ඇතැම් විට මෙම අදහසට හේතු වන්නට ඇත්තේ පැල නැති හේනක් ගැන සිතා ගත නොහැකි වීම විය හැකි ය. අද නගරයේ සිටින බොහෝ දෙනා දන්නේ හොඳින් වගාකොට ඇති සහ පැලක් ද සහිත හේනකි. ඔවුන්ට අනුව එවන්නක පැලක් නැති වන්නට බැරිය. විවිධ දාර්ශනික කතා මැවෙන්නේ එවිට ය.
■ සීජේ අමරතුංග
ගමෙන් විත් නගරයේ චින්තනයට අභියෝග කළ අධිනීතිඥ රන්බණ්ඩා සෙනෙවිරත්න අභාවප්‍රාප්ත වී දෙසැම්බර් 5 දාට වසර විස්සකි. මට මෙය මතක් වූයේ තුෂාර සෙනෙවිරත්න තම පියා ගැන මතකය අවදි කරමින් මුහුණු පොතේ පළකර තිබු විශිෂ්ට රචනාව කියවීමෙනි.
යමක් කීමට මා ප්‍රමාද වී ඇති බව මට දැනුණි. එසේ වුව ද, රන්බණ්ඩා සෙනෙවිරත්න ගැන පසුගිය කාලයේ පළ වී තිබු ඇතැම් විචාර (මට අනුව නම් විකාර) කියවා ලේ කෝප වී සිටි මට දැනුණේ කිසිවක් නොලියා සිටිය නොහැකි බව යි. යමක් නොකර සිටිනවාට වඩා ප්‍රමාද වී හෝ කිරීම වැදගත් බව සිතමින් ලියන්නට ආරම්භ කළෙමි.
මා කලා විචාරකයෙකු යැයි මම කල්පනා නොකරමි. එසේ වුව ද, කලා විචාරකයන් ලෙස පෙනී සිටින ඇතැමුන් රන්බණ්ඩාගේ ගීත ගැන කර තිබු ඇතැම් විචාර දුටු විට මට හැඟුණේ ඒවා මගින් රන්බණ්ඩාගේ කෘතීන්ට විශාල අසාධාරණයක් සිදුවන බවයි . තුෂාර සෙනෙවිරත්නගේ පියා වන රන්බණ්ඩා මගේ මාමා වෙයි. ඔහු මගේ අම්මාගේ මල්ලී ය. මගේ ජීවිතයේ අමාරු අවධියේ මට වැඩි ම උදව් උපකාර කළ ඥාතියා ද ඔහු ය. එබැවින් ඔහුගේ කලා කෘතීන්ට අසාධාරණයක් සිදුවන විට එය ඉවසා සිටීම දුෂ්කර ය.
රන්බණ්ඩා අව්‍යාජ මිනිසෙකි. ඔහු බොහෝ දේ ගැන තම දැක්ම සකස් කර ගත්තේ ඔහුගේ ම ජීවිත අත්දැකීම් තුළිනි. ඔහු අපට දායාද කළ නිර්මාණවල ඇත්තේ එම අත්දැකීම් සමුදායයි. එමගින් ඔහු තම ජීවන දැක්ම අපට කියන්නේ සරල මිනිසෙකු වශයෙනි.
මෙම යථාර්ථය නොදැන රන්බණ්ඩාගේ නිර්මාණ විචාරයට ලක් කිරීමට උත්සාහ දරන ඇතැම් විචාරකයන් කරුණු පටලවාගෙන එම නිර්මාණවල සැබෑ වටිනාකම හෑල්ලු කරන අවස්ථා ගණනාවක් පසුගිය කාලයේ දකින්නට ලැබීම කනගාටුවට කරුණකි.
රන්බණ්ඩාගේ දවසක් පැල නැති හේනේ ගීතය ගැන එක් විචාරකයකු යූටියුබ්හි පළ කොට තිබු එබඳු විචාරයක් මෙසේ ය.
රන්බණ්ඩා තම ගීතයේ ඔහුගේ සංවේදී අත්දැකීමක් ප්‍රකාශ කරන්නේ මේ ආකාරයෙනි.
දවසක් පැල නැති හේනේ – අකාල මහ වැහි වැටුණා – තුරුලේ හංගාගෙන මා – ඔබ තෙමුණා අම්මේ
පායන තුරු හිටි පියවර – හිටියා ඔබ අම්මේ
පෙර කී විචාරකයා මෙය විග්‍රහ කළේ මෙලෙස ය.
‘පැල නැති හේන යනු පියා නොමැති පවුලකි අකාල මහා වැසි යනු එම පවුලට මුහුණ දෙන්නට වන දුෂ්කරතා නැතහොත් පීඩාවන් ය. තුරුලේ මා හංගාගෙන ඔබ තෙමුණා කියන්නේ එම දුෂ්කරතා දරුවාට දැනෙන්නට නො දී මව ඒවාට මුහුණ දුන් බවයි.’ ආදි වශයෙනි.
මෙය නම් අපූරු විග්‍රහයකි. එහි දාර්ශනිකබවක් පෙනෙන්නට ඇත.
එසේ වුව ද, එමගින් සිදු කොට තිබෙන්නේ රන්බණ්ඩා සෙනෙවිරත්න අපට කියන්නට හදන ඉතා ම සංවේදී ජීවිත අත්දැකීමක ජීවය මරා දැමීමක් බව මගේ අදහසයි.
පියා නොමැතිව තම දරුවා රැක බලා ගැනීමට එම අම්මාට හෙවත් මගේ ආච්චිට සිදුවුණේ නැත. රන්බණ්ඩාගේ මෙම ගීතය රස විඳීමට ද ජීවත්වීමට එම පියාට හෙවත් මගේ අත්තාට අවස්ථාව ලැබුණු බව මගේ මතකය යි.
එමෙන් ම, පියා නැති දරුවකුට අධ්‍යාපනයට අවශ්‍ය පහසුකම් සැපයීමට එකල පැවති වන්නියේ ගමක මවකට තනිව හැකි වනු ඇතැයි සිතීම එදා ගැමියන්ගේ දුක්ඛිත ජීවන තත්ත්වය නොදැන කරන උපකල්පනයක් පමණකි..
රන්බණ්ඩාගේ පියා ගමේ වෙල් විදානේ තනතුර දැරූ අතර වෙදමහතා ලෙස ද පිළිගැනීමක් ඔහුට තිබිණි. ඔහුගේ පවුල ගමේ ආරච්චිලගේ පවුලට පමණක් දෙවැනි වූ ප්‍රභූ පවුල යැයි කිවහොත් මගේ මතකයේ හැටියට නිවැරදි ය. කුඹුරු, ඉඩකඩම්, හරක් ආදි අනෙක් දේපළ මගින් ද පෙන්නුම් කළ පරිදි එය ගමේ දරිද්‍රතාවේ පතුලේ සිටි පවුලක් නොවේ.
එසේ වුව ද, එකල රන්බණ්ඩාගේ ඉගෙනීමට අවශ්‍ය සියලු පහසුකම් දෙන්නට එම පියාට පවා හැකියාව තිබුණේ නැතැයි කිවහොත් සත්‍ය තත්ත්වය එය යැයි සිතමි. එම නිසා ම රන්බණ්ඩාට නගරයේ තම කිරුල වෙත යාමට සිදුවුයේ දුෂ්කරතා රාශියකට මුහුණ දෙමිනි. යථාර්ථය එයයි.
එබඳු සමාජයක පියා නැති දරුවෙකුට සියලු පහසුකම් සැපයිමට තනි වූ මවකට හැකියාව තිබු බව සිතීම පවා විහිළුවකි.
ඇතැම් විට මෙම අදහසට හේතු වන්නට ඇත්තේ පැල නැති හේනක් ගැන සිතා ගත නොහැකි වීම විය හැකි ය. අද නගරයේ සිටින බොහෝ දෙනා දන්නේ හොඳින් වගාකොට ඇති සහ පැලක් ද සහිත හේනකි. ඔවුන්ට අනුව එවන්නක පැලක් නැති වන්නට බැරිය. විවිධ දාර්ශනික කතා මැවෙන්නේ එවිට ය.
පැල නැති හේන යන්න තේරුම් ගැනීමට එදා රජරට හේන් ගොවිතැන ගැන දැනුමක් තිබීම අවශ්‍ය වෙයි.
එකල ගොවියෝ වසර කිහිපයකට වරක් කැලේ කොටා නව හේනක් සකසා ගන්නේ පැරණි හේන අත්හැර දමමිනි. ඒ පොළවේ සාරය හෙවත් පොහොර වගාවට ඇදගෙන හමාර වූ විට එකම බිමේ නැවත වගා කිරීමෙන් වැඩි පලදාවක් ගත නොහැකි නිසා ය.
හේන් කොටන්නේ රජරටට වැසි නොලැබෙන කාලයේ ය. එනම් ජුලි මාසයේ පමණය. ටික දිනක් වේළුණු පසු හේන ගිනිතැබීම සිදු කරයි. එනම් කොටා තැන්පත් කළ වල් ගස් ගිනි තබා දැමීම යි. ඉන්පසු හේනේ ඉතිරි සුන් බුන් ඉවත් කොට, මුල් ගලවා වැටවල් සකස් කර වගාවට සකස් කිරීමේ කාලය එළඹෙයි. සැප්තැම්බර් මැද පමණ ගැමියන් ‘නියන් පාළුව’ ලෙස හඳුන්වන වැසි ලැබෙන තෙක් සිදුවන්නේ එලෙස හේන සැකසීමයි.
මෙම කාලයේ හේනේ පැලක් නැත. පැල නැති හේන කියන්නේ ඒකට ය. සුදුසු ගසක් උඩ නැතහොත් කණු මත පැලක් ඉදිකරන්නේ හේන වගා කොට එම වගාව සතුන්ගෙන් ආරක්ෂා කරගත යුතු කාලය එළඹෙද්දී ය. ඒ අතර ඇතැම් විට බිම කුඩා පැලක් ඉදිකර ගන්නේ හේනේ රැඳෙන කාලයේ අවශ්‍යතාව සඳහා ය. එය කලල්ගෙය ලෙස ද හඳුන්වනු ලැබී ය.
ඒ අනුව පැල නැති හේන යනු වගාවට සකසමින් පවතින හේනක් යන්න තේරුම් යා යුතුය. සාමාන්‍යයෙන් රජරටට වැසි නොලැබෙන මෙම කාලයේ වැස්සක් වැටුණොත් එය අකාල වැස්සකි.
‘දවසක් පැල නැති හේනේ අකාල මහ වැසි වැටුණා’ කියා රන්බණ්ඩා කියන්නේ එබඳු සත්‍ය සිද්ධිමය අවස්ථාවකි. එම අවස්ථාවේ තමා ගැන නොතකා තම දරුවාගේ ආරක්ෂාව සලසන්නට ඒ අම්මා හිටි පියවර සිටිමින් නොසැලී සියල්ල දරාගත් ආකාරය රන්බණ්ඩා කියන්නේ මවකගේ සෙනෙහස සිහිගන්වන සංවේදී සිදුවීමක් ලෙස යි.
එය එලෙස තේරුම් නොගෙන එයට වෙනත් දාර්ශනික තේරුම් දෙන්නට යෑමෙන් කරන්නේ එම සිදුවීමේ තිබු මානවවාදී ජීවගුණය හෑල්ලු කිරීමක් බව මගේ විශ්වාසය යි.
ගීතයේ පද මාලාවේ ඊළඟට කියවෙන්නේ බිරිඳකගේ සෙනෙහස යෝධ ඇලේ නැම්මේ ගිය බවකි. එය ද ඔහුගේ ජීවිත අත්දැකීමකි. කෙසේ වෙතත්, එහි දී, ගීත රචකයා ගැටුමක පාර්ශ්වකරුවකුය යන්න අමතක නොකර එම හැඟීම් තේරුම් ගත යුතු වීම වැදගත් වෙයි. කෙසේ වෙතත්, එය ඔහු යොදාගන්නේ මවකගේ සෙනෙහසේ අචල බව පෙන්වීම සඳහා පමණක් බව මම සිතමි.
මට කීමට අවශ්‍ය වුණේ එම ගීතය නිර්මාණය වී ඇත්තේ රන්බණ්ඩාගේ සත්‍ය ජීවිත අත්දැකීම් මත මිස පෙර කී විචාරකයා ගොඩ නගන්නට හදන දර්ශනවාදී උපකල්පන මත නොවන බවයි.
රන්බණ්ඩා දකින ගැමි ජීවන දර්ශනය හඳුනාගත හැකි තවත් වැදගත් ගීතයක් නම් ‘උලලේනෝ’ ගීතය යි. එයට ද, විචාරකයකු දෙන අසාධාරණ සහ වැරදි අර්ථ නිරූපණයක් මෑතක දී මට දැකගන්නට ලැබුණි. එය ද හමුවුණේ යූටියුබ් මාධ්‍යයෙනි. එය තවත් කොතැනක හෝ පළ වුණාදැයි නොදනිමි.
උලලේනෝ ගීතය රන්බණ්ඩා ලියුවේ 71 කැරැල්ල සම්බන්ධ නිර්මාණයක් වශයෙනි. පෙර කී විචාරකයා ප්‍රධාන වශයෙන් විස්තර කළේ 71 කැරැල්ල සහ එහි පසුබිම යි. ඔහු පොට පටලවා ගත්තේ ගීතය ගැන විචාරය කරන්නට යන විට දී ය.
‘පාළුව දෙවනත් කරලා නාඩන් උලලේනෝ’ ලෙස එම ගීයේ කියවෙන්නේ පැලක තනි වී සිටින තැනැත්තකු උලලේනාට කරන ආමන්ත්‍රණයකි. ‘කාටත් නපුරු දා තනිකම් ඇතිවෙනවා’, ‘හීත හිමේ හිරිකඩයි කැලේ අපට උරුමේ – නුඹට පිහාටුයි මට පැල්පතයි තියෙන්නේ’, ‘සංසාරේ හැටි තමයි වියෝග ඇතිවන්නේ’ ආදි වශයෙන් ගලා යන පද මාලාව අවසන් වන්නේ ‘නිවනට ගිය දා මේ සැම දුක් දුරු වන්නේ’ වශයෙනි.
විචාරකයා කීවේ මෙය කැරැල්ල අසාර්ථක වී සැඟවී සිටි කැරලිකරුවකු උලලේනා සමග තම පාළුව බෙදා ගැනීමක් වශයෙනි. ඒ සමග ම ඔහුට ප්‍රශ්නයක් ද මතුවෙයි. එනම් කැරලිකරුවාගේ චින්තනය ආගමික ඇදහිල්ලකින් අවසන් කරන්නට රන්බණ්ඩා පෙළඹෙන්නේ කුමක් නිසාද යන්න යි.
මෙයින් පෙනී යන්නේ එම විචාරකයා කරුණු පටලවාගෙන තිබෙන තරම යි.
අපට තේරෙන ආකාරයට නම් එහි ඇත්තේ ගැමියෙකුගේ චින්තනය යි. එය බෞද්ධ දර්ශනයෙන් හික්මවන ලද චින්තනයකි. ගැමි ජීවිතයේ දුක් කම්කටොලු ඔහු තේරුම් ගන්නේ තමන්ට උරුම වූවක් වශයෙනි. නැතහොත් තම කරුමය වශයෙනි. (ශීත හිමේ හිරිකඩයි කැලේ අපට උරුමේ) එයට මුහුණ දීමට තමන්ට තිබෙන දෙයින් ඔහු සෑහීමට පත්වෙයි. (නුඹට පිහාටුයි මට පැල්පතයි තිබෙන්නේ) එම ගැමියාට අනුව සියල්ල විසඳෙන්නේ නිවනට ගිය දාට ය.
මට අනුව නම් මෙහි කැරැල්ල නියෝජනය වන්නේ උලලේනාගෙනි. ගැමියන්ට අනුව උලලේනා හඬන්නේ විපතක් එන්නට ය. මෙහි දී ගැමියාට සිදුවන විපත අප්‍රේල් කැරැල්ල යි. තමන්ට කිසිදු අදාළත්වයක් නැති සිදුවීමක් මගින් තම දරුවන් මියයෑම සිරගත වීම ගැමියාට සිදු වූ විපතකි. මෙය එදා එම කැරැල්ල පිළිබඳව ගැමියන් තුළ තිබු සැබෑ මානසිකත්වය බව එම සිදුවීම ගැන දන්නා බොහෝ දෙනාට මතක ඇතැයි සිතමි. (මෙම ලියුම්කරු එදා එම කැරැල්ලට ආකර්ෂණය වී සිටියෙකි)
ගැමියා කියන්නේ ‘නාඬන් උලලේනෝ’ කියා ය. ‘උඹටත් එක්කයි මේ පැල් කවිය කියන්නේ’ කියා ද ඔහු කියයි. එක් තේරුමකින් එය දුක බෙදා ගැනීමකි. එමෙන් ම ‘උඹටත් එක්කයි කියන්නේ’ යන්න ගැමි වහරේ දී අවවාදයක් නැතහොත් තරවටුවක් ලෙස ද යොදාගනු ලබයි.
මෙම ගීතයේ රන්බණ්ඩා මතුකරන ගැමි චින්තනය ඔහු නගරයේ පිළිගත් වටිනාකම්වලට අභියෝග කරන්නට යොදාගත් බව ද කිව යුතු ය. රන්බණ්ඩා නගරයේ සිටි ගැමියා ලෙස බොහෝ දෙනා හැඳින්වුව ද, ඔහු නගරයේ වටිනාකම්වලට කළ සැබෑ අභියෝගය ඔවුන් දැනසිටියාදැයි නොදනිමි.
රන්බණ්ඩා නගරයේ තම මිතුරන්ට මෙසේ කීය. ‘මොකක්ද බන් උඹලගේ ජීවිතේ. ගෑනියි, දරුවෝ දෙන්නයි, පර්චස් අටේ ගෙයයි, කාර් එකයි, බල්ලයි,- ජීවිතය කියන්නේ ඕකට ද?’
රන්බණ්ඩා මේ අභියෝග කළේ මීට වසර හතළිහකට පනහකට පෙර කොළඹ නගරයේ වැසියකුගේ පිළිගත් වටිනාකම්වලට ය. මේ දේවල් නැතිනම් කොළඹ සමාජයේ පිළිගැනීමක් නැත.
එම පිළිගැනීම අඩු වැඩි වන්නට තවත් දේ එකතු විය. ගෙදර විශාලත්වය, මෝටර් රථයේ වර්ගය, දරුවන් අධ්‍යාපනය ලබන පාසල් මෙන් ම තමන් සතු බල්ලාගේ පැටිකිරිය හෙවත් වංශය ආදි මෙකී නොකී දේ එයට ඇතුළත් විය.
මේ කිසිවක් කිසිවකු අත්පත් කරගන්නවාට රන්බණ්ඩා විරුද්ධ වූයේ නැත. ඔහු විරුද්ධ වූයේ මිනිසුන් ඒවා සඳහා ජීවත් වෙනවාට ය. ඒවා ජීවිතයේ වටිනාකම් කර ගන්නවාට ය. තත්ත්වය මනින සාධක කර ගන්නවාට ය.
ඔහුට මුදල් අවශ්‍ය වූයේ ජීවත්වෙන්නට ය. සමාජ සත්වයකු සේ ජීවත්වෙන්නට ය. මුදල් ගොඩ ගසන්නට නොවේ.
දරුවන් වෙනුවෙන් සියල්ල හම්බ කර තබන්නට ඔහුට අවශ්‍ය නොවීය. අපි දරුවන්ට සියලු දේ කර දිය යුතු නම් ඔවුන්ට කරන්නට ඉතිරි වන්නේ මොනවාද? යන්න ඔහු මතු කළ ප්‍රශ්නය යි.
ඔහුට කිසි දිනෙක තමන්ගේ ම ගෙයක් තිබුණේ නැත. ඔහුගේ කලාකෘති තුළ පෙන්නුම් කළ ගැමි චින්තනයෙන් හික්මවන ලද ඔහු එය විශාල ප්‍රශ්නයක් කරගත්තේ ද නැත.
ඔහුගේ දරුවන්ට ජීවිත ගොඩනගා ගන්න යම් යම් උදව් කළා විනා විශාල දේපළක් උරුම කළ බවක් මම නොදනිමි. ඔහු තම දරුවන්ට දායාද කළේ ඕනෑම අභියෝගයකට මුහුණ දීමේ ආත්ම ශක්තියයි. ආක්‍රමණශීලී බවයි. එඩිතරකම යි. එමෙන් ම ඔහු මෙන් ම සමාජීය සත්වයන් ලෙස ජීවත්වීමේ ගුණය යි. එය ඉහළ ම වටිනාකමකින් යුතු දායාදයක් වී ඇති බව මගේ විශ්වාසය යි.
නගරයේ පිළිගත් සියලු භෞතික වටිනාකම්වලට වඩා මෙම වටිනාකම් උතුම් යැයි මම සිතමි.
තම ගීත රචනා තුළ පෙන්නුම් කළ ගැමියා මෙන් ම රන්බණ්ඩා ජීවිතයත් මරණයත් දුටුවේ ලෝක ධර්මතා වශයෙනි. එබැවින් ඔහු ජීවිතයට අසීමිත ලෙස පෙම් කළේ නැත. ඔහුට පීඩා කළ දියවැඩියා රෝගය පාලනයට දිනපතා කරවිල යුෂ බොන ලෙස උපදෙස් දුන් මිතුරකුගෙන් ඔහු විමසුවේ එයින් තමන්ට ඇතිවන ඵලය කුමක් ද යනුවෙනි. මිතුරා කීවේ ජීවිතය වසර දහයක් වත් වැඩි කරගත හැකි වන බව යි. රන්බණ්ඩා නැවත ඇසුවේ එම වැඩිවන වසර දහය තමාට කා බී හොඳින් ජීවත්විය හැකි ද යනුවෙනි. මිතුරා කීවේ දිගට ම කරවිල බීම කළ යුතු බවයි.
රන්බණ්ඩා ප්‍රශ්න කළේ ‘කරවිල බොන්න ජීවිතේ අවුරුදු දහයක් වැඩි කරගන්නා මෝඩයා කවුද?’ යනුවෙනි.
රන්බණ්ඩා කියන්නේ ජීවිතය බරක් කර නොගත් එබඳු සරල මිනිසෙකි.
ඔහු තම ගමේ දුටු ගැමිකම සිය කලාකෘති තුළ ප්‍රතිනිර්මාණය කළා පමණක් නොව එම ගැමි වටිනාකම් අනුව ජීවත්වෙමින් නගරයට අභියෝග කළේ ධනය ගොඩ ගැසීමට ජීවත්වීමේ නිරර්ථක බව පෙන්වා දෙමිනි.
එබඳු සරල මිනිසුන් වැඩි වැඩියෙන් බිහිවන්නේ නම් ලෝකය මීට වඩා සුන්දර තැනක් වනවා නියත ය.■
