■ අමන්දිකා කුරේ

රටේ පවතින විවිධ අර්බුදවලට විසඳුම් ඉල්ලා මහා ජන ගංගාවක් මේ වන විට පාරට බැස ඔවුන්ගේ ඉල්ලීම් වෙනුවෙන් හඬ නගන්න පටන් අරන් තිබෙනවා. තැනින් තැන මතුවුණ විරෝධයන් එකතුවෙලා ගාලුමුවදොරට එකතු වුණු විශාල ජනතාවක් දින දොලකහකටත් වඩා වැඩි කාලයක් තිස්සේ තමන්ගේ ඉල්ලීම් දිනාගන්න අරගලයක නිරත වෙලා ඉන්නවා. ගාලුමුවදොර පිටියේ විශාල ඉඩක විසිරිලා තිබෙන මේ අරගලය පටන් ගන්නේ ජනාධිපති ලේකම් කාර්යාලය ඉදිරිපිටින්. එතැනින් පටන් අරන් විහිදිලා යන මේ අරගල භූමිය උද්ඝෝෂණ ස්ථානය, ගාලුමුවදොර පිටිය ඇතුළු ඒ ආශ්‍රිත අස්සක් මුල්ලක් නැතිව පැතිරිලා ඉවරයි. ගාලුමුවදොර අරගලය කියන්නේ ලංකා දේශපාලන ඉතිහාසයේ සුවිශේෂ සන්ධිස්ථානයක්. ලංකාව සිය දේශපාලන ඉතිහාසය පුරාම විවිධ අරගලවලට බිමක් වී ඇති නමුත්, මෙවැනි අරගල බිමක් නම් ඒ ඉතිහාසයේ හමුවන්නේ නැහැ.

අප්‍රේල් 9 වැනිදා, සෙනසුරාදා දවසක, අරගලය පටන් ගත්තේ සමාජ මාධ්‍ය ජාලා ඔස්සේ ගාලුමුවරොදට ඇදී ආ මහජනතාවකගේ දායකත්වයෙන්. හුරුපුරුදු මුහුණු ඇති කිහිප දෙනකු හැරනේනට එදා ගාලුමුවදොර බිම පුරා විසිර පැතිර සිටියේ එකිනෙකා පෞද්ගලිකව නොහඳුනන දස දහස් ගණනක ජනගංගාවක්. සිංහල, දෙමළ, මුස්ලිම්, මැලේ ආදි රටේ හැම අනන්‍යතාවක්ම නියෝජනය කරන මහා ජනතාවකගෙන් හැදුණු එකම මිනිස් රෑනක්. වෛවර්ණ දේදුන්නක්. එහෙත්, ඒ සියලු දෙනා අතර පොදු එකඟත්වයක් තිබුණා. නිහඬ සම්මුතියක් තිබුණා. ඒ තමයි, ලංකාවේ පුරවැසියකු හැටියට තමන් අත්විඳින අසාධාරණයන්ට එරෙහිව හඬනැගීම. එය කිසිවකුගේ පෙළඹවීමෙන් ආ හැඟීමක් නොවෙයි. තමන්ගේ ඇස් ඉදිරියේ සිදුවන අසාධාරණයට, අත්තනෝමතික අනීතික හා අකාර්යක්‍ෂම පාලනයට, මහජන දේපල මංකොල්ලකෑමට එරෙහිව හැම දෙනාගේම ඇතුළාන්තයෙන් ආ පෙළඹවීමක්. එවැනි මිනිසුන් ගැහැනුන් දස දහස් ගණනක් එකතු වූ විට නැගුණේ එකම හඬක්. ‘ගෝටා ගෝ හෝම්.’
තමන්ගේ එහා පැත්තේ සිට උගුර ලේ රහ වෙනතුරු කෑගසන අනෙකා ගැන පෞද්ගලිකව තොරතුරු දන්නේ නැති වුණත්, පොදු අරමුණ තුළ මේ දසදහස් ගණන් අය අතරේ මහා සම්මුතියක්, මහා සහෝදරත්වයක් ක්‍රමයෙන් ගොඩනැගුණා. එකිනෙකාට ආදරය කිරීමේ, සහයෝගය දීමේ, පහසුකම් සැපයීමේ මිනිස් දාමයන් හැදෙන්නට වුණා.

දින ගණනක් තිස්සේ අරගල භූමියේ ඉන්න සටන් සගයන්ට අවශ්‍ය ආහාර පාන බෙහෙත් ආදිය සපයා දෙන්නත් බොහෝ අය ඉදිරිපත් වී තිබුණා. විවිධ සංවිධාන, දේශපාලන කණ්ඩායම්, සිවිල් සංවිධාන විදිහට වගේ ම තනි තනි පුද්ගලයන් වශයෙනුත් ආ දහස් ගණනක් මේ අරගලයට එකතුවෙලා ඉන්නවා.

අරගලය දිගින් දිගටම ඇදී යනවාත් සමගම අරගලකරුවන්ට අවශ්‍ය යටිතල පහසුකම් සපයා ගැනීම සම්බන්ධයෙනුත් ගැටලුකාරී තත්වයක් ඇතිවුණා. කූඩාරම් ඇති පිරිස් ඒවා රැගෙන විත් ගාලුමුවදොර පිටියේ අටවා ගත්තා. තාවකාලික වැසිකිළි පද්ධතියකුත් ඒ සමග පිරිසක් විසින් ඉදිකර තිබුණා. මුල සිට ම සර්වෝදය ව්‍යාපාරය විසින් ගිලන් රථයක් අරගල භූමියේ තබා තිබුණේ හදිසියකදී සටන්කරුවන් අවශ්‍ය නම් වහාම රෝහල් වෙත රැගෙන යාමට අවශ්‍ය පහසුකම් ලබාදෙමින්.

මේ විදිහට සංවිධානය වුණු අරගල භූමිය ‘ගෝටාගෝගම’ කියලා නම් වුණා.

ඒත් එක්කම විවිධ සංස්කෘතිකමය තලයේ වැඩසටහන් ගණනාවකුත් ගෝටාගෝගමේ ආරම්භ කරන්න විවිධ පාර්ශ්ව මැදිහත් වී තුබුණා. ඒ අතරින් මුල් තැනක් ගත් ස්ථානයක් තමයි ගෝටාගෝගමේ පුස්තකාලය. පරිත්‍යාගශීලීන්ගේ හයියෙන් සවිමත් වුණු මේ පුස්තකාලයේ මුලින් තිබුණේ පොත් කිහිපයක් වුණත් දැන් සැලකිය යුතු පොත් ප්‍රමාණයක් තිබෙන බව දැකගත හැකියි. ලංකාවේ ප්‍රකට ලේඛක ලේඛිකාවන්, විද්වතුන් තමන් ලියූ, තමන් කියවූ පොත්පත්වල පිටපත් වරින් වර පැමිණ පුස්තකාලයට පරිත්‍යාග ලෙස බාරදුන්නා. මවුපියන් සමග අරගලයට පැමිණෙන කුඩා දරුවන්ට කියවිය හැකි ළමා පොත් වගේ ම චිත්‍ර ඇඳීමටත් පහසුකම් එතැන සලසා තිබෙනවා. අරගලයට පැමිණෙන බොහෝ පිරිස් අවුවකින් වැස්සකින් විරාමයක් අරගෙන පොතක් කියවන්න මෙතැනට එන්නත් අමතක කරන්නේ නෑ.

මේ අපූරු පුස්තකාලය ගැන කිහිපදෙනෙක්ම අදහස් දක්වලා තිබෙනවා. එරංග දිසානායක ගෝටාගෝගම පුස්තකාලය ගැන කියන්නේ මේ වගේ අදහසක්.

“ගෝටාගෝගම පුස්තකාලය කියන්නෙ අරගල බිමේ ලස්සනම තැන්වලින් එකක්. ලොකු පහසුකම් නම් නෑ තමයි. හැබැයි දෝංකාර දීලා ඇහෙන සටන් පාඨ අස්සෙත් එතන තියනවා පුදුමාකාර විදියෙ නිදහසක්. අමුතු විදියෙ ආත්ම තෘප්තියක්. ඒ පොත්වල තියෙන්නේත් අමුතු විදියෙ සුවඳක්. ගිරිය කැඩෙනකන් සටන් පාඨ කියලා කියලා ගොඩාක් දෙනෙක් වෙහෙස නිවාගන්න එන්නෙ පුස්තකාලෙට. අරගල බිම තුළ රැය පහන් කරන ගොඩාක් අය පැයක් දෙකක් හරි පුස්තකාලය ඇතුළේ රැඳෙනවා. කවදා හරි මෙතනට එකතුවෙන පොත් ලංකාවෙ ඓතිහාසික පුස්තකාලයක මුල්ම පොත් ටික වේවි. ගෝටාගෝගම අරගල බිමට ඔබ එනවා නම් ඔබ දැනට කියවලා ඉවර පොතක් හරි ඔබ ලියපු පොතක් හරි අරගෙනම එන්න සටන් සගයින්ට කියවන්න, ඒක ගොඩක් වටිනවා.”

මේ වගේ අරගල භූමියක රටේ නීතිය ගැන දැනුවත් කරන එකත් වැදගත් දෙයක් කියලා මේ අරගල කරන පාර්ශ්ව තේරුම් අරන් ඉන්නවා. ඒ නිසා ම ඔවුන් රටේ මූලික නීතිය වන ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාව පිළිබඳව දැනුවත් කරන කුටියකුත් අරගල භූමියේ පවත්වාගෙන යනවා. මේ කුටිය පවත්වාගෙන යන්න කටයුතු කරන පිරිස අතරින් එක් අයෙකු වන රෙබේකා ඩේවිඩ් අප සමග ඔවුන්ගේ අත්දැකීම සහ ඔවුන්ගේ අරමුණ ගැන මේ ආකාරයෙන් පැහැදිලි කළා.
”සංවිධානයක් විදිහට නොවුණත් අපි යාළුවෝ කිහිපදෙනෙකුට හිතුණා මෙතන මෙහෙම වැඩක් පටන් ගත්තොත් හොඳයි කියලා. මෙතැනට එන මිනිස්සුත් දැන් ව්‍යවස්ථාව අනුව මේ වෙලාවේ ගන්න පුළුවන් ක්‍රියාමාර්ග මොනවාද කියලා ප්‍රශ්න කරනවා. මිනිස්සු අහනවා, ව්‍යවස්ථාවට අනුව ජනාධිපතිවරයාව ඉවත් කරන්න පුළුවන් ද? ආණ්ඩුව ගෙදර යවන්න පුළුවන් ද? වගේ ප්‍රශ්න. මේ ස්ථානයේ ගොඩක් ඒ සම්බන්ධයෙන් උනන්දු මිනිසුන් වැඩි වශයෙන් ගැවසෙන නිසා අපි තීරණය කළා මෙතන පොඩි ටෙන්ට් එකක් සවි කරගෙන මේ වැඩේ පටන් ගන්න. මේ වෙනකොට ඇතිවෙලා තිබෙන ප්‍රශ්න ටිකක් තෝරාගෙන ඒ ගැන විශේෂඥ මතය තියෙන අය එක්ක සාකච්ඡාවක් පවත්වලා අසා සිටින අයට දැනුම දෙන වැඩක් විදිහට තමයි අපි මේ වැඩේ සංවිධානය කරලා තියෙන්නේ. මේ ආණ්ඩුව එළවලා වෙනත් ආණ්ඩුවක් පත් වුණත් මිනිස්සු දැනුවත් වෙලා ඉන්න අවශ්‍යයි කොහොමද රාජ්‍ය නායකයන් වගකීම්සහගත විය යුත්තේ, ඒ වගේ ම අසාර්ථක නායකත්වයන්ට අභියෝග කිරීමට. ඒක තමයි අපේ අරමුණ. අපි දින තුනක් පමණ කරන්න තමයි මේ වැඩේ පටන් ගත්තේ. නමුත් වැඩේ කරගෙන යන අතරමග ජනතාවගෙන් ලැබුණු ප්‍රතිචාරත් එක්ක අපි මේ වැඩේ සංවිධානය කරලා තිබුණු කාලය දීර්ඝ කරන්න කටයුතු කළා. සමහර අය අපට යෝජනා කළා මේ මේ මාතෘකාවලින් සාකච්ඡා පවත්වන්න කියලා. සාමාන්‍යයෙන් අපි කලින් දැකපු අරගලවල ඉදිරිපෙළ හිටියේ විශ්වවිද්‍යාල සිසුන් හෝ සිවිල් සමාජ ක්‍රියාකාරීන්. ඒ කාලයේ සමාජයෙන් ආව විරෝධතාවක් තමයි මේ අයට වෙන වැඩ නෑ හැමදේටම විරෝධතා කරනවා කියන එක. මේ වෙලාවේ තිබෙන විශේෂත්වය තමයි මිනිස්සු තේරුම් අරන් ඉන්නවා අරගලය කරන්නේ නැතිනම් අපට අවශ්‍ය වෙනස්කම් සිදුකර ගන්න බෑ කියන එක. ඒ නිසා මේක හොඳ අවස්ථාවක් මිනිස්සුන්ගේ දේශපාලන බුද්ධිය වර්ධනය කරන්න. ඒ වගේ ම අපි මේ ස්ථානයේ විවිධ කරුණු ඇතුළත් පුවරු ප්‍රදර්ශනය කරලා තියෙනවා. ව්‍යවස්ථාව සම්බන්ධයෙන් සාමාන්‍යයෙන් ඇති ප්‍රශ්නවලට පිළිතුරු තමයි අපි ඒ විදිහට ප්‍රදර්ශනය කරලා තිබෙන්නේ. ඒ වගේ ම අපි ව්‍යවස්ථාවක් සඳහා අවශ්‍ය අලුත් යෝජනා, මැතිවරණ ක්‍රමයට අලුත් යෝජනා එකතුකිරීමේ වැඩකුත් මේ ස්ථානයේම ආරම්භ කරලා තිබෙනවා. ජනතාව ඒ සඳහාත් ප්‍රතිචාර දක්වනවා. අපි ජනතාවගේ යෝජනා ඉදිරියේ දී එළිදක්වන්නත් බලාපොරොත්තු වෙනවා.”

ගෝටාගෝගමේ ආරම්භ වුණු තවත් විශේෂ ස්ථානයක් වන්නේ එළිමහන් රංග පීඨය.

බණ්ඩාරනායක ප්‍රතිමාව ආසන්නයේ නිර්මාණය වුණු මේ වේදිකාව කලාවෙන් දේශපාලනය කළ හැකි බලපෑම ඉතා හොඳින් පෙන්වන වේදිකාවන් වනවාට සැකයක් නෑ. අරගලයේ කලා මාධ්‍යයන් ප්‍රබල විය යුතු බව සෑම කෙනෙක් ම පිළිගන්න කාරණාවක්. සාමාන්‍ය එදිනෙදා ජීවිතයේ දී මේ ගෙවෙන ක්‍රමයත් එක්ක නාට්‍යයක් නරඹන්න වෙලාවක් නෑ. සින්දුවන් අහන්න වේලාවක් නෑ. ඒ මගහැරුණු කොටස ඉතා හොඳින් කරන්න මේ එළිමහන් රංග පීඨයට හැකිවෙලා තිබෙනවා. දැනටමත් මේ ස්ථානයේ අසංක සායක්කාර වැනි නාට්‍යකරුවන්ගේ නාට්‍ය ගණනාවක් ම ප්‍රදර්ශනය කළා. ඉදිරියටත් නාට්‍ය හා සෞන්දර්යාත්මක දේවල් පෙන්වන්න ඔවුන් සූදානමින් ඉන්නවා. මේ ස්ථානයේ තමන්ගේ නිර්මාණයක් පෙන්වන්න කවුරුන් හෝ බලාපොරොත්තු වෙනවා නම් ඒ ස්ථානයට ඇවිත් වේලාව වෙන් කරගන්න කියලයි සංවිධායකයන් කියන්නේ.

මුල ඉඳන් ම ගෝටාගෝගමේ ආරම්භ වුණ ‘කඩය’ත් මේ අතරින් විශේෂ ස්ථානයක්.

පරිත්‍යාගශීලීන්ට තමන්ගේ පරිත්‍යාග නිශ්චිත තැනකට භාර දෙන්න තැනක් නොතිබීම මුල සිටම මේ ස්ථානයේ තිබුණු ප්‍රශ්නයක්. ආහාර වුණත් හරිහැටි බෙදා දීම සම්බන්ධයෙන් ගැටලු ඇති වී තිබුණා. එයට විසඳුමක් විදිහට තමයි ස්වේච්ඡාවෙන් අරගලකරුවන් කණ්ඩායම් විසින් මේ කඩය පවත්වාගෙන යන්නේ. මෙතනට ඕනෑම කෙනෙක්ට තමන්ගේ පරිත්‍යාග භාර දෙන්න පුළුවන්. අවශ්‍ය කෙනෙක්ට ඇවිත් එතනින් අවශ්‍ය දේවල් නොමිලේ ම ලබා ගන්නත් පුළුවන්.
ගෝටාගෝගමේ වෛද්‍ය මධ්‍යස්ථානයත් ක්‍රියාත්මක වෙන්නේ එහෙම. පරිත්‍යාගශීලීන්ගේ උපකාරත් එක්කම ස්වේච්ඡා සෞඛ්‍ය සේවකයන් දිවා රෑ නොබලා මෙතන රැඳී ඉන්නේ තමන්ගේ මිනිස්සුන්ට ඇතිවන අනතුරු, රෝගවලින් ඒ අයව මුදවගන්න.

මේ ස්ථාන හැර දේශපාලන හා සමාජීය කාරණා පිළිබඳව ඉතා පුළුල් ලෙස සාකච්ඡා වන ‘මහජන සරසවිය’ නමින් අවකාශයකුත් පසුගිය දවසක ආරම්භ වුණා. ඒ සඳහා මැදිහත්වුණු සාමාජිකයන්ගෙන් කෙනෙකු වන සමල් විමුක්ති හේමචන්ද්‍ර අප සමග අදහස් බෙදාගත්තා.
”ගෝටාගෝගම පුස්තකාලය ආරම්භ කළාට පස්සේ එතනට විශාල පිරිසක් එකතු වන බව අපි නිරීක්ෂණය කළා. ඒ අනුව අපේ මිතුරන් කණ්ඩායමට හිතුණා මේ ස්ථානයේ සංස්කෘතික අවකාශයක් නිර්මාණය කරන්න පුළුවන් නම් හොඳයි කියලා. ඒ අනුව තමයි අපි මහජන විශ්වවිද්‍යාලය ආරම්භ කළේ. මේ ස්ථානයේ විසිරුණු අදහස් සහිත විශාල ප්‍රමාණයක් ඉන්නවා. කුඩා කණ්ඩායම් විශාල ප්‍රමාණයක් මෙතන හුදෙකලාව විරෝධය දක්වනවා. ඒ නිසා අපේ ප්‍රධාන අරමුණක් වුණේ ඒ විසිරුණු අදහස් සාකච්ඡා තලයක් හරහා එක තැනකට ගේන එක. අපි හිතුවා ඒ අදහස් එක තැනකට් ගොනු කරන එක අරගලයට හොඳ බලපෑමක් ඇති කරාවි කියලා.

අනෙක් පසින් රාජ්‍ය විශ්වවිද්‍යාල පද්ධතිය කියන්නේ ධුරාවලියක් සහිත ආයතන. ඒ වගේ ම අසමානතාවන් තිබෙන තැන්. රාජ්‍ය විශ්වවිද්‍යාල පසුගිය කාලයේ බුද්ධිමය සාකච්ඡා අධෛර්ය කරනවා වගේ දෙයක් තිබුණා. අපට අවශ්‍ය වුණේ ඒ තත්වයට විකල්පයක් අත්හදා බලන්න. ඒකත් අපේ එක් අරමුණක්. අපි මෙතන උත්සාහ කරන්නේ ධුරාවලි නැතිව සාමාන්‍ය ජනතාව එක්ක එකම තලයක ඉඳගෙන ප්‍රශ්න ගැන කතා කරන්න. රාජ්‍ය විශ්වවිද්‍යාලවල සාමාන්‍ය මිනිස්සු නෑ. උපාධිවලට අමුතු වටිනාකමක් නැතිව මොන තලයක වුණත් අදහස්වලට වටිනාකමක් දෙන්න අපට අවශ්‍ය වුණා. අපිට අවශ්‍ය වුණේ මිනිස්සු ඇවිලා කෑගහලා විරෝධතාවය දක්වලා යන අතරේම ඔවුන්ගේ ඔළුවට මේ තිබෙන තත්වය ගැන අදහසක් එකතු කරන්න. අපි මාතෘකා තෝරාගනිද්දී ඒ කාරණා ගැන විශේෂයෙන් සලකා බලනවා. අරගලයට මේ සාකච්ඡාවෙන් තිබෙන වාසිය මොකක්ද කියලා අපි සැලකිලිමත් වෙනවා. අපි මේ සඳහා සම්බන්ධ කරගන්නේත් සමාජ ප්‍රාග්ධනයක් සහිත අයව. සමාන අදහස් තිබෙන අයව ගෙන්වා ගැනීමට අපි උත්සහ කරනවා. ඒ සම්පත්දායකයා ඇවිත් විනාඩි 15ක පමණ කෙටි අදහස් දැක්වීමක් කළාට පස්සේ ඒ අවකාශය සම්පූර්ණයෙන් ම මහජනතාවට විවෘත වෙනවා ඔවුන්ගේ අදහස් කියන්න. අපේ සමාරම්භක උළෙලට මහාචාර්ය ජයදේව උයන්ගොඩ, ආචාර්ය ප්‍රභා මනුරත්න ඇතුළු විවිධ පරම්පරා නියෝජනය කරන සහ උතුර සහ දකුණ යන පැති දෙකම නියෝජනය කරන අය සම්බන්ධ වුණා. අපි කරපු හැම සාකච්ඡාවම සාර්ථක වුණා. ජනතාවගෙන් ඉහළ ප්‍රතිචාර තිබුණා. අපි මේ අවකාශය හදන්නේම අනාගත ශ්‍රී ලංකාව පරිකල්පනය කිරීමේ අවකාශයක් විදිහටයි”

දිනෙන් දින ම ගාලුමුවදොර අරගල භූමියේ විවිධ සංස්කෘතික අවකාශයක් ආරම්භ වෙමින් තිබෙනවා. නීති සහාය ලබා දෙන ස්ථානයක්, විවෘත චිත්‍රපටි ප්‍රදර්ශන ස්ථානයකුත් මේ ස්ථානයේ දැන් ආරම්භ වෙලා තිබෙනවා. කාලයක් තිස්සේ හිරවෙලා තිබුණු නවමු අංස්කෘතික අවකාශයක් ගාලුමුවදොර අවකාශයේ දැන් ආරම්භ වෙලා කියලා නිරීක්ෂණය කරන්න පුළුවන්. නිකන් ම ඇවිත් විරෝධය දක්වලා කෑ ගහලා යනවාට වඩා ඔවුන්ව සවිඤාණික කරන ක්‍රමවේදයකුත් මේ තුළින් ම ගොඩ නැගිලා තිබෙන එක ඉතාම ඓතිහාසික කාරණාවක් විදිහට දකින්න පුළුවන්.■

■ අනුසර වීරසිංහ

පසුගිය සතිය පුරාවට ලාංකීය සංස්කෘතික පොළොව තුළ මුල් ඇදගත් දැවැන්තම, පාදඩකරණයට ලක් වූ වර්ගවාදී දේශපාලන ව්‍යාපෘතිය වන රාජපක්ෂවරුන්ගේ සීමිත පාලන තන්ත්‍රයත් (oligarchy), එය විසින් යෝජනා කරන පාලන පද්ධතියටත් එරෙහි සාමූහික සිවිල් පුරවැසියන්ගේ අරගලවල විවිධ ස්වරූප අපි අත්දකිමින් සිටියෙමු. ජනාධිපතිවරයාට ගෙදර යන ලෙස බල කර සිටින ෆෙස්බුක් හෑෂ්ටෑගයකින් ඇරඹුණු මෙම මිලේනියම් සහ Z පරම්පරාවේ තාක්ෂණික අරගලය, තව තවත් රටේ සාමාන්‍ය සිවිල් පුරවැසියන් අතර පැතිරෙමින් ගෝල්ෆෙස් පිටිය අරක්ගෙන එහි කඳවුරු බැඳගැනීම සහ ආණ්ඩුතන්ත්‍රයේ මූලික පරිවර්තන සිදු කරන මෙන් විවෘතව ඉල්ලා සිටින දැවැන්ත මහජන අවකාශයක් දක්වා පුළුල් වන්නට විය. ඊට එක් වූ විවිධ වාර්ගික, සංස්කෘතික, ලිංගික සහ දේශපාලනික අනන්‍යතාවන් සහිත පුරවැසියෝ සිය අතිමූලික සමාජ-ආර්ථික අයිතිවාසිකම් වෙනුවෙන් උද්ඝෝෂණ කරන්නට වූහ. මැදමූලන ගම්මානයෙන් පැමිණි රාජපක්ෂලා ඉදි කළ පෝට් සිටිය ඉදිරිපිට නූතන මධ්‍යම පන්තියේ තරුණ තරුණියෝ ‘ගෝඨාගෝගම‘ නම් ගමක් ඉදි කරන්නට වූහ. ඒ තුළම රාජපක්ෂලා මැදමූලනෙන් ගෙන ආ අවිඥානික බිය වූ යන්තර මන්තර සහ බලි තොවිල්ද නටන්නට වූහ. රාජපක්ෂවරුන්ගේ අම්මා සිහි වීම පිණිස පුස්තකාලයක් ඉදි කරන්නට වූහ. යුක්තිය උදෙසා ගී ගයන්නට වූහ. ක්‍රම විරෝධය සිතුවමට නගන්නට වූහ. නාට්‍ය පෙන්වන්නටද වූහ. මෙලෙස ගොඩනැගුණු සිවිල් පුරවැසියන්ගේ සංස්කෘතික අවකාශයට එල්ල වූ එක් චෝදනාවක් වූයේ මෙය සංවිධානාත්මක මධ්‍යගතබවකින් ගිලිහුණු අරාජික අරගලයක් යන්නයි. අනෙක නම්, මෙය විනෝදකාමය මුසු වූ කානිවල් එකක් හැඩය ගත් අරගලයක් බවයි. ඉතින්, මේ මොහොත වන තෙක්ම සිය මූලික අවශ්‍යතාවන් වෙනුවෙන් අරගල කරන මිනිසුන් වෙනුවෙන්, තවත් එක් දේශපාලන ව්‍යාපෘතියක් වන සාහිත්‍යයකට මිසක වෙනත් සාහිත්‍ය මාදිලියකට කළ හැකි යමක් ඉතිරිව ඇතැයි මම විශ්වාස නොකරමි. එහෙත්, මෙම සමාජ අරගලය තුළ ලාංකීය පොදු ජනයා ලබාගත් අතිරික්තමය විනෝදය, ‘කානිවල්කරණය’ (Carnivalization) නම් සාහිත්‍ය සේම සමාජයටද අදාල වූ සංකල්පය හරහා යළි කියවාගත හැකිය.

‘කානිවල්කරණය’ නැමැති සංකල්පය හඳුන්වාදෙනු ලබන්නේ රුසියානු සාහිත්‍ය න්‍යායවේදියෙකු හා වාග්වේදියෙකු වන මික්හයිල් බාක්තින් (Mikhail Bakhtin) අතිනි. ඔහු මෙය මුලින් ඉදිරිපත් කරනු ලබන්නේ ‘දොස්තෙයෙව්ස්කිගේ කවිකාරීත්වයේ ගැටලු’ (Problems in Dostoevsky’s poetics) නම් කෘතියේ වන අතර පසුව එය මධ්‍යතන හා පුනරුද යුගයන්හි යුරෝපයේ සංස්කෘතික හැඩතල ගවේෂණය කළ ඔහුගේම ‘රැබලෙයිස් සහ ඔහුගේ ලෝකය’ (Rabelais and His World) නම් කෘතිය හරහා තවදුරටත් විග්‍රහ කරයි. මධ්‍යතන යුරෝපයේ කානිවල් නැමැති උත්සවය මුලින් ඇරඹෙන්නේම රෝමානු කතෝලිකයන් පාස්කු දිනයට පෙර සිදු කරන දැවැන්ත ප්‍රීතිමත් භෝජන සංග්‍රහයක ආකෘතියකිනි. මෙය කෙමෙන් වර්ධනය වෙමින්, ජන ජීවිතයේ ප්‍රමෝදය ගොඩනගන සංස්කෘතික උත්සවයන්, රංගනයන්, මධුපානෝත්සවයන්ගෙන් පිරුණු චාරිත්‍රයක් බවට පත් වන්නට විය. රාත්‍රියේ ඇරඹෙන කානිවල් චාරිත්‍රය වූ කලි, දිවා කාලයේදී මිනිස් සමාජයේ අත්දක්නට ලැබෙන පන්ති-කුල ධුරාවලීන් සහ බල තන්ත්‍රයන්ගෙන් බෙදුණු මිනිසුන් සියලු දෙනා එකට එක්ව සිනහව (laughter) බෙදාහදාගන්නා තැනක් විය. සැබැවින්ම, බාක්තින්ගේ ‘කානිවල්කරණය’ නම් සංකල්පයේ මූලික අදහස වන්නේම එලෙස කිසිදු සම්මත වාර්ගික, පන්ති අනන්‍යතාවකට සීමා නොවූ පොදු ජන මනසේ පවත්නා හාස්‍යය සහ වියවුල (Humour and chaos) හරහා තාර්කික අධිපතිවාදී නීති රීති සහ පීඩාකාරී පාලනයන් ඇතුළතින් පුපුරුවා හැරීමයි. උදාහරණයක් ලෙස, පැරැණි යුරෝපයේ රජවරුන්ට එක් මොහොතකට විකටයන් ලෙස සැරසෙන්නට වරම් ලැබෙන්නේද, විකටයන් රජවරුන් බවට මොහොතකට පත් වන්නේද කානිවල් එකක් තුළ පමණක්ම බව බාක්තින් පවසයි. මෙලෙස යුරෝපීය පැරණි සමාජ ධුරාවලියේ ඉහළම ස්තරයේ මිනිසාද, පහළම ස්තරයේ මිනිසාද තමන් දිවාකාලයේ ලෝකයට රඟ දක්වන භූමිකාවන්ගෙන් මිදී, ඒවා එකිනෙකා සමග හුවමාරු කරගැනීමෙන් ඇති වන වියවුල සහ ඒ තුළින්ම පැනනගින හාස්‍යය ඉතා දියුණු දේශපාලනික අර්ථයකින් එකී අධිපති බල ව්‍යුහය කණපිට ගසන්නට සමත් වෙයි.

මොහොතකට කල්පනා කර බැලුවහොත්, ජනාධිපති ලේකම් කාර්යාලය ඉදිරිපිට ඉදි වූ ගෝඨාගෝගමේද සිදු වන්නේ මෙම වියවුල සහ හාස්‍යය පදනම් කරගත් බල පෙරළියයි. එතෙක් මෙතෙක් ලාංකීය ඉතිහාසයේ ප්‍රජාතන්ත්‍ර විරෝධී අන්දමින් සිවිල් පුරවැසියන් අතුරුදහන් කරන්නටත්, මරා දමන්නටත් තමාට මිලිටරි ඒකාධිකාරී බලයක් ඇතැයි සිතූ රාජ්‍යයක් සහ එහි ජනපතිවරයාට ඇසෙන්නට උස් හඬින් සියලු පුරවැසියෝ ඔහුව උන්මන්තයෙකු ලෙස හඳුන්වමින් ගෙදර යන්නට බල කරති. එම පුරවැසියන්ගේ එකතුව තුළ පවා තව දුරටත් රාජපක්ෂමය දෘෂ්ටිවාදී පද්ධතිය විසින් පැළ කරන ලද වර්ගවාදී, ආගම්වාදී බෙදීම්වලින් ඉවත් වූ නව ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී මහජනතාවක් මුණගැසෙමින් තිබේ. එහෙත්, ඔවුන්ගෙන් බහුතරයක් සිය අයිතිවාසිකම් ඉල්ලමින් කොළඹ පුරා පෙළපාලි ගොස් අවසානයේ කවුරුන් හෝ දේශපාලන නායකයෙකුගේ කතාවක් අසා නැවත කරබාගෙන නිවෙස් බලා යන සාම්ප්‍රදායික පාක්ෂිකයින් නොවන බව පැහැදිලිය. ඒ වෙනුවට ඔවුන් ගෝල්ෆෙස් පිටියට පැමිණ ඇත්තේ එය අත්පත් කරගෙන සිය විරෝධය නිමවන තුරු මෙම කානිවල් එකේ ජීවත් වීමටයි. එය එක් අතෙකින් මට ආර්ථික අසමානතාවට එරෙහිව ඇමෙරිකානු ධනවාදයේ රූපකය ලෙස එතෙක් හැඳින්වුණු ‘වෝල් ස්ටී්‍රට්’ පෙදෙස අත්පත් කරගත් (Occupy Wall-Street) ජනතා ව්‍යාපාරය සිහි ගන්වයි. අනෙක් අතින්, ප්‍රංශ ශිෂ්‍ය අරගලයේ යම් දියුණු සංස්කෘතික ලක්ෂණ පවා සිහි ගන්වයි.

මේ නිසාම, එතෙක් මෙතෙක් ලාංකීය වාමාංශික අරගල බිමක අසන්නට ලැබෙන තාර්කික, ඇපලෝවියානු අනුහස දරන දේශපාලනික සටන් පාඨ වන ‘පීඩිත කම්කරුවනි සටන් කරවු!’ වැනි අදහස් වෙනුවාට ‘කපුටු කාක්! කාක්! කාක්!- බැසිල් විසිල්’ වැනි හාස්‍යමය, විකාරරූපී ලෙස පෙනෙන සටන් පාඨයන් කරළියට පැමිණෙන්නට හැකිව තිබේ. එහෙත්, කපුටෙකු මරා තටුවක් ගසක එල්ලූ පසු අනෙකුත් කපුටන් කිසිවෙකු ඒ මායිමට නොඑනු ඇතැයි පැවසූ ආණ්ඩුවේ පාදඩයන්ගේ දෘෂ්ටිවාදය උඩුයටිකුරු කරන්නට එම හාස්‍යයට ශක්‍යතාවක් තිබිය හැකිය. එසේම, පොදු සාධාරණත්වය ගැන හැමදාම එසවුණු තාර්කික සටන් පාඨ වෙනුවට ජන සමාජයේ එදිනෙදා කතාබහේදී ගැනෙන කුණුහරුප, පුද්ගල මූලික කාරණා, විහිලු සහිත බෝඩ් මේ කානිවල් එක තුළ එසවෙමින් තිබේ. උදාහරණයක් ලෙස, සමාජ මාධ්‍ය තුළ පැය විසි හතරේම ආණ්ඩුවේ රෙදි සේදූ සබරගමු විශ්වවිද්‍යාලයේ ආචාර්යවරයෙකුගේ නමින් ගෝඨාගෝගම වැසිකිළි පද්ධතිය නම් වී තිබුණි. සමහරක් අය මෙහි දේශපාලනික නිරවද්‍යතාව සහ සදාචාරය ගැන ප්‍රශ්න කර තිබෙනු දුටුවෙමි. එනමුත්, බාක්තින්ගේ කානිවල්කරණයට අනුව, පොදු ජන සමාජයෙන් පැනනගින මෙවන් සියලු විකරරූපී උත්කේන්ද්‍රීය හැසිරීමක්ම (Eccentric behaviour) මේ අරාජිකවාදී කානිවලයේම තවත් වැදගත් අංගයකි. බාක්තින් ඒ හරහා බලාපොරොත්තු වන්නේ මෙලෙස සියලු සමාජ ස්තරයන්ට අයත් මිනිසුන්ගේ අදහස්වලින් සාමූහික සංවාදයක් ගොඩනැගෙන, සමාජීය බහුශාබ්දික (polyphonic) ගුණයයි. එලෙස සාමූහික නිර්මාණශීලී මතවාද ගොන්නක්, ඒවායේ සදාචාරය හෝ දේශපාලනික නිරවද්‍යතාව පසෙකලා එක්වර මතු වූ විට එම විකේන්ද්‍රීය වූ අදහස් ගොන්න මර්දනය කරන්නට ගත යුතු පියවර තනි පාදඩ ආණ්ඩුවකට කිසිදා පරිකල්පනය කළ නොහැකිය. සිය විරෝධතාව ඩිජිටල් ප්‍රොජෙක්ටරයක් හරහා ජනපති ලේකම් කාර්යාලයට වැදෙන්නට සැරසූ විට, රාජ්‍ය සේවකයන් ලවා ඒ ඉදිරිපිට බෝඩ් එකක් අල්ලමින්, මෙම රූපමය විරෝධතාව මර්දනය කරන්නට තරම් පහත්, හාස්‍යජනක තැනෙකට ජනපතිවරයා වැටීමම මා පෙර සඳහන් කළ වියවුල්සහගත කානිවල්කරණයේ සාධනීය ලක්ෂණයකි. එසේම, එවැනි දියුණු විරෝධතාවන් පළ කරන, දෘශ්‍යමය ඩිජිටල් ලෝකයක වැඩුණු අලුත් මේටි්‍රක්ස් පරපුරේ තරුණයන්ගෙන් අරගල කරන හැටි, එතෙක් තාර්කික සටන්පාඨ අසන්නට සිය කන් පමණක් පුරුදු කර සිටි වාමාංශිකයන් උගත යුතු වේ.

අනෙක් අතට මෙම අපූරු දේශපාලනික කානිවලය, වසර ගණනක් එදිනෙදා ජීවන බරින් මිරිකී සිටි පොදු ජනයාගේ පීඩනය පිට කරන සාමූහික භාව විමෝචනයක් (communal catharsis) බවට පත් විය. එක් අතෙකින් එය සාමූහික හිස්ටීරියාවකි (mass hysteria). ඒ තුළ ඕනෑම මිනිසෙකුට, කොටින්ම මෙම පාලන තන්ත්‍රය වෙනුවෙන් නිර්ලජ්ජිතව කඩේ ගිය කලාකරුවන්ට පවා පැමිණ සිය පව් කමා කරගත්තා වැනි යමක් සිතාගත හැකි වේදිකාවක් වූයේ එබැවින් විය හැකිය. එය හරියටම, බාක්තින් මෙම කානිවල්කරණයේ සංකල්පය පැහැදිලි කරන්නට ගන්නා එක් සාහිත්‍යමය උදාහරණයක් වන ෆ්යොදෝර් දොස්තෙයෙව්ස්කිගේ ‘බොබොක්’ (Bobok) නම් කෙටිකතාවේ සොහොනක් තුළ තනි වන ඉවාන් ඉවානොවිච් නම් කතානායකයාට මියගිය මිනිසුන්ගේ ආත්ම පාපොච්චාරණය කරනු ඇසෙන සිදුවීමට සමානය. දැන් සිය ජීවිතය පාලනය කරන දෙවියන් මියගොස් ඇති බවත්, තමන්ට තව දුරටත් පරම සදාකාලික ආත්මයක් නොමැති බවත් දැනගන්නා මෙම මළවුන්ගේ ආත්ම, තමන් ජීවත්ව සිටියදී හෙළි කළ නොහැකි වූ ලජ්ජාශීලී සත්‍යයන් සියල්ල මියගියාට පසු පාපොච්චාරණය කරති. මෙතෙක් ජනතාව තමන් විසින්ම ගෙන ආ ආණ්ඩුවෙන් පීඩාවට පත් වද්දී ඇස් වසා සිට, සිය පව් කමාකරගන්නට ගෝල් ෆෙස් පිටියට පැමිණි කලාකරුවන් හා එම මළවුන් අතර වැඩි වෙනසක් නැත.

කෙසේ වුවද, මෙය ලියන මොහොත වන විට මෙම අරගලයේ හැඩතලය හුදු කානිවල්කරණයකින් මිදී රාජ්‍යයේ හිංසනය නිරායුධ පුරවැසියෙකුගේ ජීවිතය අහිමි කරන මට්ටමේ කලබලකාරී අවධියකට ගමන් කරමින් තිබේ. එහෙත්, මෙම දේශපාලනික මොහොත තුළ රාජ්‍ය මර්දනයට සැමවිටම අවැසිව තිබූ හිංසනයට වඩා අරාජික කානිවල්කරණයකට දියුණු සමාජ පරිවර්තනයක් සිදු කළ හැකි බව විශ්වාස කරමි. එය විකේන්ද්‍රීය අරාජිකත්වයකැයි යමෙකු චෝදනා කරන්නේ නම්, ඔහුට උපුටා දැක්වීමට ඇත්තේ එඩ්වර්ඩ් ඇබේ (Edward Abbey) නම් ඇමෙරිකානු ලේඛකයාගේ ප්‍රකට ප්‍රකාශයක් වන ‘අරාජිකවාදය යනු ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය බරපතළම ලෙස ගත් මොහොතයි’ (anarchism is democracy taken seriously) යන්නයි.

අරගලයකට නිශ්චිත හැඩයක් නොමැත. එය සිදු වන මොහොත හා ස්ථානය අනුව හැඩගැසෙන අනන්‍ය ආකෘතියකි. එහෙත්, එය ලේ පිපාසිත රාජ්‍යයට අවැසි හිංසනයෙන් ඈත් කර තැබීම පුරවැසියන්ගේ යුතුකමකි. මන්ද යත්, ගෝඨාගෝගමින් ඇරඹුණු මේ කානිවලයේ දේශපාලනික ප්‍රහසනය (farce), මෙම පාලකයන් ඉල්ලා අස්වන්නට පෙර, තවත් තැනෙකින් ශෝකාන්තයක් (tragedy) වී නිම නොවිය යුතු බැවිනි.■

■ අතුල දිසානායක

Winter on Fire – Ukraine’s Fight for the Freedom (2018) වාර්තා වැඩසටහන ආරම්භයේදීම තිරයේ දර්ශනය වන්නේ අඳුරු රූපරාමුය. එහි පසුබිමින් මිනිසුන්ගේ කෑගසන හඬ සහ වෙඩි තැබන හඬ ඇසේ. එම අඳුරු දර්ශනය මත හුවමාරු වන දෙබසකි.

පළමුවැන්නා: “මොනවා හරි කරන්න.. විප්ලවය වෙනුවෙන් මොනවා හරි කරන්න.” (Do something. Do something for the revolution)

දෙවැන්නා: “මම රූගත කරනවා.” (I am filming)

සමාජ-දේශපාලන සංසිද්ධි වර්තමානය සහ අනාගතය වෙනුවෙන් ප්‍රක්ෂේපණය කිරීම සඳහා පටිගත කිරීම ද විප්ලවීය කාර්යභාරයකි. එය අතිශය වැදගත් වේ. මන්ද ඒ මතින් අනාගතය පාඩම් ඉගෙන ගන්නා බැවිනි. එමෙන්ම එය ලෝකයේ තවත් කෙළවරක පුරවැසියන්ට උත්ප්‍රේරකයක් වන්නේය. එමෙන්ම පුරවැසි අරගල පිළිබඳ ඓතිහාසික සාක්ෂියක් වන්නේය. ඉතිහාසය වාර්තා කර තැබීම වාර්තා චිත්‍රපට නිර්මාණකරුවාගේ කාර්යභාරයයි.

නූතන ජන අරගල වාර්තා චිත්‍රපට වැනි මාධ්‍යයන්ට විෂය වීම සුලබ ලක්ෂණයකි. ඩිජිටල් මාධ්‍යයේ ආරම්භයත් සමග කුඩා ප්‍රමාණයේ කැමරා මෙන්ම කැමරාව සහිත ස්මාර්ට් ජංගම දූරකථන මහජනයා අත සුලබව ගැවසීමත් නිසා විවිධ රටවල සමාජ දේශපාලන සංසිද්ධි රූගත කිරීම පුළුල් ලෙස නිරන්තරයෙන් සිදුවේ. ඒවා ඓතිහාසික ශ්‍රව්‍ය- දෘශ්‍ය සාක්ෂි බවට පත්වේ. එය එක්තරා අන්දමක ජනමාධ්‍ය කාර්යයක් වන්නේය. මේ නිසා මේ වාර්තා කිරීම පුරවැසි ජනමාධ්‍ය (Citizen Journalism) ලෙස හැඳින්වේ. මෙම ජනමාධ්‍ය භාවිතය සහයෝගිතා ජනමාධ්‍ය (Collaborative Media), සහභාගිත්ව ජනමාධ්‍ය (Participatory Journalism), ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී ජනමාධ්‍ය (Democratic Journalism), ගරිල්ලා ජනමාධ්‍ය (Guerrilla Journalism) සහ වීදි ජනමාධ්‍ය (Street Journalism) යන නම්වලින්ද හැඳින්වේ. 2010 අරාබි වසන්තයත් සමග මැද පෙරදිග සහ උතුරු අප්‍රිකාව පුරා විහිදී ගිය ජන අරගල පුළුල් ලෙස ඒ ඒ රටවල මහජනයා අතරටත්, ලෝකය පුරා රටවල ජනයා අතරටත් ගියේ මේ පුරවැසි ජනමාධ්‍ය නිසාය. මේ පුරවැසියන් සිදුකළ පුරවැසි ජනමාධ්‍ය කාර්යයන් නිසා, එනම් ඔවුන් රූගත කළ වීඩියෝ දර්ශන පුළුල් ලෙස උපයෝගී කරගෙන පසු කලෙක විවිධ වාර්තා චිත්‍රපට බිහිවිය.

Evgeny Afineevsky යුක්රේනයේ 2014 දී සිදුවූ මහජන නැගිටීම අළලා නිර්මාණය කළ Winter on Fire – Ukraine’s Fight for the Freedom (2018) වාර්තා චිත්‍රපටය ද එක්තරා අන්දමකින් පුරවැසි ජනමාධ්‍ය කාර්යයක් ලෙස හැඳින්විය හැකිය. එහි පුරවැසියන් රූගත කළ දර්ශනද ඇති නිසාය. ඉතා අවදානම්සහගත ලෙස අරගල භූමියේ සැරිසරමින් තමන්ගේ කැමරා ශිල්පීන් දෙදෙනාගේ දර්ශන මෙන්ම පුරවැසියන් ඩිජිටල් කැමරා, ජංගම දූරකථන, ගෝප්‍රෝ කැමරා සහ ඩ්‍රෝන කැමරා ආදිය යොදාගනිමින් රූගත කළ දර්ශන මේ වාර්තා චිත්‍රපටය සඳහා යොදාගෙන ඇත. අධ්‍යක්ෂවරයාගේ ඉල්ලීම මත අරගල භූමියට පැමිණි පුරවැසි සහ වෘත්තීය කැමරාකරුවන් 28 දෙනෙකු මෙම අරගලය රූගත කළ බව පැවසේ.
මානව ශිෂ්ටාචාරය තුළ මිනිස් නිදහස ලබාගැනීම යනු අරගල මතින් දිනූවක් මිස බන්දේසියක තබා පිළිගන්වන ලද්දක් නොවේ. නිදහස ලබාගැනීම උදෙසා ස්වයංසිද්ධ අරගල මෙන්ම නායකත්වයක් සහිතව සැලසුමක් ඇතිව කරන අරගලද තිබිය හැකිය. ඒ සියල්ල තීරණය වන්නේ ඒ මොහොතේ භූමිය මත තිබෙන දේශපාලන සන්දර්භයට අනුවය.

1989 දී බර්ලින් තාප්පය බිඳවැටී සෝවියට් සමාජවාදය බිඳවැටීම ආරම්භ වෙද්දී රුසියාව සමග එක්ව සිටි පරිවාර රටවල් සමාජවාදය වෙනුවට ධනවාදය තෝරාගනිමින් ස්වාධීන වන්නට පටන් ගත්තේය. එතැන් සිට එම පරිවාර රටවල් 1993දී පිහිටුවනු ලැබූ යුරෝපා සංගමයේ සමාජිකත්වය ලබා ගැනීමට උනන්දු විය. යුක්රේනය 1991 වර්ෂයේ දී සෝවියට් සංගමයෙන් වෙන්වී ස්වාධීන රටක් වන බව නිවේදනය කළේය. ආර්ථික සමෘද්ධියෙන් සහ දේශපාලන ස්ථාවරභාවයෙන් යුක්ත යුරෝපා රටවල් සමග එකතු වීමෙන් පමණක් තම රටවලට ආර්ථික සංවර්ධනය සහ දේශපාලන නිදහස සාක්ෂාත් කරගත හැකි බව පැරැණි සෝවියට් සංගමයට ඈඳී තිබුණු රටවල් විශ්වාස කළේය. නමුත් ඒ ස්වාධීන කැමැත්තට යම් ප්‍රමාණයකින් බලපෑම් එල්ල වන්නට පටන් ගන්නේ 1999දී ව්ලැද්මීර් පුටින් රුසියාවේ පළමු නියෝජ්‍ය අග්‍රාමාත්‍යවරයා ලෙස බලයට පත් වීමත් සමගය. කේජීබී ඔත්තුකරුවකු වන ව්ලැද්මීර් පුටින් බිඳ වැටුණු සෝවියට් අධිරාජ්‍යය නැවත ගොඩනැගීමේ අභිලාෂයෙන් පසු වන්නෙකි.

රුසියානු හිතවාදී වික්ටර් යනුකොවිච් යුක්රේන ජනාධිපති වශයෙන් 2004දී ඡන්දයෙන් තේරී පත්විය. එහෙත් ඡන්දය දූෂිත එකක් විය. එහි ප්‍රතිඵලයක් වශයෙන් මහජනයා සාමකාමී විරෝධතාවලට වීදි බටහ. එය හැඳින්වූයේ ඔරේන්ජ් රෙවොලුෂන් නමිනි. අරගලය ප්‍රතිඵලදායක විය. මැතිවරණ ප්‍රතිඵල අවලංගු කෙරිණි. නැවත 2010 වසරේ දී යනුකොවිච් බලයට පැමිණෙන අතර එවර මැතිවරණය සාධාරණ එකක් විය. එමෙන්ම ඔහු බලයට පැමිණුණේ යුරෝපා සංගමයේ සාමාජිකත්වය ගන්නා බවට ජනතාවට පොරොන්දු වෙමිනි. එහෙත් ඔහු රහසිගතව රුසියාව සමග ගනුදෙනු කළේය. තීරණාත්මක මොහොත එළඹෙන්නේ 2013 වසරේදීය. ඔහු යුරෝපා සංගමයට එකතුවන්නට ගිවිසුම් අත්සන් කිරීමට සූදානම් බව පෙනුණත් රුසියාව පැත්තට හැරුණි. ඒ රුසියානු ජනාධිපති ව්ලැද්මීර් පුටින්ගේ බලපෑම නිසාය. යුරෝපා සංගමය සමග නිදහස් වෙළඳ ගිවිසුම අත්සන් නොකරන බව ප්‍රකාශ විය. ඉන් පසු මහජන අරගලය ඇරඹෙන්නේය.

ඒ යුරෝපයේ ශීත කාලයයි. අරගලයට එක් රැස්වන ලෙස ඉල්ලා, 32 ජනමාධ්‍යවේදියකු වූ හැවිරිදි මුස්ටාෆා නායියෙම් (Mustafa Nayyem) 2013 නොවැම්බර් 20 මුහුණු පොතේ පෝස්ටුවක් පළකරයි. එහි මෙසේ සඳහන් විය. ‘අපි උදේ 10.30 ට නිදහස් ස්මාරකය අසලදී හමුවෙමු. උණුසුම් ඇඳුම් ඇඳගන්න. කුඩ, තේ, කෝපි, හොඳ ආකල්ප සහ හොඳ මිතුරන් රැගෙන එන්න. මෙය නැවත පොස්ට් කිරීම අගයමි’ (Let’s meet at 10.30 pm by the independence monument. Dress warm, bring umbrellas, tea, coffee, a good attitude, and friends.Re-post highly appreciatedæ) එතැන් සිට දස දහස් ගණනින් යුක්රේන ජනයා යුක්රේනයේ කිව් අගනුවර නිදහස් චතුරස්‍රයට එක්වන්නට වූහ.
ගුවන් විදුලි නාලිකා සහ රූපවාහිනී නාලිකා කිහිපයක සහයෝගය විරෝධතාකරුවන්ට ලැබිණි. එය ක්‍රමයෙන් මහජන බලකොටුවක් වන්නට විය. ක්‍රමයෙන් සිවිල් සංවිධාන අරගලයට එකතු වන්නට විය. පැමිණෙමින් සිටින විරෝධතාකරුවන් අතර දහස් ගණන් තරුණ පිරිස් වූහ. ඔවුන් පවසන්නේ තරුණ පරපුරේ අභිලාෂයන්ට එරෙහිව රජය කටයුතු කරන නිසා තමන්ගේ අනාගතය වෙනුවෙන් තමන් මෙතැනට පැමිණි බවය. තමන්ගේ පරම අභිලාෂය යුක්රේනය යුරෝපයේ කොටසක් වනු දැකීම බව තරුණ තරුණියෝ විස්තර කරති. උද්ඝෝෂකයින්ගේ එකම ඉල්ලීම වන්නේ යුරෝපය සමග එක්වීමට ගිවිසුම් අත්සන් කරන ලෙස යනුකොවිච්ට බල කිරීමයි. තවත් අයෙකු සඳහන් කරන්නේ මේ සටන යුරෝපය සමග එකතු වීමක් සඳහා කෙරෙන අරගලයක් පමණක් නොව නිදහස සඳහා කෙරෙන අරගලයක් ද වන බවයි. අරගලයට එකතු වන ගායකයෙක් “යුරෝපයේ මනුෂ්‍ය නිදහස සහ මනුෂ්‍ය ගෞරවය” කියා දෙයක් ඇතැයි පවසයි. එමෙන්ම එය තමන්ගෙන් පැහැර ගැනීමට කිසිවකුට හැකි නොවන බව ඔහු පවසයි. සියලුම වයස් කාණ්ඩවල ජනයාද, විවිධ සමාජ තලවල සහ වෘත්තීය තලවල ජනයාද ක්‍රමයෙන් උද්ඝෝෂණයට එකතු වෙති. සංගීතයෙන් සහ නර්තනයෙන් විරෝධතාව විවිධ හැඩතල ගනී. වැස්ස සහ සීතල නොතකා මහජනයා සාමකාමී ලෙස උද්ඝෝෂණයේ නියැලෙන්නට වූහ. “අවසානය දක්වා එකට” යන්න ඔවුන්ගේ සටන් පාඨ අතර විය.

උද්ඝෝෂණය ආරම්භ වී දින 10කට පසු විරෝධතාකරුවන්ට පහරදීමට යුක්රේන පොලීසිය එහි සිටින තරුණ තරුණියන් වටකරයි. ඔව්හු ජාතික ගීය ගායනා කරමින් සිටිති. පොලීසිය යකඩ පොලුවලින් පහරදීම ආරම්භ කළේය. එය ඉතාමත් දරුණු පහර දීමක් විය. පහරදීමෙන් බේරීමට මිනිස්සු නුදුරින් තිබූ පල්ලියකට රිංගා ගනිති. පල්ලියේ එළිමහනේ ඉඩ ඇති කොටසේ මිනිස්සු අරගලකරුවන්ට ස්වේච්ඡාවෙන් ආහාර සපයන්නට වූහ. තුවාල ලැබුවන්ට ප්‍රතිකාර කිරීමට වෛද්‍ය මධ්‍යස්ථාන පිහිටුවනු ලැබිණි. සන්නිවේදන මධ්‍යස්ථාන පිහිටුවනු ලැබිණි.
පසුදා නැවත දහස් ගණනින් චතුරස්‍රයට එක්වන්නට වූහ. එය මිලියනයක් පමණ වන බව ඇතැම් තැනක සඳහන් වෙයි. නැවත පොලීසිය සහ විරෝධතාකරුවන් ගැටෙන අතර පොලීසිය අත්බෝම්බ සහ කඳුළුගෑස් විරෝධතාකරුවන්ට එරෙහිව භාවිත කරයි. විරෝධතාකරුවෝ කිව් නගරයේ රජයේ පරිපාලන ගොඩනැගිල්ලද අත්පත් කරගනිති. ඒ ඇතුළත කාන්තාවක පියානෝව වාදනය කරමින් සිටින අතර තරුණ තරුණියෝ රංගනයේ යෙදෙති. ක්‍රමයෙන් නගරයට හිම පතිත වන්නට පටන් ගනී. විරෝධතාකරුවන් රැස්ව සිටින පොලිස් නිලධාරීන්ගෙන් ඉල්ලා සිටින්නේ වරදකරුවකු වූ ජනාධිපතිවරයාගේ උපදෙස් පිළිනොපදින ලෙසයි. ඒ වෙනුවට තමන්ගේ පැත්තට එන ලෙස ඔවුහු ඉල්ලා සිටිති. පාලකයින්ගේ අණ පිළිපැදීමෙන් ඉතිහාසයේ සිදු කරන දරුණුතම අපරාධයට සහාය නොවන්නැයි උද්ඝෝෂකයෝ පොලීසියෙන් ඉල්ලති.

මේ අතර යුරෝපා සංගමයේ සහ ඇමරිකානු එක්සත් ජනපදයේ නියෝජිතයින් යනුකොවිච් හමුවන්නේ උද්ගතව ඇති තත්වයට විසඳුම් සෙවීමටය. එය ප්‍රතිඑලදායක වන්නේ නැත. නැවත පොලීසිය චතුරස්‍රය වට කරන අතර විරෝධතාකරුවන්ගේ සහායට ක්‍රිස්තියානි පල්ලිය ද එක්වෙයි. දහස් ගණනින් විරෝධතාකරුවන් පොලීසියට එරෙහිව සිටීම නිසා විරෝධතාකරුවන් විසුරුවා හැරීමට පොලීසියට නොහැකි වෙයි. තම ගෙවල් දොරවල තිබෙන නොයෙකුත් භාණ්ඩ උපයෝගී කරගෙන මහජනයා කිව් නුවර ආරක්ෂිත බංකර් ඉදිකරගන්නේ පොලිස් පහරදීම්වලින් බේරීමටය. විශාල පොලිතින් මලුවලට හිම පුරවා ඒවා ආරක්ෂාව පිණිස බංකර් සාදා ගැනීමට යොදාගැනෙයි. විශ්‍රාමික හමුදා සොල්දාදුවෝ විරෝධතාකරුවන්ගේ සහායට එමින් පොලිස් පහරදීම්වලට සාමකාමීව මුහුණ දෙන්නේ කෙසේදැයි උගන්වති. මේ අතර යුක්රේන ජනාධිපතිවරයා යුරෝපය සමග ඇති සබඳතාවන් තවත් දුරස් කරමින් රුසියාව සමග ගිවිසුමකට එළඹෙයි.

යුක්රේනියානු රජය උද්ඝෝෂකයින් සමග සාකච්ඡා කරනු වෙනුවට ගමන් කරන්නේ තව තවත් ඒකාධිපති තත්වයටය. විරෝධතාකරුවෙකු අසන්නේ “දැන් අප ජීවත්වන්නේ 21 වන සියවසේ ශීලාචාර සමාජයකයි. එසේ තිබිය දී අපව නියෝජනය කරන පාර්ලිමේන්තු මන්ත්‍රීවරුන් දුෂ්ට නීති සම්මත කරගැනීමට අත ඔසවන්නේ කෙසේ ද?” යන්නයි. 2014 ජනවාරි 16 සම්මත කරගන්නා නව නීති අනුව විරෝධතාකරුවන්ට මෝටර් සයිකල් හෙල්මට් පැළැඳිය නොහැකිය. මෝටර් රථ පහකට වඩා එක වරකට ගමන් කළ නොහැකිය. රජයට අන්තර්ජාලයට ප්‍රවේශ වීම වැළැක්විය හැකිය. එහෙත් නව නීති විරෝධතාකරුවන්ට උත්ප්‍රේරකයක් වනවා විනා බාධකයක් නොවේ. මිනිස්සු විකල්ප ලෙස තම තමන්ගේ නිවෙස්වල මුළුතැන්ගේ ඇති විවිධ භාජන හෙල්මට් ලෙස පැළඳ ගනිති. විරෝධතාකරුවෝ විවිධ ආකාරයේ වෙස් මුහුණු පැළඳගනිති. උද්ඝෝෂණය ආරම්භ වී මාස දෙකක් පමණ ගිය තැන විපක්ෂ නායකයා අරගල බිමට පැමිණ මහජනයා ඇමැතුවත් ඒ කතාවේ කිසිදු සාධනීය අදහසක් නොමැත්තේය. කලකිරී සිටින මහජනයා කිසිවක් නොකරන දේශපාලනඥයින්ට අරගලයෙන් ඉවත් වන ලෙස කියා සිටිති.
මීලඟට පාර්ලිමේන්තුව අසලට ගොස් විරෝධය දැක්වීමට විරෝධතාකරුවෝ තීරණය කරති. එහෙත් අතරමගදී පොලීසිය විරෝධතාකරුවන්ගේ ගමන් මග අවහිර කරයි. මාර්ග හිමෙන් වැසී ඇත. විරෝධතාකරුවන්ගේ ආවේගය පාලනය කිරීමට විපක්ෂ නායකයා උත්සහ දැරුවත් කිසිවෙක් ඊට සවන් නොදෙති. ප්‍රකෝපකාරී මහජනයා පොලීසියට පහරදෙන්නට පටන් ගනිති. කිව් නුවර බලපෑම්සහගත බැංකුකරුවෙක් සහ නීතිපති ද අරගලයට එකතු වෙති. පොලීසිය රබර් උණ්ඩ යොදා උද්ඝෝෂකයින්ට පහර දීමට පටන් ගනී. “අප මේ ජනාධිපති තෝරාගත්තා මෙන්ම ඔහුව ඉවත් කිරීම ද අපට කළ හැකියි” එක් උද්ඝෝෂකයෙක් කියා සිටී. ඒ අතර උද්ඝෝෂකයෝ බෝතල්වල ඉන්ධන පුරවා සකස් කෙරෙන බෝම්බ තනා ගනිති. ඉදිරියට යන පූජ්‍ය පක්ෂය යාඥා කරයි. කිව් නුවර නිදහස් චතුරස්‍රය සම්පූර්ණ යුද පිටියක ස්වභාවය උසුලයි. දින ගණනාවක අඛණ්ඩ උද්ඝෝෂණය නිසා උද්ඝෝෂකයෝ විඩාවට පත් ව සිටිති. මේ තත්වය වටහා ගන්නා පොලීසිය නැවතත් උද්ඝෝෂකයන්ට පහර දීම අරඹයි.

පොලීසිය සමග එක්ව මුදලට ගත් මැරයෝද විරෝධතාකරුවන්ට පහරදීමට එක්වෙති.

ඔවුන්ගෙන් වැඩි ප්‍රමාණයක් සිරගෙවල්වලින් නිදහස් වූ අයයි. පොලිසියේ රබර් උණ්ඩ අතරට සජීවී උණ්ඩ ද එකතු වෙයි. එයින් උද්ඝෝෂකයෝ තවත් කැළඹීමට පත්වෙති. පළමු උද්ඝෝෂකයා පොලිස් උණ්ඩයකින් මරුමුවට පත්වේ.

ශීත කාලය පහසු නැත. තැන තැන ගිනිමැල ගසාගෙන පොදු ජනයා ගත උණුසුම් කරගනිති. විරෝධතාකරුවන්ට ජීවය දෙනු වස් තරුණියක් පියානෝව වාදනය කරයි. උද්ඝෝෂකයන්ගේ ඉල්ලීම් වන්නේ පළමුව දේශපාලන සිරකරුවන් නිදහස් කිරීමයි. දෙවැන්න ජනාධිපති සහ පාර්ලිමේන්තුව අතර බලය සමතුලිත වන ක්‍රමයක් සෑදීම සහ නිසි ලෙස ක්‍රියාත්මක වන රජයේ ආයතන පිහිටුවීමයි. තෙවැන්න කලින්ම පැවැත්විය යුතු ජනාධිපතිවරණයයි. මේ කොන්දේසි තුන මත පමණක් මෙයිදාන් චතුරස්‍රයේ (යුක්රේන නිදසහස් චතුරස්‍රය ඒ නමින් ද හැඳින්වේ) නැවැත්විය හැකි බව ජනයා රජයට කියා සිටිති. විරෝධතාකරුවෝ නැවත පාර්ලිමේන්තුව අසල රැස්වීමට සාමකාමී ලෙස ගමන් අරඹති. අතරමගදී ගමන් මග අවුරණ පොලීසිය සහ කුලී දාමරිකයෝ නැවත මහජනයාට පහර දෙන්නට පටන් ගනිති. ක්‍රෑර පහරදීම් හමුවේ නැවත නිදහස් චතුරස්‍රයට පසුබැසීමට ජනතාවට සිදුවේ. උද්ඝෝෂකයන් මෙහෙයුම් කටයුතු පවත්වාගෙන යන ගොඩනැගිල්ලට පොලීසිය සමග පැමිණෙන දාමරිකයින් විසින් ගිනි තබනු ලබන අතර එයින් සිවිල් වැසියෝ රැසක් මරුමුවට පත්වෙති.

නැවත පල්ලිය සහිත ප්‍රදේශය විරෝධතාකරුවන්ට වාසභූමිය වන අතර එහි වෛද්‍ය ප්‍රතිකාර ආරම්භ වේ. මෙතෙක් කල් කිව් අගනුවර පිරිස පමණක් උදව් කළ අතර බාහිර ප්‍රදේශවල ජනයා ද විරෝධතාකරුවන්ට සහයෝගය දැක්වීමට පැමිණෙති. නැවත වෙඩි තැබීම ඇරඹෙයි. මෙහිදී පොලීසිය සජීවී උණ්ඩ යොදාගෙන පහර දෙයි. ස්නයිපකරුවෝ ද ඒ අතර වෙති. තුවාල ලැබුවන් ගලවා ගැනීමට එන මිනිසුන්ට ද වෙඩි තැබෙයි.

අවසන් රැළියට පැමිණෙන විපක්ෂ දේශපාලනඥයා පවසන්නේ මැතිවරණයක් පැවැත්වීමට නියමිත බවයි. එක් උද්ඝෝෂකයෙකු කියන්නේ තව දුරටත් යනුකොවිච් තමන්ගේ ජනාධිපති නොවන බව හා පසුදිනම ඔහු ඉල්ලා අස්විය යුතු බවයි.

පසුදා එනම් 2014 පෙබරවාරි 22 පාන්දර යාමයේ යුක්රේනයේ රුසියානු ගැති වික්ටර් යනුකොවිච් හෙලිකොප්ටරයක නැගී පලා යන අන්දම අසල තිබූ සීසීටීවී දර්ශනවල සටහන් වෙයි. ඔහු රුසියාවේ දේශපාලන රැකවරණ ලබාගනී. පසු දින පාර්ලිමේන්තුව නිවේදනය කරන්නේ ජනාධිපති ධුරයෙන් ඉල්ලා අස්වී ඇති බවයි. එමෙන්ම නියමිත කාලයට පෙර මැතිවරණයක් පවත්වන බව ද නිවේදනය කරයි.

අවසානයට අදහස් දක්වන කාන්තාවක පවසන්නේ අවුරුදු 23ක් තිස්සේ යුක්රේනයේ නිදහස කොළ කැබැල්ලකට සීමා වී තිබූ බවයි. මිනිසුන්ගේ ජීවිත පරිත්‍යාගයෙන් නිදහස සාක්ෂාත් වී ඇති බව ඇය පවසයි.

මුස්ලිම්, යුදෙව්, ක්‍රිස්තියානි සහ බෞද්ධ ආදි විවිධ ජනවර්ග සහ කිසිදු ආගමක් අදහන්නේ නැති මිනිසුන් එකිනෙකාට ගරු කළ බවත් දැන් නව සමාජයක උප්පත්තිය සිදුවී ඇති බවත් යුක්රේනයේ මුස්ලිම් පූජකයෙක් වාර්තා වැඩසටහන අවසානයේ කියා සිටී. අවසන් දර්ශන පෙළ තුළ සතුටු කඳුළු සලන, සිනාසෙන, ගී කියමින් නටන යුක්රේනියානුවන් දර්ශනය වේ. මේයිඩාන් අරගලයේ කාන්තා ආරක්ෂක ඒකකයේ සේවය කළ තරුණියක අදහස් දක්වමින් කියා සිටින්නී තමන් නිදහස් යුක්රේනයේ උපත ලැබූ බවත් තමන් දේශප්‍රේමය යන්නේ අර්ථය කුමක් ද කියා හඳුනන බවත්ය.

දින 93 දිග්ගැසුණු යුක්රේන ජනතා අරගලයේ දී 125ක් මරුමුවට පත් වූහ. 65 දෙනෙකු අතුරුදහන්වී ඇති අතර 1890ක් තුවාල ලැබූහ. මෙයිඩාන් අරගලයෙන් පසු පොලිස් බලකාය නිත්‍ය වශයෙන්ම විසුරුවා හරින ලදි. නව යුක්රේන රජය යුරෝපා සංගමය සමග ආර්ථිකමය කාරණා සම්බන්ධ ගිවිසුමකට අත්සන් කරන ලදි. එහෙත් තවමත් යුක්රේනය යුරෝපා සංගමයේ පූර්ණ සාමාජිකත්වය ලබා නැත. මෙයිඩාන් ජනතා අරගලය ජයග්‍රහණය කිරීමෙන් පසු, පුටින් විසින් යුක්රේනයේ නැගෙනහිර රුසියානු හිතවාදී බෙදුම්වාදීන්ට සහය පිණිස හමුදා යවන ලද අතර යුක්රේනයේ දකුණු කොටසේ ක්‍රිමියාව අල්ලා ගන්නා ලදි. පුටින්ගේ ආක්‍රමණය තවමත් නිම වී නැත. යුක්රේනයේ නැගෙනහිර රුසියානු හිතවාදී කොටස් සහ යුක්රේනය අතර ඇති වූ යුද්ධයෙන් 2015 සිට මේ දක්වා මිය ගොස් ඇති සංඛ්‍යාව 6000කි.

යුක්රේන ජනතාවගේ අරගලය තුන්වන ලෝකයේ රටවල ජනතාවගේ ඒකාධිපතියන් සහ දූෂිත සහ අපරාධකාරී ආණ්ඩු පළවා හැරීමේ ස්වයංසිද්ධ අරගලවලට අවැසි පාඩමක් උගන්වයි.■

ස්පාඤ්ඤ භාෂාමය ලේඛන පරිවර්තනයෙන්ස කස් කළේ

■ ඉන්ද්‍රානි රත්නසේකර

ස්පාඤ්ඤ නාට්‍ය කලාව මුල්වරට අපට හඳුනා ගැනීමට ලැබුණේ හැටේ දශකයේ මූදු පුත්තු නාට්‍යය කරළියට ඒමත් සමගිනි.

මූදු පතුල යට ඉඳලා
මුතු ඇටයක නිදි කරවා
පෙණ කැටියක පා කරලා
මගෙ දෝතට පුතු ආවා

‘මූදු පුත්තු’ නාට්‍යයේ ගැයෙන මේ දරු නැළවිල්ල එදා මෙදා තුර බාල, තරුණ, මහලු කොයි කාගේත් හදවත්වල අමරණීය සිහිටවනයක් තබා තිබෙන බව අපි දනිමු.

ගුණසේන ගලප්පත්ති සහ මහගම සේකර එකමුතුවෙන් අපේ කරළියට නැගූ මූදු පුත්තු නාට්‍යය, ස්පාඤ්ඤ මහා කවි පෙදෙරිකෝ ගර්සියා ලෝර්කාගේ ‘යෙර්මා’ (YERMA) නාට්‍යයේ ඡායානුවාදයක් ලෙස සැලකේ.

එතැන් සිට ස්පාඤ්ඤ නාට්‍ය ධාරාව; යෙර්මා, බ්ලඩ් වෙඩින් (BODAS DE SANGRE), බර්නාඩා අල්බා (BERNADA ALBA) ආදි වශයෙන් අපේ කරළිය වර්ණවත් කරමින් ගලා යනු පෙනුණද, ලොව විශිෂ්ටතම දෘශ්‍ය කාව්‍ය අතරට ගැනෙන එම නාට්‍යවල නිර්මාතෘ ගැන මේ රටේ කියැවෙන්නේ නාම මාත්‍රයෙන් පමණක් බව නොරහසකි. ඒ අඩුව පිරිමසාලීමේ අදිටනින්, ෆෙදෙරිකෝ ගර්සියා ලෝර්කා හා ඔහුගේ නාට්‍ය නිර්මාණ ගැන මේ සටහන තබන්නට මට සිතුණි.

ස්පාඤ්ඤ සාහිත්‍ය ඉතිහාසයේ බිහි වූ ශ්‍රේෂ්ඨතම නාට්‍යවේදියා ලෙස මහා කවි ගර්සියා ලොර්කා ඉමහත් ජනප්‍රසාදයට පත් වී තිබේ. විසි වැනි සියවසේ ලොව බිහිවූ ශ්‍රේෂ්ඨ නාට්‍යවේදීන් අතර ලොර්කාට සුවිශේෂී ස්ථානයක් හිමි වී ඇත්තේ වෙනත් නාට්‍යවේදීන් ගේ ඇස නොගැටුණු තේමාවක් වන ‘ස්ත්‍රී පීඩනය’ වෙත යොමු වීම නිසායි. විවිධ තත්ත්වයන් යටතේ පෙළීම්වලට මුහුණදුන් කාන්තාවගේ සිතුම් පැතුම්, අත්දැකීම්, ස්වභාවයන් ආදිය විදහා පෙන්වන ඔහුගේ නාට්‍ය නිර්මාණ ලොව සුවහසක් ප්‍රේක්‍ෂක හදවත් අමන්දානන්දයට පත් කිරීමට සමත් වී තිබේ. යෙර්මා, බ්ලඩ් වෙඩින් සහ බර්නාඩා අල්බා නාට්‍යවල විජයග්‍රහණය සමග ම ‘ලොර්කා’ ලොව වඩාත් ජනප්‍රියත්‍වයට පත් විය.

‘ලොර්කා’ නාමය ලොව අස්සක් මුල්ලක් නෑර ප්‍රසිද්ධ වීමට තවත් හේතුවක් වූයේ, 1936 වසරේ පැවැති ස්පාඤ්ඤ සිවිල් යුද්ධයේ ‘බිල්ලක්’ව, පැසිස්ට්වාදී මිලේච්ඡයන් අතින් ඝාතනය වීමයි.

1898 ජූනි මස පස් වැනි දා ස්පාඤ්ඤයේ ග්‍රනාඩා නගරයේ දී මෙලොව එළිය දුටු ෆෙදෙරිකෝ ගර්සියා ලොර්කා 1936 අගෝස්තු මස දහ නව වැනි දා (19) හිමිදිරියේ ග්‍රනාඩා නගරයේදීම මෙලොව හැර ගියේය. විශ්වීය කරළිය ම හඬවා ඔහු එසේ සමුගෙන ගියද ඔහුගේ ප්‍රතිභාපූර්ණ නිර්මාණ හරහා ‘ලොර්කා’ නාමය තවමත් ලොව වැජඹෙන බවක් හැගෙන්නේ මෙවන් සංවේ ී ගී පද රචනා කියවන විටදීය.

පුත, නුඹ එන්නේ කොහේ සිටන් දෝ
සීතල ගන කඳු ශිඛර මතින් දෝ
ඕනෑ මොනවද කියන් බිලින් දෝ
කමිස පොඩිත්තක් මසා දෙන්න දෝ
මඳනලින් මල් පොකුරු නැටවේ – හිරු රැසින් අතු කිනිති ලෙළ දේ
උල්පතින් දිය දහර විසිරේ – සෙනෙහසින් දරු මහද ඉතිරේ !
නොපෙනෙන දුර සිට පියවර තබාලා – සිඟිති දෙපා පොඩි රිදෙනවාදෝ!
දොකොපුල් රතු වී දෙතොලග වියැළී – රන් කිරි බිඳුවක් සොයනවදෝ !
මියුරු හඬ මිණි කිකිණි පරදන – සුමුදු ගත සුදු සමන් සුවඳින
උර මඬල කඳු පොඩිති සමවෙන – සිඹින රඟ මම දකිමි සිහිනෙන !
පුතුට යහන වන මගෙ පුළුලුකුළ ද – රිදුම් දිදී ඇත හෙළන සුසුම් මැද
සිහිනෙන්වත් මට කියන්න රන්කඳ – මා තුරුලට පුත, එන්නේ කවදද !
(යෙර්මා නාට්‍යයෙන්)

ෆෙදෙරිකෝ ගර්සියා ලොර්කා විවිධ දක්‍ෂතාවලින් පිරිපුන් මහා කලාගාරයක් බඳු වෙයි. මහා කවියකු, මතු නොව සංගීතඥයකු, නළුවකු, චිත්‍ර ශිල්පියකු, ග්‍රන්ථ කතුවරයකු, සිනමා රචකයකු, පියානෝ හා ගිටාර වාදකයකු, නාට්‍ය රචකයකු (අධ්‍යක්‍ෂවරයකු, නිෂ්පාදකවරයකු) ආදි වශයෙන් හෙතෙම ප්‍රතිභා පෙන්වූවෙකි.

ලොර්කා එවකට 1927 ලේඛක පරම්පරාවේ ක්‍රියාකාරී සාමාජිකයෙකු වශයෙන් කළ නූතන සම්භාව්‍ය ස්පාඤ්ඤ පද්‍යරචනා ලොව බිහි වූ හොඳම නිර්මාණ අතරට ගැනේ. ලේඛකයකු වශයෙන් ලොර්කා කැපී පෙනුණේ අහිගුණ්ඨික සංස්කෘතියේ ජනප්‍රිය ෆ්ලමෙන්කෝ (Flamenco) ආදි කලාංග, නවීනත්‍වය මුසුකොට බුද්ධිමත් ලෙස නිර්මාණ තුළ පිහිටුවා ගත්තෙකු වශයෙනි. එමගින් හේ නාට්‍ය නිර්මාණකරණයට විශාල ආලෝකයක් ලබා ගත්තේ ය. ආදරය හා මරණය පිළිබඳ තේමා අර්ථපූර්ණ භාෂාවෙන් ඉදිරිපත් කළේය. ජනප්‍රිය මූල, බහුල ප්‍රතිරූප, ඉතා විසිතුරු ලෙස සෞන්දර්යාත්මක නිර්මාණ තුළ පිහිටුවා ගත්තේය. එමගින් නීරස බව, අසාධාරණය, නිදහස, මනුෂ්‍යත්‍වය මොනවට හුවා දැක්වීය. මරණය පිළිබඳ හොඳම නිර්මාණ ලොර්කා අති ් ලියැවුණේය.

මා මළ දවසක – මගේ ගිතාරය
වළ ලා ලනු මැන – මා හා සමගින්
වැලි තලයට පහළින් – නාරං ගස් අතරේ
සුවඳ තලා ගොමුවේ…

ලොර්කා ලේඛන කලාවට පිවිසියේ සෞන්දර්යාත්මක ගද්‍ය කාව්‍ය රචනාවලිනි. ඉන් පසු පද්‍ය කාව්‍ය අතිවිශාල සංඛ්‍යාවක් නිර්මාණය කළේය. එකල ඔහු විසින් සම්පාදනය කරන ලද ‘අහිගුණ්ඨික ජන ගායනා (CANTE JONDO), ‘අහිගුණ්ඨික පුරාවෘත්ත ගායනා’

(ROMANCERO GITANO) යන ග්‍රන්ථද්විත්වය යුරෝපා රටවල කෙතරම් ජනප්‍රිය වූවාද කිවහොත් ලොර්කාට ‘අහිගුණ්ඨික කවියා’ යනුවෙන් නමක් ද පටබැඳිණි.

1919 වසරේ වැඩිදුර අධ්‍යාපනය සඳහා ලොර්කා මැඩ්රිඩ් නගරයේ පිහිටි නේවාසික අධ්‍යාපන ආයතනයට (Residensia de Estudiantes) ගිය අතර එහිදී උගතුන්, නාට්‍යවේදීන්, f්දශකයන්, සංගීතඥයින් හා කවීන් රාශියක් ඇසුරු කිරීමට ඔහුට අවස්ථාව සැලසිණි. එකල සිනමාව අධ්‍යයනය කරමින් සිටි ලුවිස් බුඤුඑල් (Luis Buñuel පසු කලෙක අධියථාර්ථවාදී සිනමාවේ නිර්මාතෘවරයා විය.) චිත්‍ර ශිල්පය හදාරමින් සල්මදෝර් ඩාලි (Salvador Dali පසු කලෙක අධියථාර්ථවාදී චිත්‍ර ශිල්පයේ පියා විය.) විහිළුකාරයෙකු වූ ‘ජෝසේ පෙපින් බෙයියෝ’ (Jose Bello මියගියේ 2007 වසරේදීය) යන තිදෙනා ලොර්කාගේ කලණ මිතුරන් බවට පත් වූ අතර නාට්‍යකරණය සඳහා ඔවුන්ගෙන් ලැබුණු සහයෝගය අතිවිශාල විය.

ගර්සියා ලොර්කා නාට්‍ය කිරීමට පටන් ගත්තේ ‘ස්ත්‍රී ගැටලු’ ගැන සමාජයේ කතිකාවක් බහුල වූ සමයකදී ය. එබැවින් එකල ‘ස්ත්‍රීවාදය’ පිළිබඳ ලේඛකයින් උනන්දු වූ අතර ඇතැම් මහාචාර්යවරු ඒ පිළිබඳ දේශන පවා පැවැත්වූහ. ලොර්කා ඔවුන් සමීපව ඇසුරු කරමින් නාට්‍ය සඳහා බොහෝ කළමනා එමගින් සොයාගත්තේය.

ලොර්කාගේ නාට්‍යවල පෙළෙන ස්ත්‍රී චරිත හමුවේ. ඔහු ස්ත්‍රීවාදියෙකු නොවුණද ගැහැනියගේ පන්තිය, තරාතිරම, අධ්‍යාපනය, විවාහය, නිර්මාණ කෞශල්‍ය ආදිය ගැන ගැඹුරින් සිතා බැලුවේය.

ලොර්කාගේ කුලුඳුල් නාට්‍යය වූයේ පරාජිත ජීවිතයක අවාසනාවන්ත ඉරණමක් ගෙන හැර පෑ Maleficio de la mariposa – 1920 (සමනල සාපය) නමැති නිර්මාණය යි. 1927 දී Mariana Pineda (මරියානා පිනේඩා) නාට්‍යය වේදිකාගත කළ අතර ඊට නිදහස ඉල්ලා හඬක් නැගූ තරුණියක එල්ලා මැරීමේ සත්‍ය පුවතක් මුල් විය. 1929 වසරේ Belisa en su jardin (බෙලිසා උයනේ) නමැති ප්‍රාග් ඓතිහාසික නාට්‍යය රඟදැක්වීය. එය තරුණියක හා මහලු මිනිසකු අතර විවාහයක මංගල රාත්‍රිය ගැන කියැවෙන්නකි. 1930 වේදිකාගත වූ Doña Rosita (රොසිතා නෝනේ) නාට්‍යයේ කියැවෙන්නේ තනිකඩව දිවි ගෙවන තරුණියකගේ සිතුම් පැතුම් ගැනයි.

ඉන්පසු ඛේදාන්තත්‍රිකය පිළිවෙළින් 1933, 1934, 1938දී වේදිකාවට නැංවුණි.

ඛේදාන්තත්‍රිකයේ මුලින්ම එළි දැක්වූ බ්ලඩ් වෙඩින් විසි වැනි සියවසේ බිහි වූ ප්‍රබලතම චාරිත්‍රානුගත දෘශ්‍ය කාව්‍යය ලෙස පැසැසුමට ලක්විණි. එය ලොර්කා උපන් අන්දලුසියා පළාතේ විසූ මනාලියකගේ අත්දැකීමක් ගෙන එයි. ඇය ආදරය කරන දිළිඳු පෙම්වතාගෙන් වෙන්කොට බලහත්කාරයෙන් ධනවත් මනාලයකුට විවාහ කර දෙයි. ගැටුම එතැනය.

‘යෙර්මා’ නාට්‍යයට පාදක වූයේ ලොර්කාගේ පියාගේ මුල් විවාහයේ බිරිය වඳ ස්ත්‍රියක වීමේ හැඟුම්බර සිද්ධියයි. ඛේදාන්තත්‍රිකයේ අවසන් නාට්‍යය ‘බර්නාඩා අල්බා’ නිර්මාණයට මුල් වූයේ ලොර්කා උපන් ගමේ ජීවත් වූ ‘බර්නාඩා’ පවුලේ සිදු වූ ඛේදවාචකයකි. එය, මවගේ තදබල නීති රීතිවලට යටත්ව ජීවත් වන දියණියන් ගැන ඛේදාන්තයකි.

එකී නාට්‍ය නිර්මාණය කිරීමෙන් පසු සිවිල් යුදමය තත්ත්ව යටතේ ලොර්කාගේ නාට්‍ය තහනමකට ලක්විය. එකල යුද්ධය නිසා හුදෙකලා වැන්දඹුවන්, මව්වරුන්, පෙම්වතියන්ගේ ජීවිත පසුබිම් කොට නාට්‍යයකුත් සෙබළ මරණ තේමා කොට නාට්‍යයකුත් ලියා තිබූ බව කියැවේ.

ලොර්කාගේ නාට්‍ය ස්පාඤ්ඤයේ තහනම් වුවද යුරෝපය හා ඇමෙරිකාවේ ජයග්‍රාහී ලෙස වේදිකාගත විය. බ්ලඩ් වෙඩින්, යෙර්මා නාට්‍ය තෙමසක් ඇතුළත් සිය වතාවටත් වඩා ඇමෙරිකාවේදී වේදිකාගත වූ බව සැල වේ. එම නාට්‍ය 1960 – 1961 වර්ෂවල ඉතා උත්කර්ෂවත් අන්දමින් ඇමෙරිකාවේ වේදිකාගත වූ අතර නාට්‍ය ග්‍රන්ථ ඉංග්‍රීසි හා වෙනත් භාෂාවලින් සම්පාදනය වීමට පටන් ගත්තේ ය. ‘මූදු පුත්තු’ නාට්‍යවේදීන්ට ‘යෙර්මා’ නාට්‍යය නැරඹීමට අවස්ථාවක් ලැබී ඇත්තේ තත් කාලසීමාවේ විය හැක.

මුල් වරට අපේ රටේ ස්පාඤ්ඤ නාට්‍යයක් වේදිකාවට ප්‍රවිෂ්ට වී ඇත්තේ 1962 මැයි මස හතර වැනි දා හැව්ලොක් රඟහලේදී ‘මූදු පුත්තු’ නාට්‍යය දර්ශනය වීමත් සමගය. මුල් දර්ශනයෙන් පසුව උග්‍ර මතභේදයකට භාජනය වුවද කල්යත්ම විචාරක, ප්‍රේක්‍ෂක ඒකමතික ප්‍රශංසාවට ලක්විය. 1963 අප්‍රියෙල් මස හතර වැනි දා දෙවැනි වරටත් එම නාට්‍යය වේදිකාගත විය.

ලොර්කාගේ අවසන් නාට්‍යය වූ Bernade Alba, ‘බර්නාඩාගේ සිපිරිය ගෙය’ නමින් 1971දී, රංජනී ඔබේසේකර විසින් ද, බ්ලඩ් වෙඩින් නාට්‍යය ‘තුරඟා දැන් දැන් හඬතා’ නමින් 1984දී හේමමාලී ගුණසිංහ විසින්ද, යෙර්මා නාට්‍යය අනූව දශකයේ ලලිතා සරච්චන්ද්‍ර විසින්ද වේදිකාගත කරනු ලැබ ඇත.

2005 වසරේ රාජ්‍ය නාට්‍ය උළෙලේදී කෞශල්‍යා ප්‍රනාන්දුගේ ‘සඳ ළඟ මරණය’ නාට්‍යය සම්මානයට පාත්‍ර විය. එය ලොර්කාගේ Bodas de Sangre නාට්‍යයේ සිංහල පරිවර්තනයයි.
එදිරිවීර සරච්චන්ද්‍ර, සුනිල් ආරියරත්න මහාචර්යවරුන් ‘යෙර්මා’ නාට්‍ය රචනාව ග්‍රන්ථයක් ලෙස සම්පාදනය කර තිබීම සතුටට කරුණකි. ඒ තරමින් ම සෑහීමකට පත් නොවී, ලොර්කාගේ අනෙකුත් නාට්‍ය නිර්මාණද අත්හදා බැලීමට අපේ නාට්‍යකරුවන් උනන්දු වන්නේ නම් ශ්‍රී ලාංකේය නාට්‍ය ක්‍ෂේත්‍රයේ නිම්වළලු තව තවත් පුළුල් වනු නොඅනුමානය.

ගර්සියා ලොර්කාගේ නාට්‍ය නිර්මාණ ගැඹුරින් අධ්‍යයනය කිරීමේදී ඉතා පැහැදිලිව පෙනී යන කරුණක් නම් ‘පෙළෙන කාන්තාව’ කෙරෙහි ලොර්කා දක්වා ඇති විශේෂ සැලකිල්ලයි.

වරක් මාධ්‍යවේදියෙකු විසින් ලොර්කාගෙන් මෙසේ අසන ලදි.

‘මහා කවියාණෙනි, ඔබේ නාට්‍යවල වඩාත් කැපී පෙනෙන්නේ ප්‍රධාන නිළිය නොහොත් කතා නායිකාවයි. ඒ ඇයි?’

ඊට ලොර්කා දුන් පිළිතුර මෙසේ විය.

‘ගැහැනිය වඩාත් පෙම්බරයි. ආදරණීයයි. ළපටි එළවළුවක් වගෙයි. මගේ ‘යෙර්මා’ත් ‘මනාලිය’ත් (බ්ලඩ් වෙඩින්) ‘සපතේරු හාමිනේ’ත් ‘අඩෙලා’ත් (බර්නාඩා අල්බා) ‘බෙලිසා’ත් (බෙලිසා උයන) ‘මරියානා’ (මරියානා පිනේඩා)ත් හැඟුම්බරයි; ආදරණීයයි; රාගාධිකයි. සමාජ න්‍යාය, ධර්මතා සහ නීති ප්‍රතික්‍ෂේප කරන මෙහැම දෙනා නගන හඬ, මගේ නාට්‍යවල දෝංකාර දෙනවා….’

ලොර්කාගේ වීරවරියන් වූයේ ගැහැනු ය. ඒ ගැහැනියට කරදර අපහසුතා තිබුණි. ඇය ජීවත්වීම සඳහා කලහ කළාය. ඔහු ගැහැනිය මධ්‍යගත කළේ ඇගේ ආශාවන් හා ස්වභාවය හඳුනාගැනීමටයි.

මේ කරුණ ලොර්කා විසින්ම පැහැදිලි කර දෙන ලද්දේ මෙසේය.

‘ගැහැනිය තමයි වැඩියෙන්ම ආශාවෙන් පෙළෙන්නේ; ගැහැනු තමයි ඛේදවාචකවලට වැඩියෙන්ම විරෝධය පාන්නේ; විහිළුවලින් ධෛර්යවත් වන්නේ. මගේ නාට්‍යවල වැඩිතරමක් දර්ශනය වන්නේ ගෙදර දොරේ සිදුවන දේවල්, තමන්, පාලනය කරන්නට යන මිනිසා සමග ඇය භේද වෙනවා. බර්නාඩා නාට්‍යයේ මව වගේ තහනම් නියෝග පනවනවා. ගැහැනු, වෙනත් ගැහැනු සමග පවත්වන ගැඹුරු සංවාද මගින් වේගවත් හැගීම් ප්‍රකාශ වෙනවා. එය සාමාන්‍යයෙන් සිදු වන්නේ මුවින්; ඕපාදූප, කෙනෙහිලි මගින්. විශේෂයෙන් මගේ ඛේදාන්ත තුනේම මේ ලක්‍ෂණ තිබෙනවා. මා තෝරා ගත්තේ ගැමි චරිතයි. බ්ලඩ් වෙඩින් නාට්‍යයේ මව තද පරුෂ චරිතයක්. ඇය මුදල් මත විවාහය සිදු කරනවා. ඇය මෙසේ කියනවා, “මිනිසා අයිති කුඹුරට, ගැහැනිය ගෙදරට. උඹේ සීයා පුතෙක් ඉතිරි කර ගියා; හැම මුල්ලකම… මං වෙන කවුරුවත් දිහා බැලුවේ නැහැ. පස්සේ මං මේ ඉස්සරහ බිත්ති දිහාම බලාසිටියා”

මේ අනුව, පුදුම වෙන්ට දෙයක් නැහැ. මනාලියගේ විවාහය, මව විසින් තීරණය කිරීම ගැන. ඒ නාට්‍යයේ මනාලිය කලහ කරනවා. ඇය සමාජයට එරෙහිව සිර වී ජීවත් වුණා. විවාහය තීරණය වූ විගස ඇය එකවරම අත හපා කනවා. අයියෝ කියා කෑ මොර දෙනවා. ප්‍රකාශ කරගත නොහැකි තරහෙන් හා සත්‍ය ආදරය ගැන ආශාවෙන්. පැහැදිලිවම ඇය ආදරය කරන්නේ ඥාති පෙම්වතාටයි. ඒ ඇයි? ඔහු ඇයට ආදරය දෙනවා. රාගය… කාම තෘෂ්ණාව… ජීවිතය කඩා වැටීම… විසඳීමක් නැති තැන ඇය මංගල දිනයේදීම පෙම්වතා සමග පැනයනවා. ඔහු සමග කැලෑවේ හුදෙකලා වී ඉන්න විට තමයි වෙස්වලා ගත් අයකු විසින් පෙම්වතා ඝාතනය කරන්නේ. මේ ලෙසින්මයි ‘බර්නාඩා අල්බා’ නාට්‍යයේ මව විසින් තම දරුවන් පාලනය කරන ලද්දේ. ‘අඩෙලා’ නමැති දියණිය නිදහසේ ජීවත් වීමට හා සිය ආශාවන් ඉටු කර ගැනීමට ඉඩක් නොලද තැන පීඩාවට පත්ව දිවි නසාගන්නවා. මවගේ කර්කශ විලාසය හා නපුරු නීති නිසා ගැහැනු දරුවන් පීඩාවට පත් වුණා.

ඇය මෙසේ කියනවා;

“නූල හා ඉඳිකටුව ගෑනුන්ට – කොටළුවෝ හා කසය පිරිමින්ට” ඒ මවත් පන්ති භේදය සැලැකූ කෙනෙක්; සල්ලි සමග පවුල කෙතරම් අසරණ වුණත් ඇයට ගාණක් නැහැ. ඇගේ නිහඬ දූවරු, මිනිස්සු නැති ගැහැනු – එච්චරයි”

ඔහුගේ නාට්‍ය ගැන පැහැදිලි කරදීමට තරම් ‘ගැහැනු’ ගැන ඒ තරම් දැනුමක් ලොර්කා ලබා තිබුණි. එකල වෙනත් ලේඛකයන් ස්ත්‍රිය ගැන කතා නොකළා නොවෙයි. ඒත් ලොර්කා තෝරාගත් තේමා හා චරිත අනෙක් ලේඛකයින්ට වඩා වෙනස් විය. ලොර්කාගේ නිර්මාණ තුළ නීතිමය හා සංස්කෘතිකමය විලාස අන්තර්ගත වේ.

ලොර්කාගේ මවාගැනීම් සියල්ල වටා පිටාවෙනි. ඔහුගේ පුළුල් කියවීම්, සංගීත විෂයෙහි නිපුණත්වය, බුද්ධිමතුන් ඇසුර ආදිය නාට්‍ය සාර්ථකත්‍වයට අතිශයින් බලපා තිබෙනු පෙනේ.
ලොර්කාගේ නාට්‍ය පිළිබඳ මෙම ලිපිය නිම කිරීමට, මගේ පෞද්ගලික අත්දැකීමක් ද එකතු කර ගනිමි.

2006 වසරේ අගෝස්තු මස විසි හය වැනිදා මැඩ්රිඩ් නගරයේදී ලොර්කාගේ කලණ මිතුරු ජෝසේ (Jose Pepin Bello 1900 – 2007) බැහැ දැකීමේ අවස්ථාවක් මට උදාවුණි. එදින, මා විසින් ඔහුගෙන් නගන ලද ප්‍රශ්න හා ඊට ඔහුගෙන් ලැබූ පිළිතුරු මෙසේ දක්වමි.
ප්‍රශ්නය : මේ තරම් ගැහැනු ගැන කතා කර ඇති ලොර්කාට පෙම්වතියක් හෙම හිටියෙ නැත්ද?
ජෝසේ පෙපින් බෙයියෝ : අපි හතර දෙනාටම (ඩාලි-ලොර්කා-පෙපින්-බුඤුඑල්) කීවේ ‘විශ්වීය මිත්‍ර චතුරස්‍රය’ කියලා. අප නැවතී හිටියේ එකම නේවාසිකාගාරයේ. ලුවිස්, ඩාලි සහ මම කෙල්ලෝ බලන්ට යන ගමනට ෆෙදෙරිකෝටත් අඬගැහුවාම ඔහු මෙහෙම කියනවා.
“ආ-පෝ ! ඔය බේගල් ඇදබාන, කිචිබිචි ගාන, ඕපාදූප කියන, කෙල්ලන්ට මං කැමති නෑ. උඹලට ලැජ්ජා නැද්ද?” කියා මහහරිනවා. එහෙමයි, ඔහු ගැහැනු ගැන හිතුවේ.

පුදුම විදියට කියෙව්වා. ලිව්වා. බුද්ධිමතුන් ඇසුරු කළා. ස්ත්‍රීවාදය ගැන දේශන පවත්වන අය ඇසුරු කළා. කෙල්ලන්ට කැමැති නැති වුණාට කරපු හරියක් නාට්‍ය කළේ ගැහැනු ගැනයි.
ප්‍රශ්නය : ඔබතුමා ‘ලොර්කා’ චරිතය දකින්නේ කොයි වගේද?

ජෝසේ පෙපින් බෙයියෝ : ෆෙදෙරිකෝ අපූර්ව මිනිසෙක් ! දීප්තිමත්ව බැබැළෙනවා. සියලු දෙනා කෙරෙහිම අනුකම්පාවක් ඔහු තුළ තිබුණා. ෆෙදෙරිකෝ, හරියට පාටක් වගේ. උණුහුමක් වගේ. ඔහු දිදුලන තරුවක්. සතුට උතුරා ගිය චරිතයක්. සංවේදී සිතුවිලි රවා ගත් මහා හදවතක් ඔහුට තිබුණා. සමාජශීලි, ස්වාභාවික, ආදරවන්ත චරිතයක්, ආදරය, මරණය ගැන හොඳින් හඳුනන චරිතයක්. ඔහුට පුළුල් ලෙස මහජන සබඳතා තිබුණා. සහ ඒවා සවිමත්ව ගොඩ නගාගත්තා. ඔහු කවිය අතහැර නාට්‍ය කරන්ට පටන් ගත්තා. ‘නාට්‍ය’ කියන්නේ සාහිත්‍යයට’ ඉදිකරන ලද සෙවිල්ලක්. පෙළෙන කාන්තාව ගැන ඔහු ලියූ නාට්‍ය අතිසාර්ථක වුණා.

ලොර්කා හා ඔහුගේ නාට්‍ය ගැන මෙකී සියලු කරුණු ගැන සැලකීමේදී ‘මූුදු පුත්තු’ නාට්‍ය ග්‍රන්ථ ප්‍රස්තාවනාවේ කතුවරුන් දෙදෙනා (ගුණසේන ගලප්පත්ති සහ මහගම සේකර) විසින් ප්‍රකාශ කරන ලද අයුරින්ම, ලොර්කාගේ සියලුම නාට්‍ය රචනා ස්පාඤ්ඤ ජන සමාජයට පමණක් නොව ලොවැ කවර සමාජ පසුබිමක වුවද සුලබව දක්නට ඇති අත්දැකීම් පසුම්බිකොට නිපදවී ඇති බව පැහැදිලිව දක්නට ලැබේ.■

මම අහන්න කැමතියි, මේ තරුණයන්ගේ අරගලය සම්බන්ධයෙන් වැඩිහිටියකු හැටියට ඔබේ කියවීම මොකක්ද?

මිරිහානේ මුල් දවසේ ආරම්භක අවස්ථාවේ බිත්තියට තදකරපු යම්කිසි නාගරික පවුල් ඇතුළු පිරිසක් තමයි ගෝටා ගෝ හෝම් කියන සටන් පාඨයත් එක්ක එළියට බැස්සේ. අද මෙතනත් ඒ සටන් පාඨය තියෙනවා. හැබැයි අද මෙතන තරුණ.. තරුණ විතරක් නෙවෙයි වැඩිහිටි අයත් ඉන්නවා.. නමුත් විශාල වශයෙන් තරුණ ජනතාව ඒ සටන් පාඨය මෙතන තිබුණාට ඒකේ තේරුම වෙනස් වෙලා තියෙනවා. ඒකෙ තේරුම ගොඩක් ගැඹුරු වෙලා තියෙනවා. මෙතනින් අදහස් කරන්නේ විධායක ජනාධිපති ක්‍රමයම පවා මාරු කිරීමක්. රාජපක්‍ෂවරු අයින් කිරීම විතරක් නෙවෙයි, රාජපක්‍ෂවාදයම දේශපාලන ජීවිතයෙන්, ආර්ථික ජීවිතයෙන්, සමාජ ජීවිතයෙන් අයින් කර දැමීම. ඒ වගේම සංස්කෘතික ජීවිතයෙන් අයින් කර දැමීම. එතකොට ඒක ටිකක් බරපතළ අදහසක්. රාජපක්‍ෂවාදය කියන්නේ අපේ සමාජයේ තිබිච්ච ලෙඩ දුර්වලතා විශාල වශයෙන් ලොකු කළ තත්වයක්.

දේශපාලනික වශයෙන් රාජපක්‍ෂවාදයේ කොටසක් තියෙනවා. ඒ කියන්නේ අත්තනෝමතික, කිසිම සාමූහිකත්වයකට ඉඩ නැති, කැබිනට් එක පවා පැරණි රාජාණ්ඩුවක ලක්‍ෂණ දරන නිලමෙලාගේ දෙයක් වගේ එකක්. ආර්ථික ජීවිතේ සම්පූර්ණයෙන්ම දූෂිතභාවය, තමන්ගේ හෙංචයියන්ට ආර්ථික අවස්ථා ලබාදීම ඇතුළු දේවල් තියෙනවා. සංස්කෘතික වශයෙන් ජාතිවාදය ආගම්වාදය පතුරලා ඒවාතමන්ගේ ප්‍රයෝජනයට ගැනීම තියෙනවා. මේ විදියට රාජපක්‍ෂවාදය කියන්නේ සමාජය ලෙඩ කරපු පිරිහිච්ච ආර්ථික සාමාජික දේශපාලන සංස්කෘතික තත්වයක්. ලක්‍ෂ ගානක් මිනිස්සු එයින් යැපෙන අය, එහි ආධාරකරුවො වෙනවා. සරල නෑ. ඒ පිරිහීම මහා විසාල පිරිහීමක්. එතැනින් අපි පිරිසිදු වෙන්නේ කොහොමද, සුවපත් වෙන්නේ කොහොමද, අපේ දේශපාලනය සුවපත් කරගන්නේ කොහොමද කියන ප්‍රශ්නය තමයි මේ තරුණයො නගන්නේ.

අවුරුදු හතළිහක් විතර මෙවැනි අරගල එක්ක හෝ ඒ අරගල සඳහා වැඩ කළ කෙනෙක් හැටියට මට කියන්න තියෙන්නේ අපට වුණත් මේක ආස්වාදනීයයි.

එක පැත්තකින් මෙතන ලොකු පාසලක් විවෘත කළා වගේ ශ්‍රී ලාංකිකත්වය සඳහා, මෛත්‍රිය කරුණාව බෙදාහදා ගැනීම සඳහා මෙතනදී තරුණයො එක්තරා විදියකින් පුහුණු වෙනවා වගේ. ක්‍රියාකාරිත්වයෙන්ම වඩා දියුණු සමාජයක කලල රූපය මෙතන තියෙනවා.

අපි මෙච්චර කල් කතාකළා ලංකාවේ පුරවැසියො නැහැ කියලා. ලංකාවේ ඉන්නේ සෙනඟ, ඕනෑම පාලකයකුට ඕනෑම වෙලාවක කැඳවන්න පුළුවන් සෙනඟක් කියලා. ඔබේ කතාවෙන් මට පැහැදිලි වෙන්නේ ඒ සෙනඟ යම්කිසි ආකාරයකට පුරවැසිකරණයකට ලක්වෙලා තියෙනවාද කියලා..

ඒක ඉතාම ප්‍රයෝජනවත් අදහසක්. ඒකයි මම කිව්වේ මෙතන පාසලක් විවෘත වෙනවා වගේ කියලා. ශ්‍රී ලාංකිකත්වය කියන්නේ පුරවැසිභාවය පිළිබඳ අදහසක්. අර ඔබ කිව්වා වගේ සෙනඟ, ඒ කියන්නේ යටත් වැසියො හිටියේ. 1976න් පාරිභෝගිකයා නිර්මාණය වෙන්න පටන් ගත්තා. 1978න් පස්සේ යටත් වැසියන් නැවත නිර්මාණය වෙන්න පටන්ගත්තා. යටත්වැසිභාවය ඇතිවුණා. සෙනඟ කියන්නේ යටත්වැසි පාරිභෝගිකයො. අපිට දියුණු පුරවැසියෝ, සංස්කෘතික ජීවිතයක් තියෙන පුරවැසියෝ නැතිවෙන්න පටන්ගත්තා. 1976 දක්වා පුරවැසිභාවය ඇතිකරගෙන ආවා නම් අපි ආපස්සට රූටගෙන ගියා.

මෙතන ආශ්චර්යයක් වගේ දෙයක් වෙනවා. වේගයෙන් පුරවැසිකරණය, ශ්‍රී ලාංකිකකරණය, විතරක් නෙවෙයි සංස්කෘතික ආධ්‍යාත්මික වශයෙන් මිනිස්සු බෙදාහදා ගන්න එක, ඒක අර අනාගත ජනරජයක, ගමක ලක්‍ෂණ වගේ මම හිතන්නේ. ප්‍රජා ජීවිතයෟ අන්න ඒ ප්‍රජා ජීවිතයට අයිති නොයෙකුත් සංවිධානයන්, තරුණයන් වගකීමක් හැටියට බාර අරගෙන වැඩ කරන ගතියක් මෙතන පෙන්නුම් කරනවා.

සරලව කිව්වොත් මෙතන අරාජික තැනක් නොවෙයි. දියුණු සංවිධාන ක්‍රම තියෙනවා, නමුත් පරණ සංවිධාන ක්‍රම නෙවෙයි.

යම්කිසි අසංවිධිත බවක් තුළ පවා යම් එකඟතාවයක් තියෙනවා…

ඒක තමයි මේ දියුණු සංවිධානය. අර සාංඝික ජීවිතයේ තියෙන සංවිධානය. අපි එකඟ වෙන්නේ නීතියකට ව්‍යවස්ථාවකට නෙවෙයි. අපි එකඟ වෙන්නේ ආචාර ධර්ම පද්ධතියකට. ‘මේවා කරන්න හොඳ නෑ. මේවා කළල යුතුයි.’ අපේ පරණ සංවිධාන ක්‍රමය ඇතුළේ නීතියෙන් ව්‍යවස්ථාවෙන් බැඳලා තියෙනවා. මෙතන කිසිම ව්‍යවස්ථාවක් නීතියක් නෑ.

නමුත් අපි එකඟ වෙච්ච දේවල් වගයක් තියනෙවා. ඒක පුහුණු වෙනවා කියලායි මට පෙනෙන්නේ.

මේ තත්වය දියුණු සමාජයකට ආදේශ කිරීම සඳහා කුමක් විය යුතුයි කියලාද ඔබ දකින්නේ..

මෙතන තියෙන බැරෑරුම්ම ප්‍රශ්නය තමයි ඒක. අනාගතය. දැන් මේක මහජන අරගලයක් විදියට අපිට තේරුම් ගන්න පුළුවන්නේ. මේ අය ඇවිල්ලා විනෝද වෙන, සටන් පාඨ කියන සරල තත්වයට වඩා මේ අවකාශය මහජන අරගල අවකාශයක්. පරණ මහජන අරගලයකට වඩා වෙනත් සංස්කෘතික දේවල් මෙතන තියෙනවා. ඒ මහජන අරගලයේ අරමුණු ඉතාම හොඳට පැහැදිලිව කැටි වෙලා තියෙනවා. මෙන්න මේවා තමයි අපිට කරගන්න ඕනෑ කියලා.

මෙතන කිසිම විදියකට බල දේශපාලනයක් නෑ. අරගලය දේශපාලනිකයි. පාක්‍ෂිකයො මෙතන ඉන්න පුළුවන්, ඒත් පක්‍ෂයකට සම්බන්ධය අය මෙතන නැහැ. ආණ්ඩු හදන, ඒ වෙනුවෙන් වැඩකරන දේශපාලන පිටියක්, දේශපාලන පක්‍ෂ තියෙන්න එපැයි. නමුත් ඒක නෙවෙයි මෙතන තියෙන්නේ. මෙතන තියෙන්නේ මහජන අරගලයක්. ඒකට අයිති පැහැදිලි අරමුණු වගයක් කැටිවෙලා තියෙනවා.

ගෝල්ෆේස් එක සංකේතාත්මකයි. ඊට අමතරව රට පුරාම මේ විදියට සම්බන්ධ වෙමින් ජනතාව ඉන්නවා. ඒ අරමුණු කොච්චර දුර ගිහිල්ලාද කිව්වොත් මහජනයාට ආපහු යන්න බෑ. ඒ අරමුණු සාක්‍ෂාත් කරගන්නේ නැතිව මේ කාටවත් ආපහු යන්න බැහැ. ඉස්සර හිතුවා නං ඔය තෙල් ටිකක් දුන්නාම, විදුලිය දුන්නාම මේගොල්ලො ආපහු ගෙවල්වලට බැහැලා යාවි කියලා, ඒක හිතන්න බැරි තරම් මෝඩ බොළඳ මතයක්. එහෙම බැහැලා යන්න කවුරුවත් මෙතන නැහැ. අපේ සමාජ දේශපාලන ජීවිතය ගැඹුරින් ප්‍රතිසංස්කරණය වෙන්න අදාළ අරමුණු වගයක් මෙතන තියෙනවා. ඒ අරමුණු දිනාගන්නේ නැතිව මේ මහජනතාව පස්සට යන්නේ නැහැ.

ඒ පොදු අරමුණ ජනතාවගේ සාමූහික අවිඥානය තුළට කිඳාබැහැලා තියෙනවා කියලාද ඔබ කියන්නේ..

දැන් කිඳා බැහැලා ඉවරයි. දැන් බලන්න තියෙන්නේ අනික් පැත්ත. ඒ කියන්නේ දේශපාලන පිටියේ තත්වය. අපි ඉතාම සරලව කිව්වොත් රාජපක්‍ෂලා බැහැලා යන්නේත් නැහැ. බලය අතාරින්නේත් නැහැ.

අන්න එතකොට තියෙනවා ගැටයක්. ඇත්ත වශයෙන්ම ඒගොල්ලන්ට බලය අතාරින්න බැහැ. බලය අතෑරිය ගමන් සිදුවෙන ක්‍රියාදාමයක් තියෙනවා. අධිකරණය ස්වාධීන වෙනවා.

ප්‍රතිසංස්කරණ ඇතිවෙනවා. නමුත් ඒගොල්ලන්ට මොළයක් තියෙනවා නම් බලය අතාරින්න ඕනෑ. යම්කිසි ආරක්‍ෂක පැසේජ් එකක් හදාගෙන මෙතනින් අයින් වෙන්න.. පාපෝච්චාරණයක් කරලා හරි, සාකච්ඡා කරලා මුදල් නැවත පවරලා හරි… එහෙම කළොත් යම්කිසි විදියකට බේරෙන්න පුළුවන්. ඒගොල්ලෝ එහෙම කරන්නේ නැහැ. ඊට වඩා දැඩිව අල්ලාගෙන ඉන්නේ තමන්ගේ ධනය සහ බලය. ඒගොල්ලො බැහැලා යන්නෙත් නැත්නම් මොකද වෙන්නේ දැන්.?
මගේ කල්පනාව හැටියට මේ ගැටය කපාගෙන, නැතිනම් ගැටය ලිහිලා ඉදිරියට යන්න තියෙන එක විදියක් තමයි පාර්ලිමේන්තුව මේ මහජන අරගලයට කන්දීම. ඒගොල්ලන්ට ඉක්මනට කරන්න පුළුවන් දෙයක් තමයි දෝෂාභියෝගයක් ගේන එක. ව්‍යවස්ථා ප්‍රතිසංස්කරණ ඊට වඩා දුරයි. දෝෂාභියෝගයක් ගෙනල්ලා වෙන ජනාධිපතිවරයෙක් නාමිකව පත්කරලා ඉදිරි අවුරුදු දෙකේදී මේ මහජන අරගලයේදී යෝජනා කළ ප්‍රතිසංස්කරණ ටික කරලා ඉවර කරන්න ඕනෑ. එවැනි එකක් වුණොත් යම්කිසි සුජාත තත්වයක් ඇතිවනවා ලෝකයත් එක්කත් ගනුදෙනු කරන්න. විධායක ජනාධිපතිවරයා දෝෂාභියෝගයකින් බැස්සුවොත්, ඊළඟට පත්වෙන කෙනා එකඟ වෙන්න ඕනෑ, විධායක ජනාධිපති බලතල පාවිච්චි නොකර ඉන්න.

20 වැනි සංශෝධනය අහෝසි කරන්න පාර හදා ගන්නත් අරයා බස්සගන්න වෙනවා. ඒක කෙටි, ඉක්මනට කරන්න පුළුවන් වැඩක්. ව්‍යවස්ථා සංශෝධන සඳහා ඊට පස්සේ වැඩකරන්න වෙනවා. නමුත් තව සුමාන දෙකතුනකින් රටක් හැටියට අපිව වැටෙන්න තියෙන අගාධයෙන් බේරගන්න පුළුවන් එකම ක්‍රමය ඒකයි. ඒක පාර්ලිමේන්තුව නොකළොත් මොකද වෙන්නේ කියලා තමයි ඊළඟ ප්‍රශ්නය.

රට පුරාම මහජනතාව නැගිටිනවා. වෘත්තීය සිමිතිත් මේකට සම්බන්ධ වෙයි. එහෙම වුණොත් පාර්ලිමේන්තුවට මොනවා හරි කරන්නම වෙනවා. නොකළොත් ඊට පස්සේ තත්වය හුඟාක් නරකයි.

අපේ අරගලකරුවන්ටත් සලකා බලන්න කියලා මම කියන්න කැමතියි අනිත් දොර. ඒක උපරි මට්ටමේ සංවිධානාත්මක දොරක්. අනාගතයට හුඟාක් වැදගත්. මෙතනින් මතුවෙන මහජන සභාවක් අවශ්‍යයි. මෙතන ඉන්නවා අවුරුදු විසිතිස් ගණන් අරගල කළ අය, තරුණයො, නීතිවේදීන්, ආර්ථික සමාජ ක්‍ෂෙත්‍රවල විද්වත්තු, පරිසරවේදීන්, වතුකරයේ අය, කාන්තාවෝ..

අන්න එවැනි කොහේවත් නියෝජිතයන් නොවන අය, පුරවැසියන් විදියට හෘදය සාක්‍ෂියයි තමන්ගේ දැනීමයි එක්ක මේ අරමුණු සාක්‍ෂාත් කරගන්න අපි මොකද කරන්නේ කියලා කතාකරන පුරවැසි සභාවක් අවශ්‍යයි. එවැන්නක් හදාගන්න පුළුවන් වුණොත් මෙතනට වුණත් අවශ්‍ය වෙලාවට මාර්ගෝපදේශනයක් දෙන්න, ආරක්‍ෂාව සඳහා, ජාත්‍යන්තර ලෝකයට කතාකරන්න වුණත් පුළුවන්. දේශපාලනඥයන්ට, දේශපාලන පිටියට බලපෑමක් කරන්න පුළුවන්. ඔය දේවල් සිද්දවුණොත් අපිට ගොඩයන්න පුළුවන් වෙයි.

මේක ඓතිහාසික අවස්ථාවක්. අවුරුදු හතළිහක් විතර තිස්සේ අපි හීනෙන් දැකපු සමහර දේවල් මෙතන තියෙනවා. මේ අවස්ථාව අපි අතහැරියොත් ඊට පසු හුඟාක් නරක දේවල් වෙනවා. ■

(වොයිස් ටියුබ් නාලිකාව වෙනුවෙන් අකලංක හෙට්ටිආරච්චි ගෝල්ෆේස් භූමියේ සිට කළ සාකච්ඡාවකි.)