේම සැරිසරති. අසම්මත ආදරයක පැටලුණු යුවලක් කොළොම්තොට අවන්හලකදී රහසේ හමුවෙති. ලූෂන් මේ ගීතයේ අත්දැකීම විස්තර කරන්නේ මෙසේය.
‘මං රූපවාහිනී සංස්ථාවේ සේවය කරද්දි එක වතාවක් අපේ සංස්ථාවේ සංවත්සර සාදයක් පැවැත්වූවා මේ පැරැණි තැප්‍රොබේන් (කලක් ග්‍රෑන්ඩ් ඔරියන්ටල් හෝටලය, ‘තැප්‍රොබේන් හෝටලය’ ලෙස නම් කොට තිබිණ) හෝටලයේ උඩ තට්ටුවේ. පුංචි කාලේ මට තාත්තා පෙන්නපු ඒ වරාය මං එදා ආයෙත් දැක්කා. ඒත් ඒ වෙන විදිහකට. තැප්‍රොබේන් හෝටලයේ උඩ තට්ටුවේ ඉඳගෙන හඳ පායලා තිබුණු එදා මුළු වරායෙම නැංගුරම්ලාපු නැව් මං දැක්කේ අමුතුම සෞන්දර්යයකින්. ඒත් මං මිනිහෙක් වෙලා කාලය අප අතරින් රිංගාගෙන ගිහින් තියෙන අපූරුව. කොළොම්තොටයි අවන්හලයි එහෙම්මම තව තව තරුණ වෙනවා. ඒත් අපේ ජීවිතවලට මොකද වෙලා තියෙන්නේ. මේ සන්ත්‍රාසය තමයි අස්ථීර ජීවිතේ අනියම් ප්‍රේම සම්බන්ධයක් මගින් කොළොම්තොට ගීතයට නාභිගත කරලා තියෙන්නේ’. (පිපුණු මලේ රුව, ලූෂන් බුලත්සිංහල)
ලූෂන් ළමා කාලයේ දුටු හෝ ඊටත් එපිට පරම්පරා කිහිපයකට හෝ පෙර තිබූ කොළොම්තොට වරාය අද නැත. එදා කොළොම්තොට වරායේ තිබූ රුවල් නැව්, ගල් අඟුරෙන් යාත්‍රා කළ නැව්, බඩු ප්‍රවාහනය කළ ගැල් හෝ මිනිසුන් මහත් වෙරවීරියෙන් බඩු ඔසවාගෙන ගිය ක්‍රමයක් වෙනුවට අද ඇත්තේ තාක්ෂණයෙන් අගතැන්පත් ක්‍රමයකි. එකල කොළඹ මං මාවත් දිග ගමන් කළ රික්ෂෝ, ගොන් කරත්ත, අශ්ව කරත්ත හෝ ට්‍රෑම් කාර් අද දක්නට නැත. කොළඹ වසන්නන්ගේ ඇවතුම් පැවතුම් මෙන්ම ඇඳුම පැළඳුමද භාෂාවද කාලය නමැති වෙනස්වීමේ සාධකය මත වෙනස්වී ඇත.
කොළඹ මහත් සේ පරිවර්තනයට ලක්වන්නේ යුරෝපීය ජාතීන්ගේ ආගමනයත් සමගිනි. ක්‍රි.ව. 1505දී පැමිණි පෘතුගීසිහුද, 1656දී පැමිණි ලන්දේසීහුද අවසානයට 1796දී පැමිණි ඉංග්‍රීසීහුද සමාජ දේශපාලන හා ආර්ථික වශයෙන් වසර පන්සියයකට ආසන්න කාලයක් තිස්සේ මේ දිවයින විශාල පරිවර්තනයකට ලක්කළහ. ඔවුන්ගේ බලපෑම හා එහි ප්‍රතිඵල හොඳින්ම විද්‍යමාන වන්නේ කොළොඹ නගරය තුළය.
ලෙස්ටර් ජේම්ස් පීරිස් අධ්‍යක්ෂණය කළ ‘සංදේශය’ චිත්‍රපටයේ (1960), අරිසෙන් අහුබුදු ලියූ, සුනිල් සාන්ත ගී තනු නිර්මාණය කළ ධර්මදාස වල්පොළ ගායනා කරන මේ ගීතයෙහි කොළඹ ගැන මෙසේ කියැවෙයි.
නිතර නිතර සීතාවක රණබෙර නැගුණා
කොළඹ කොටුවෙ බළල් මසුත් ගිනිගණන් වුණා
පරංගි දේසේ රජුටත් මරඋණ ගැනුණා
රාජසිංහ දෙවි නාමේ ලොවේ රජවුණා
මේ ගීතයෙන් කොළඹ කොටුවක් තිබූ බව කියැවෙයි. කොළඹ කොටුව නමින් අප අද වහරන්නේ මේ ඓතිහාසික කොටුව සහිත ප්‍රදේශයයි. එහෙත් මේ කියන කොටුව හා එහි සීමා මායිම්, ගාලු කොටුවේ මෙන් දැකගන්නට නැත. අරාබි මුස්ලිම් නැව් හඹා ගිය පෘතුගීසිහු අහම්බෙන් ගාල්ලට ගොඩබසින අතර පසුව කොළඹට පැමිණෙති. එවක කෝට්ටේ රජ කළ සත්වන පරාක්‍රමබාහු රජුගෙන් ගෙරි සමක් එළාගත හැකි පමණට යයි කියමින් ඉඩක් ඉල්ලාගෙන පසුව මහා බලකොටුවක් සේ කොළඹ කොටුව තනති. ඉහත ගීතයෙන් පෘතුගීසින්ට විරුද්ධව සීතාවක රාජසිංහ රජු (1581 – 1593) කළ යුද වික්‍රමය ගැන කියැවෙයි.
නගරයේ ඒකාකාරී ජීවන රටාවෙන් හතිවැටුණු අයෙකුට ගම සුන්දර වෙයි. එහි අනෙක් පැත්තෙන්, ගමෙහි වාසය කරන්නෙක් ගමෙහි ඇති ඒකාකකාරීබවෙන් දොම්නස් වී නගරයේ ඇති නවීන, ලෞකික විනෝදාස්වාදයේ විවිධ අංග දැක ආලෝලනය වෙයි. පැරණි ගැමියකු එදා කොළඹ දැක කොළොම්පුර විභූතිය දැක මවිත වූයේ මෙලෙසය. 1952දී තිරගත වූ ‘උමතු විශ්වාසය’ චිත්‍රපටයට හර්බට් එම්. සෙනෙවිරත්න රචනා කොට, ඉන්දීය ජාතික එස්.එස්. වේදා විසින් සංගීතවත් කරනු ලදුව එඩී ජයමාන්න ගායනා කළ (සාපින් කොළඹට පැමිණ ගායනා කළ) මේ ගීතය කොළොම්පුරය ගැන ඓතිහාසික වාග් චිත්‍රයකි.
කොළොම්පුරේ ශ්‍රියා කොළොම්පුරේ ශ්‍රියා
බොහොම ලස්සනයි කොළොම්පුරේ ශ්‍රියා
පිටකොටුවද මේ අනේ – කඩසාප්පු බොහො තිබේ
පාර මැද්දේ පීලි උඩින් ට්‍රෑම් කාර් යනවනේ
මහා පුදුම මේක මේ තට්ටු දෙකේ බස්ය මේ
ඒ පාරෙන් මේ පාරෙන් හරවා හරවා යනවානේ
මේ ගීතයේම එන,
කලිසම් ඇඳ තරුණ තරුණියෝ
ලැජ්ජා නැතුව යනවා මුන් ගෝල්පීස් එකේ
යන කොටසින් එකල තරුණ තරුණියන්ගේ ඇඳුමට පැළඳුමට මෙන්ම නිදහස් කෙළිලොල්භාවයට එකල සමාජයේ තිබූ සංස්කෘතික විරෝධයද ධ්වනිත වෙයි. එය හුදු සංස්කෘතික විරෝධයක් පමණක් නොවේ. ගීතයේ යටි පෙළින් අවිඥානික දේශපාලනික ප්‍රතිවිරෝධයක් ද නිරූපණය වෙයි. ගමෙහි වෙසෙන තරුණ තරුණියෝ පමණක් නොව වැඩිහිටියෝද නගරයේ ජීවිතය පිළිබද සිහින දකිති. එහෙත් නගරයේ එම විභූෂිත ජීවිතය ගමෙහි පන්ති පදනම විසින් අවුරනු ලැබ ඇත. එහෙයින් තමන්ට ලබන්නට, ළඟා කරගන්නට නොහැකි නාගරික විනෝදකාමී නිදහස් ජීවිතය නාගරිකයා ලබන විට ඒ දෙස සංස්කෘතික කුහකත්වයෙන් බැලීම එදා සුලබ ලක්ෂණයක් විය. එහෙත් නාගරික යව්වනයාගේ සමාජ විඥානය අර තරම් පටු නොවේ. ඉහත ගීතයේ තමන් දෙස බලන පටු සමාජ දෘෂ්ටියට දෙන පිළිතුරක් සේ කොළඹ ගැන කියැවෙන මේ ගීතය නිදසුන් දෙයි. එම්එස් ප්‍රනාන්දු සහ එච්ආර් ජෝතිපාල ගායනා කරන මේ ගීතය එන්නේ 1971 තිරගතවූ ‘හතර දෙනාම සූරයෝ’ චිත්‍රපටයෙහිය. පද කරුණාරත්න අබේසේකරගෙනි. සංගීතය පී.එල්.ඒ. සෝමපාලගෙනි.
කොඩි ගහ යට මම උපන්නේ
නම ගිය තැනකි රටේ
කොළඹය කියලයි කියන්නේ
මුළු ලෝකයෙ හතර වටේ
හැඩට වැඩට හරි සූරයෝ
අපිත් කොළඹ කොල්ලෝ
කෑවට බීවට විනෝදෙන් සතුටින් නටා හැපී
අප සැම ඔබ සැම වගෙයිනේ කවුරුත් එකයි අපී
හැඩට වැඩට හරි සූරයෝ අපිත් කොළඹ කොල්ලෝ
ජෝතිපාල ගැයූ මේ ගීතය ඉහත කොළොම්පුරේ ශ්‍රියා ගීතයේ පසුගාමී සමාජ විඥානයට දුන් පිළිතුරක් වැනිය. විනෝදයෙන් කල් ගත කරන අප ගැන ඔබ කුමක් සිතුවත් කීවත් අපත් ඔබලාත් එක වැනි මනුෂ්‍යයෝයයි කොළඹ තරුණයන් කියන්නේ එහෙයිනි.
සංචාරයට මහත් ආසාවක් දැක්වූ යුරෝපීය උගත්තු, ලේඛකයෝ හා නිලධාරීහු ලංකාව පුරා සැරිසරමින් 16 වන සියවසේ සිට 19 වන සියවස දක්වා කාලයේ මෙරට සංස්කෘතික ඓතිහාසික, සමාජ ආර්ථික හා දේශපාලනමය ස්වරූපය සිය ග්‍රන්ථ ඔස්සේ ප්‍රකාශනය කළහ.
ඉංග්‍රීසි යුගයේ විසූ රාජ නීතිඥයකු වූHenry Sir විසින් ලියනු ලදුව 1850 දී ප්‍රකාශයට පත් කරන ලද Ceylon and the Cingalese නම් කෘතියේ ගාලු මුවදොර පිළිබඳ අපූරු විස්තරයක් ඇතුළත් වෙයි. මෙම කෘතිය ප්‍රේමචන්ද්‍ර අල්විස් විසින් “ලංකාව සහ සිංහලයෝ“ (2004 ප්‍රථම මුද්‍රණය) නමින් සිංහලයට පරිවර්තනය කර ඇත. පරිවර්තිත කෘතියේ ගාලු මුවදොර ගැන මෙසේ සඳහන් වෙයි.
‘සවස පහමාර පමණ වන විට ගාලු මුවදොර පිටිය හෙවත් කොළඹ හයිඩ් උද්‍යානය එහි ඔබ මොබ දිවෙන රිය හා අසුන් සමූහයෙන් ජීවය ලබන්නේය. රිය තුළ හා සෑදල මතැ සිටින්නන්ගෙන් කිසිදු උද්යෝගිමත් විලාසයක් පළ නොවන අතර, සෙස්සෝ ඔවුන්ගේ පැහැදිලි මුහුණුවරද, බි්‍රතාන්‍ය දූවරුනට උරුම රෝස පැහැති දෙකම්මුල්, තොල්පෙති හා දීප්තිමත් දෑස්ද දැක බලා ගැනීමේ අසාර්ථක ප්‍රයත්නයක යෙදෙති. ආණ්ඩුකාරවරයාගේ විසිතුරු අස්රියේ පටන් අසුන් එකා දෙන්නා යෙදුණු විවිධ තරාතිරමේ අස්ස කරත්ත ද වෙනත් නොයෙක් මාදිලියේ කරත්ත මෙන්ම දෝලා සහ පල්ලැක්කිද ද ගාලු මුවදොර පිටිය පුරා නන් අතේ සැරිසරයි. අසුන් විසින් අදිනු ලබන මේ රථ අස් ගොව්වන් හැර වෙනත් අය විසින් මෙහෙයැවෙන හැම විටෙක ම අස් ගොව්වෝ නිරන්තයෙන් ම අසුන්ගේ පසෙකින් ගමන් කරන්නෝ ය.’
1952 තිරගත වූ, රාජා වහාබ් කාශ්මිර් සහ ඒ.බී. රාජ් සම අධ්‍යක්ෂණය කළ, ‘බණ්ඩා නගරයට පැමිණිම’ චිත්‍රපටයේ මේ ගීතයෙන් පිළිබිඹු වන්නේ උඩරැටියන්ට පහත රට කොළොම්පුරය බලන්නට ඇති ආශාවයි. ඔවුන් කොළඹ ආවේ ගොන් කරත්තයෙනි. ගීත රචනය කේ. හියුගෝ ප්‍රනාන්දුගෙනි. සංගීතය ඉන්දීය ජාතික නාරායන් අය්යර්ගෙනි.
ආයි අප්පා ආයි අප්පා කොලොම්පුරේ
ලක්ෂණ බලන්න යන්නේ මිතුරේ
හෝ ඔක්කොම රතේ නැගිලා
පාතරට පාතරට කොලොම්පුරේ
අද මෙන්ම එකල ද කොළඹ නගරය තුළ සොරුන් මං පහරන්නන්, ගැට කපන්නන් හා කූට දූෂිත වෙළෙන්දන් සිටින්නට ඇත. මේ නිසා කොළඹ රවුමක් ගසා යාමට කොතරම් ආසා වුවද එය ලෙහෙසි කටයුත්තක් නොවූ බව පෙනෙයි. 1953 තිරගතවූ සිරිසේන විමලවීර අධ්‍යක්ෂණය කළ ‘පිටිසර කෙල්ල’ චිත්‍රපටයේ, සිරිසේන විමලවීරම පද රචනා කළ හියුගෝ ප්‍රනාන්දු සංගීතවත් කළ මේ ගීතයෙන් කියවෙන අන්දමට කොළඹ රවුමක් ගසා ඒමට නඩේ ගුරකු අවශ්‍යවන්නට ඇත්තේ අද මෙන් එකල කොළඹ වූ සංකීර්ණභාවය හා ඉහත සමාජ ලක්ෂණ නිසා වන්නට ඇති බව සිතිය හැකිය.
උඹයි අපේ නඩේ ගුරා
හා පුරාම අපි කොළඹ එක්ක යන ගමනේ ගුරා
…………………………
බේරෙ ඉබ්බන් කටුගෙයි සිංහයො පෙන්නඤ්ඤං
කොළඹින් දිරච්ච නෝනලා කැහැටු සිංඤ්ඤොලා
බලන්නට පුදුම සතුන් ෂැඃ පකිස්තාන් ඔටුවන්…”
අප බොහෝ විට දකින කැලණි ගඟ හරහා සාදවනු ලැබූ පාරු පාලමෙන් මෙගොඩට එන ගැල් පේළියක් දැක්වෙන කළුසුදු ඡායාරූපය 19 වන සියවසේ කොළඹ දැක්වෙන අපූරූ පින්තූරයකි. වසන්ත කෝවිලගේ නම් ගේය පද රචකයා සුනිල් එදිරිසිංහගේ මුවට මේ ගීය නංවන ලද්දේ මෙවන් අතීත රූප දැකීමෙන් ඉපැදුණු පරිකල්පනය නිසා විය හැකිය.
පාරු පාලමෙන් කොළඹට ගැල් පේළිය සැපැත් වුණා
ගෑස්පහට ළංවෙනකොට අපි හොඳටම හවස් වුණා
හෙට්ටි වීදියේ කම්බා දැක නුඹ මට මතක් වුණා
කයිමන් දොරකඩ ඉඳපන් මම එනතුරු සෙලෙස්තිනා
ශ්‍රී ලංකාවේ මහාමාර්ග ඉදිකිරීමේ පුරෝගාමී වූ එඩ්වඩ් බාන්ස් 1822 කැලණි ගඟ මතින් කොළඹට ළගාවීමට පාරු 21 ක් යොදාගෙන පාලමක් සෑදවූයේය. 1832 දී අසියාවේ ප්‍රථම තැපැල් අශ්ව කරත්තය මේ පාලම මතින් මහනුවර බලා ගිය බව කියැවෙයි.
සුනිල් එදිරිසිංහගේ ඉහත ගීතයේ එන කයිමන් දොරකඩ දැනට කොළඹ ඇති පැරණිතම ස්ථානයක් ලෙස හැදින්විය හැකිය. Kaiman Poortනමින් හැඳින්වූ ඕලන්දකාරයන් විසින් ගොඩ නංවන ලද මේ ඝණ්ඨාර කුලුන අසලින් ශාන්ත ජෝන් නම් වූ නොගැඹුරු ඇළ ගලා ගොස් එය බේරේ වැව හා සම්බන්ධව තිබූ බව පැවසේ. Kaiman Poort පසුකාලිනව Kaiman Gate බවට පත්විය. එකල සෙලෙස්තිනාලා පමණක් නොව මාටින්ලා සියදෝරිස්ලා සිංඤොලා සාපින්ලා බණ්ඩලා, සිල්වලා ආදි සිය දහස්ගණන් මෙතැන නැවතී ගිමන් හරින්නට හෝ තවකෙකු එන තෙක් මග බලාගෙන සිටින්නට ඇත.
තමන්ට ළඟා විය නොහැකි දුරින් වුවද තිබූ සිහින ලෝකය දැක ඇතැමෙකු අමන්දානන්දයට පත් වූයේ එය දිව්‍ය ලෝකයක් ලෙස ගනිමිනි. මෙය ජෝසප් පෙරේරා නමැත්තෙකු විසින් ග්‍රැමපෝන් තැටියකට ගායනා කළ ගීතයකි.
කොළඹ නගරෙ රෑට සුරපුර මෙන් ප්‍රීති සාරවේ
පුරා අලෝකේ යන එන තැන සෑම වීදියේ
පෙනේ දෙව් ලෝකේ සේම එළිය වර්ණ වර්ණයේ
ඉංග්‍රීසි කාර ලියෝ යාය යාය රූ සිරි පාලා
ලක් වැසි නේක ලියෝ පාට පාට සාරිය ඇඳලා
බයිස්කෝප් සාල තුළේ පේළි පේළියේ ගැවසීලා
නෙක් ජාති යව්වනියෝ පාරෙ පාර බෝ ගැවසීලා ඉහළ පන්තියට පමණක් සීමා වූ නාගරික විභූෂිතයන් හා අලංකරණයෙන් සපිරුණු සාද සාමිච්චී හා විවිධ සුන්දර කාමභෝගී චර්යාවන් ද එකල රාත්‍රිය පුරා කොළඹ නගරයේ තිබිණි. තැනෙක නාඩගම්, නූර්ති රඟ දැක්වෙන විට සමාජයේ ඉහල පැළැන්තියේ මිනිසුන් නිහඬ චිත්‍රපට බලමින් සිටින්නට ඇත. මේ නිසා කොළඹ නගරයේ සුරපුරයක් තරම් සුන්දර එකක් යයි සිතන්නට ගීත රචකයා පෙළඹී ඇති බව පෙනේ.
මේ 1900 ගණන්වල මුල් භාගයයි. මහා ගත්කතුවර මාර්ටින් වික්‍රමසිංහයන් කොළඹ එන්නේ ලිපිකරුකම සහ උගැන්ම සඳහාය. ඔහු කොළඹදී දුටු දෑ සිය ‘උපන්දා සිට’ ග්‍රන්ථයේ තැනින් තැන දක්වා ඇත්තේ විවිධ සමාජ ස්තරයන්හි ලෞකික ජීවිතය සියුම් ලෙස නිරීක්ෂණය කරමිනි.
‘අපගේ වෙළදසැල පිහිටි බංගසාල වීදියෙන් අනික් පැත්තේ වරායේ අඟුරු මඩුවලට මුහුණ පා සිටින දෙමහල් ගෙවල් කිහිපයක් සහිත වීදිය හඳුන්වන ලද්දේ රැක්ලමේෂන් පාර නමිනි. ඒ පාරේ නම අසන්නා ලැජ්ජාවෙන් කරබාගනියි. …. නැවුවලින් ගොඩ බසින සුදු මිනිස්සු, නැවියෝ මේ වීදියෙහි රික්සෝ රියවලින් නිතර ගමන් කරති. ධනවත් පවුල්වල සිංහලයෝ දහවල් කාලයේ මේ වීදියට නොයති. හොඳින් ඇඳපැළඳගෙන සුවඳ පැන් සුවඳ පතුරුවමින් ඔවුන් මේ වීදියට බසින්නේ රැයෙහි පමණි.’ (උපන්දා සිට, මාර්ටින් වික්‍රමසිංහ, පිට 137)
මාර්ටින් වික්‍රමසිංහ මේ කියන්නේ ලොව පැරණිම වෟත්තියේ නියැළුණු කාන්තාවන් සිටි එකල කොළඹ ප්‍රසිද්ධ වීදියක් වූ රෙක්ලමේෂන් පාර ගැනය.
අද මෙන්ම එදාත් සංස්කෘතිය විසින් කොටු කරනු ලැබූ පසුබිමක මිනිසුන් ලිංගික ශ්‍රමිකයන් සොයාගියේ අඳුර නමැති රහසේ සැඟවීගෙනය.■
