■ ධර්මය මනුෂ්‍ය සමාජයකට ආලෝකයක් ලෙස සලකන්නේ නම් ඒ ධර්මය වෙනත් දෙයක් වෙනුවෙන් කපාගෙන පරිහරණය කිරීම නොවටී, එය අපරාධයකි. ලංකාවේ දේශපාලන සංස්කෘතිය තුළ බලය උදෙසා බුද්ධාගම දඩමීමා කර ගත් අතර, චීවරය ඒ වෙනුවෙන් පාවාඩයක් කර ගැනුණ, කරගෙන තිබෙන සැටියකි අපට අත්විඳින්නට ලැබුණේ.
■ ජාතිය එක්ක ආගම එක්ක කුලය එක්ක මේ අය නිතැතින් අනන්‍ය වෙනවා. මේ අනන්‍යතා අවශ්‍යතාව ඔවුන්ට ගොඩක් වෙලාවට එන්නේ ආරක්ෂාව පිළිබඳ ප්‍රශ්නයත් එක්ක. තමන්ගේ ආරක්ෂාව ගැන කෙනෙක්ට බයක් තියෙනවා නම්, ඒ බයෙන් ගැලවීම සඳහා ඔහු තමන්ට කිසියම් ආකාරයකින් අනන්‍ය පිරිසකට ළං වෙන්න උත්සාහ ගන්නවා.
: ගල්කන්දේ ධම්මානන්ද හිමි
■ ආචාර්ය සිරිල් ගුණපාල
දීර්ඝ කාලීන ඉතිහාසයකට උරුමකම් කියන බෞද්ධ සාහිත්‍යයක් ලංකාවේ පවතියි. දැන උගත් භික්ෂූන් වහන්සේලා ධර්ම දේශනා පැවැත්වීමට බෙහෙවින් භාවිතයට ගන්නේ ද බෞද්ධ සාහිත්‍යයි. ඒ නිසා වත්මනේ බොහෝ භික්ෂූන්ගේ ධර්ම දේශනාවලින් ගතානුගතික කතන්දර – සාම්ප්‍රදායික දෘෂ්ටිවාද බහුලව ජන මනසට ඇතුළු වේ. එනිසාම නූතන සමාජයේ ‘ධර්ම දේශනය‘ වෙනුවට ජනප්‍රියව පවතින්නේ ‘බණ කීම‘ වේ. බණ කීම යනු ධර්ම දේශනය ම නොවේ ද? මේ දෙකම එකක් යයි තර්ක කරන එක පහසුය. ඒ කෙසේ වෙතත් වත්මන් සමාජයේ ජනප්‍රිය බණ තුළ ධර්මය නම් නැති තරම්ය. ඇතැම් භික්ෂුවක් බෞද්ධ සාහිත්‍යය හෝ කියවා නැති බවය ඔවුන් කියන බණ ඔස්සේ පැහැදිලි වන්නේ. මෙවැනි යථාර්ථයක ධර්මයෙන් සිය ජීවිතය ප්‍රථමව කියවාගෙන – නූතන මනුෂ්‍යයාට ධර්මයෙන් ‘මනුෂ්‍යත්වය‘ ගැන දහම් දෙසන තරුණ භික්ෂූන් වහන්සේ නමකට කලක සිට අවධානය යොමු කරන්නට ලැබීම භාග්‍යයකැයි සිතමි. උන් වහන්සේ නමින් ගල්කන්දේ ධම්මානන්ද වන්නේය. කීර්තිමත් හා පරමාදර්ශී භික්ෂූන් වහන්සේ නමක වූ වල්පොල රාහුල හිමියන්ගේ පා සෙවණේ නිසි ශික්ෂණයක් ලද ගල්කන්දේ හිමි රාහුල හිමියන් පුහුණු කළ එකම භික්ෂුව වන්නේ යයි සිතමි. ඒ එකම භික්ෂුව සියක් නමකට වඩා ජන සමාජය සුවපත් කිරීමට නිහඬව – අකම්පිතව – වෙහෙසකින් තොරව කරන මෙහෙවර නිසාය උන් වහන්සේ ගැන මේ සටහන ලියන්නට තීරණය කළේ.
හිමි තතු හිමි මුවින්ම
”පැවිද්දකු වීමට ආශාව විනා බුදු දහම යනු කුමක්දැයි කුඩා වයසේදී මම දැන නොසිටියෙමි. මගේ ආශාවට දෙමව්පියන්ගෙන් ලැබුණු අවසරය මත වයස 13 දී ගාල්ලේ පරගොඩ විහාරයේ දී මාගේ පැවිදිවීම සිදු විය. හිංසාව පිළිබඳ බරපතළම අත්දැකීම් ලැබුවේ මා දකුණු පළාතේ ජීවත්වූ කාලය තුළ දී ය.
1987 – 90 අතර කාලය තුළ දී ලංකාවේ දකුණු පළාතේ ඇතිවූ භීෂණකාරී වාතාවරණය තුළ මා සමග එකට පැවිදි වී සිටි භික්ෂූන් වහන්සේලා තුන් නමක් පැහැර ගැනීමට ලක් වූහ. උන් වහන්සේලා කිසිදාක නැවත සොයා ගැනීමට නොහැකි විය. එවක ටයර් සෑයවල දැවුණු තරුණයන් අතර ඒ තිදෙනා ද දැවී යන්නට ඇත. මේ තිදෙනාගෙන් එක් අයකු වූ බලහරුවේ විජිත හිමි මා සමග එකට උසස් පෙළ විභාගය සඳහා සූදානම් වූ මාගේ සමීපතම මිතුරා වූ අතර අප දෙදෙනාම විශ්වවිද්‍යාලයට තේරී ඇති බවට ලියුම් ලැබෙන විට උන් වහන්සේ මෙලොව හැර ගොස් සිටියහ.
හිංසාව සම්බන්ධ දෙවැනි අත්දැකීම් ආරක්ෂක අංශයේ සේවයේ නියුතුව සිටි මාගේ වැඩිමහල් සහෝදරයා මහ ඔය දී එල්ටීටීඊ ප්‍රහාරයකින් මිය යාමයි. මෙකී සම්පූර්ණ කාල පරිච්ඡේදය තුළ ටයර් සෑයවල් වශයෙන් ද, ද්‍රෝහීන් ලෙස හඳුන්වා කෙරුණු සටන් වශයෙන්ද සිදුවුණු බිහිසුණු මරණවලට පාංශුකූලය දීමේ අභාග්‍ය සම්පන්න අත්දැකීම් කුඩා වයසේ දී ම මට අත් විඳින්නට සිදු විය. විවිධ ලේබල් ඇලවීම ඔස්සේ මේ මරණ වර්ගකොට දැක්වුණත් මේ සෑම අවස්ථාවකම මියගියේ මිනිසුන්ය.”
ධම්මානන්ද හිමි දීර්ඝව පවසන කරුණු තුළින් වැටහෙන අසම සම වැදගත් කාරණාව වන්නේ ඇට මිදුළු පවා රිදවන අත්දැකීම් ලැබුවත් තමන් වහන්සේ වෛරී මානසිකත්වයකින් මඬනා ලද්දෙකු නොවීම ය. ප්‍රචණ්ඩ අදහස් කරා නැඹුරු නොවීම ය. එසේ නොවෙමින් හා ප්‍රශ්නවලින් පලා නොයමින් ව්‍යසනයක් යනු හුදෙක් ‘මට පමණක් අදාළ දෙයක් නොව, එය මුළු මහත් මනුෂ්‍ය වර්ගයාටම අදාළ යථාර්ථයක් බව පසක් කර ගැනීමය. එසේ පසක් කර ගනිමින් ධම්මානන්ද හිමියන් සිහින් දිය පාරක් වෙමින් සමාජයට අවබෝධය ලබා දෙන්නට තමන්ගේ ධර්ම ඥානයෙන් නූතන සමාජයට අවශ්‍ය ‘නූතනවාදී භික්ෂු චරිතයක්‘ උරුම කර ගැනීමය. උන් වහන්සේ තෝරාගෙන තිබෙන මාවතට භික්ෂූන් වේගයෙන් පෙළ නොගැසුණ ද උඩුගං බලා පිහිනීමේ අපරාජිත භූමිකාවක් හෙමින් සීරුවේ ගොඩ නගාගෙන එය වඩා වර්ධනය කිරීම ධම්මානන්ද චරිතයේ අසම සම ලක්ෂණය වේ.
භික්ෂුව සහ යුද්ධය
යුද සමය තුළ බණ කීමෙන් නොනැවතී ”රණ ගී” ලියන්නට පෙරමුණ ගත් භික්ෂූන් ද සිටි බව නොරහසකි. යුද්ධයට ආවඩමින් මඩි තර කර ගත් භික්ෂූන් හා ජාතිවාදයෙන් ප්‍රතිරූප තනාගත් භික්ෂූන් ද කැපී පෙනුණේය. ඒ භික්ෂූන් සමාජය අවුලු‍වාලමින් විනාශයට මඟ පෑදූ බව අද වන විට කාටත් වටහා ගන්නට පුළුවන් වී ඇත. ධම්මානන්ද හිමියන් සිය වයසටත් වඩා එහා ගිය පරිණතභාවයකින් යුද්ධය දෙස – යුද ජයග්‍රහණය දෙස බැලූ අන්දම ජනප්‍රිය නොවුණ එකක් වුව ඒ වූ කලී ගිනිගත් ජන සමාජයක් නිවාලන්නට අවශ්‍ය ඥාන ධාරාවක් බව කිව යුතුය. උන් වහන්සේ වදාළ කාරණා අදවත් අපේ ජන සමාජය අවබෝධ කර ගන්නට සමත්ව සිටින්නේ ද?
යුද්ධයට මුල් වුණේ එකම රටක භාෂා දෙකක් කතා කරන මනුෂ්‍යයන් අතර භාෂාව මත ඇතිවුණ දුරස්ථවීමකිනි. එහෙත් එහි දේශපාලනයක් තිබුණ බව සැබෑවකි. ධම්මානන්ද හිමියන්ගේ අවධානයට නතු වන්නේ ඒ දේශපාලනය නොව භාෂා දෙකක් කතා කළ මනුෂ්‍ය සමාජයක පැවති යහ සම්බන්ධතාවන්ය. උන් වහන්සේ මානව සම්බන්ධතාවන්හි වටිනාකම් වටහා ගන්නේ තමන්ට සමීප අත්දැකීම් ආශ්‍රයෙනි. මේ ඒ වග විස්තර කරන තැනකි.
”යුද්ධය සම්බන්ධයෙන් මම දකින විදිය සකස් වෙන්නේ මාගේ බෞද්ධ පසුබිම තුළ සිටයි. බෞද්ධ ඉගැන්වීම් තුළින් ලැබූ ආභාසය, මගේ ආචාර්යවරයාණන් වහන්සේ වන වල්පොළ රාහුල හිමිපාණන් යටතේ මා ලැබූ පුහුණුව, අම්පාර වන මා උපන් ප්‍රදේශයේ ජාතීන් අතර හොඳ සබඳතාවක් තිබෙනවා දුටු යහපත් අතීත අත්දැකීම් වගේම යුද්ධයකින් සිදුවුණ හානිය සම්බන්ධයෙන් ලැබූ අත්දැකීම් යන සියල්ල පදනම් කරගෙනයි එම දැක්ම සකස් වන්නේ”
ධම්මානන්ද හිමියන් පවසා සිටින මෙබඳු කාරණා ලංකාවේ තවත් භික්ෂූන්ගේ කල්පනයට නතු නොවුණේ ඇයි? බහුතරයක් භික්ෂූන් ජාතිවාදය කරපින්නා ගත්තේ ඇයි?
අත්දැකීම් හා ශික්ෂණය යන දෙඅංශයෙන්ම ධම්මානන්ද හිමියන් නැඹුරු වන්නේ ඉදිරිය බලන්නටයි. මේ ඒ සම්බන්ධ උන්වහන්සේගේ විවරණයකි.
”මගේ ආචාර්යවරයාණන් වහන්සේ තමයි ලංකාවේ විශ්වවිද්‍යාලයකට ඇතුළත් වුණ පළමුවෙනි භික්ෂූන් වහන්සේ. උන් වහන්සේ විශ්වවිද්‍යාලයට ඇතුළත් වුණාම අධ්‍යාපන කටයුතු සඳහා අවශ්‍ය සම්පූර්ණ වියහියදම් සිදු කරන්නේ සරවණමුත්තු තංගරාජා කියන යාපනයේ දෙමළ මහත්මයෙක්. එතකොට මගෙ පසුබිමේ ඔය කියන යහපත් අත්දැකීමක් තිබෙනවා.
තව දුරටත් ඉතිහාසය විෂය සම්බන්ධයෙන් මගේ පවත්නා විශේෂඥභාවයන් මගේ චින්තනය සකස්වෙන්න බලපාලා තිබෙනවා. එහිදී අශෝක අධිරාජ්‍යයා කාලිංග යුද්ධයෙන් පසුව ක්‍රියා කළ ආකාරය සහ ලංකාවේ දුටුගැමුණු රජු එළාර හා පැවති යුද්ධයෙන් පසුව ක්‍රියා කළ ආකාරය යුද්ධය දෙස වෙනස් ආකාරයකට බැලීමට මාව පොළඹවනවා. මෙකී කාරණා නිසා තමයි යුද්ධය පිළිබඳ මගේ දැක්ම වෙනස් වෙන්නේ”
ධම්මානන්ද හිමියන්ගේ මේ සියුම් හා සරල විවරණ ඔස්සේ අප තුළ පැන නඟින ප්‍රශ්නයක් තිබේ. ඒ කුමක් ද?
සමාජ සංස්කෘතික ජීවිතය – අධ්‍යාපනය සහ ඉතිහාසය සම්බන්ධයෙන් වඩාලාත් පොහොසත් පසුබිමක් උරුම කරගෙන සිටි ලංකාවේ භික්ෂුව වෛරයේ හා ප්‍රචණ්ඩත්වයේ සංකේතයක් බවට පත් වන්නේ කෙසේ ද?
යුද ජයග්‍රහණය සැමරීම
යුද්ධයෙන් අනතුරුව පාලකයන් අනුගමනය කළ පිළිවෙත වූයේ යුද ජයග්‍රහණය සැමරීමය. ලංකාවේ භික්ෂූන්ට එහි අනර්ථය පාලකයන්ට පෙන්වා දෙන්නට නොහැකි වූයේ මක් නිසා ද? ඔවුන් ධර්මය විෂයෙහි අවබෝධයේ හීනකම – පසුගාමී බව ද ඊට මුල් වූයේ?
මහනායකහිමිවරුන්ගේ සිට පහළට යුද සැමරුම්වලට ආවඩන විට ධම්මානන්ද හිමියන් තම මතය පළ කරන්නේ ධර්මය මත පිහිටා ලත් තියුණු කල්පනාවන් පෙරටු කරගෙන ය. මේ ඒ වග පැහැදිලි වන තැනකි.
”යුද ජයග්‍රහණය සම්බන්ධ බෞද්ධ ඉගැන්වීම වන ‘ජයං වේරං පසවති -දුක්ඛං සේති – හිත්වා ජය පරාජයං‘ යන ඉගැන්වීමෙන් එන පදනමේ සිටයි මම කියා සිටින්නේ යුද ජයග්‍රහණය උත්සව පැවැත්වීම නවත්වන්න කියා. ඇත්ත වශයෙන්ම සිදු විය යුතු දේ තමයි, බරපතළ යුද්ධයක් හෝ ව්‍යසනයක් සිදු වුණාට පස්සෙ බුදු දහමේ හෝ අපගේ වෙනත් පැරණි සම්ප්‍රදායන් තුළ තිබෙන සාරභාර දැනුම් උපයෝගී කරගෙන නැවත සමාජය ගොඩනැඟීම. නමුත් සිද්ධ වෙන්නෙ එම ක්‍රියාදාමය නොවෙයි. යුද ජයග්‍රහණ උත්සව පවත්වනවා කියන්නෙ ජයග්‍රාහකයෙක් සිටිනවා යන්නයි. ජයග්‍රාහකයෙක් ඉන්න බෑ පරාජිතයෙක් නැතිව. එසේ නොවන්න නම් අපි සියලු දෙනාම දිනා සිටිය යුතුයි. නමුත් එක් පිරිසක් ජයග්‍රාහී උත්සව පවත්වනවා කියලා කියන්නෙ පරාජිතයෙක්ව නඩත්තු කිරීමයි.”
යුද්ධය පාලක පැළැන්තියක් තුළ අධිමානයක් ඇති කරන්නට පදනම් කර ගන්නේ යුද සැමරුම්ය. ඒවා කළේ ද මහාපරිමාණයෙනි. අපේ පාලකයන් කොතරම් අඥාන ද යන්නට වඩා බරපතළ කාරණාව ලංකාවේ වැඩි පිරිසක් අදහන ආගම වන බුද්ධාගමේ නායකකාරකාදින් අඥාන ලෙස යුද ජයග්‍රහණය ඉදිරියෙන් පෙනී සිටීමය.
ධම්මානන්ද හිමියන් පවසන තවත් වැදගත් කරුණකි මේ.
”අපේ රට වසර දෙදාස් තුන්සීයක කාලයක් තිස්සේ බුදු දහම පැවත එන රටක්. වසර දෙදාස් තුන්සීයක් පුරාවට බුදු දහමින් පෝෂණය ලබපු රටක, ඒ හා බැඳුණු සංස්කෘතියක් ඔස්සේ පැවති රටක, ඒ හා බැඳුණු සංස්කෘතියක් ඔස්සේ පැවති රටක නෙල්සන් මැන්ඩෙලා මෙන් බලයට කෑදර නැති එය අත්හැරිමට සූදානම් පාලකයන් බිහි නොවීම විශාල ප්‍රශ්නයක්. බලය සම්බන්ධව දැඩි ගිජුකමක් නොමැතිව, අවශ්‍ය කාරණය, අවශ්‍ය වැඩ කොටස ඉටු කරලා දැන් මගේ වැඩ කොටස අවසානයි කියලා නෙල්සන් මැන්ඩෙලා වගේ අත හැරලා යන්න පුළුවන් පාලකයින් අපේ රටේ බිහි නොවෙන්නේ ඇයි? එම කරුණ ඉදිරියේ මං භික්ෂුවක් ලෙස මාවම ප්‍රශ්න කර ගන්නවා. කෝ අපි නිර්මාණය කරපු බුදු දහමෙන් ආභාසය ලත් අත්හැරීමට සූදානම් විශිෂ්ටයා කියලා. ඒ ප්‍රශ්නය අප හැමෝම තුළම ඇති විය යුතුයි.
දැනට පෙනෙන්නට තිබෙන දේ තමයි ඉවසීම, අත්හැරීම පුහුණු කළ පුද්ගලයින් දුර්වලයින් ලෙස දැකීම සහ රළු, දැඩිව බලය අතට ගත් පුද්ගලයින් ශ්‍රේෂ්ඨයන් ලෙස දැක්වීම. මුලින් කී ලක්ෂණ උසස් දේ හැටියට දේශනා කළ බුදුන් වහන්සේ ශාස්තෲන් වහන්සේ ලෙස පිළිගන්නා අතර ඒ දර්ශනයට සම්පූර්ණ පටහැනි දර්ශනයක් දරන්නන් ඇත්ත ලෝකයේදී වීරයන් ලෙස දැකීම විසාල විසංවාදයක්. ඒ අනුව පෙනෙනවා බුදු දහම අප තබා ගන්නේ කිසියම් අනන්‍යතාවක් පවත්වා ගන්නට විනා ඇත්ත වශයෙන් පිළිපදින්නට නොවේ කියා. ඇත්ත ජීවිතයේදී අපි ප්‍රාර්ථනා කරන්නේ එකී ඉගැන්වීම්වලට හාත්පසින්ම වෙනත් ලෙස ක්‍රියා කරන අය.”
ධම්මානන්ද හිමියන් පැහැදිලිව – ආවේගයකින් තොරව හා සංයමයකින් පවසන්නේ මොන තරම් ගැඹුරු සත්තාවක් ද? මේ අද දවසට වඩාත් – වඩ වඩාත් අදාළ සත්තාවක් නොවේ ද?
ධර්මය සහ නීතිය
ලංකාව තුළ බුදු දහම අවභාවිත වී තිබෙන අන්දම ධම්මානන්ද හිමියන් ‘කියවන විට – ඇහුම්කන් දෙන විට‘ මැනවින් විශද වේ. ධර්මය පමණක් ද අවභාවිත වී තිබෙන්නේ?
ධර්මය මනුෂ්‍ය සමාජයකට ආලෝකයක් ලෙස සලකන්නේ නම් ඒ ධර්මය වෙනත් දෙයක් වෙනුවෙන් කපාගෙන පරිහරණය කිරීම නොවටී, එය අපරාධයකි. ලංකාවේ දේශපාලන සංස්කෘතිය තුළ බලය උදෙසා බුද්ධාගම දඩමීමා කර ගත් අතර, චීවරය ඒ වෙනුවෙන් පාවාඩයක් කර ගැනුණ, කරගෙන තිබෙන සැටියකි අපට අත්විඳින්නට ලැබුණේ. බුදුන් වහන්සේ දේශනා කළ ධර්මය පසෙක තබා බුද්ධාගම නමින් භික්ෂුව හා පාලකයන් තමන්ගේ පැවැත්මට සාදාගෙන තිබෙන උපකරණයකි අද රටේ ජනප්‍රිය කර තිබෙන්නේ. ආගම බලය වෙනුවෙන් පිරුවටයක් කරගෙන තිබෙන රටක මනුෂ්‍ය සමාජයක යහ පැවැත්ම වෙනුවෙන් නීතිය හෝ දීප්තිය පළ කළ යුතු නොවේද? එහෙත් නීතියත් පාලකයාගේ අතෙහි උපකරණයක් නම් අද වන විට ලංකාව ධර්මයෙන් සේම නීතියෙන්ද ගිලිහුණු රටක් බවට පත්ව නොතිබෙන්නේද?
රටක නීතිය සම්බන්ධයෙන් ධම්මානන්ද හිමියන්ගේ සාකච්ඡාව අදටත් – හෙටටත් අදාළ යයි සිතමි. මේ උන් වහන්සේගේ වචනය.
”නීති ආයතනවලට වගකීමක් තිබෙනවා. පළමුව ජනතාවට පෙනිය යුතුයි නීතිය ක්‍රියාත්මක වෙනවා කියන එක. එතකොට තමයි මිනිසුන්ට නීතිය ගැන විශ්වාසය ගොඩ නැඟෙන්නේ සහ තහවුරු වෙන්නේ. නීතිය හා නෛතික ආයතන නිසි පරිදි ක්‍රියාත්මක වෙනවා යන ප්‍රතිරූපය මිනිසුන්ට නීතිය ගැන විශ්වාසය ගොඩ නැඟෙන්නේ සහ තහවුරු වෙන්නේ. නීතිය හා නෛතික ආයතන නිසි පරිදි ක්‍රියාත්මක වෙනවා යන ප්‍රතිරූපය මිනිසුන්ට දැනීම ඉතා වැදගත්. අධිකරණයට ස්වාධීනකමක් නැති බව පෙනීම මේ විශ්වාසය බිඳ වැටීමට හේතු වෙනවා. දුප්පතාට එක විදියකටත් ධනවතාට, බලවතාට, දේශපාලකයාට තවත් විදියකටත් නීතිය ක්‍රියාත්මක වෙනවා නම් ඒ තුළ නීතිය පිළිබඳව තිබෙන විශ්වාසය බිඳ වැටෙනවා. මෙම නිසා නීතිය සම්බන්ධයෙන් යහපත් ප්‍රතිරූපයක් ගොඩනැඟීමේ විශාල වගකීමක් තිබෙනවා. අපි හිතමු යහපත් පාලනයක් ඇති කිරීම සඳහා රජයට අවශ්‍ය වී ඇතැයි කියා. එසේ නම් රජයට බරපතළ වගකීමක් තිබෙනවා නීති ආයතන සම්බන්ධ ප්‍රතිරූපය ගොඩ නැංවීමට.”
ලංකාව නීති ගරුක රටක් ලෙස ගොඩනැඟීමට අවශ්‍ය ප්‍රධාන සාධකය පාලකයන් බැහැර කොට තිබෙන්නේ මන්ද? පාලකයාට ඒ ඒ ආයතන තමන්ට අභිමත අන්දමට පරිහරණය කිරීමට අවශ්‍ය බැවිනි. ඊට හේතුව කුමක් ද? පාලකයන් නීතිය ඉදිරියේ ‘වෙව්ලන‘ නිසාය. ධම්මානන්ද හිමියන් පවසන්නේ ‘දියුණුව‘ යන්න නීතියෙන් සාක්ෂාත් වන්නේ මනුෂ්‍ය සමාජය ඊට අවශ්‍ය දියුණුවක් ලබා තිබුණහොත් බවය.
”පසුගිය කාල සීමාවේ දී සිදුවුණ ඇතැම් සිදුවීම්වල දී එල්ලා මැරීමේ දඬුවම නැවත ගෙන ආ යුතුයි කියන අදහස සමාජ ගත වුණා. ඒක හරියට විස සහිත ගසකින් විස සහිත ගෙඩියක් කඩලා විසි කරන්න කියනවා වගේ. තාම ඒ ගහ තිබෙනවා නම් ඒකෙ විස සහිත ගෙඩි තව තවත් හැදෙනවා. නීති ක්‍රම පැවතිය යුතුයි. ඒවා එහෙම පවතිද්දි ඊට වඩා වැදගත් වන්නේ අර විස සහිත ගෙඩි සහිත ගස, මුල්, ඊට හේතුපාදක වෙන තත්වයන් උදුරා දැමීමයි. ඒක නිසායි මම නැවත නැවත කියන්න උත්සාහ කරන්නේ නෛතික බලය පිළිබඳව ආයතනවලට වඩා මිනිසා ගොඩනැංවීමේ කාර්යය තීරණාත්මකයි කියලා.”
අද ලංකාව ඇද වැටී තිබෙන තත්වය සලකා බලන විට පෙනී යන්නේ සමාජය නීති ගරුක නොවන්නට හේතුව මිනිසා අනීතිය මත තම අවශ්‍යතා ඉටු කර ගන්නට පුද්ගලයෙකු වන්දනාමාන කරන තත්වයක් කරා නැඹුරු වීමය.
”සමස්ත සමාජයත් යැපෙන්නේ පුද්ගලයෙක් මත නම් සහ පුද්ගල වන්දනාවට නම් සමාජය හුරුවී තිබෙන්නේ මම හිතනවා තාවකාලිකව ඇතිවන පුද්ගලයෙක් මත පදනම් වූ යහපත් පාලනයකින් පලක් නැහැ. ඒ වෙනස්වීම දිගුකාලීන නැහැ.”
මේ ලියන මොහොතේ රට ඇද වැටී තිබෙන තත්වයම මෙකරුණ – මේ සත්‍යය වටහා ගැනීමට ප්‍රමාණවත් වන්නේය.
සුවපත් වීමට දැනුම
ධම්මානන්ද හිමියන් නිරන්තරයෙන් භාවිත කරන යෙදුමක් තිබේ. එය නම් ”හැම දෙනකුටම තුවාල වෙලා” යන්නය. මේ ඉතා ගැඹුරින් විස්තර කළ යුතු යථාර්ථයක් රූපකයකින් ප්‍රකාශ කිරීමක් වැන්න. දෙවනුව උන් වහන්සේ පෙනී සිටින භූමිකාව අප අවධානයට නතු කරන්නේ ”සුවපත් වෙමු” යනුවෙන් ගොඩ නඟන ධර්මතාවක් ඔස්සේය. ධම්මානන්ද හිමියන් ජනප්‍රිය භික්ෂු චරිතයක් නොවන්නට හේතුව ද උන් වහන්සේ තෝරාගෙන සිටින තමන් වහන්සේට ගැළපෙන භූමිකාවයි. සැබවින්ම ජනප්‍රිය භික්ෂු චරිතයකට කළ හැකි වන්නේ පන්සලක් දියුණු කිරීමය. භෞතික වශයෙන් ගොඩ නැඟීමය. එහි පවතින්නේ ද ”තුවාල ලත්” භික්ෂු වතක ශෝකාලාපයයි. භික්ෂු චරිතයක් උරුම කර ගත්තේ නම් පරම වගකීම විය යුත්තේ ධර්මයෙන් සමාජය පොහොසත් කිරීමය. ඒ කාර්යය මහා පිරිසක් සුදුවතින් සරසවාගෙන ඔවුන් ඉදිරියේ පෙනී සිට විවිධ දේවල් දෙසීමෙන් කළ නොහැකිය. ඒ වූ කලී යල් පිනූ භික්ෂු භූමිකාවකි. යල් පිනූ යන්නෙන් අදහස් කරන්නේ මනුෂ්‍ය සමාජයක යහපත වෙනුවෙන් පලක් නැති ක්‍රියාදාමයක් යන අරුතයි.
ලංකා සමාජය තුවාල ලබා තිබෙන්නේ කවර සාධක හේතුවෙන් ද?
ධම්මානන්ද හිමි වැඩ වාසය කරන ස්ථානයට පිවිසෙන තැන සඳහන් සටහන මෙසේය.
”උපත මත බොහෝ විට තීරණය වූ
ජාතිය, ජන වර්ගය, ආගම, කුලය වැනි
අනන්‍යතාවලින් හැකි තරම් මිදී
මෙම භූමියට ඇතුළු වන්න.”
ධම්මානන්ද හිමියන්ගේ කැපවීමට අදාළ වන්නේ මනුෂ්‍යයා- මනුෂ්‍ය සමාජය විනා අන් කිසිවක් නොවන වග වටහා ගන්නට මේ දැක්ම ප්‍රමාණවත්ය. සැබවින්ම ධම්මානන්ද හිමියන් වාසය කරන ස්ථානයට ඇතුළු වන්නට වත්මන් සමාජයේ බහුතරයකට අසීරු යයි සිතමි. මෙහිදී අවධාරණය කරන, ‘අනන්‍යතාවලින් හැකිතරම් මිදී‘ යන්න තුළින් ගම්ය වන්නේ හැම මනුෂ්‍යයෙකුටම හෙමින් වෙනස් විය හැකි බව යයි සිතමි. වෙනස් වීමට අදාළ වන්නේ ඇදහිලි – පුද පූජා නොව සීරුවට ලබන අවබෝධයයි.
භෞතික වශයෙන් දියුණු කොට නැති ස්ථානයකට ප්‍රවේශ වීමට, එහි වාඩි වීමට, වාඩි වී ඇහුම් කන් දීමට නම් පළමුව පුද්ගලයා අවංකව තමා ද තුවාල වී සිටින්නෙකු බව සීරුවට පසක් කර ගත යුතුය. ඒ තුවාලය සුවපත් කර ගැනීමේ අවංක උවමනාව තිබේ නම් වැදගත් වන්නේ ඊට අවශ්‍ය ප්‍රතිකාරයයි. ඒ ප්‍රතිකාරය ලබන්නට පළමුව පුද්ගලයා තමාව සුදුසු තැනක වාඩි කරවන්නට දිරිමත් විය යුතු වේ. ඊට හේතුව ‘ශ්‍රද්ධාවෙන්‘ ප්‍රමෝදයට පත්ව පිටව යාමට නොව – හෙමින් වටහා ගන්නා නුවණකින් කල්පනා කර බලන්නට ඔසුවකි ධම්මානන්ද හිමියන් පවසන්නේ. උන් වහන්සේගේ අධ්‍යාශය තුළ තිබෙන්නේ වර්ගවාදය තුළ මනුෂ්‍යයාගේ දියුණුවක් නැති බව පෙන්වා දීමය. ඊට අදාළව දීර්ඝ කාලයක් තිස්සේ ගොඩ නැඟී තිබෙන දෘෂ්ටිවාදවල තතු ධම්මානන්ද හිමියන් විග්‍රහ කරන්නේ මෙලෙසිනි.
”ජාතිය එක්ක ආගම එක්ක කුලය එක්ක මේ අය නිතැතින් අනන්‍ය වෙනවා. මේ අනන්‍යතා අවශ්‍යතාව ඔවුන්ට ගොඩක් වෙලාවට එන්නේ ආරක්ෂාව පිළිබඳ ප්‍රශ්නයත් එක්ක. තමන්ගේ ආරක්ෂාව ගැන කෙනෙක්ට බයක් තියෙනවා නම්, ඒ බයෙන් ගැලවීම සඳහා ඔහු තමන්ට කිසියම් ආකාරයකින් අනන්‍ය පිරිසකට ළං වෙන්න උත්සාහ ගන්නවා. උදාහරණයක් විදිහට ලංකාව ඇතුළේ මිනිස්සු ගොඩක් වෙලාවට අනන්‍ය වෙන්නේ ප්‍රදේශ අනුව. කෙනෙක් දකුණේ නම් යමෙක් එක්ක සම්මුඛ වෙද්දි මං බලනවා එයා දකුණෙ ද කියලා. ඒ වගේම පිටරටකදි නම් මං බලන්නේ එයා සිංහලද කියලා. ඊට පස්සෙ තමයි ලංකාවේ ද කියලා බලන්නේ. ඇත්තටම මේ කියන බිය නැත්නම් මිනිසුන්ට ගොඩක් දුරට එකතු වෙන්න පුළුවන් ලොකු ප්‍රශ්න හදාගන්නේ නැතිව. ගොඩක් වෙලාවට මිනිස්සු ගැටුම්වලට යන්නේ තමන් අයිතිය කියන කණ්ඩායම රැකගන්න කියලනේ. තමන් අයිති කණ්ඩායම රැකගන්නවා කියන්නේ එක පැත්තකින් තමන් රැකෙනවා කියන එකමයි. එකිනෙකාගේ දියුණුවට උදව් නොකරන, අනිකාගේ දියුණුව නොරුස්සන, සමාන අනන්‍යතාවක් සහිත මේ වගේ කණ්ඩායම් වෙන වටයකදි වෙනත් අනන්‍යතාවක් සහිත කණ්ඩායමකට එරෙහිව කණ්ඩායම් හැඟීමෙන් එකට එකතු වෙනවා. ඒ නිසා මේ කියන අනන්‍යතාත් සම්පූර්ණයෙන් මකන්න බෑ. කොහොම වුණත්, අනන්‍යතා මත ගැටුම් සහ අවිශ්වාසයන් ඇතිවෙන්නේ ගොඩාක් දුරට අර කියූ අනාරක්ෂිත බව සහ අස්ථාවර බව නිසා”
ධම්මානන්ද හිමියන් ‘සුවපත් වෙමු‘ යනුවෙන් කරන යෝජනාව තුළ ගැඹුරින් කියැවෙන කාරණාව වන්නේ මනුෂ්‍ය සමාජයක දියුණුව හා සන්තුෂ්ටිය පිණිස තමන්ගේ අනෙකා තේරුම් ගැනීම සම්බන්ධ අවශ්‍යතාවයි. එහෙත් අද ලංකාව තුළ මනුෂ්‍යයා බෙදන්නේ – බිය උපදවන්නේ ජන මාධ්‍ය බව අමතක කළ නොහැකිය. ජන මාධ්‍ය තුළින් ජන සමාජයක දියුණුව උදෙසා ප්‍රඥාව සපයන්නේ නැත. පන්සල තුළින් ද නැත. එබැවින් ධම්මානන්ද හිමියන් නායකත්වය දෙන්නේ නිදහස් හා විවෘත අවකාශයක දැනුම අත් කර ගන්නට උදව් කිරීමටය – මග පෙන්වීමටය.
මට අනුව නම් ධම්මානන්ද හිමිගේ මෙහෙවර ලොව ජීවත් වූ දියුණු මනසකින්
නිර්මාණකරණයේ නිමග්න වූ මහා සාහිත්‍යධරයෙකුගේ වෑයමක් වැන්න. සාහිත්‍යධරයා දැනුම උදෙසා – ප්‍රඥාව උදෙසා ස්වකීය නිර්මාණාත්මක පරිකල්පනය කෘතියක් ඔස්සේ ඉදිරිපත් කළේය. ඔහු කළේ ඔහුට කළ හැකි – ඔහු කළ යුතු දේ ය. ඉන් එහා ‘බලයක්‘ ඔහුට අදාළ නැත. හෙමින් දියුණුව පතන මනුෂ්‍යයාට එය පවස නිවන උල්පතක් වන්නේ කාල දේශ සීමා මායිම්වලින් තොරවය. ධම්මානන්ද හිමියන්ගේ භූමිකාව තුළ ඇත්තේ ද ඒ ගැඹුරු ගුණය ය යි සිතමි.
වල්පොල රාහුල ආයතනය
වල්පොල රාහුල හිමියෝ ලංකාවෙන් බිහිවුණ අද්විතීය බෞද්ධ චින්තකයෙකු වන්නාහ. උන් වහන්සේ සතු වූ ධර්මයෙහි හසල දැනුම ලෝකයට විවිධ අවකාශයන්හි ප්‍රදානය කිරීමට විනා විවිධ පදවි ලබමින් – දැවැන්ත විහාර මන්දිර ඉදි කරමින් – පැවිදි පරපුරක් තනමින් – ජනප්‍රිය බුද්ධාගම තුළ වූ ඇදහිලි විශ්වාස මත කටයුතු කළේ නැත. උන් වහන්සේගේ අනුප්‍රාප්තිකයා වන ධම්මානන්ද හිමියන් වල්පොල රාහුල ආයතනයට – ධර්මායතනයට නායකත්වය දෙන විට ලංකා සමාජය යුද්ධය තුළ විපරීත වුණ සමාජයකි. විපරීත සමාජය තුළ විපරීත භික්ෂූන් අතර අකම්පිතව ධම්මානන්ද හිමියන් පිපුණේ විලක නෙළුමක් පරිද්දෙනි. උන් වහන්සේ වැඩ පටන් ගන්නේ තමන්ට වැඩ කරන්නට සුදුසු – කලාපය හරියටම නිර්ණය කරගෙනය. එහි පදනම උන් වහන්සේ ධර්මය මත ප්‍රගුණ කළ දැනුම හා දියුණු කර ගත් අවබෝධය බවටම පත් කර ගැනිණි. ඒ නිසා ධම්මානන්ද හිමියන් ගමන් කරන්නේ පොදු භික්ෂු සමාජය සමහර විට නොයිවසන මාවතක වුව කිසිවෙකුට ගැටුමක් ඇති කර ගත නොහැකි මාවතකය.
රාහුල හිමියන් සතු දැක්මක් වී නම් ඒ දැක්ම පසක් කරගෙන – නූතන භික්ෂු සමාජය තුළ දියුණු භික්ෂුවකගේ භුමිකාවේ ආදර්ශයක් උන් වහන්සේ කැමති කවරෙකුට වුව තේරුම් ගන්නට හැකි දිවි පෙවතක් ගත කරන සොබාවයක් විද්‍යමාන වේ.
ධම්මානන්ද හිමියන් වැඩ කරන කලාපයට දේශපාලනිකව හෝ වෙනත් අන්දමකින් බලය අවශ්‍ය නැත – අදාළ නැත. එබැවින් ප්‍රසිද්ධිය ද අවශ්‍ය නැත. බලය වෙනුවෙනි ප්‍රසිද්ධිය අවශ්‍ය වන්නේ. ප්‍රසිද්ධිය වෙනුවෙනි බලය අවශ්‍ය වන්නේ. හැම අතින්ම කඩා වැටුණ සමාජයක ධම්මානන්ද හිමියන් ධර්මය ස්වකීය පරිකල්පන ඥානයෙන් දියුණු මනුෂ්‍ය සමාජයක යහපත උදෙසා සන්නිවේදනය කරන අන්දම ප්‍රශස්තය, අසම සම ය.
තුවාල වී තිබෙන සිත – තුවාල පෑරී වේදනා දෙන සිතට ඔසුවක් අවැසි විට ධම්මානන්ද හිමියන්ට යූ ටියුබ් එක ඔස්සේ ඇහුම් කන් දී මම සුවපත් වීමට උත්සාහ කරමි. මා සුවය ලබන්නේ මනුෂ්‍යත්වය වෙනුවෙන් දිදලු‍ණ ආලෝකයකිනි. උන් වහන්සේගේ නිවුණු ස්වරය තුළ තිබෙන්නේ දයාවේ කරුණාවේ මෛත්‍රියේ පැහැයන්ය. උන් වහන්සේගේ ලිපි අදහස් සංග්‍රහ කෙරුණ ”සුවපත් වෙමු” කෘතිය මට ඉතා අගනා ග්‍රන්ථයකි. මට එය බණ පොතක් නොවේ. උසස් සාහිත්‍ය කෘතියකි. ධම්මානන්ද හිමියන් පසුගිය කාලයේ හැම උවදුරකටම ගොදුරු වුණ මනුෂ්‍යයා සුවපත් කිරීමට ගත් මහන්සිය හේතුවෙන් සුවපත්වුණ අය බොහෝ වෙති. තව තවත් සුවය ලබන්නන්ගෙන් අප වාසය කරන ජන සමාජයම සුවපත් කරන්නට ධම්මානන්ද හිමියන් පරිස්සමට යන ගමනෙහි එළිය නොනිවේවා.
චිරං ජයතු හිමියනි■
