■ ඉඳුවර බණ්ඩාර
බලපත ්‍රලත් මත්පැන් නිෂ්පාදනාගාර පිළිබඳ සුරාබදු දෙපාර්තමේන්තුවේ නියාමනයේ ඇති කාර්යක්ෂමතාව ඇගැයීම සම්බන්ධයෙන් විගණකාධිපතිවරයා 2020 වසරේදී විශේෂ විගණනයක් කර ඇත.
සුරාබදු දෙපාර්තමේන්තුවේ ස්ථාන මාරුවීම් ප්‍රතිපත්තිය ක්‍රියාත්මක කිරීමේදී නිෂ්පාදනාගාර 23ක් අතරින් රාජ්‍ය ආදායමට ඉතා අඩු දායකත්වයක් දක්වනු ලබන නිෂ්පාදනාගාර සමාගම් 6ක් ඉතා ප්‍රියමනාප ලෙස හඳුන්වා තිබීම, එම නිෂ්පාදනාගාරවල සේවයේ යෙදීමට නිලධාරීන් විශාල ප්‍රමාණයක් මනාපය දැක්වීම, එම නිෂ්පාදනාගාර සමාගම් සම්බන්ධව ගැටලු සහගත තත්වයන් වාර්තා වී තිබීම, ඒවායේ කාර්මික අපරාධ වාර්තා වී නොතිබීම හා එම ආයතන 6 නියාමනය කිරීමේ ප්‍රධාන බලධාරියා සුරාබදු දෙපාර්තමේන්තුව වීම මෙම විශේෂ විගණනය සඳහා හේතුවී ඇත.
නිෂ්පාදනාගාර සඳහා ලැබෙන ස්ප්‍රීතූ ලැබීම් ලේඛනයේ ඇතුළත් කළ යුතු බවත්, එම ලේඛනයට ඇතුළත් කිරීමෙන් පසු අදාළ ලේගරවලට (වැට්) නිකුත් කිරීම් සිදුකරන බවත්, එම තොරතුරු නිෂ්පාදන කාර්ය පිළිබඳ ලේඛනයට ඇතුළත් කළ යුතු බවත්, ලේගරයකින් තවත් ලේගරයකට මාරු කිරීම් පිළිබඳ තොරතුරු තවත් ලේඛනයකට ඇතුළත් කළ යුතු බවත්, ඉන්පසු එම තොරතුරු අවසන් ලේඛනයකට ඇතුළත් කළ යුතු බවත්, ඒ අනුව ස්කාගාර තුළ ස්ප්‍රීතූ නිෂ්පාදනය, ප්‍රවාහනය, නිෂ්පාදනාගාරයට ලැබීම, නිෂ්පාදනාගාරය තුළදී ස්ප්‍රීතූ ගබඩා කිරීම, නිෂ්පාදනයන් සඳහා ස්ප්‍රීතූ නිකුත් කිරීම හා මද්‍යසාර නිෂ්පාදනය සහ වෙළඳපළට නිකුත් කිරීම පිළිබඳ සියලුම ක්‍රියාවලිය සුරාබදු නිලධාරීන්ගේ පූර්ණ අධීක්ෂණය යටතේ සිදුකරනු ලබන බවත් එහි විස්තර කරයි. ඒ අනුව ඒ ඒ ලේඛනයට අදාළ දත්ත ගැළපීමද සුරාබදු නිලධාරීන් සිදුකළ යුතු වේ.
නිෂ්පාදනාගාර 6කට අදාළව සිදුකරන ලද විගණන පරික්ෂාවේදී එම ලේඛන අතර නොගැළපීමේ අවස්ථා රාශියක් නිරීක්ෂණය වූයෙන් එම කරුණු සම්බන්ධයෙන් සුරාබදු නිලධාරීන්ගේ අධීක්ෂණයක් සිදුවී නොමැති බව විගණනයේ නිරීක්ෂණයයි.
බොහොමයක් නිෂ්පාදනාගාරවල පොත්වල තොරතුරු මකා තිබීම, ටිපෙක්ස් කිරීම හා කපා දැමීම් වැනි දෑ සිදුකර තිබූ අවස්ථාද විගණනය නිරීක්ෂණය කර ඇත.
නිෂ්පාදනය සඳහා භාවිත කරන ලද ස්ප්‍රීතූ ප්‍රමාණය හා සාපේක්ෂව අරක්කු නිෂ්පාදනය වාර්තා නොවීම, ලේගරවලට මාරු කිරීමේදී මාරු කරන ලද ප්‍රමාණය හා මාරු කරන ලද ලේගරවලට ලැබීම් ප්‍රමාණය පිළිබඳව ප්‍රමාණාත්මක වෙනස්කම් පැවතීම, ස්ප්‍රීතූ ප්‍රවාහනය කිරීමේ අවසර පත්‍රවල සඳහන් ප්‍රමාණය හා ලේඛනගත ප්‍රමාණය අතර විෂමතාවන් පැවතීම යනාදි නොගැළපීම් නිරීක්ෂණය වූයෙන් සුරාබදු නිලධාරීන්ගේ නියාමනයක් සිදුවී ඇත්ද යන්න ගැටලු සහගත බව විගණනය සඳහන් කරයි.
ස්ප්‍රීතූ භාවිත කර පරිභෝජනය සඳහා නිෂ්පාදනය කරනු ලබන මත්පැන් වර්ග වෙළඳපළට යැවීමට ප්‍රථමයෙන් නිෂ්පාදකයන් විසින් විවිධ වර්ණකාරක යෙදීම සිදුකරන බවත් මෙම කටයුතු සුරාබදු නියෝග ප්‍රකාරව නිෂ්පාදකයා විසින් සිදුකරනවාද යන්න පිළිබඳව සොයා බැලීමේ වගකීම සුරාබදු නිලධාරීන් සතුවන බවත්, එක් එක් වර්ගයේ මත්පැන් නිෂ්පාදනයේදී අනුමත ප්‍රමිතීන් යටතේ සහ සැර ප්‍රමාණයන්ට අනුව නිෂ්පාදනය සිදුකරන බව හා ලේබලයේ සඳහන් තොරතුරු නිවැරදි බව සොයා බැලීම සුරාබදු නිලධාරීන්ගේ වගකීම බවත්, වෙන් වෙන් ලේගරවලින් ආසවනය සිදුකිරීමේදී නිදර්ශක ලබාගෙන ඒවා රජයේ රස පරීක්ෂක වෙත යවා විශ්ලේෂණ වාර්තා ලබාගෙන ඒවා නියමිත ප්‍රමිතියට අනුව තිබේද යන්න පරීක්ෂා කිරීම සිදුකෙරෙන බවත්, විගණනයට භාජනය කරන ලද ස්කාගාර/නිෂ්පාදනාගාර 8ක් සම්බන්ධයෙන් නියමිත වාර ගණනකදී වර්තා ලබාගැනීමට කටයුතු නොකිරීම, ලබාගත් සාම්පල් ප්‍රමාද වී රස පරීක්ෂක වෙත යොමු කිරීම, රස පරීක්ෂක වාර්තාවල සඳහන් සැර ප්‍රමාණය සහ ලේබලයේ සඳහන් සැර අතර වෙනස්කම් පැවතීම යනාදි කරුණු නිරීක්ෂණය වූයෙන් සුරාබදු නිලධාරීන්ගේ වගකීම ඉටුවී නැති බව නිරීක්ෂණය වී නැත.
තවද සුරාබදු නිවේදන හා නියෝග උල්ලංඝනය සිදුකර ඇති අවස්ථාද නිරීක්ෂණය වූයෙන් සුරාබදු නිලධාරීන්ගේ අධීක්ෂණයක් සිදුකර ඇති බවක් නිරීක්ෂණය නොවූ බවත් සුරාබදු අධිකාරීන් හා සහකාර සුරාබදු කොමසාරිස්වරුන් විසින්ද ප්‍රමාණවත් අධීක්ෂණයක් සිදුකර ඇති බවක්ද නිරීක්ෂණය නොවුණ බවත් එහි සඳහන් කරයි.
මත්පැන් නිෂ්පාදනාගාර සියල්ලක්ම සමාගම් පනත යටතේ ලියාපදිංචි වී ඇති ආයතන නිසා තෙවන පාර්ශ්වයෙන් තොරතුරු ලබා ගැනීමේදී අපහසුතාවන්ට ලක්වීම, විශේෂයෙන් සමාගම් විසින් නිෂ්පාදනාගාර තුළ ඇතිකර ඇති අභ්‍යන්තර පාලන ක්‍රමවේදයන් පිළිබඳව සහ ඒවායේ ගබඩා කිරීම්, අලෙවිය පිළිබඳ තොරතුරු ලබාගැනීමේ අපහසුතාව, ස්ප්‍රීතූ ආනයනය කිරීමට අදාළව රේගු තොරතුරු ලබා ගැනීමේ අපහසුතාව යන කරුණු විගණන විෂය පථය සීමාවීම කෙරෙහි බලපෑ බව වාර්තාව සඳහන් කරයි.
අනුමත කාර්ය මණ්ඩලය ඉක්මවා යන අයුරින් කාර්ය මණ්ඩලය යෙදවීම් සිදුකර ඇති අතර ඒවා වන්නේ ඇක්මී ලංකා නිෂ්පාදනාගාරය, රෝයල් කාස්ක් ස්කාගාරය, මෙන්ඩිස් මොරගොල්ල, ඒෂියා පැසිපික් බෲවරී හා නවයාලතැන්න ගුදම වේ.
ඊතයිල් මද්‍යසාර ආනයනයේදී ආනයන අවසර පත්‍රයේ සඳහන් ප්‍රමාණයට වැඩියෙන් ආනයනයන් සිදු කිරීම් හා නොගැළපීම් සමාගම් තුනක් විසින් සිදුකර ඇති අතර ඒවා අයිඩීඑල් සමාගම, ඩීසීඑස්එල් සමාගම හා පෙරිසිල් සමාගම ලෙස සඳහන් කර ඇත. එමෙන්ම ඩීසීඑස්එල් සමාගම ආනයනය කළ ස්ප්‍රීතූ ප්‍රමාණය හා ඒවාහි ගුදම් වෙත ප්‍රවාහනය කළ හා සත්‍ය වශයෙන් ගුදම් වෙත ලැබී ඇති ප්‍රමාණයන් අතර වෙනස්කම් නිරීක්ෂණය වී ඇත.
ගලගෙදර රෝයල් කාස්ක් ඩිස්ටීලරිස් පෞද්ගලික සමාගම විසින් නීති විරෝධි ලෙස මෝල්ට් ස්ප්‍රීතූ තොග ලීටර් 5000ක් ආනයනය කර ඇති බවත් ඒ සඳහා රුපියල් 500,000ක සමථ ගාස්තුවක් අයකර තිබූ බවත් එම ස්ප්‍රතූ තොගය වෙනත් ආයතනයකට කිසිදු පරීක්ෂණයකින් තොරව හුවමාරු කරගෙන ඇති බවත් නියාමන ක්‍රියාවලිය නිසි ආකාරයෙන් සිදුකර නැති බවත් සඳහන් කරයි.
නිෂ්පාදනාගාර විසින් මත්පැන් නිෂ්පාදනය සඳහා අවශ්‍ය බෝතල්, මූඩි, ලේබල් පිළිබඳව මිලදී ගැනීම හා භාවිත කළ ප්‍රමාණය කොපමණද යන්න අධීක්ෂණයක් ස්ථානභාර සුරාබදු නිලධාරීන් සිදුකර නොමැති බවත්. ඒ අනුව නිෂ්පාදනය කරනු ලබන මත්පැන් ප්‍රමාණය, බෙදාහරිනු ලබන මත්පැන් ප්‍රමාණය, අලෙවි කරනු ලබන මත්පැන් ප්‍රමාණය හා බදු අයකරනු ලබන මත්පැන් ප්‍රමාණය යනාදි පියවර එකිනෙකට ගැළපේද යන්න පිළිබඳ සොයා බැලීම සඳහා වූ සතුටුදායක අභ්‍යන්තර පාලන පද්ධතියක් ක්‍රියාත්මක නොවන බවත් නිරීක්ෂණය වී ඇත.
වෙල්ගම, තිත්තපත්තර පිහිටි රොක්ලන්ඩ් ඩිස්ටීලරීස් පුද් සමාගම නිෂ්පාදනය කරන ලද ත්‍රී ස්ටාර් බ්ලැක් ලේබල් අරක්කු තොගයක් අවක්ෂේප (බෝතලය යට මණ්ඩි) අංශු සහිත මත්පැන් බෝතල් ලෙස වර්තා වී තිබුණත් ඉන් ප්‍රමාණයක් වෙළඳපළට නිකුත් වී ඇතත් ඒවා එකතු කර ගැනීම සඳහා ක්‍රමවේදයක් ක්‍රියාත්මක වී නැති අතර පොදු මහජනයා පරිභෝජනය කර ඇත. ඒ අනුව සුරාබදු නිලධාරීන්ගේ අධික්ෂණය ඉතාම දුර්වල තත්වයක පැවතී ඇති බව විගණනයේ මතයයි.
එමෙන්ම ප්‍රවාහන අවසර පත්‍ර ලබාදීමේදී නිෂ්පාදනය පිළිබඳ අවධානය යොමු කර නැති බවද වැඩිදුරටත් නිරීක්ෂණය කර ඇත.■
