නගර සභික මාෆියාව ඇල්ලූ කොළඹ නගරයේ කාර් පාක්

• කාර්යාලවලට කියමින් ජනාකීර්ණ තැන්වලින් සභිකයන් පාකින් ඉඩ වෙන්කරගෙන..
• ඒ තැන්වල කාර්යාල නැහැ, පෞද්ගලික ආයතනවලට දීලා

කිසිදු පක්ෂයකට හෝ ස්වාධීන කණ්ඩායමකට සියයට 50ක් හෝ ඊට වැඩියෙන් බලයක් නොලැබුණ රටේ බලවත්ම මහා නගර සභාව වන කොළඹ මහා නගර සභාවේ බලය පිහිටුවීමේ හෙවත් නගරාධිපතිවරයා හා උප නගරාධිපතිවරයා තෝරා ගැනීමේ අවස්ථාව ජුනි 16 වැනිදා පෙරවරු 9.30ට එහි සභා රැස්වීම් ශාලාවේ පැවැත්වෙන බව බස්නාහිර පළාත් පළාත් පාලන කොමසාරිස් සාරංගිකා කල්හාරි ජයසුන්දර අති විශේෂ ගැසට් පත්‍රයක් මගින් ප්‍රකාශයට පත්කර ඇත.

කොළඹ මහා නගර සභාවේ වැඩිම ආසන සංඛ්‍යාවක් හිමිකර ගත් ජාතික ජන බලවේගය ව්‍රායි කැලී බල්තසාර්ගේ නගරාධිපතිත්වයෙන් එහි බලය පිහිටුවන බව මේ වනවිට ප්‍රකාශ කර ඇති අතර සමගි ජන බලවේගය කියා ඇත්තේ විපක්ෂයේ පක්ෂ හා කණ්ඩායම් එකතු කර එහි බලය පිහිටුවන බවයි. සමගි ජන බලවේගයේ නගරාධිපතිවරයා ලෙස හිටපු නාගරික සභිකයකු වූ රිසා සරූක් මහතාගේ නම ප්‍රකාශ කර තිබේ.

රිසා සරූක් මහතාගේ නම ප්‍රකාශ කිරීමත් සමඟ ඔහුට එරෙහිව අල්ලස් හෝ දූෂණ චෝදනා විමර්ශන කොමිසමට පැමිණිල්ලක් ඉදිරිපත් වූ අතර ඉන් කියවුණේ කොළඹ නගරයේ වාහන ගාල් කිරීමේ ස්ථාන පවත්වාගෙන යන කොන්ත්‍රාත්තුවක් ඔහුගේ සහෝදරයෙකුගේ නමින් පවතින බවයි.

කුණු හෙවත් කැලි කසළ කළමනාකරණ ගනුදෙනු වාගේම කොළඹ නගරයේ වාහන ගාල් කරන ස්ථාන පෞද්ගලික අංශයට ලබාදීමේ ගනුදෙනුද දූෂිත බවට විගණකාධිපතිවරයා විසින් කරන ලද විගණන විමසුමක් මගින්ද කියා තිබුණි. 2022 අප්‍රේල් 08 දින සහිතව බස්නාහිර පළාත් සභාවේ ප්‍රධාන ලේකම් අමතමින් ජාතික විගණන කාර්යාලය විසින් ‘කොළඹ මහ නගර සභාවේ රථ වාහන ගාල් පරිපාලනය පිළිබඳ විශේෂ විගණනය’ යනුවෙන් එය නිකුත් කර තිබුණි.

එම විගණන විමසුමේ පූර්විකාවට අනුව, නගර සීමාව තුළ රථ වාහන නැවැත්වීමේදී ගාස්තු අය කිරීම 1988 වර්ෂයේදී පමණ ආරම්භ කර රථවාහන පාලක/පාලිකාවන් මගින් සිදුකර තිබේ.

ඒ සඳහා 2010 වර්ෂයේ සිට පෞද්ගලික පාර්ශ්වයන්ද සම්බන්ධ කරගෙන තිබේ.

‘කොළඹ මහ නගර සභා බල ප්‍රදේශය තුළ වර්ග මීටර 99,000ක පමණ භූමි ප්‍රදේශයක එක්වරකට වාහන 7000ත් 7500ත් අතර වාහන ප්‍රමාණයක් ගාල් කළ හැකි වාහන නැවතුම් ස්ථාන 121ක් ඇත. ඉන් වර්ග මීටර 85,800ක පමණ වාහන 6500ක් පමණ ගාල් කළ හැකි වාහන ගාල් කරන ස්ථාන 112ක් පෞද්ගලික සමාගම් 19කට කොන්ත්‍රාත් පදනම මත ලබාදී තිබේ. වර්ග මීටර් 8620ක් වන වාහන ගාල් කරන ස්ථාන 9ක් නගර සභාවේ රථ වාහන පාලිකාවන් මගින් පවත්වාගෙන යයි.

මීට අමතරව වාහන 111ක් ගාල් කළ හැකි, එකතුව වර්ග මීටර් 1279ක් වූ භූමි ප්‍රදේශයක වාහන ගාල් කරන ස්ථාන 111ක් ලබා දී ඇත්තේ නගර සභාවේම සභිකයන්ටය.

වාහන 26ක් ගාල් කළ හැකි, එකතුව වර්ග මීටර් 299ක් වූ ගාල් කරන ස්ථාන 26ක් මාසික ගාස්තු ගෙවීමේ පදනම මත ව්‍යාපාර ස්ථානවල පාවිච්චිය සඳහා ලබාදී තිබේ.

වාහන 1426ක් ගාල් කළ හැකි ගාලු පාර, ඩුප්ලිකේෂන් පාර හා ඒ ආශ්‍රිත අතුරු මාර්ගවල රථගාල් ටිකට්පත් නිකුත් කරන ස්වයංක්‍රීය යන්ත්‍ර මගින් ගාස්තු අය කිරීම සඳහා පෞද්ගලික ආයතනයකට ලබාදී ඇත.’
රථ වාහන ගාල් පෞද්ගලික ආයතන වෙත කොන්ත්‍රාත් පදනම මත ලබාදීම සම්බන්ධයෙන් එම වාර්තාවේ මේ කරුණු සඳහන් කරයි.

‘2010 වර්ෂයේ සිට 2021 වර්ෂය දක්වා අදියර 18 ක් යටතේ පෞද්ගලික ආයතන වෙත ඒ සම්බන්ධයෙන් කොන්ත්‍රාත් පිරිනමා තිබේ. එහිදී අදියර 1 සිට 16 දක්වා මිල ගණන් කැඳවීම සඳහා රථ වාහන ගාලකින් ලැබිය යුතු අවම කුලී වටිනාකම තීරණය කිරීමේදී මීට පෙර රථ වාහන පාලික/පාලිකාවන් විසින් නගර සභාව වෙත ඒ ඒ ගාල්වලින් අයකර ලබාදුන් ආදායම පදනම් කරගෙන තිබේ. අදියර 17 හා 18 මිල ගණන් කැඳවීමේදී එක් එක් රථ වාහන ගාල්වලින් නගර සභාවට ලැබිය යුතු ආදායම තක්සේරු කිරීමේදී දෛනිකව ගාල් කරන වාහන ප්‍රමාණය ගාලෙන් ගාලට වෙනස් වුණත් (රථ වාහන ඝනත්වය) ඒ පිළිබඳ සැලකීමකින් තොරව රථ ගාලෙහි වාහන ධාරිතාව සහ වාහනයකින් අයකරන ගාස්තුව සැලකිල්ලට ගනිමින් ලැබිය යුතු මාසික ආදායම ගණනය කර තිබේ.

එහිදී නගර සභාවේ අපේක්ෂිත මාසික ආදායම ලෙස ගෙන තිබුණේ, මාසික තක්සේරු ආදායමෙන්, කොන්ත්‍රාත්කරුවන් විසින් යොදවන රථ වාහන පාලකයන්ගේ වැටුප් ගෙවීම් සඳහා වන පිරිවැය සහ කොන්ත්‍රාත්කරු විසින් දැරිය යුතු පොදුකාර්ය පිරිවැය, ලාභය සහ මුදල් නොගෙවන්නන් නිසා ඇතිවන අලාභය වෙනුවෙන් මාසික ආදායමෙන් 35%ක් අඩු කිරීමෙන් පසු ඉතිරිවන අගයයි.

රථ ගාල් ගාස්තු අයකිරීම සඳහා කොන්ත්‍රාත් ලබාදී තිබූ පෞද්ගලික ආයතන විසින් නගර සභාවට ගෙවිය යුතු මාස දෙක ඉක්මවූ හිඟ කුලී මුදල් මෙසේය.

2017 දෙසැම්බර් 31 දිනට ආයතන 15කින් රු. 42,920,325කි.
2018 දෙසැම්බර් 31 දිනට ආයතන 23කින් රු. 92,551,949කි.
2019 දෙසැම්බර් 31 දිනට ආයතන 29කින් රු. 127,175,601කි.
2020 දෙසැම්බර් 31 දිනට රු. 180,412,174කි. ඒ ආයතන 36කින්ය.
2021 දෙසැම්බර් 31 දිනට රු. 367,270,159කි. ඒ ආයතන 38කිනි.’

ඒ සම්බන්ධයෙන් සිය නිරීක්ෂණ ඉදිරිපත් කරමින් විගණනය සඳහන් කරන්නේ, පෞද්ගලික ආයතන තෝරා ගැනීම සඳහා මිල ගණන් කැඳවන විට, පෙර කුලී ගෙවීම් පැහැර හැර ඇති ආයතන ඇතිනම් ඒවා නුසුදුස්සන් බවට පත්වන බවට ලංසු කොන්දේසි යටතේ දක්වා තිබියදීත්, ලංසු ඇගැයීම සිදු කරන අවස්ථාව වනවිට කුලී ගෙවීම් පැහැර හරින ලද පෞද්ගලික ආයතනවලටත් නැවත වරක් වාහන ගාල් ලබාදී තිබීම නිරීක්ෂණය වූ බවයි.

Sadid Enterprises ආයතනයට 2015, 2016 හා 2017 වර්ෂවල වාහන ගාල් කිරීමේ ගාස්තු අය කිරීම සඳහා ප්‍රදානය කරන ලද කොන්ත්‍රාත් 6කට අදාළව රු. 9,947,734ක මුදලක් නගර සභාවට ගෙවීමට පැහැර හැර තිබියදීත් 2018 මාර්තු 16 දින, 2018 ඔක්තෝබර් 05 හා 2018 නොවැම්බර් 01 දින ගිවිසුම් මගින් රථ ගාල් 3ක් ලබාදීමට නැවතත් කටයුතු කර තිබේ.

රථ වාහන පාලක/ පාලිකාවන් මගින් ගාස්තු අය කිරීමේ ක්‍රියාවලිය ප්‍රශස්ත මට්ටමින් ක්‍රියාත්මකව පැවතී නැත. නගර සභාවට අයවිය යුතු ආදායමද අඩු මට්ටමක තිබී ඇත. එහෙත් අදියර 1 සිට 16 දක්වා පෞද්ගලික ආයතනවලට ලබාදුන් ගාල්වල කුලිය තක්සේරු කර ඇත්තේ එම අඩු ආදායම පදනම් කරගෙනය. එනිසා එම අදියරවලදී පෞද්ගලික ආයතනවලින් නගර සභාවට අයකරගත හැකිව තිබූ ආදායම අහිමි වී තිබිය හැකිය.

එමෙන්ම ආදායමෙන් පිරිවැය ලෙස 35%ක් අඩු කිරීම මත, රථ වාහන ගාල්වල මුළු ඇස්තමේන්තු ආදායමෙන් අදියර 17දී රු. 111,586,176ක් සහ අදියර 18 දී රු. 335,696,324ක් නගර සභාවට අහිමි වී ඇත. එම ආදායම් අහිමිවීම් ගාල්වල මුළු ඇස්තමේන්තු ආදායමෙන් 54%ත් 80%ත් අතර ප්‍රතිශතයකි.’

එහිදී විගණනය විශේෂයෙන් සඳහන් කර ඇත්තේ අදියර 18 හි අහිමිවූ ආදායම ගණනය කිරීමේදී යොදා ගැනීමට ඉඩදුන් වාහන පාලකයන් සංඛ්‍යාව හා අපේක්ෂිත මාසික ආදායම යන තොරතුරු ලබානොදුන් බවයි. ඒ නිසා අදියර 17 තොරතුරු මත එම ගණනය කිරීම් සිදුකළ බවයි.

එසේම රථ වාහන පාලකයින්ට වැටුප් ගෙවීම සඳහා මුදල් වෙන්කර තිබුණද, ඔවුන්ට වැටුප් ගෙවීම වෙනුවට අදාළ පෞද්ගලික ආයතන විසින් දෛනික ඉලක්කගත ආදායම ඉක්මවන ඉතිරිය වැටුප් ලෙස ලබා ගන්නා බව භෞතික පරික්ෂාවේදී අනාවරණය කරගෙන ඇත.

වැඩිදුරටත් නිරීක්ෂණය කර ඇත්තේ හිඟ මුදල් මාස දෙකක වාරිකයට සමාන වන හෝ එය ඉක්මවා යන අවස්ථාවලදී පෙර දැනුම් දීමකින් තොරව ගිවිසුම අත්හිටුවීමට නාගරික කොමසාරිස්ට බලය ඇතත්, කොන්ත්‍රාත්කරුවන් දිගින් දිගටම ගෙවීම් ප්‍රමාද කළත් ගිවිසුම් අත්හිටුවීමට කටයුතු කර නැති බවයි.

පෞද්ගලික ආයතන 11ක් සඳහා කොන්ත්‍රාත් ලබාදී තිබූ රථ ගාල් 29ක ගිවිසුම් කාලය 2021 දෙසැම්බර් 31 දිනෙන් අවසන්ව තිබී ඇති අතර එදිනට එම කොන්ත්‍රාත්කරුවන්ගෙන් නගර සභාවට රු. මිලියන 85.1ක් අයවිය යුතුව තිබී ඇත. එමෙන්ම නැවත ටෙන්ඩර් කැඳවීමකින් තොරව එම ආයතනවලටම එම රථ ගාල් ලබාදීම සිදුකර තිබේ.

යන්ත්‍ර මගින් ගෙවීම් කිරීමේ කොන්ත්‍රාත්තුව ලබාදී තිබූ ටෙනාගා කාර් පාර්ක්ස් සමාගම 2016 ජනවාරි 01 සිට 2021 අප්‍රේල් 30 දින දක්වා නගර සභාවට රු. 109,254,581ක ගාස්තුවක් ගෙවිය යුතුය.

‘නාගරික සභිකයන්ට ගාස්තු අයකිරීමකින් තොරව රථ වාහන ගාල් කිරීම සඳහා අවසර දීම සභාවේ පුරුද්දක් ලෙස පවත්වාගෙන ගොස් තිබේ. ඒ අනුව සභිකයින් 119 දෙනා අතුරෙන් සභිකයන් 110 දෙනෙකු, තමන්ගේ කාර්යාලය ඉදිරිපිට පෞද්ගලික රථය ගාල් කිරීමට යැයි කියමින්, ගාස්තු අයකර රථ වාහන ගාල්කරන ස්ථානවලින් තමන්ට ඉඩ වෙන්කරගෙන තිබේ.

ඒ සභිකයින් 110 අතුරෙන්, 60 දෙනෙකුම තමන්ගේ කාර්යාල පවත්වාගෙන යන බවට කියා ගාල් කිරීමේ ඉඩ වෙන්කර ගෙන ඇත්තේ කොළඹ 11 ප්‍රදේශයෙනි. සභිකයන් 13 දෙනෙකු කොළඹ 12 ප්‍රදේශයේ කාර්යාල පවත්වාගෙන යන බවට ඉඩ වෙන්කරගෙන තිබේ. ඉතිරි සභිකයන් 37 දෙනා කොළඹ 01,02, 03, 04, 05, 06, 07, 10 හා 13 යන ප්‍රදේශවල කාර්යාල පවත්වාගෙන යන බව පවසමින් ඉඩ වෙන්කරගෙන තිබේ.

එහෙත් එම ස්ථානවල කාර්යාල පවත්වාගෙන යන බවට, එම පරිශ්‍ර හිමිකරුවන් සමඟ ඇතිකරගත් බදු ගිවිසුම්, දිවුරුම් ප්‍රකාශ හෝ වෙනයම් ආකාරයක නෛතික ලියවිල්ලක් හෝ කිසිදු තොරතුරක් එම සභිකයන් විගණනයට ඉදිරිපත් කර නැත. ඊට අදාළ කිසිදු තොරතුරක් ඒ සම්බන්ධයෙන් ඇති ලිපිගොනුවලද තිබී නැත. එපමණක් නොවේ. සභිකයන් භාවිත කරන තමන්ගේ ලිපි ශීර්ෂවල දක්වා ඇති ලිපිනයන් හා වාහන ගාල් කිරීමේ පහසුකම් ඉල්ලූ ස්ථාන අතර ගැළපීමක්ද නැත.
එපමණක්ද නොවේ.

සභිකයන් 51 දෙනෙකු තම කාර්යාල පවත්වාගෙන යන බවට ඉදිරිපත් කර ඇති ලිපිනවල, වෙනත් පුද්ගලයින් හා ආයතන ව්‍යාපාර කටයුතු පවත්වාගෙන යන බව නිරීක්ෂණය වී තිබේ.

උදාහරණයක් හැටියට, සභිකයකු තම කාර්යාලය පවත්වාගෙන යන බවට වෙන්කරවාගෙන තිබූ අංක 56, කෙයිසර් වීදිය, කොළඹ 11 යන ලිපිනයෙහි ව්‍යාපාර කටයුතු කරගෙන යන නිව් ටෝන් ආයතනයේ හිමිකරු, නගර සභාවේ රථ වාහන අංශයේ අධ්‍යක්ෂ ඉංජිනේරු වෙත ලිපියක් යොමු කරමින්, තම ව්‍යාපාරික ස්ථානය ඉදිරිපිට වාහන නැවැත්වීමට වෙනත් සාප්පු හිමියකුට වෙන්කර දීම පිළිබඳව විරෝධය පළකරමින් එය නවත්වාදෙන ලෙස ඉල්ලා තිබේ. ඒ සම්බන්ධයෙන් කළ භෞතික පරීක්ෂාවේදී නිරීක්ෂණය වී ඇත්තේ, සභිකයන්ට වාහන ගාල් කිරීමට වෙන්කර ඇති ස්ථානවල ව්‍යාපාරිකයන් වාහන ගාල්කර තිබී ඇති බවයි.

මේ තවත් උදාහරණයකි. අංක 141, කිරුළ පාර, කොළඹ 05 යන ලිපිනයේ සභිකයන් 7 දෙනෙකු වාහන 7ක් නවත්වා තැබීම සඳහා ඉඩ වෙන්කරවාගෙන තිබේ. එම ස්ථානය ගැන දැනුම් දී ඇත්තේ ‘සභිකයන්ගේ සුහද හමු පවත්වන ස්ථානයක්’ වශයෙනි. එහෙත්, නගර සභාවේ තාක්ෂණ නිලධාරීන් කළ ස්ථානීය පරීක්ෂාවේදී දැනගෙන ඇත්තේ, එම ස්ථානයේ අබාන්ස් පෞද්ගලික ආයතනය පවත්වාගෙන යන බවයි.

කොළඹ නගර සභාවේ සභිකයන් 66 දෙනෙකු පත්වී ඇත්තේ කොට්ඨාස 47කිනි. (අතිරේක ලැයිස්තුවේ සභිකයන් හැර). එනම්, එම කොට්ඨාස එම සභිකයන්ගේ බල ප්‍රදේශ වෙයි. ඔවුන් 66 දෙනා අතරින් රථ වාහන ගාල් සඳහා ඉඩකඩ වෙන්කරගෙන තිබූ සභිකයින් ගණන 58කි. ඉන් 55 දෙනෙකුම වාහන ගාල්කිරීමට ඉඩ වෙන්කරගෙන ඇත්තේ, කොළඹ 11 හා කොළඹ 12 ප්‍රදේශවලිනි. එනම් ඔවුන්ගේ කොට්ඨාසවලින් බැහැරව ප්‍රදේශවලිනි. එම ප්‍රදේශ, වාහන නැවැත්වීමේ ඉඩකඩ අවම, ජනාකීර්ණ වෙළඳ ව්‍යාපාර පවත්වාගෙන යන ප්‍රදේශයි.

මේ විදියට, කොළඹ 11 හා 12 ප්‍රදේශවලට අයත් කුමාර වීදියේ සභිකයන් 14ක්ද, මැලිබන් වීදියේ සභිකයන් 11ක්ද, කෙයිසර් වීදියේ සභිකයන් 09ක්ද, බංගසාල වීදියේ සභිකයන් 09ක්ද, හෙට්ටි වීදියේ සභිකයන් 08ක්ද, වේල්ල වීදියේ සභිකයන් 07ක්ද, පළමු හරස් වීදීයේ සභිකයන් 05ක්ද, පරණ යොන් වීදියේ සභිකයන් 03ක්ද, සෝන්ඩර්ස් පෙදෙසේ සභිකයන් 03ක්ද, බෝධිරාජ මාවතේ සභිකයන් 02ක්ද ගාල් කිරීමේ ඉඩ වෙන්කරගෙන තිබී ඇත.

එමෙන්ම කොළඹ තරුණ බෞද්ධ සංගම් ගොඩනැගිල්ල තුළ තම කාර්යාල පවත්වාගෙන යන බවට කියා සභිකයන් 03 දෙනෙකු ඒ අවට ගාල් ඉඩ වෙන්කර ගෙන ඇතත්, එම ගොඩනැගිල්ල තුළ එවැනි කාර්යාල නොමැති බව භෞතික පරීක්ෂාවේදී තහවුරු වී ඇත.

‘මේ ආකාරයට ජනාකීර්ණ එකම ප්‍රදේශයක හා වීදියක කාර්යාල පවත්වාගෙන යන බවට දන්වා සභිකයන් වෙනුවෙන් ඉඩ වෙන්කර ගැනීම, කිසියම් අක්‍රමිකතාවක් නොවේය යන්න බැහැර කළ නොහැකිය’ විගණනය සඳහන් කරයි.

මේ විදියට කොළඹ මහා නගර සභාවේ වාහන ගාල් කරන ස්ථාන පෞද්ගලික අංශයට ලබාදීමේදීී ද, එහි සභිකයන්ගේ වාහන ගාල් කිරීම සඳහා ඉඩ වෙන්කරවා ගැනීමේදී ද සිදුවී ඇත්තේ අක්‍රමිකතා බවට කිසිදු විවාදයක් නැත.
එහෙත් ප්‍රශ්නය වන්නේ කොළඹ මහා නගර සභාවේ බලය ජාතික ජන බලවේගය හෝ සමගි ජන බලවේගය පිහිටුවීමෙන් පසු එම අක්‍රමිකතාවලට තිත තැබීමට හැකි වේද යන්නය. මන්ද පක්ෂ විපක්ෂ භේදයෙන් තොරව කොළඹ මහා නගර සභාව නියෝජනය කළ හිටපු සභිකයන් අඩු වැඩි වශයෙන් එම අක්‍රමිකතාවලට සම්බන්ධ වී ඇති බැවිනි.