ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී කළ යුත්තේ ඇයි?

‘ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී කිරීම’ යන ගිය සතියේදී අප හඳුනාගත් සංකල්පය ගැන තවදුරටත් සාකච්ඡා කරමින්, එම අදහසේ අර්ථ සහ එය දේශපාලන න්‍යාය පත්‍රයකට සම්බන්ධ කරන්නේ කෙසේද? යන්න මෙවර සාකච්ඡා කරමු. මෙම සංකල්පයේ මූලික අර්ථ දෙකක් හඳුනාගෙන, ඒවා විමසා බැලීම පළමුවෙන් කරමු. පළමුවැන්න නම්, ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය යන්නෙහි සංකල්පමය අර්ථය ගැඹුරු කිරීමයි. දෙවැන්න දේශපාලන හා සමාජ භාවිතයක් ලෙස ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය පොදු මහජනතාව අතට පත්කිරීමයි. ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය ප්‍රජාව වෙතට නැවත ලබාගැනීමයි.

ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය පිළිබඳ මෙම යෝජනා දෙකම ලංකාවේ පසුගිය කාලයේ මතු වූ දේශපාලන සාකච්ඡාවල ප්‍රධාන මාතෘකා දෙකක් ද වී තිබිණ. ‘ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී කිරීම’ යන වචනවලින් ප්‍රකාශ නොවූවත් 2022 වසරේ පැතිරුණ පුරවැසි අරගලයෙන් මතුවූ ප්‍රධාන දේශපාලන අදහසක් වූයේ එයයි. ලංකාවේ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයේ පරිහාණිය සහ අර්බුදය එයට පසුබිම් වූ සන්දර්භයයි. ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී කිරීමට අරගල කිරීම ලංකාවේ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය පුනරුජ්ජීවනය කිරීමේත්, ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයේ අර්බුදයට විසඳුම් සෙවීමේත් එක් ඉලක්කයක් විය යුතුය යන්නද අරගල සමයේ තිබි දේශපාලන සාකච්ඡාවල ප්‍රධාන අප්‍රකාශිත තේමාවක් විය.

සංකල්පය ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී කිරීම

ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී කිරීමේ සමාජ ප්‍රයත්නයකදී ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය යන සංකල්පයම ගැඹුරු කිරීමෙන් එය ආරම්භ කළ යුතුව තිබේ. එයට ප්‍රධාන හේතුව එම සංකල්පයේ අර්ථය පටු සහ තුනී විමයි. වර්තමානයේ අප ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය ලෙස හඳුනාගන්නා ලිබරල් ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයේ ඇති සීමාද එයින් අනාවරණය වේ. එය යුරෝපීය නොවන සමාජවල අත්දැකීම් මත ආරම්භ වූවක් නොවේ. ‘ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය’ යන සංකල්පය සම්භාව්‍ය ග්‍රීසියේ නිර්මාණය වුවත්, දහහත් වැනි සියවසින් පසුව ලෝකයේ පැතිරී තිබෙන්නේ ග්‍රීක සමූහාණ්ඩුවාදී සහ ඍජු ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය නොවේ. බි්‍රතාන්‍ය අත්දැකීමට අනුව විකාශනය වූ නියෝජන ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයයි. ‘පාර්ලිමේන්තු ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය’ යනුවෙන් අප හඳුනාගන්නේ මෙලෙස බි්‍රතාන්‍යයේ ඉතිහාසයට සහ අත්දැකීම්වලට අනුව ගොඩ නගන ලද නියෝජන ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයේ සුවිශේෂ ක්‍රමයයි.

මෙම ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය ‘ධනේශ්වර ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය’ යයිද සමාජවාදීහු හඳුන්වති. එයින් අදහස් වන්නේ පාර්ලිමේන්තු/නියෝජන ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය ධනපති පන්තියේ දේශපාලන මතවාදය ලෙසද, එම පංතියේ දේශපාලන බලයේ රාමුව ලෙසද මතුවීමයි. ඒ නිසාම ලිබරල් ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය සේවය කරන්නේ ධනේශ්වර පංති උවමනාවන්ටය යන විවේචනයද සමාජවාදීන්ගෙන් ලිබරල් ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයට එල්ල වී තිබේ. ඒ අනුව, ලිබරල් ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය සෑම මනුෂ්‍යයකුගේම දේශපාලන සහ සමාජ විමුක්තිය ඉලක්ක කරගත් දේශපාලන දර්ශනයකැයි ලිබරල්වාදීන් කියන නමුත්, ලිබරල්වාදයේ විවේචකයෝ එය පිළිනොගනිති. එම විවේචනය ඇත්ත එකකි.

දේශපාලන සංකල්පයක් ලෙස ලිබරල් ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයේ ඇති තවත් සීමාවක් ලෙස සමාජවාදීන්, ස්ත්‍රීවාදීන්, ජාතිකවාදීන් සහ සුළු ජන විමුක්තිවාදීන් පෙන්වා දෙන්නේ, එහි ඇති පුද්ගල අයිතීන් හා පුද්ගල නිදහස පිළිබඳ අර්ථයේ ඇති සීමාවන්ය. ලිබරල් ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයට අනුව, සිවිල් හා දේශපාලන අයිතිවාසිකම් ලැබෙන්නේ සමාජයේ තනි පුද්ගලයන්ට විනා, පුද්ගල කණ්ඩායම්වලට නොවේ. අපේ රටේ මූලික අයිතිවාසිකම් පරිච්ඡෙදය දෙස බැලුවහොත් පෙනෙන්නේ, අප රටේද තිබෙන්නේ අයිතිවාසිකම් පිළිබඳ ලිබරල් තනි පුද්ගලවාදී ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථා කතිකාවක්ය යන්නයි. එහි වරද නම්, සමාජ කණ්ඩායම්වලට, එනම් ස්ත්‍රීන්, සුළු ජන ප්‍රජාවන්, ගොවි ජනතාව, කම්කරු පන්තිය, ආගමික කණ්ඩායම්, කුල ප්‍රජාවන් වෙත ‘සාමූහික’ නැතහොත් ‘කණ්ඩායම් අයිතිවාසිකම්’ ලබාදීමට ලිබරල් ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයට නොහැකි වීමයි. අපේ ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවෙන්ද කියැවෙන පරිදි එම අයිතිවාසිකම් ලැබෙන්නේ තනි පුද්ගලයන්ට මිස පුද්ගලයන් සමුච්චයකින් සමන්විත ප්‍රජා කණ්ඩායමකට නොවේ.

මෙම ‘තනි පුද්ගලවාදී ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයෙහි’ ප්‍රධාන සීමාව නම්, පුද්ගලයන්ගේ අයිතිවාසිකම් නැති වී තිබෙන්නේ ඔවුන් තනි පුද්ගලයන් වශයෙන් පමණක් නොව, වාර්ගික, කුල, ස්ත්‍රී, පන්ති, ආගමික වශයෙන් ප්‍රජා කණ්ඩායම් හැටියටද වන්නේය යන්න පිළිගැනීමට නොහැකි වීමයි. ලිබරල් ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයේ මෙම සීමාව ඉතා ප්‍රබලව පෙන්වා දී ඇත්තේ මාක්ස්වාදීන්, ස්ත්‍රීවාදීන් සහ සුළු ජනවාර්ගික ජාතිකවාදීන් විසිනි. මෙයින් අපට බැසිය හැකි නිගමනය නම් මහජනයාගේ සාමූහික අයිතීන් පිළිනොගන්නා ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය ‘අසම්පූර්ණ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයක්’ වන්නේය යන්නයි. එය තුනී ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයක්ද වන්නේය යන්නයි.

සමාජ භාවිතයක් ලෙස ඇති සීමා

ලංකාවට නූතන ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය හඳුන්වා දෙනු ලැබූ 1930 ගණන්වල මුල සිට, අවුරුදු සියයකට ආසන්න ඉතිහාසය තුළ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය එකිනෙකට ප්‍රතිවිරුද්ධ ප්‍රවණතා දෙකක් තුළ විකාශනය වී තිබෙන බව අපට පහසුවෙන්ම නිරීක්‍ෂණය කළ හැකිය. ඉන් පළමුවැන්න ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය පොදු ජනතාව අතර පැතිරී යාමත්, එය පොදු ජනතාවගේ දේශපාලන සාමාන්‍ය දැනුම බවට පත්වීමත්ය. එහි අර්ථය නම්, යටත් විජිත පාලකයන් විසින්ය ටත්විජිත ප්‍රතිසංස්කරණවල කොටසක් ලෙස ලිබරල්, පාර්ලිමේන්තු ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය ලංකාවට හඳුන්වා දෙනු ලැබුවද, සාමාන්‍ය ජනතාව සහ පාලිත ජනතාව විසින් එය තමන්ගේ සමාජ විමුක්තිය සඳහා අත්‍යවශ්‍ය මාධ්‍යයක් ලෙස පිළිගනු ලැබීමයි. එය අද දක්වාම අප රටේ පොදු ජනතාවගේ දේශපාලන විඥානයේ අවියෝජනීය අංගයකි.

ඊට සමාන්තරව සිදුවී තිබෙන, එයට ප්‍රතිවිරුද්ධ ප්‍රවණතාවක් නම් අප රටේ දේශපාලන ප්‍රභූ පන්තිය සහ පාලක පන්ති ස්තර විසින් ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය අත්පත් කරගනු ලැබ එය සීමා කිරීම සහ ප්‍රභූ පන්තියේ ආධිපත්‍යය සහතික කර ගැනීමේ මාධ්‍යයක් බවට පත්කර ගැනීමයි. මෙහි ප්‍රතිඵලය වී තිබෙන්නේ, ප්‍රභූ පන්තිය විසින් ලංකාවේ ලිබරල් ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය නිර්-ලිබරල් සහ නිර්-ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී යන ක්‍රියාවලීන් දෙකක් තුළ සීමා කිරීමයි. මෙම ක්‍රියාදාමයේ පැති ගණනාවක් තිබේ. ඉන් කිහිපයක් දැන් අපි හඳුනාගනිමු.

පොදු, බහුජනතාවට අයත් දෙයක් වන ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය, ප්‍රභූ පන්තියේ ග්‍රහණයට ගනු ලැබීම: එසේ ප්‍රභූ ග්‍රහණයට (Elite Capture) හසුව ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය, එම ප්‍රභූ පන්තිය විසින් අධිකාරවාදී රාමුවක ආධිපත්‍යය යටතට ගෙන, එහි ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී හරය සහ ශක්‍යතා සීමා කිරීමයි. 1970 ගණන්වල පටන් ලංකාවේ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයේ ඉරණම වී තිබෙන්නේ මෙම නිර්-ලිබරල් සහ නිර්-ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී හැකිළීමට භාජනය වීමයි. මෙම ප්‍රභූ ග්‍රහණයෙන් ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය නිදහස් කර එය, මහජනතාවට නැවත හිමි කර දීම ප්‍රජාතන්ත්‍රීයකරණයේ න්‍යාය පත්‍රයේ කේන්ද්‍රීය වගකීමකි.

..නියෝජන ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයේ නිමක් නැති පරිහාණිය: ආණ්ඩුක්‍රමයක් ලෙස ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයේ සුවිශේෂ ලක්‍ෂණයක් වන්නේ නියෝජන ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයයි. ස්වාධිපත්‍ය බලය හිමි මහජනතාව විසින් නිදහසේ තෝරාගනු ලබන නියෝජිතයන්ට තමන් වෙනුවෙන් ආණ්ඩුව පවත්වාගෙන යාමට බලය පවරනු ලැබීම එහි අදහසයි. එහෙත් ලංකාවේ අත්දැකීම නම් පාර්ලිමේන්තුව ප්‍රධාන නියෝජන ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී ආයතන, දූෂිත දේශපාලන ප්‍රභූ තන්ත්‍රයේ උවමනාවන්ට සේවය කරන, මර්දනකාරී සහ ප්‍රජාපීඩක, ඒ නිසාම ප්‍රජාතන්ත්‍ර විරෝධී ආයතන බවට පරිහාණියට පත්වීමයි. එහි අනිවාර්ය ප්‍රතිඵලය වී තිබෙන්නේ පාර්ලිමේන්තුවට මෙන්ම නියෝජන ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයේ ක්‍රියාවලියත්, මහජන නියෝජිතයනුත් පිළිබඳ පුරවැසි විශ්වාසය බිඳ වැටීමයි. 2022 පුරවැසි අරගලය තුළදී ලංකාවේ නියෝජිත ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයේ මෙම බරපතළ තත්වය ඉතා ප්‍රබල ලෙස ප්‍රකාශයට පත්විය. ලංකාවේ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය යළි පිහිටුවීමේ මහජන ප්‍රයත්නයක ප්‍රධාන ඉලක්කයක් විය යුත්තේ, නියෝජන ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයේ මෙම අර්බුදය විසඳීම බවට පත්වී තිබෙන්නේ මෙම පසුබිම තුළය. ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයට ප්‍රජාවගේ විශ්වාසය සහ ශක්තිය නැවත ගොඩනැගීම එම විසඳුමේ අරමුණ විය යුතුය.

දේශපාලන නායකත්වය පිළිබඳ මහජනතාවගේ විශ්වාසය බිඳවැටීම:

ලංකාවේ නියෝජන ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයේ අර්බුදයේම ප්‍රධාන අංගයක් වී තිබෙන්නේ දේශපාලන පක්‍ෂ සහ දේශපාලන නායකත්වයන් පිළිබඳව මහජනතාව අතර ඇතිවී තිබෙන දැවැන්ත කළකිරීම, පිළිකුල සහ කෝපයයි. විශේෂයෙන්ම එජාපය, ශ්‍රීලනිපය සහ පොදු ජන පෙරමුණ යන සාම්ප්‍රදායික වශයෙන් ආධිපත්‍ය හිමි දේශපාලන පක්‍ෂ තුන සහ ඒවායේ නායකත්වය වෙතින් මහජනතාව ඉවත්වීම සමගම ඇතිවී තිබෙන ප්‍රවණතාවක් නම්, එම පක්‍ෂ නියෝජනය කළ අධිපති සමාජ පන්තීන් මෙන්ම දේශපාලන සංස්කෘතියටද පිටින් බිහිවෙන නව දේශපාලන පක්‍ෂ ක්‍රමයක් සහ දේශපාලන නායකත්වයක් පිළිබඳ මහජන අපේක්‍ෂාවයි. මෙය අප රටේ සිංහල, දෙමළ සහ මුස්ලිම් යන ප්‍රධාන වාර්ගික ප්‍රජා කණ්ඩායම් තුනෙහිම එකිනෙකට සමානව වර්ධනය වී තිබෙන දේශපාලන ප්‍රවණතාවකි. ‘අලුත් දේශපාලක කණ්ඩායමක්’ සහ ‘නව දේශපාලන සංස්කෘතියක්’ සඳහා දැනට ලංකාවේ ජනතාව වෙතින් ප්‍රකාශ වන දේශපාලන අභිලාෂය, දේශපාලන පක්‍ෂ ක්‍රමයේ ඇතිවූ අර්බුදය විසඳීම සඳහා අවශ්‍ය දේශපාලන අවකාශයද නිර්මාණය කිරීමට තුඩුදී ඇත.

ආණ්ඩුකරණ ක්‍රියාවලියෙන් මහජනතාව ඈත් කරනු ලැබීම: ලිබරල් පාර්ලිමේන්තු

නියෝජන ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයේ එක් උපන්ගෙයි දුර්වලකමක් වන්නේ, ආණ්ඩු කිරීමේ ක්‍රියාවලියට ඍජුව සහභාගි වීමට පුරවැසියන්ට අවකාශ නොලැබීමයි. පළාත් පාලන ආයතනද, නියෝජන ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී මූලධර්මය මත ක්‍රියාත්මක වන හෙයින් ඒ වෙතින්ද ග්‍රාමීය මට්ටමෙන් සිදුවන ආණ්ඩුකිරීමේ ක්‍රියාවලියෙන් පුරවැසියෝ බැහැර කරනු ලැබෙති. පුරවැසියන් බැහැර කිරීම නවතා, පුරවැසියන්ට ආණ්ඩු කිරීමේ ක්‍රියාදාමයට සහභාගි වීමේ අවස්ථාව ලබාදෙන ඍජු ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී විකල්ප සෙවීමේ යෝජනාව ලංකාවට පැමිණ තිබෙන්නේ මෙම පසුබිම තුළය.

..නිෂ්ක්‍රිය පුරවැසිභාවයේ ගැටලුව:

ලිබරල් පාර්ලිමේන්තු/නියෝජන ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයේ තවත් නිෂේධනීය අතුරු ප්‍රතිඵලයක් වී තිබෙන්නේ, ඡන්දය දීමට සීමාවූ දේශපාලන සහභාගිත්වයක් ඇති පුරවැසියන් බිහිකරනු ලැබීමයි. මෙය සමුහාණ්ඩුවාදීන්ගේ, සමාජවාදීන්ගේ සහ ප්‍රජාමූලවාදීන්ගේ (Communitarian) විවේචනයට භාජනය වී තිබෙන ලිබරල්වාදයේ දුර්වලකමකි. ලංකාවේ සමහර සිවිල් සමාජ ක්‍රියාකාරිකයන්ගෙන් මතුවන ‘ලංකාවේ සිටින්නේ ඡන්දදායකයන් මිස පුරවැසියෝ නොවෙති.’ යන විවේචනයද, නියෝජන ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයේ ඇති මෙම දුර්වලතාව, අප සමාජයේද කොතරම් මුල් බැසගෙන ඇත්තේද යන්න ප්‍රකාශ කරන්නකි. එයට විසඳුම තිබෙන්නේ නියෝජන ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය ප්‍රතික්‍ෂෙප කිරීමෙහි නොවේ. නියෝජන ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයේ එම අඩුව පිරිමැසීමට (අ) ඍජු ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී (ආ) සහභාගිත්ව ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී සහ (ඇ) ග්‍රාමීය ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී (Local Democratic) විකල්ප සොයා යාමයි. මේ සඳහා ප්‍රයත්න ලංකාවේ දැනටමත් ගෙන එනු ලැබ තිබේ. කළ යුතුව තිබනේනේ, එම විකල්ප ප්‍රජාතන්ත්‍රවාද සහ ප්‍රජාතන්ත්‍රීයකරණය පිළිබඳ ජාතික මට්ටමෙන් සිදුවන ප්‍රධාන සාකච්ඡා සහ කතිකා සමග සම්බන්ධ කිරීමයි. එය වනාහි ‘සක්‍රිය පුරවැසියන්’ නිර්මාණය කිරීම සඳහා අවශ්‍ය වන මතවාදී සංකල්පීය සහ ආයතනික ප්‍රතිසංස්කරණ පරිකල්පනය කිරීමට අවකාශය විවෘත කිරීමක්ද වනු ඇත.

ලංකාවේ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය ගැඹුරු කිරීමටත්, ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී කිරීමටත් අවශ්‍ය දේශපාලන අවකාශය ඇත්තටම විවෘත වී තිබේ. 2022 වසරේ පුරවැසි අරගලයේ ප්‍රධාන දේශපාලන පණිවුඩය වන්නේද එයයි. ජනාධිපති සහ පාර්ලිමේන්තු මැතිවරණ සූදානම පිළිබඳ පසුබිම තුළ එම අවකාශය අලුත් වී, පුළුල් වෙමින් පවතී. එහෙත් එම සාකච්ඡාව ඉදිරියට ගෙන යාමට අප රටේ සාම්ප්‍රදායික දේශපාලන පක්‍ෂවලටත්, දේශපාලන නායකත්වයන්ටවත් කිසිසේත්ම නොහැකිය. හේතුව, ඔවුන්ගේ දේශපාලන දැක්ම, අවබෝධය සහ වටිනාකම්, අප රටේ පිරිහුණු ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයේම රාමුව තුළ සකස් වී ඇති නිසාය. ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය ‘රැඩිකල් කිරීමේ’ ඉදිරි දර්ශනය මත දේශපාලන වශයෙන් සිතන පෙරටුගාමී සමාජවාදී පක්‍ෂය සහ මැතිවරණ දේශපාලන ව්‍යාපාරයේ ඉතා සක්‍රියව සිටින ජාතික ජන බලවේගයට හවුලේ හෝ වෙන වෙනම සිදුකළ හැකි දායකත්වයක් නම්, දැනට විවෘත වී ඇති එම අවකාශය සාධනීය ලෙස ප්‍රයෝජනයට ගැනීමයි.