හරිහමන් බස්සෙකක් නැති රටේ මගීන්ට දඩ ගසා සල්ලි උපයන ආණ්ඩුව

බස්නාහිර හැර අනෙක් පළාත්වල දඩ ගහන්නේ නෑ

බස්නාහිර පළාත් සභා බල ප්‍රදේශයේ මගී ප්‍රවාහන සේවා සපයන පෞද්ගලික බස්රථවල ගමන් කරන ටිකට් පත් නොමැති මගීන්ට දඩ මුදල් ගැසීමේ ක්‍රියාමාර්ගයක් බස්නාහිර පළාත් මාර්ගස්ථ මගී ප්‍රවාහන අධිකාරිය ආරම්භ කර තිබූ අතර එයට මගීන්ගේ දැඩි විරෝධයක්ද එල්ල විය. ඒ සංස්කෘතියක් ලෙසම පෞද්ගලික බස් රථවල ටිකට් ලබාදීම් සිදුනොකරන තත්වයක් තුළය.

අනෙකුත් පළාත් සභා මාර්ගස්ථ මගී ප්‍රවාහන අධිකාරි සම්බන්ධයෙන් ගත් කල එවැනි දඩ ගැසීමක් සිදුකරන්නේ කිහිපයක බව පැවසුවද, බස්නාහිර පළාතට අමතරව එසේ දඩ මුදල් අයකරනවා යැයි කියන උතුරු මැද පළාතේ මාර්ගස්ථ මගී ප්‍රවාහන අධිකාරියේ සාමාන්‍යාධිකාරි වීරවිජය ගුණසේකරගෙන් ඒ පිළිබඳව විමසීමේදී ඔහු කීවේ දැනට එවැන්නක් එම පළාතේ ක්‍රියාත්මක නොවන බව හා ඊට අදාළ කටයුතු දැනට සිදුකරමින් යන බවයි.

පළාත් සභා නැතිව සංශෝධන බෑ

මේ සම්බන්ධයෙන්ම වයඹ පළාත් මාර්ගස්ථ මගී ප්‍රවාහන අධිකාරියේ වැඩ බලන සාමාන්‍යාධිකාරි එන්ඩී පතිරණ මහත්මියගෙන් කළ විමසීමේදී පැවසුවේ ඔවුන්ගේ පළාත තුළ තවම දඩ ගැසීමක් සිදුනොවන බවය. එය ඉදිරියට සිදුකරනවාද යන්න පිළිබඳව විමසීමේදී ඇය කීවේ, පළාත් සභා නැති තත්වය තුළ එවැන්නක් කිරීමේ හැකියාවක් දැනට නැති බවය.

මේ සම්බන්ධයෙන් විමසීමට දකුණු පළාත් මාර්ගස්ථ මගී ප්‍රවාහන අධිකාරියේ සභාපතිවරයා හා සාමාන්‍යාධිකාරිවරයා සම්බන්ධකර ගැනීමට උත්සාහ කළද ඔවුන් දූරකථන ඇමතුමට ප්‍රතිචාර දැක්වූයේ නැත.

මගීන්ගෙන් දඩ මුදල් අයකරනවා යැයි නොකියවුණද මේ සම්බන්ධයෙන්ම සබරගමුව මාර්ගස්ථ මගී ප්‍රවාහන අධිකාරියේ තොරතුරු නිලධාරි තුෂිත ජයන්තගෙන් කළ විමසීමකදී පැවසුවේ මගීන්ට දඩ ගැසීම පිළිබඳව ඔවුන්ගේ ප්‍රඥප්තියේ කිසිවක් සඳහන් නොවන බව හා ජාතික ගමනාගමන කොමිසමේ නීති රීතිවලට ගැළපීම් පමණක් ඔවුන් සිදුකරන බවය.

එහෙත් මේ සම්බන්ධයෙන් කළ විමසීමකදී ඌව පළාත් මාර්ගස්ථ මගී ප්‍රවාහන අධිකාරියේ සාමාන්‍යාධිකාරි ඩබ්ලිව් නවරත්න බණ්ඩාර පැවසුවේ එම පළාත තුළ ඔක්තෝබර් 01 වැනිදා සිට ටිකට් පතක් නොමැතිව ගමන් කරන මගීන්ගෙන් දඩ අයකර ගැනීමට තීරණය කර ඇති බවත්, එය අනුමැතිය සඳහා ආණ්ඩුකාරවරයාට යොමුකර ඇති බවත්ය.

ඒ සඳහා ආණ්ඩුකාර අනුමැතිය ලැබී නැති බවද, එතෙක් ඒ සම්බන්ධයෙන් ජනතාව දැනුවත් කිරීමේ කටයුතු සිදුකරමින් පවතින බවද ඔහු කීය.

දඩ මුදල් බස් හිමියාට නෑ

මෙසේ මගීන්ගෙන් අයකරන දඩ මුදල් ලංකා ගමනාගමන මණ්ඩලයේ මෙන් බස්රථ හිමියාට ලැබෙනවාද යන්න පිළිබඳ විමසීමේදී ඔහු කීවේ එය මාර්ගස්ථ මගී ප්‍රවාහන අධිකාරියේ අරමුදල්වලට බැරවන බවය. ලංගම යනුද ධාවකයෙකු බවද, දඩය පැනවිය යුත්තේ නියාමන ආයතනය බවද ඔහු පැවසීය.

එමෙන්ම ඔහු අවධාරණය කළේ ඔවුන්ට ප්‍රශ්නයක් ඇත්තේ මගියා ටිකට් නොගැනීම නොවන බවත්, කොන්දොස්තර ටිකට් නොදෙන එක බවත්ය. මේ මගින් සිදුකරන්නේ ටිකට් ගැනීම සඳහා මගීන් උද්යෝගිමත් කිරීම බවත්, ටිකට් දීම කොන්දොස්තරලාට අනිවාර්ය කිරීම බවත්ය.

අප පසුගිය සතියේ වාර්තා කළ ආකාරයටම පළාත් මාර්ගස්ථ මගී ප්‍රවාහන අධිකාරිවලට අයත් නොවන අන්තර් පළාත් පෞද්ගලික බස් ධාවනයේ නියාමන ආයතනය වන ජාතික ගමනාගමන කොමිසමේ පනත තුළ හෝ එම පනත යටතේ එම කොමිසම සාදා ඇති රීති තුළ හෝ ටිකට් පතක් නොමැතිව බස් රථවල ගමන් කරන මගීන්ට දඩ ගැසීමක් ගැන සඳහන් වන්නේ නැත.

මේ අනුව පෙනෙන දෙය වන්නේ අන්තර් පළාත් ධාවනය වන පෞද්ගලික බස් රථවල ගමන් කරන මගීන් සම්බන්ධයෙන්ද, බස්නාහිර පළාත හැර අනෙකුත් පළාත් තුළ මගී ප්‍රවාහන සපයන බස්රථවල ගමන් කරන මගීන් සම්බන්ධයෙන්ද දඩ ගැසීමේ ක්‍රමවේදයක් තවමත් ක්‍රියාත්මක නොවන බවයි.

ඇමතිගේ කැඳවීම

එසේ වූවත් අප පසුගිය සතියේ වාර්තා කළ පරිදි ප්‍රවාහන ඇමති බිමල් රත්නායක පළාත් මාර්ගස්ථ මගී ප්‍රවාහන අධිකාරිවල ප්‍රධානීන්ට උපදෙස් ලබාදී ඇත්තේ බස්නාහිර පළාතේ මෙන් අනෙකුත් පළාත්වල ප්‍රවාහන අධිකාරි විසින්ද මගීන්ට දඩ ගැසීමේ ප්‍රතිපාදන සකස් කර ගත යුතු බවයි. ඒ සම්බන්ධයෙන් ප්‍රගතිය සමාලෝචනය කිරීමේ සාකච්ඡාවක් සඳහා ප්‍රවාහන ඇමති බිමල් රත්නායක නොවැම්බර් 11 වැනිදා පළාත් ප්‍රවාහන අධිකාරි ප්‍රධානීන් නැවත කැඳවා ඇති බවද දැන ගන්නට ලැබේ.

ලංගම දඩ මුදල්

මෙතෙක් ටිකට් පතක් නොමැතිව ගමන් කරන මගීන්ට දඩ අයකිරීම් තිබුණේ ලංකා ගමනාගමන මණ්ඩලයේ බස්රථවල වන අතර ඒ සම්බන්ධයෙන් 2005 අංක 27 දරන ලංකා ගමනාගමන මණ්ඩල පනතේ වැරදි යටතේ මෙසේ සඳහන් වේ.
‘මණ්ඩලය විසින් නිකුත් කරන ලද අවසර පත්‍රයක් තමාගේ සන්තකයේ තබා නොගෙන හෝ ටිකට් පතක් මිලදී නොගෙන යම් මණ්ඩලයේ බස්රථයකින්, කුලී මෝටර් රථයකින් හෝ යම් පාරු සේවයකින් මගියකු වශයෙන් ගමන් කරනු ලබන යම් තැනැත්තකු වරදකට වරදකරු විය යුතු අතර මහේස්ත්‍රාත්වරයකු විසින් වරදකරු කරනු ලැබීමේදී රුපියල් දෙසිය පනහකට නොඅඩු සහ රුපියල් දහසකට නොවැඩි දඩයකට යටත් විය යුතුය.’

‘එසේ වුවද, තත්කාර්ය සඳහා මණ්ඩලය විසින් බලය දෙන ලද යම් තැනැත්තකු වෙත එම තැනැත්තා විසින් ඔහුගෙන් අයවිය යුතු ගාස්තුව මෙන් දෙගුණයක් සමග රුපියල් දෙසීයක දඩ මුදලක් ගෙවනු ලබන්නේ නම් කිසිම තැනැත්තකු විසින් මේ උපවගන්තිය යටතේ වූ වරදක් සම්බන්ධයෙන් කිසිම තැනැත්තකුට එරෙහිව කිසිම නඩුවක් පැවරීම හෝ පවත්වාගෙන යෑම නොකළ යුතුය.’

ටිකට් පතක් නොගෙන හොරෙන් යෑම සම්බන්ධයෙන් ආර්ථික වශයෙන් සිදුවන හානිය වළක්වා ගැනීමට රාජ්‍ය ආයතනයක් ලෙස ලංකා ගමනාගමන මණ්ඩලය විසින් එසේ කටයුතු කිරීම සහ ඒ සම්බන්ධයෙන් රටේ නීතියෙන් ප්‍රතිපාදන සලසා ගැනීම තේරුම් ගත හැකි තත්වයකි. මන්ද එම දඩ මුදල් ආපසු ලැබෙන්නේ ලංකා ගමනාගමන මණ්ඩලයට වන හෙයින්ය.

බස්නාහිර දඩ මුදල්

එහෙත් ලංකා ගමනාගමන පනතේ ඇති එම ප්‍රතිපාදනය පිටපත් කරමින් බස්නාහිර පළාත් මාර්ගස්ථ මගී ප්‍රවාහන අධිකාරිය එය පිහිටුවීමේ 1992 ප්‍රඥප්තියට 1993 අංක 3 දරන (සංශෝධන) ප්‍රඥප්තිය ගෙන එමින් එය දැන් බලාත්මක කරමින් බලපොරොත්තු වන්නේ හා බලාපොරොත්තු වී ඇත්තේ කුමක්ද යන්න පැහැදිලි නැත. මන්ද මෙසේ මගීන්ගෙන් අයකරන දඩ මුදල් ටිකට් පත් නොගැනීමෙන් ගමන් කිරීම මගින් පාඩු සිදුවන බස්රථවලට නොලැබෙන නිසාය. පෞද්ගලික බස් රථ තනි තනි අයිතිකරුවන්ගේ වන අතර අයකර ගන්නා දඩ එම බස්රථවලට ලබාදීම පහසු එකක් වන්නේද නැත. ඒ නිසා බස්නාහිර පළාත් මාර්ගස්ථ මගී ප්‍රවාහන අධිකාරි ප්‍රඥප්තියේ මගීන්ගෙන් දඩ ගැසීම ගැන සඳහන් වන්නේ කුමක්ද යන්න අවබෝධ කර ගැනීමද මේ සඳහා ප්‍රයෝජනවත්ය.

එහි සඳහන් වන්නේ, එම ප්‍රඥප්තිය යටතේ නිකුත් කරන ලද මගී ප්‍රවාහන සේවා අවසර පත්‍රයක අධිකාරිය යටතේ පාවිච්චි කරනු ලබන යම් බස් රථයක, කොන්දොස්තරවරයකුගෙන් ගමන සඳහා ප්‍රවේශපත්‍රයක් ලබා ගැනීම පැහැර හරින හෝ ප්‍රතික්ෂේප කරන හෝ ගමන සඳහා ප්‍රවේශ පත්‍රයක් ලබාගෙන ගමනේ අවසානය දක්වා එය ළඟ තබා නොගන්නා හෝ ඒ බස් රථයේ කොන්දොස්තරවරයා විසින් හෝ පළාත් අධිකාරියේ බලයලත් යම් නිලධාරියකු විසින් යම් ප්‍රවේශපත්‍රයක් පෙන්විය යුතු යැයි හෝ භාරදිය යුතු යැයි ඉල්ලා සිටි විට එසේ කිරීම පැහැර හරින හෝ ප්‍රතික්ෂේප කරන ඒ බස් රථයේ යම් මගියකු මේ ප්‍රඥප්තිය යටතේ වරදක් කරන බව හා මහේස්ත්‍රාත්වරයකු ඉදිරියේ වරදකරු කරනු ලැබූ විට රුපියල් දෙසීයකට නොවැඩි දඩයකට යටත් විය යුතු බවය.

ඒ සම්බන්ධයෙන් වැඩිදුරටත් සඳහන් වන්නේ, යම් මගියකු විසින් පළාත් අධිකාරියේ බලය ලත් යම් නිලධාරියකු වෙත රුපියල් සියයක දඩයක් සහ ඒ ගමන සඳහා තමාගෙන් අයවිය යුතු ගාස්තුව මෙන් දෙගුණයක් ගෙවනු ලබන්නේ නම්, ඒ මගියාට විරුද්ධව ඒ උපවගන්තිය යටතේ වූ වරදක් සම්බන්ධයෙන් කිසිම නඩුවක් පැවරීම හෝ පවත්වාගෙන යෑම කළ නොහැකිය යන්නය.

ටිකට් පතක ඇති වාසි මොනවාද?

ප්‍රවාහන ඇමතිවරයා ඇතුළු ප්‍රවාහන බලධාරීන් ටිකට් පතක් මගියා අතේ තිබීමේ වාසි මොනවාද යන්න කියන්නේ නැත.
ඇත්ත වශයෙන්ම ටිකට් පතක් මගියා අතේ තිබීමේ එක් වාසියක් වන්නේ යම් බස්රථ අනතුරකදී අනතුරට පත්වන මගීන්ට රක්ෂණ වන්දි ලබා ගැනීමේදී එය පිටිවහලක් වීමය. මගීන් ධාවනයේ යොදවන සෑම බස් රථයක්ම සම්පූර්ණ රක්ෂණයෙන් යුතුව මහමඟ ධාවනයේ යෙදිය යුතු අතර ඒ අනුව ඒ තුළ ගමන් කරන මගීන්ටද රක්ෂණාවරණය සැලසේ. එහෙත් එහිද තව ප්‍රශ්නයක් තිබේ. ඒ බස් රථයක ගමන් කරන අසීමිත මගීන් ගණනකට රක්ෂණ සමාගම් රක්ෂණ ආවරණ ලබානොදීමය.

රක්ෂණය ලබාදෙන්නේ බස් රථයක ගෙන යා හැකි නිශ්චිත මගීන් සංඛ්‍යාවක් සඳහා පමණය. පොල් පටවා මෙන් මගීන් පටවා ගෙන යන බස් රථයක් යම් අනතුරකට ලක්වී එහි සිටි සියලුම මගීන් අනතුරෙන් තුවාල ලැබුවහොත් හෝ වෙනත් තත්වයට පත්වුවහොත් පැනනඟින ප්‍රශ්නය වන්නේ ඒ සියල්ලන්ටම රක්ෂණ හිමිකම් ලබා ගැනීමට හැකිද යන්නය.

ටිකට් නොදෙන පළමු ගාස්තු අවස්ථාව

මේ නිසා ප්‍රවාහන බලධාරින් කළ යුතු එක් කටයුත්තක් වන්නේ බස් ධාවනය සඳහා අවසර ලබාදීමේ සෑම පළාතක් සම්බන්ධයෙන්ම ඇති කොන්දේසිවල ඇති මගීන්ට ටිකට් දීමේ කොන්දොස්තරලාගේ වගකීම ගැන කටයුතු කිරීම මිස මගීන් සම්බන්ධයෙන් නැති කොන්දේසි අලුතින් ඇති කිරීමට අනවශ්‍ය වෙහෙසක් ගැනීම නොවේ. උදාහරණයකට මාර්ග අංක 138 පිටකොටුව, මහරගම, කොට්ටාව හෝ හෝමාගම බස් ගමන් මාර්ගය ගතහොත් එහි පළමු ගාස්තු අවස්ථාව වන රුපියල් 30 කොටසේ මගීන්ට ටිකට් පතක් පිටකොටුවේ සිට ඔවුන් බසින කොම්පඤ්ඤ වීදිය හෝ යූනියන් පෙදෙස දක්වා කොටසට ලැබෙන්නේ නැත. තදබද අවස්ථාවලදී ටිකට් ලබාදීම් ආරම්භ කරන්නේ බොහෝ විට ඉන් පසුවය. මේ තත්වය වෙනත් මාර්ග අංක බස් මාර්ගවලදීත් දැකගත හැකිය. ප්‍රවාහන බලධාරීන් අවධානයට ගත යුත්තේ ඒ අතරතුර කාලයේදී එවැනි බස් රථයක් යම් අනතුරකට පත් වුවහොත් ටිකට් පතක් අත නොමැති මගීන්ට අත්විය හැකි තත්වය පිළිබඳවය.

එසේම බස්රථවල ගමන් කරන මගියෙක් වශයෙන් ලියුම්කරු දන්නා සත්‍යය වන්නේ බස් ගමන් මාර්ගවල මුල් ගාස්තු අවස්ථාව තුළ කොන්දොස්තරවරුන් මගීන්ට ටිකට් ලබාදී තිබේද යන්න පරීක්ෂා කිරීමට බස්නාහිර පළාත් මාර්ගස්ථ මගී ප්‍රවාහන අධිකාරියේ පරීක්ෂකවරුන් හෙවත් චෙකර්ලා එන්නේ ද නැති බවය.

පෞද්ගලික බස් රථවල ටිකට් පතක් නොගෙන හොරෙන් ගමන් කරන මගීන්ගෙන් පාඩු සිදුවිය හැක්කේ පෞද්ගලික බස් රථ හිමියන්ට මිස රජයට හෝ පළාත් සභා යටතේ පිහිටුවා ඇති මාර්ගස්ථ මගී ප්‍රවාහන අධිකාරිවලට නොවේ. ඒ නිසා රජය මෙන්ම නියාමන ආයතන වගබලාගත යුත්තේ මගී ප්‍රවාහනය සඳහා ලබාදී ඇති අවසර පත්වල කොන්දේසි අනුව මගී අවශ්‍යතාව අනුව නියමිත වේලාවටත්, සුවපහසුවටත් හා ආරක්ෂාකාරීවත් එම බස් රථ ධාවනය කිරීමටය.

එසේ නොකර ප්‍රවාහන ඇමති බිමල් රත්නායකට අවශ්‍ය නම් පළාත් ප්‍රඥප්ති කෙසේ වෙතත් ජාතික ගමනාගමන කොමිසමේ පනත සංශෝධනය කර හෝ එයට රීති හඳුන්වා දී අන්තර් පළාත් අතර ධාවනයේ යෙදෙන බස් රථවල මගීන්ටත් දඩ ගැසිය හැකිය.

එහෙත් එය වූ කලී පයබර වායට පිටකර බෙහෙත් බැඳීමක් බව කිව යුතුය.