■ අමන්දිකා කුරේ

රටේ පවතින විවිධ අර්බුදවලට විසඳුම් ඉල්ලා මහා ජන ගංගාවක් මේ වන විට පාරට බැස ඔවුන්ගේ ඉල්ලීම් වෙනුවෙන් හඬ නගන්න පටන් අරන් තිබෙනවා. තැනින් තැන මතුවුණ විරෝධයන් එකතුවෙලා ගාලුමුවදොරට එකතු වුණු විශාල ජනතාවක් දින දොලකහකටත් වඩා වැඩි කාලයක් තිස්සේ තමන්ගේ ඉල්ලීම් දිනාගන්න අරගලයක නිරත වෙලා ඉන්නවා. ගාලුමුවදොර පිටියේ විශාල ඉඩක විසිරිලා තිබෙන මේ අරගලය පටන් ගන්නේ ජනාධිපති ලේකම් කාර්යාලය ඉදිරිපිටින්. එතැනින් පටන් අරන් විහිදිලා යන මේ අරගල භූමිය උද්ඝෝෂණ ස්ථානය, ගාලුමුවදොර පිටිය ඇතුළු ඒ ආශ්‍රිත අස්සක් මුල්ලක් නැතිව පැතිරිලා ඉවරයි. ගාලුමුවදොර අරගලය කියන්නේ ලංකා දේශපාලන ඉතිහාසයේ සුවිශේෂ සන්ධිස්ථානයක්. ලංකාව සිය දේශපාලන ඉතිහාසය පුරාම විවිධ අරගලවලට බිමක් වී ඇති නමුත්, මෙවැනි අරගල බිමක් නම් ඒ ඉතිහාසයේ හමුවන්නේ නැහැ.

අප්‍රේල් 9 වැනිදා, සෙනසුරාදා දවසක, අරගලය පටන් ගත්තේ සමාජ මාධ්‍ය ජාලා ඔස්සේ ගාලුමුවරොදට ඇදී ආ මහජනතාවකගේ දායකත්වයෙන්. හුරුපුරුදු මුහුණු ඇති කිහිප දෙනකු හැරනේනට එදා ගාලුමුවදොර බිම පුරා විසිර පැතිර සිටියේ එකිනෙකා පෞද්ගලිකව නොහඳුනන දස දහස් ගණනක ජනගංගාවක්. සිංහල, දෙමළ, මුස්ලිම්, මැලේ ආදි රටේ හැම අනන්‍යතාවක්ම නියෝජනය කරන මහා ජනතාවකගෙන් හැදුණු එකම මිනිස් රෑනක්. වෛවර්ණ දේදුන්නක්. එහෙත්, ඒ සියලු දෙනා අතර පොදු එකඟත්වයක් තිබුණා. නිහඬ සම්මුතියක් තිබුණා. ඒ තමයි, ලංකාවේ පුරවැසියකු හැටියට තමන් අත්විඳින අසාධාරණයන්ට එරෙහිව හඬනැගීම. එය කිසිවකුගේ පෙළඹවීමෙන් ආ හැඟීමක් නොවෙයි. තමන්ගේ ඇස් ඉදිරියේ සිදුවන අසාධාරණයට, අත්තනෝමතික අනීතික හා අකාර්යක්‍ෂම පාලනයට, මහජන දේපල මංකොල්ලකෑමට එරෙහිව හැම දෙනාගේම ඇතුළාන්තයෙන් ආ පෙළඹවීමක්. එවැනි මිනිසුන් ගැහැනුන් දස දහස් ගණනක් එකතු වූ විට නැගුණේ එකම හඬක්. ‘ගෝටා ගෝ හෝම්.’
තමන්ගේ එහා පැත්තේ සිට උගුර ලේ රහ වෙනතුරු කෑගසන අනෙකා ගැන පෞද්ගලිකව තොරතුරු දන්නේ නැති වුණත්, පොදු අරමුණ තුළ මේ දසදහස් ගණන් අය අතරේ මහා සම්මුතියක්, මහා සහෝදරත්වයක් ක්‍රමයෙන් ගොඩනැගුණා. එකිනෙකාට ආදරය කිරීමේ, සහයෝගය දීමේ, පහසුකම් සැපයීමේ මිනිස් දාමයන් හැදෙන්නට වුණා.

දින ගණනක් තිස්සේ අරගල භූමියේ ඉන්න සටන් සගයන්ට අවශ්‍ය ආහාර පාන බෙහෙත් ආදිය සපයා දෙන්නත් බොහෝ අය ඉදිරිපත් වී තිබුණා. විවිධ සංවිධාන, දේශපාලන කණ්ඩායම්, සිවිල් සංවිධාන විදිහට වගේ ම තනි තනි පුද්ගලයන් වශයෙනුත් ආ දහස් ගණනක් මේ අරගලයට එකතුවෙලා ඉන්නවා.

අරගලය දිගින් දිගටම ඇදී යනවාත් සමගම අරගලකරුවන්ට අවශ්‍ය යටිතල පහසුකම් සපයා ගැනීම සම්බන්ධයෙනුත් ගැටලුකාරී තත්වයක් ඇතිවුණා. කූඩාරම් ඇති පිරිස් ඒවා රැගෙන විත් ගාලුමුවදොර පිටියේ අටවා ගත්තා. තාවකාලික වැසිකිළි පද්ධතියකුත් ඒ සමග පිරිසක් විසින් ඉදිකර තිබුණා. මුල සිට ම සර්වෝදය ව්‍යාපාරය විසින් ගිලන් රථයක් අරගල භූමියේ තබා තිබුණේ හදිසියකදී සටන්කරුවන් අවශ්‍ය නම් වහාම රෝහල් වෙත රැගෙන යාමට අවශ්‍ය පහසුකම් ලබාදෙමින්.

මේ විදිහට සංවිධානය වුණු අරගල භූමිය ‘ගෝටාගෝගම’ කියලා නම් වුණා.

ඒත් එක්කම විවිධ සංස්කෘතිකමය තලයේ වැඩසටහන් ගණනාවකුත් ගෝටාගෝගමේ ආරම්භ කරන්න විවිධ පාර්ශ්ව මැදිහත් වී තුබුණා. ඒ අතරින් මුල් තැනක් ගත් ස්ථානයක් තමයි ගෝටාගෝගමේ පුස්තකාලය. පරිත්‍යාගශීලීන්ගේ හයියෙන් සවිමත් වුණු මේ පුස්තකාලයේ මුලින් තිබුණේ පොත් කිහිපයක් වුණත් දැන් සැලකිය යුතු පොත් ප්‍රමාණයක් තිබෙන බව දැකගත හැකියි. ලංකාවේ ප්‍රකට ලේඛක ලේඛිකාවන්, විද්වතුන් තමන් ලියූ, තමන් කියවූ පොත්පත්වල පිටපත් වරින් වර පැමිණ පුස්තකාලයට පරිත්‍යාග ලෙස බාරදුන්නා. මවුපියන් සමග අරගලයට පැමිණෙන කුඩා දරුවන්ට කියවිය හැකි ළමා පොත් වගේ ම චිත්‍ර ඇඳීමටත් පහසුකම් එතැන සලසා තිබෙනවා. අරගලයට පැමිණෙන බොහෝ පිරිස් අවුවකින් වැස්සකින් විරාමයක් අරගෙන පොතක් කියවන්න මෙතැනට එන්නත් අමතක කරන්නේ නෑ.

මේ අපූරු පුස්තකාලය ගැන කිහිපදෙනෙක්ම අදහස් දක්වලා තිබෙනවා. එරංග දිසානායක ගෝටාගෝගම පුස්තකාලය ගැන කියන්නේ මේ වගේ අදහසක්.

“ගෝටාගෝගම පුස්තකාලය කියන්නෙ අරගල බිමේ ලස්සනම තැන්වලින් එකක්. ලොකු පහසුකම් නම් නෑ තමයි. හැබැයි දෝංකාර දීලා ඇහෙන සටන් පාඨ අස්සෙත් එතන තියනවා පුදුමාකාර විදියෙ නිදහසක්. අමුතු විදියෙ ආත්ම තෘප්තියක්. ඒ පොත්වල තියෙන්නේත් අමුතු විදියෙ සුවඳක්. ගිරිය කැඩෙනකන් සටන් පාඨ කියලා කියලා ගොඩාක් දෙනෙක් වෙහෙස නිවාගන්න එන්නෙ පුස්තකාලෙට. අරගල බිම තුළ රැය පහන් කරන ගොඩාක් අය පැයක් දෙකක් හරි පුස්තකාලය ඇතුළේ රැඳෙනවා. කවදා හරි මෙතනට එකතුවෙන පොත් ලංකාවෙ ඓතිහාසික පුස්තකාලයක මුල්ම පොත් ටික වේවි. ගෝටාගෝගම අරගල බිමට ඔබ එනවා නම් ඔබ දැනට කියවලා ඉවර පොතක් හරි ඔබ ලියපු පොතක් හරි අරගෙනම එන්න සටන් සගයින්ට කියවන්න, ඒක ගොඩක් වටිනවා.”

මේ වගේ අරගල භූමියක රටේ නීතිය ගැන දැනුවත් කරන එකත් වැදගත් දෙයක් කියලා මේ අරගල කරන පාර්ශ්ව තේරුම් අරන් ඉන්නවා. ඒ නිසා ම ඔවුන් රටේ මූලික නීතිය වන ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාව පිළිබඳව දැනුවත් කරන කුටියකුත් අරගල භූමියේ පවත්වාගෙන යනවා. මේ කුටිය පවත්වාගෙන යන්න කටයුතු කරන පිරිස අතරින් එක් අයෙකු වන රෙබේකා ඩේවිඩ් අප සමග ඔවුන්ගේ අත්දැකීම සහ ඔවුන්ගේ අරමුණ ගැන මේ ආකාරයෙන් පැහැදිලි කළා.
”සංවිධානයක් විදිහට නොවුණත් අපි යාළුවෝ කිහිපදෙනෙකුට හිතුණා මෙතන මෙහෙම වැඩක් පටන් ගත්තොත් හොඳයි කියලා. මෙතැනට එන මිනිස්සුත් දැන් ව්‍යවස්ථාව අනුව මේ වෙලාවේ ගන්න පුළුවන් ක්‍රියාමාර්ග මොනවාද කියලා ප්‍රශ්න කරනවා. මිනිස්සු අහනවා, ව්‍යවස්ථාවට අනුව ජනාධිපතිවරයාව ඉවත් කරන්න පුළුවන් ද? ආණ්ඩුව ගෙදර යවන්න පුළුවන් ද? වගේ ප්‍රශ්න. මේ ස්ථානයේ ගොඩක් ඒ සම්බන්ධයෙන් උනන්දු මිනිසුන් වැඩි වශයෙන් ගැවසෙන නිසා අපි තීරණය කළා මෙතන පොඩි ටෙන්ට් එකක් සවි කරගෙන මේ වැඩේ පටන් ගන්න. මේ වෙනකොට ඇතිවෙලා තිබෙන ප්‍රශ්න ටිකක් තෝරාගෙන ඒ ගැන විශේෂඥ මතය තියෙන අය එක්ක සාකච්ඡාවක් පවත්වලා අසා සිටින අයට දැනුම දෙන වැඩක් විදිහට තමයි අපි මේ වැඩේ සංවිධානය කරලා තියෙන්නේ. මේ ආණ්ඩුව එළවලා වෙනත් ආණ්ඩුවක් පත් වුණත් මිනිස්සු දැනුවත් වෙලා ඉන්න අවශ්‍යයි කොහොමද රාජ්‍ය නායකයන් වගකීම්සහගත විය යුත්තේ, ඒ වගේ ම අසාර්ථක නායකත්වයන්ට අභියෝග කිරීමට. ඒක තමයි අපේ අරමුණ. අපි දින තුනක් පමණ කරන්න තමයි මේ වැඩේ පටන් ගත්තේ. නමුත් වැඩේ කරගෙන යන අතරමග ජනතාවගෙන් ලැබුණු ප්‍රතිචාරත් එක්ක අපි මේ වැඩේ සංවිධානය කරලා තිබුණු කාලය දීර්ඝ කරන්න කටයුතු කළා. සමහර අය අපට යෝජනා කළා මේ මේ මාතෘකාවලින් සාකච්ඡා පවත්වන්න කියලා. සාමාන්‍යයෙන් අපි කලින් දැකපු අරගලවල ඉදිරිපෙළ හිටියේ විශ්වවිද්‍යාල සිසුන් හෝ සිවිල් සමාජ ක්‍රියාකාරීන්. ඒ කාලයේ සමාජයෙන් ආව විරෝධතාවක් තමයි මේ අයට වෙන වැඩ නෑ හැමදේටම විරෝධතා කරනවා කියන එක. මේ වෙලාවේ තිබෙන විශේෂත්වය තමයි මිනිස්සු තේරුම් අරන් ඉන්නවා අරගලය කරන්නේ නැතිනම් අපට අවශ්‍ය වෙනස්කම් සිදුකර ගන්න බෑ කියන එක. ඒ නිසා මේක හොඳ අවස්ථාවක් මිනිස්සුන්ගේ දේශපාලන බුද්ධිය වර්ධනය කරන්න. ඒ වගේ ම අපි මේ ස්ථානයේ විවිධ කරුණු ඇතුළත් පුවරු ප්‍රදර්ශනය කරලා තියෙනවා. ව්‍යවස්ථාව සම්බන්ධයෙන් සාමාන්‍යයෙන් ඇති ප්‍රශ්නවලට පිළිතුරු තමයි අපි ඒ විදිහට ප්‍රදර්ශනය කරලා තිබෙන්නේ. ඒ වගේ ම අපි ව්‍යවස්ථාවක් සඳහා අවශ්‍ය අලුත් යෝජනා, මැතිවරණ ක්‍රමයට අලුත් යෝජනා එකතුකිරීමේ වැඩකුත් මේ ස්ථානයේම ආරම්භ කරලා තිබෙනවා. ජනතාව ඒ සඳහාත් ප්‍රතිචාර දක්වනවා. අපි ජනතාවගේ යෝජනා ඉදිරියේ දී එළිදක්වන්නත් බලාපොරොත්තු වෙනවා.”

ගෝටාගෝගමේ ආරම්භ වුණු තවත් විශේෂ ස්ථානයක් වන්නේ එළිමහන් රංග පීඨය.

බණ්ඩාරනායක ප්‍රතිමාව ආසන්නයේ නිර්මාණය වුණු මේ වේදිකාව කලාවෙන් දේශපාලනය කළ හැකි බලපෑම ඉතා හොඳින් පෙන්වන වේදිකාවන් වනවාට සැකයක් නෑ. අරගලයේ කලා මාධ්‍යයන් ප්‍රබල විය යුතු බව සෑම කෙනෙක් ම පිළිගන්න කාරණාවක්. සාමාන්‍ය එදිනෙදා ජීවිතයේ දී මේ ගෙවෙන ක්‍රමයත් එක්ක නාට්‍යයක් නරඹන්න වෙලාවක් නෑ. සින්දුවන් අහන්න වේලාවක් නෑ. ඒ මගහැරුණු කොටස ඉතා හොඳින් කරන්න මේ එළිමහන් රංග පීඨයට හැකිවෙලා තිබෙනවා. දැනටමත් මේ ස්ථානයේ අසංක සායක්කාර වැනි නාට්‍යකරුවන්ගේ නාට්‍ය ගණනාවක් ම ප්‍රදර්ශනය කළා. ඉදිරියටත් නාට්‍ය හා සෞන්දර්යාත්මක දේවල් පෙන්වන්න ඔවුන් සූදානමින් ඉන්නවා. මේ ස්ථානයේ තමන්ගේ නිර්මාණයක් පෙන්වන්න කවුරුන් හෝ බලාපොරොත්තු වෙනවා නම් ඒ ස්ථානයට ඇවිත් වේලාව වෙන් කරගන්න කියලයි සංවිධායකයන් කියන්නේ.

මුල ඉඳන් ම ගෝටාගෝගමේ ආරම්භ වුණ ‘කඩය’ත් මේ අතරින් විශේෂ ස්ථානයක්.

පරිත්‍යාගශීලීන්ට තමන්ගේ පරිත්‍යාග නිශ්චිත තැනකට භාර දෙන්න තැනක් නොතිබීම මුල සිටම මේ ස්ථානයේ තිබුණු ප්‍රශ්නයක්. ආහාර වුණත් හරිහැටි බෙදා දීම සම්බන්ධයෙන් ගැටලු ඇති වී තිබුණා. එයට විසඳුමක් විදිහට තමයි ස්වේච්ඡාවෙන් අරගලකරුවන් කණ්ඩායම් විසින් මේ කඩය පවත්වාගෙන යන්නේ. මෙතනට ඕනෑම කෙනෙක්ට තමන්ගේ පරිත්‍යාග භාර දෙන්න පුළුවන්. අවශ්‍ය කෙනෙක්ට ඇවිත් එතනින් අවශ්‍ය දේවල් නොමිලේ ම ලබා ගන්නත් පුළුවන්.
ගෝටාගෝගමේ වෛද්‍ය මධ්‍යස්ථානයත් ක්‍රියාත්මක වෙන්නේ එහෙම. පරිත්‍යාගශීලීන්ගේ උපකාරත් එක්කම ස්වේච්ඡා සෞඛ්‍ය සේවකයන් දිවා රෑ නොබලා මෙතන රැඳී ඉන්නේ තමන්ගේ මිනිස්සුන්ට ඇතිවන අනතුරු, රෝගවලින් ඒ අයව මුදවගන්න.

මේ ස්ථාන හැර දේශපාලන හා සමාජීය කාරණා පිළිබඳව ඉතා පුළුල් ලෙස සාකච්ඡා වන ‘මහජන සරසවිය’ නමින් අවකාශයකුත් පසුගිය දවසක ආරම්භ වුණා. ඒ සඳහා මැදිහත්වුණු සාමාජිකයන්ගෙන් කෙනෙකු වන සමල් විමුක්ති හේමචන්ද්‍ර අප සමග අදහස් බෙදාගත්තා.
”ගෝටාගෝගම පුස්තකාලය ආරම්භ කළාට පස්සේ එතනට විශාල පිරිසක් එකතු වන බව අපි නිරීක්ෂණය කළා. ඒ අනුව අපේ මිතුරන් කණ්ඩායමට හිතුණා මේ ස්ථානයේ සංස්කෘතික අවකාශයක් නිර්මාණය කරන්න පුළුවන් නම් හොඳයි කියලා. ඒ අනුව තමයි අපි මහජන විශ්වවිද්‍යාලය ආරම්භ කළේ. මේ ස්ථානයේ විසිරුණු අදහස් සහිත විශාල ප්‍රමාණයක් ඉන්නවා. කුඩා කණ්ඩායම් විශාල ප්‍රමාණයක් මෙතන හුදෙකලාව විරෝධය දක්වනවා. ඒ නිසා අපේ ප්‍රධාන අරමුණක් වුණේ ඒ විසිරුණු අදහස් සාකච්ඡා තලයක් හරහා එක තැනකට ගේන එක. අපි හිතුවා ඒ අදහස් එක තැනකට් ගොනු කරන එක අරගලයට හොඳ බලපෑමක් ඇති කරාවි කියලා.

අනෙක් පසින් රාජ්‍ය විශ්වවිද්‍යාල පද්ධතිය කියන්නේ ධුරාවලියක් සහිත ආයතන. ඒ වගේ ම අසමානතාවන් තිබෙන තැන්. රාජ්‍ය විශ්වවිද්‍යාල පසුගිය කාලයේ බුද්ධිමය සාකච්ඡා අධෛර්ය කරනවා වගේ දෙයක් තිබුණා. අපට අවශ්‍ය වුණේ ඒ තත්වයට විකල්පයක් අත්හදා බලන්න. ඒකත් අපේ එක් අරමුණක්. අපි මෙතන උත්සාහ කරන්නේ ධුරාවලි නැතිව සාමාන්‍ය ජනතාව එක්ක එකම තලයක ඉඳගෙන ප්‍රශ්න ගැන කතා කරන්න. රාජ්‍ය විශ්වවිද්‍යාලවල සාමාන්‍ය මිනිස්සු නෑ. උපාධිවලට අමුතු වටිනාකමක් නැතිව මොන තලයක වුණත් අදහස්වලට වටිනාකමක් දෙන්න අපට අවශ්‍ය වුණා. අපිට අවශ්‍ය වුණේ මිනිස්සු ඇවිලා කෑගහලා විරෝධතාවය දක්වලා යන අතරේම ඔවුන්ගේ ඔළුවට මේ තිබෙන තත්වය ගැන අදහසක් එකතු කරන්න. අපි මාතෘකා තෝරාගනිද්දී ඒ කාරණා ගැන විශේෂයෙන් සලකා බලනවා. අරගලයට මේ සාකච්ඡාවෙන් තිබෙන වාසිය මොකක්ද කියලා අපි සැලකිලිමත් වෙනවා. අපි මේ සඳහා සම්බන්ධ කරගන්නේත් සමාජ ප්‍රාග්ධනයක් සහිත අයව. සමාන අදහස් තිබෙන අයව ගෙන්වා ගැනීමට අපි උත්සහ කරනවා. ඒ සම්පත්දායකයා ඇවිත් විනාඩි 15ක පමණ කෙටි අදහස් දැක්වීමක් කළාට පස්සේ ඒ අවකාශය සම්පූර්ණයෙන් ම මහජනතාවට විවෘත වෙනවා ඔවුන්ගේ අදහස් කියන්න. අපේ සමාරම්භක උළෙලට මහාචාර්ය ජයදේව උයන්ගොඩ, ආචාර්ය ප්‍රභා මනුරත්න ඇතුළු විවිධ පරම්පරා නියෝජනය කරන සහ උතුර සහ දකුණ යන පැති දෙකම නියෝජනය කරන අය සම්බන්ධ වුණා. අපි කරපු හැම සාකච්ඡාවම සාර්ථක වුණා. ජනතාවගෙන් ඉහළ ප්‍රතිචාර තිබුණා. අපි මේ අවකාශය හදන්නේම අනාගත ශ්‍රී ලංකාව පරිකල්පනය කිරීමේ අවකාශයක් විදිහටයි”

දිනෙන් දින ම ගාලුමුවදොර අරගල භූමියේ විවිධ සංස්කෘතික අවකාශයක් ආරම්භ වෙමින් තිබෙනවා. නීති සහාය ලබා දෙන ස්ථානයක්, විවෘත චිත්‍රපටි ප්‍රදර්ශන ස්ථානයකුත් මේ ස්ථානයේ දැන් ආරම්භ වෙලා තිබෙනවා. කාලයක් තිස්සේ හිරවෙලා තිබුණු නවමු අංස්කෘතික අවකාශයක් ගාලුමුවදොර අවකාශයේ දැන් ආරම්භ වෙලා කියලා නිරීක්ෂණය කරන්න පුළුවන්. නිකන් ම ඇවිත් විරෝධය දක්වලා කෑ ගහලා යනවාට වඩා ඔවුන්ව සවිඤාණික කරන ක්‍රමවේදයකුත් මේ තුළින් ම ගොඩ නැගිලා තිබෙන එක ඉතාම ඓතිහාසික කාරණාවක් විදිහට දකින්න පුළුවන්.■

■ අනුසර වීරසිංහ

පසුගිය සතිය පුරාවට ලාංකීය සංස්කෘතික පොළොව තුළ මුල් ඇදගත් දැවැන්තම, පාදඩකරණයට ලක් වූ වර්ගවාදී දේශපාලන ව්‍යාපෘතිය වන රාජපක්ෂවරුන්ගේ සීමිත පාලන තන්ත්‍රයත් (oligarchy), එය විසින් යෝජනා කරන පාලන පද්ධතියටත් එරෙහි සාමූහික සිවිල් පුරවැසියන්ගේ අරගලවල විවිධ ස්වරූප අපි අත්දකිමින් සිටියෙමු. ජනාධිපතිවරයාට ගෙදර යන ලෙස බල කර සිටින ෆෙස්බුක් හෑෂ්ටෑගයකින් ඇරඹුණු මෙම මිලේනියම් සහ Z පරම්පරාවේ තාක්ෂණික අරගලය, තව තවත් රටේ සාමාන්‍ය සිවිල් පුරවැසියන් අතර පැතිරෙමින් ගෝල්ෆෙස් පිටිය අරක්ගෙන එහි කඳවුරු බැඳගැනීම සහ ආණ්ඩුතන්ත්‍රයේ මූලික පරිවර්තන සිදු කරන මෙන් විවෘතව ඉල්ලා සිටින දැවැන්ත මහජන අවකාශයක් දක්වා පුළුල් වන්නට විය. ඊට එක් වූ විවිධ වාර්ගික, සංස්කෘතික, ලිංගික සහ දේශපාලනික අනන්‍යතාවන් සහිත පුරවැසියෝ සිය අතිමූලික සමාජ-ආර්ථික අයිතිවාසිකම් වෙනුවෙන් උද්ඝෝෂණ කරන්නට වූහ. මැදමූලන ගම්මානයෙන් පැමිණි රාජපක්ෂලා ඉදි කළ පෝට් සිටිය ඉදිරිපිට නූතන මධ්‍යම පන්තියේ තරුණ තරුණියෝ ‘ගෝඨාගෝගම‘ නම් ගමක් ඉදි කරන්නට වූහ. ඒ තුළම රාජපක්ෂලා මැදමූලනෙන් ගෙන ආ අවිඥානික බිය වූ යන්තර මන්තර සහ බලි තොවිල්ද නටන්නට වූහ. රාජපක්ෂවරුන්ගේ අම්මා සිහි වීම පිණිස පුස්තකාලයක් ඉදි කරන්නට වූහ. යුක්තිය උදෙසා ගී ගයන්නට වූහ. ක්‍රම විරෝධය සිතුවමට නගන්නට වූහ. නාට්‍ය පෙන්වන්නටද වූහ. මෙලෙස ගොඩනැගුණු සිවිල් පුරවැසියන්ගේ සංස්කෘතික අවකාශයට එල්ල වූ එක් චෝදනාවක් වූයේ මෙය සංවිධානාත්මක මධ්‍යගතබවකින් ගිලිහුණු අරාජික අරගලයක් යන්නයි. අනෙක නම්, මෙය විනෝදකාමය මුසු වූ කානිවල් එකක් හැඩය ගත් අරගලයක් බවයි. ඉතින්, මේ මොහොත වන තෙක්ම සිය මූලික අවශ්‍යතාවන් වෙනුවෙන් අරගල කරන මිනිසුන් වෙනුවෙන්, තවත් එක් දේශපාලන ව්‍යාපෘතියක් වන සාහිත්‍යයකට මිසක වෙනත් සාහිත්‍ය මාදිලියකට කළ හැකි යමක් ඉතිරිව ඇතැයි මම විශ්වාස නොකරමි. එහෙත්, මෙම සමාජ අරගලය තුළ ලාංකීය පොදු ජනයා ලබාගත් අතිරික්තමය විනෝදය, ‘කානිවල්කරණය’ (Carnivalization) නම් සාහිත්‍ය සේම සමාජයටද අදාල වූ සංකල්පය හරහා යළි කියවාගත හැකිය.

‘කානිවල්කරණය’ නැමැති සංකල්පය හඳුන්වාදෙනු ලබන්නේ රුසියානු සාහිත්‍ය න්‍යායවේදියෙකු හා වාග්වේදියෙකු වන මික්හයිල් බාක්තින් (Mikhail Bakhtin) අතිනි. ඔහු මෙය මුලින් ඉදිරිපත් කරනු ලබන්නේ ‘දොස්තෙයෙව්ස්කිගේ කවිකාරීත්වයේ ගැටලු’ (Problems in Dostoevsky’s poetics) නම් කෘතියේ වන අතර පසුව එය මධ්‍යතන හා පුනරුද යුගයන්හි යුරෝපයේ සංස්කෘතික හැඩතල ගවේෂණය කළ ඔහුගේම ‘රැබලෙයිස් සහ ඔහුගේ ලෝකය’ (Rabelais and His World) නම් කෘතිය හරහා තවදුරටත් විග්‍රහ කරයි. මධ්‍යතන යුරෝපයේ කානිවල් නැමැති උත්සවය මුලින් ඇරඹෙන්නේම රෝමානු කතෝලිකයන් පාස්කු දිනයට පෙර සිදු කරන දැවැන්ත ප්‍රීතිමත් භෝජන සංග්‍රහයක ආකෘතියකිනි. මෙය කෙමෙන් වර්ධනය වෙමින්, ජන ජීවිතයේ ප්‍රමෝදය ගොඩනගන සංස්කෘතික උත්සවයන්, රංගනයන්, මධුපානෝත්සවයන්ගෙන් පිරුණු චාරිත්‍රයක් බවට පත් වන්නට විය. රාත්‍රියේ ඇරඹෙන කානිවල් චාරිත්‍රය වූ කලි, දිවා කාලයේදී මිනිස් සමාජයේ අත්දක්නට ලැබෙන පන්ති-කුල ධුරාවලීන් සහ බල තන්ත්‍රයන්ගෙන් බෙදුණු මිනිසුන් සියලු දෙනා එකට එක්ව සිනහව (laughter) බෙදාහදාගන්නා තැනක් විය. සැබැවින්ම, බාක්තින්ගේ ‘කානිවල්කරණය’ නම් සංකල්පයේ මූලික අදහස වන්නේම එලෙස කිසිදු සම්මත වාර්ගික, පන්ති අනන්‍යතාවකට සීමා නොවූ පොදු ජන මනසේ පවත්නා හාස්‍යය සහ වියවුල (Humour and chaos) හරහා තාර්කික අධිපතිවාදී නීති රීති සහ පීඩාකාරී පාලනයන් ඇතුළතින් පුපුරුවා හැරීමයි. උදාහරණයක් ලෙස, පැරැණි යුරෝපයේ රජවරුන්ට එක් මොහොතකට විකටයන් ලෙස සැරසෙන්නට වරම් ලැබෙන්නේද, විකටයන් රජවරුන් බවට මොහොතකට පත් වන්නේද කානිවල් එකක් තුළ පමණක්ම බව බාක්තින් පවසයි. මෙලෙස යුරෝපීය පැරණි සමාජ ධුරාවලියේ ඉහළම ස්තරයේ මිනිසාද, පහළම ස්තරයේ මිනිසාද තමන් දිවාකාලයේ ලෝකයට රඟ දක්වන භූමිකාවන්ගෙන් මිදී, ඒවා එකිනෙකා සමග හුවමාරු කරගැනීමෙන් ඇති වන වියවුල සහ ඒ තුළින්ම පැනනගින හාස්‍යය ඉතා දියුණු දේශපාලනික අර්ථයකින් එකී අධිපති බල ව්‍යුහය කණපිට ගසන්නට සමත් වෙයි.

මොහොතකට කල්පනා කර බැලුවහොත්, ජනාධිපති ලේකම් කාර්යාලය ඉදිරිපිට ඉදි වූ ගෝඨාගෝගමේද සිදු වන්නේ මෙම වියවුල සහ හාස්‍යය පදනම් කරගත් බල පෙරළියයි. එතෙක් මෙතෙක් ලාංකීය ඉතිහාසයේ ප්‍රජාතන්ත්‍ර විරෝධී අන්දමින් සිවිල් පුරවැසියන් අතුරුදහන් කරන්නටත්, මරා දමන්නටත් තමාට මිලිටරි ඒකාධිකාරී බලයක් ඇතැයි සිතූ රාජ්‍යයක් සහ එහි ජනපතිවරයාට ඇසෙන්නට උස් හඬින් සියලු පුරවැසියෝ ඔහුව උන්මන්තයෙකු ලෙස හඳුන්වමින් ගෙදර යන්නට බල කරති. එම පුරවැසියන්ගේ එකතුව තුළ පවා තව දුරටත් රාජපක්ෂමය දෘෂ්ටිවාදී පද්ධතිය විසින් පැළ කරන ලද වර්ගවාදී, ආගම්වාදී බෙදීම්වලින් ඉවත් වූ නව ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී මහජනතාවක් මුණගැසෙමින් තිබේ. එහෙත්, ඔවුන්ගෙන් බහුතරයක් සිය අයිතිවාසිකම් ඉල්ලමින් කොළඹ පුරා පෙළපාලි ගොස් අවසානයේ කවුරුන් හෝ දේශපාලන නායකයෙකුගේ කතාවක් අසා නැවත කරබාගෙන නිවෙස් බලා යන සාම්ප්‍රදායික පාක්ෂිකයින් නොවන බව පැහැදිලිය. ඒ වෙනුවට ඔවුන් ගෝල්ෆෙස් පිටියට පැමිණ ඇත්තේ එය අත්පත් කරගෙන සිය විරෝධය නිමවන තුරු මෙම කානිවල් එකේ ජීවත් වීමටයි. එය එක් අතෙකින් මට ආර්ථික අසමානතාවට එරෙහිව ඇමෙරිකානු ධනවාදයේ රූපකය ලෙස එතෙක් හැඳින්වුණු ‘වෝල් ස්ටී්‍රට්’ පෙදෙස අත්පත් කරගත් (Occupy Wall-Street) ජනතා ව්‍යාපාරය සිහි ගන්වයි. අනෙක් අතින්, ප්‍රංශ ශිෂ්‍ය අරගලයේ යම් දියුණු සංස්කෘතික ලක්ෂණ පවා සිහි ගන්වයි.

මේ නිසාම, එතෙක් මෙතෙක් ලාංකීය වාමාංශික අරගල බිමක අසන්නට ලැබෙන තාර්කික, ඇපලෝවියානු අනුහස දරන දේශපාලනික සටන් පාඨ වන ‘පීඩිත කම්කරුවනි සටන් කරවු!’ වැනි අදහස් වෙනුවාට ‘කපුටු කාක්! කාක්! කාක්!- බැසිල් විසිල්’ වැනි හාස්‍යමය, විකාරරූපී ලෙස පෙනෙන සටන් පාඨයන් කරළියට පැමිණෙන්නට හැකිව තිබේ. එහෙත්, කපුටෙකු මරා තටුවක් ගසක එල්ලූ පසු අනෙකුත් කපුටන් කිසිවෙකු ඒ මායිමට නොඑනු ඇතැයි පැවසූ ආණ්ඩුවේ පාදඩයන්ගේ දෘෂ්ටිවාදය උඩුයටිකුරු කරන්නට එම හාස්‍යයට ශක්‍යතාවක් තිබිය හැකිය. එසේම, පොදු සාධාරණත්වය ගැන හැමදාම එසවුණු තාර්කික සටන් පාඨ වෙනුවට ජන සමාජයේ එදිනෙදා කතාබහේදී ගැනෙන කුණුහරුප, පුද්ගල මූලික කාරණා, විහිලු සහිත බෝඩ් මේ කානිවල් එක තුළ එසවෙමින් තිබේ. උදාහරණයක් ලෙස, සමාජ මාධ්‍ය තුළ පැය විසි හතරේම ආණ්ඩුවේ රෙදි සේදූ සබරගමු විශ්වවිද්‍යාලයේ ආචාර්යවරයෙකුගේ නමින් ගෝඨාගෝගම වැසිකිළි පද්ධතිය නම් වී තිබුණි. සමහරක් අය මෙහි දේශපාලනික නිරවද්‍යතාව සහ සදාචාරය ගැන ප්‍රශ්න කර තිබෙනු දුටුවෙමි. එනමුත්, බාක්තින්ගේ කානිවල්කරණයට අනුව, පොදු ජන සමාජයෙන් පැනනගින මෙවන් සියලු විකරරූපී උත්කේන්ද්‍රීය හැසිරීමක්ම (Eccentric behaviour) මේ අරාජිකවාදී කානිවලයේම තවත් වැදගත් අංගයකි. බාක්තින් ඒ හරහා බලාපොරොත්තු වන්නේ මෙලෙස සියලු සමාජ ස්තරයන්ට අයත් මිනිසුන්ගේ අදහස්වලින් සාමූහික සංවාදයක් ගොඩනැගෙන, සමාජීය බහුශාබ්දික (polyphonic) ගුණයයි. එලෙස සාමූහික නිර්මාණශීලී මතවාද ගොන්නක්, ඒවායේ සදාචාරය හෝ දේශපාලනික නිරවද්‍යතාව පසෙකලා එක්වර මතු වූ විට එම විකේන්ද්‍රීය වූ අදහස් ගොන්න මර්දනය කරන්නට ගත යුතු පියවර තනි පාදඩ ආණ්ඩුවකට කිසිදා පරිකල්පනය කළ නොහැකිය. සිය විරෝධතාව ඩිජිටල් ප්‍රොජෙක්ටරයක් හරහා ජනපති ලේකම් කාර්යාලයට වැදෙන්නට සැරසූ විට, රාජ්‍ය සේවකයන් ලවා ඒ ඉදිරිපිට බෝඩ් එකක් අල්ලමින්, මෙම රූපමය විරෝධතාව මර්දනය කරන්නට තරම් පහත්, හාස්‍යජනක තැනෙකට ජනපතිවරයා වැටීමම මා පෙර සඳහන් කළ වියවුල්සහගත කානිවල්කරණයේ සාධනීය ලක්ෂණයකි. එසේම, එවැනි දියුණු විරෝධතාවන් පළ කරන, දෘශ්‍යමය ඩිජිටල් ලෝකයක වැඩුණු අලුත් මේටි්‍රක්ස් පරපුරේ තරුණයන්ගෙන් අරගල කරන හැටි, එතෙක් තාර්කික සටන්පාඨ අසන්නට සිය කන් පමණක් පුරුදු කර සිටි වාමාංශිකයන් උගත යුතු වේ.

අනෙක් අතට මෙම අපූරු දේශපාලනික කානිවලය, වසර ගණනක් එදිනෙදා ජීවන බරින් මිරිකී සිටි පොදු ජනයාගේ පීඩනය පිට කරන සාමූහික භාව විමෝචනයක් (communal catharsis) බවට පත් විය. එක් අතෙකින් එය සාමූහික හිස්ටීරියාවකි (mass hysteria). ඒ තුළ ඕනෑම මිනිසෙකුට, කොටින්ම මෙම පාලන තන්ත්‍රය වෙනුවෙන් නිර්ලජ්ජිතව කඩේ ගිය කලාකරුවන්ට පවා පැමිණ සිය පව් කමා කරගත්තා වැනි යමක් සිතාගත හැකි වේදිකාවක් වූයේ එබැවින් විය හැකිය. එය හරියටම, බාක්තින් මෙම කානිවල්කරණයේ සංකල්පය පැහැදිලි කරන්නට ගන්නා එක් සාහිත්‍යමය උදාහරණයක් වන ෆ්යොදෝර් දොස්තෙයෙව්ස්කිගේ ‘බොබොක්’ (Bobok) නම් කෙටිකතාවේ සොහොනක් තුළ තනි වන ඉවාන් ඉවානොවිච් නම් කතානායකයාට මියගිය මිනිසුන්ගේ ආත්ම පාපොච්චාරණය කරනු ඇසෙන සිදුවීමට සමානය. දැන් සිය ජීවිතය පාලනය කරන දෙවියන් මියගොස් ඇති බවත්, තමන්ට තව දුරටත් පරම සදාකාලික ආත්මයක් නොමැති බවත් දැනගන්නා මෙම මළවුන්ගේ ආත්ම, තමන් ජීවත්ව සිටියදී හෙළි කළ නොහැකි වූ ලජ්ජාශීලී සත්‍යයන් සියල්ල මියගියාට පසු පාපොච්චාරණය කරති. මෙතෙක් ජනතාව තමන් විසින්ම ගෙන ආ ආණ්ඩුවෙන් පීඩාවට පත් වද්දී ඇස් වසා සිට, සිය පව් කමාකරගන්නට ගෝල් ෆෙස් පිටියට පැමිණි කලාකරුවන් හා එම මළවුන් අතර වැඩි වෙනසක් නැත.

කෙසේ වුවද, මෙය ලියන මොහොත වන විට මෙම අරගලයේ හැඩතලය හුදු කානිවල්කරණයකින් මිදී රාජ්‍යයේ හිංසනය නිරායුධ පුරවැසියෙකුගේ ජීවිතය අහිමි කරන මට්ටමේ කලබලකාරී අවධියකට ගමන් කරමින් තිබේ. එහෙත්, මෙම දේශපාලනික මොහොත තුළ රාජ්‍ය මර්දනයට සැමවිටම අවැසිව තිබූ හිංසනයට වඩා අරාජික කානිවල්කරණයකට දියුණු සමාජ පරිවර්තනයක් සිදු කළ හැකි බව විශ්වාස කරමි. එය විකේන්ද්‍රීය අරාජිකත්වයකැයි යමෙකු චෝදනා කරන්නේ නම්, ඔහුට උපුටා දැක්වීමට ඇත්තේ එඩ්වර්ඩ් ඇබේ (Edward Abbey) නම් ඇමෙරිකානු ලේඛකයාගේ ප්‍රකට ප්‍රකාශයක් වන ‘අරාජිකවාදය යනු ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය බරපතළම ලෙස ගත් මොහොතයි’ (anarchism is democracy taken seriously) යන්නයි.

අරගලයකට නිශ්චිත හැඩයක් නොමැත. එය සිදු වන මොහොත හා ස්ථානය අනුව හැඩගැසෙන අනන්‍ය ආකෘතියකි. එහෙත්, එය ලේ පිපාසිත රාජ්‍යයට අවැසි හිංසනයෙන් ඈත් කර තැබීම පුරවැසියන්ගේ යුතුකමකි. මන්ද යත්, ගෝඨාගෝගමින් ඇරඹුණු මේ කානිවලයේ දේශපාලනික ප්‍රහසනය (farce), මෙම පාලකයන් ඉල්ලා අස්වන්නට පෙර, තවත් තැනෙකින් ශෝකාන්තයක් (tragedy) වී නිම නොවිය යුතු බැවිනි.■

■ අතුල දිසානායක

Winter on Fire – Ukraine’s Fight for the Freedom (2018) වාර්තා වැඩසටහන ආරම්භයේදීම තිරයේ දර්ශනය වන්නේ අඳුරු රූපරාමුය. එහි පසුබිමින් මිනිසුන්ගේ කෑගසන හඬ සහ වෙඩි තැබන හඬ ඇසේ. එම අඳුරු දර්ශනය මත හුවමාරු වන දෙබසකි.

පළමුවැන්නා: “මොනවා හරි කරන්න.. විප්ලවය වෙනුවෙන් මොනවා හරි කරන්න.” (Do something. Do something for the revolution)

දෙවැන්නා: “මම රූගත කරනවා.” (I am filming)

සමාජ-දේශපාලන සංසිද්ධි වර්තමානය සහ අනාගතය වෙනුවෙන් ප්‍රක්ෂේපණය කිරීම සඳහා පටිගත කිරීම ද විප්ලවීය කාර්යභාරයකි. එය අතිශය වැදගත් වේ. මන්ද ඒ මතින් අනාගතය පාඩම් ඉගෙන ගන්නා බැවිනි. එමෙන්ම එය ලෝකයේ තවත් කෙළවරක පුරවැසියන්ට උත්ප්‍රේරකයක් වන්නේය. එමෙන්ම පුරවැසි අරගල පිළිබඳ ඓතිහාසික සාක්ෂියක් වන්නේය. ඉතිහාසය වාර්තා කර තැබීම වාර්තා චිත්‍රපට නිර්මාණකරුවාගේ කාර්යභාරයයි.

නූතන ජන අරගල වාර්තා චිත්‍රපට වැනි මාධ්‍යයන්ට විෂය වීම සුලබ ලක්ෂණයකි. ඩිජිටල් මාධ්‍යයේ ආරම්භයත් සමග කුඩා ප්‍රමාණයේ කැමරා මෙන්ම කැමරාව සහිත ස්මාර්ට් ජංගම දූරකථන මහජනයා අත සුලබව ගැවසීමත් නිසා විවිධ රටවල සමාජ දේශපාලන සංසිද්ධි රූගත කිරීම පුළුල් ලෙස නිරන්තරයෙන් සිදුවේ. ඒවා ඓතිහාසික ශ්‍රව්‍ය- දෘශ්‍ය සාක්ෂි බවට පත්වේ. එය එක්තරා අන්දමක ජනමාධ්‍ය කාර්යයක් වන්නේය. මේ නිසා මේ වාර්තා කිරීම පුරවැසි ජනමාධ්‍ය (Citizen Journalism) ලෙස හැඳින්වේ. මෙම ජනමාධ්‍ය භාවිතය සහයෝගිතා ජනමාධ්‍ය (Collaborative Media), සහභාගිත්ව ජනමාධ්‍ය (Participatory Journalism), ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී ජනමාධ්‍ය (Democratic Journalism), ගරිල්ලා ජනමාධ්‍ය (Guerrilla Journalism) සහ වීදි ජනමාධ්‍ය (Street Journalism) යන නම්වලින්ද හැඳින්වේ. 2010 අරාබි වසන්තයත් සමග මැද පෙරදිග සහ උතුරු අප්‍රිකාව පුරා විහිදී ගිය ජන අරගල පුළුල් ලෙස ඒ ඒ රටවල මහජනයා අතරටත්, ලෝකය පුරා රටවල ජනයා අතරටත් ගියේ මේ පුරවැසි ජනමාධ්‍ය නිසාය. මේ පුරවැසියන් සිදුකළ පුරවැසි ජනමාධ්‍ය කාර්යයන් නිසා, එනම් ඔවුන් රූගත කළ වීඩියෝ දර්ශන පුළුල් ලෙස උපයෝගී කරගෙන පසු කලෙක විවිධ වාර්තා චිත්‍රපට බිහිවිය.

Evgeny Afineevsky යුක්රේනයේ 2014 දී සිදුවූ මහජන නැගිටීම අළලා නිර්මාණය කළ Winter on Fire – Ukraine’s Fight for the Freedom (2018) වාර්තා චිත්‍රපටය ද එක්තරා අන්දමකින් පුරවැසි ජනමාධ්‍ය කාර්යයක් ලෙස හැඳින්විය හැකිය. එහි පුරවැසියන් රූගත කළ දර්ශනද ඇති නිසාය. ඉතා අවදානම්සහගත ලෙස අරගල භූමියේ සැරිසරමින් තමන්ගේ කැමරා ශිල්පීන් දෙදෙනාගේ දර්ශන මෙන්ම පුරවැසියන් ඩිජිටල් කැමරා, ජංගම දූරකථන, ගෝප්‍රෝ කැමරා සහ ඩ්‍රෝන කැමරා ආදිය යොදාගනිමින් රූගත කළ දර්ශන මේ වාර්තා චිත්‍රපටය සඳහා යොදාගෙන ඇත. අධ්‍යක්ෂවරයාගේ ඉල්ලීම මත අරගල භූමියට පැමිණි පුරවැසි සහ වෘත්තීය කැමරාකරුවන් 28 දෙනෙකු මෙම අරගලය රූගත කළ බව පැවසේ.
මානව ශිෂ්ටාචාරය තුළ මිනිස් නිදහස ලබාගැනීම යනු අරගල මතින් දිනූවක් මිස බන්දේසියක තබා පිළිගන්වන ලද්දක් නොවේ. නිදහස ලබාගැනීම උදෙසා ස්වයංසිද්ධ අරගල මෙන්ම නායකත්වයක් සහිතව සැලසුමක් ඇතිව කරන අරගලද තිබිය හැකිය. ඒ සියල්ල තීරණය වන්නේ ඒ මොහොතේ භූමිය මත තිබෙන දේශපාලන සන්දර්භයට අනුවය.

1989 දී බර්ලින් තාප්පය බිඳවැටී සෝවියට් සමාජවාදය බිඳවැටීම ආරම්භ වෙද්දී රුසියාව සමග එක්ව සිටි පරිවාර රටවල් සමාජවාදය වෙනුවට ධනවාදය තෝරාගනිමින් ස්වාධීන වන්නට පටන් ගත්තේය. එතැන් සිට එම පරිවාර රටවල් 1993දී පිහිටුවනු ලැබූ යුරෝපා සංගමයේ සමාජිකත්වය ලබා ගැනීමට උනන්දු විය. යුක්රේනය 1991 වර්ෂයේ දී සෝවියට් සංගමයෙන් වෙන්වී ස්වාධීන රටක් වන බව නිවේදනය කළේය. ආර්ථික සමෘද්ධියෙන් සහ දේශපාලන ස්ථාවරභාවයෙන් යුක්ත යුරෝපා රටවල් සමග එකතු වීමෙන් පමණක් තම රටවලට ආර්ථික සංවර්ධනය සහ දේශපාලන නිදහස සාක්ෂාත් කරගත හැකි බව පැරැණි සෝවියට් සංගමයට ඈඳී තිබුණු රටවල් විශ්වාස කළේය. නමුත් ඒ ස්වාධීන කැමැත්තට යම් ප්‍රමාණයකින් බලපෑම් එල්ල වන්නට පටන් ගන්නේ 1999දී ව්ලැද්මීර් පුටින් රුසියාවේ පළමු නියෝජ්‍ය අග්‍රාමාත්‍යවරයා ලෙස බලයට පත් වීමත් සමගය. කේජීබී ඔත්තුකරුවකු වන ව්ලැද්මීර් පුටින් බිඳ වැටුණු සෝවියට් අධිරාජ්‍යය නැවත ගොඩනැගීමේ අභිලාෂයෙන් පසු වන්නෙකි.

රුසියානු හිතවාදී වික්ටර් යනුකොවිච් යුක්රේන ජනාධිපති වශයෙන් 2004දී ඡන්දයෙන් තේරී පත්විය. එහෙත් ඡන්දය දූෂිත එකක් විය. එහි ප්‍රතිඵලයක් වශයෙන් මහජනයා සාමකාමී විරෝධතාවලට වීදි බටහ. එය හැඳින්වූයේ ඔරේන්ජ් රෙවොලුෂන් නමිනි. අරගලය ප්‍රතිඵලදායක විය. මැතිවරණ ප්‍රතිඵල අවලංගු කෙරිණි. නැවත 2010 වසරේ දී යනුකොවිච් බලයට පැමිණෙන අතර එවර මැතිවරණය සාධාරණ එකක් විය. එමෙන්ම ඔහු බලයට පැමිණුණේ යුරෝපා සංගමයේ සාමාජිකත්වය ගන්නා බවට ජනතාවට පොරොන්දු වෙමිනි. එහෙත් ඔහු රහසිගතව රුසියාව සමග ගනුදෙනු කළේය. තීරණාත්මක මොහොත එළඹෙන්නේ 2013 වසරේදීය. ඔහු යුරෝපා සංගමයට එකතුවන්නට ගිවිසුම් අත්සන් කිරීමට සූදානම් බව පෙනුණත් රුසියාව පැත්තට හැරුණි. ඒ රුසියානු ජනාධිපති ව්ලැද්මීර් පුටින්ගේ බලපෑම නිසාය. යුරෝපා සංගමය සමග නිදහස් වෙළඳ ගිවිසුම අත්සන් නොකරන බව ප්‍රකාශ විය. ඉන් පසු මහජන අරගලය ඇරඹෙන්නේය.

ඒ යුරෝපයේ ශීත කාලයයි. අරගලයට එක් රැස්වන ලෙස ඉල්ලා, 32 ජනමාධ්‍යවේදියකු වූ හැවිරිදි මුස්ටාෆා නායියෙම් (Mustafa Nayyem) 2013 නොවැම්බර් 20 මුහුණු පොතේ පෝස්ටුවක් පළකරයි. එහි මෙසේ සඳහන් විය. ‘අපි උදේ 10.30 ට නිදහස් ස්මාරකය අසලදී හමුවෙමු. උණුසුම් ඇඳුම් ඇඳගන්න. කුඩ, තේ, කෝපි, හොඳ ආකල්ප සහ හොඳ මිතුරන් රැගෙන එන්න. මෙය නැවත පොස්ට් කිරීම අගයමි’ (Let’s meet at 10.30 pm by the independence monument. Dress warm, bring umbrellas, tea, coffee, a good attitude, and friends.Re-post highly appreciatedæ) එතැන් සිට දස දහස් ගණනින් යුක්රේන ජනයා යුක්රේනයේ කිව් අගනුවර නිදහස් චතුරස්‍රයට එක්වන්නට වූහ.
ගුවන් විදුලි නාලිකා සහ රූපවාහිනී නාලිකා කිහිපයක සහයෝගය විරෝධතාකරුවන්ට ලැබිණි. එය ක්‍රමයෙන් මහජන බලකොටුවක් වන්නට විය. ක්‍රමයෙන් සිවිල් සංවිධාන අරගලයට එකතු වන්නට විය. පැමිණෙමින් සිටින විරෝධතාකරුවන් අතර දහස් ගණන් තරුණ පිරිස් වූහ. ඔවුන් පවසන්නේ තරුණ පරපුරේ අභිලාෂයන්ට එරෙහිව රජය කටයුතු කරන නිසා තමන්ගේ අනාගතය වෙනුවෙන් තමන් මෙතැනට පැමිණි බවය. තමන්ගේ පරම අභිලාෂය යුක්රේනය යුරෝපයේ කොටසක් වනු දැකීම බව තරුණ තරුණියෝ විස්තර කරති. උද්ඝෝෂකයින්ගේ එකම ඉල්ලීම වන්නේ යුරෝපය සමග එක්වීමට ගිවිසුම් අත්සන් කරන ලෙස යනුකොවිච්ට බල කිරීමයි. තවත් අයෙකු සඳහන් කරන්නේ මේ සටන යුරෝපය සමග එකතු වීමක් සඳහා කෙරෙන අරගලයක් පමණක් නොව නිදහස සඳහා කෙරෙන අරගලයක් ද වන බවයි. අරගලයට එකතු වන ගායකයෙක් “යුරෝපයේ මනුෂ්‍ය නිදහස සහ මනුෂ්‍ය ගෞරවය” කියා දෙයක් ඇතැයි පවසයි. එමෙන්ම එය තමන්ගෙන් පැහැර ගැනීමට කිසිවකුට හැකි නොවන බව ඔහු පවසයි. සියලුම වයස් කාණ්ඩවල ජනයාද, විවිධ සමාජ තලවල සහ වෘත්තීය තලවල ජනයාද ක්‍රමයෙන් උද්ඝෝෂණයට එකතු වෙති. සංගීතයෙන් සහ නර්තනයෙන් විරෝධතාව විවිධ හැඩතල ගනී. වැස්ස සහ සීතල නොතකා මහජනයා සාමකාමී ලෙස උද්ඝෝෂණයේ නියැලෙන්නට වූහ. “අවසානය දක්වා එකට” යන්න ඔවුන්ගේ සටන් පාඨ අතර විය.

උද්ඝෝෂණය ආරම්භ වී දින 10කට පසු විරෝධතාකරුවන්ට පහරදීමට යුක්රේන පොලීසිය එහි සිටින තරුණ තරුණියන් වටකරයි. ඔව්හු ජාතික ගීය ගායනා කරමින් සිටිති. පොලීසිය යකඩ පොලුවලින් පහරදීම ආරම්භ කළේය. එය ඉතාමත් දරුණු පහර දීමක් විය. පහරදීමෙන් බේරීමට මිනිස්සු නුදුරින් තිබූ පල්ලියකට රිංගා ගනිති. පල්ලියේ එළිමහනේ ඉඩ ඇති කොටසේ මිනිස්සු අරගලකරුවන්ට ස්වේච්ඡාවෙන් ආහාර සපයන්නට වූහ. තුවාල ලැබුවන්ට ප්‍රතිකාර කිරීමට වෛද්‍ය මධ්‍යස්ථාන පිහිටුවනු ලැබිණි. සන්නිවේදන මධ්‍යස්ථාන පිහිටුවනු ලැබිණි.
පසුදා නැවත දහස් ගණනින් චතුරස්‍රයට එක්වන්නට වූහ. එය මිලියනයක් පමණ වන බව ඇතැම් තැනක සඳහන් වෙයි. නැවත පොලීසිය සහ විරෝධතාකරුවන් ගැටෙන අතර පොලීසිය අත්බෝම්බ සහ කඳුළුගෑස් විරෝධතාකරුවන්ට එරෙහිව භාවිත කරයි. විරෝධතාකරුවෝ කිව් නගරයේ රජයේ පරිපාලන ගොඩනැගිල්ලද අත්පත් කරගනිති. ඒ ඇතුළත කාන්තාවක පියානෝව වාදනය කරමින් සිටින අතර තරුණ තරුණියෝ රංගනයේ යෙදෙති. ක්‍රමයෙන් නගරයට හිම පතිත වන්නට පටන් ගනී. විරෝධතාකරුවන් රැස්ව සිටින පොලිස් නිලධාරීන්ගෙන් ඉල්ලා සිටින්නේ වරදකරුවකු වූ ජනාධිපතිවරයාගේ උපදෙස් පිළිනොපදින ලෙසයි. ඒ වෙනුවට තමන්ගේ පැත්තට එන ලෙස ඔවුහු ඉල්ලා සිටිති. පාලකයින්ගේ අණ පිළිපැදීමෙන් ඉතිහාසයේ සිදු කරන දරුණුතම අපරාධයට සහාය නොවන්නැයි උද්ඝෝෂකයෝ පොලීසියෙන් ඉල්ලති.

මේ අතර යුරෝපා සංගමයේ සහ ඇමරිකානු එක්සත් ජනපදයේ නියෝජිතයින් යනුකොවිච් හමුවන්නේ උද්ගතව ඇති තත්වයට විසඳුම් සෙවීමටය. එය ප්‍රතිඑලදායක වන්නේ නැත. නැවත පොලීසිය චතුරස්‍රය වට කරන අතර විරෝධතාකරුවන්ගේ සහායට ක්‍රිස්තියානි පල්ලිය ද එක්වෙයි. දහස් ගණනින් විරෝධතාකරුවන් පොලීසියට එරෙහිව සිටීම නිසා විරෝධතාකරුවන් විසුරුවා හැරීමට පොලීසියට නොහැකි වෙයි. තම ගෙවල් දොරවල තිබෙන නොයෙකුත් භාණ්ඩ උපයෝගී කරගෙන මහජනයා කිව් නුවර ආරක්ෂිත බංකර් ඉදිකරගන්නේ පොලිස් පහරදීම්වලින් බේරීමටය. විශාල පොලිතින් මලුවලට හිම පුරවා ඒවා ආරක්ෂාව පිණිස බංකර් සාදා ගැනීමට යොදාගැනෙයි. විශ්‍රාමික හමුදා සොල්දාදුවෝ විරෝධතාකරුවන්ගේ සහායට එමින් පොලිස් පහරදීම්වලට සාමකාමීව මුහුණ දෙන්නේ කෙසේදැයි උගන්වති. මේ අතර යුක්රේන ජනාධිපතිවරයා යුරෝපය සමග ඇති සබඳතාවන් තවත් දුරස් කරමින් රුසියාව සමග ගිවිසුමකට එළඹෙයි.

යුක්රේනියානු රජය උද්ඝෝෂකයින් සමග සාකච්ඡා කරනු වෙනුවට ගමන් කරන්නේ තව තවත් ඒකාධිපති තත්වයටය. විරෝධතාකරුවෙකු අසන්නේ “දැන් අප ජීවත්වන්නේ 21 වන සියවසේ ශීලාචාර සමාජයකයි. එසේ තිබිය දී අපව නියෝජනය කරන පාර්ලිමේන්තු මන්ත්‍රීවරුන් දුෂ්ට නීති සම්මත කරගැනීමට අත ඔසවන්නේ කෙසේ ද?” යන්නයි. 2014 ජනවාරි 16 සම්මත කරගන්නා නව නීති අනුව විරෝධතාකරුවන්ට මෝටර් සයිකල් හෙල්මට් පැළැඳිය නොහැකිය. මෝටර් රථ පහකට වඩා එක වරකට ගමන් කළ නොහැකිය. රජයට අන්තර්ජාලයට ප්‍රවේශ වීම වැළැක්විය හැකිය. එහෙත් නව නීති විරෝධතාකරුවන්ට උත්ප්‍රේරකයක් වනවා විනා බාධකයක් නොවේ. මිනිස්සු විකල්ප ලෙස තම තමන්ගේ නිවෙස්වල මුළුතැන්ගේ ඇති විවිධ භාජන හෙල්මට් ලෙස පැළඳ ගනිති. විරෝධතාකරුවෝ විවිධ ආකාරයේ වෙස් මුහුණු පැළඳගනිති. උද්ඝෝෂණය ආරම්භ වී මාස දෙකක් පමණ ගිය තැන විපක්ෂ නායකයා අරගල බිමට පැමිණ මහජනයා ඇමැතුවත් ඒ කතාවේ කිසිදු සාධනීය අදහසක් නොමැත්තේය. කලකිරී සිටින මහජනයා කිසිවක් නොකරන දේශපාලනඥයින්ට අරගලයෙන් ඉවත් වන ලෙස කියා සිටිති.
මීලඟට පාර්ලිමේන්තුව අසලට ගොස් විරෝධය දැක්වීමට විරෝධතාකරුවෝ තීරණය කරති. එහෙත් අතරමගදී පොලීසිය විරෝධතාකරුවන්ගේ ගමන් මග අවහිර කරයි. මාර්ග හිමෙන් වැසී ඇත. විරෝධතාකරුවන්ගේ ආවේගය පාලනය කිරීමට විපක්ෂ නායකයා උත්සහ දැරුවත් කිසිවෙක් ඊට සවන් නොදෙති. ප්‍රකෝපකාරී මහජනයා පොලීසියට පහරදෙන්නට පටන් ගනිති. කිව් නුවර බලපෑම්සහගත බැංකුකරුවෙක් සහ නීතිපති ද අරගලයට එකතු වෙති. පොලීසිය රබර් උණ්ඩ යොදා උද්ඝෝෂකයින්ට පහර දීමට පටන් ගනී. “අප මේ ජනාධිපති තෝරාගත්තා මෙන්ම ඔහුව ඉවත් කිරීම ද අපට කළ හැකියි” එක් උද්ඝෝෂකයෙක් කියා සිටී. ඒ අතර උද්ඝෝෂකයෝ බෝතල්වල ඉන්ධන පුරවා සකස් කෙරෙන බෝම්බ තනා ගනිති. ඉදිරියට යන පූජ්‍ය පක්ෂය යාඥා කරයි. කිව් නුවර නිදහස් චතුරස්‍රය සම්පූර්ණ යුද පිටියක ස්වභාවය උසුලයි. දින ගණනාවක අඛණ්ඩ උද්ඝෝෂණය නිසා උද්ඝෝෂකයෝ විඩාවට පත් ව සිටිති. මේ තත්වය වටහා ගන්නා පොලීසිය නැවතත් උද්ඝෝෂකයන්ට පහර දීම අරඹයි.

පොලීසිය සමග එක්ව මුදලට ගත් මැරයෝද විරෝධතාකරුවන්ට පහරදීමට එක්වෙති.

ඔවුන්ගෙන් වැඩි ප්‍රමාණයක් සිරගෙවල්වලින් නිදහස් වූ අයයි. පොලිසියේ රබර් උණ්ඩ අතරට සජීවී උණ්ඩ ද එකතු වෙයි. එයින් උද්ඝෝෂකයෝ තවත් කැළඹීමට පත්වෙති. පළමු උද්ඝෝෂකයා පොලිස් උණ්ඩයකින් මරුමුවට පත්වේ.

ශීත කාලය පහසු නැත. තැන තැන ගිනිමැල ගසාගෙන පොදු ජනයා ගත උණුසුම් කරගනිති. විරෝධතාකරුවන්ට ජීවය දෙනු වස් තරුණියක් පියානෝව වාදනය කරයි. උද්ඝෝෂකයන්ගේ ඉල්ලීම් වන්නේ පළමුව දේශපාලන සිරකරුවන් නිදහස් කිරීමයි. දෙවැන්න ජනාධිපති සහ පාර්ලිමේන්තුව අතර බලය සමතුලිත වන ක්‍රමයක් සෑදීම සහ නිසි ලෙස ක්‍රියාත්මක වන රජයේ ආයතන පිහිටුවීමයි. තෙවැන්න කලින්ම පැවැත්විය යුතු ජනාධිපතිවරණයයි. මේ කොන්දේසි තුන මත පමණක් මෙයිදාන් චතුරස්‍රයේ (යුක්රේන නිදසහස් චතුරස්‍රය ඒ නමින් ද හැඳින්වේ) නැවැත්විය හැකි බව ජනයා රජයට කියා සිටිති. විරෝධතාකරුවෝ නැවත පාර්ලිමේන්තුව අසල රැස්වීමට සාමකාමී ලෙස ගමන් අරඹති. අතරමගදී ගමන් මග අවුරණ පොලීසිය සහ කුලී දාමරිකයෝ නැවත මහජනයාට පහර දෙන්නට පටන් ගනිති. ක්‍රෑර පහරදීම් හමුවේ නැවත නිදහස් චතුරස්‍රයට පසුබැසීමට ජනතාවට සිදුවේ. උද්ඝෝෂකයන් මෙහෙයුම් කටයුතු පවත්වාගෙන යන ගොඩනැගිල්ලට පොලීසිය සමග පැමිණෙන දාමරිකයින් විසින් ගිනි තබනු ලබන අතර එයින් සිවිල් වැසියෝ රැසක් මරුමුවට පත්වෙති.

නැවත පල්ලිය සහිත ප්‍රදේශය විරෝධතාකරුවන්ට වාසභූමිය වන අතර එහි වෛද්‍ය ප්‍රතිකාර ආරම්භ වේ. මෙතෙක් කල් කිව් අගනුවර පිරිස පමණක් උදව් කළ අතර බාහිර ප්‍රදේශවල ජනයා ද විරෝධතාකරුවන්ට සහයෝගය දැක්වීමට පැමිණෙති. නැවත වෙඩි තැබීම ඇරඹෙයි. මෙහිදී පොලීසිය සජීවී උණ්ඩ යොදාගෙන පහර දෙයි. ස්නයිපකරුවෝ ද ඒ අතර වෙති. තුවාල ලැබුවන් ගලවා ගැනීමට එන මිනිසුන්ට ද වෙඩි තැබෙයි.

අවසන් රැළියට පැමිණෙන විපක්ෂ දේශපාලනඥයා පවසන්නේ මැතිවරණයක් පැවැත්වීමට නියමිත බවයි. එක් උද්ඝෝෂකයෙකු කියන්නේ තව දුරටත් යනුකොවිච් තමන්ගේ ජනාධිපති නොවන බව හා පසුදිනම ඔහු ඉල්ලා අස්විය යුතු බවයි.

පසුදා එනම් 2014 පෙබරවාරි 22 පාන්දර යාමයේ යුක්රේනයේ රුසියානු ගැති වික්ටර් යනුකොවිච් හෙලිකොප්ටරයක නැගී පලා යන අන්දම අසල තිබූ සීසීටීවී දර්ශනවල සටහන් වෙයි. ඔහු රුසියාවේ දේශපාලන රැකවරණ ලබාගනී. පසු දින පාර්ලිමේන්තුව නිවේදනය කරන්නේ ජනාධිපති ධුරයෙන් ඉල්ලා අස්වී ඇති බවයි. එමෙන්ම නියමිත කාලයට පෙර මැතිවරණයක් පවත්වන බව ද නිවේදනය කරයි.

අවසානයට අදහස් දක්වන කාන්තාවක පවසන්නේ අවුරුදු 23ක් තිස්සේ යුක්රේනයේ නිදහස කොළ කැබැල්ලකට සීමා වී තිබූ බවයි. මිනිසුන්ගේ ජීවිත පරිත්‍යාගයෙන් නිදහස සාක්ෂාත් වී ඇති බව ඇය පවසයි.

මුස්ලිම්, යුදෙව්, ක්‍රිස්තියානි සහ බෞද්ධ ආදි විවිධ ජනවර්ග සහ කිසිදු ආගමක් අදහන්නේ නැති මිනිසුන් එකිනෙකාට ගරු කළ බවත් දැන් නව සමාජයක උප්පත්තිය සිදුවී ඇති බවත් යුක්රේනයේ මුස්ලිම් පූජකයෙක් වාර්තා වැඩසටහන අවසානයේ කියා සිටී. අවසන් දර්ශන පෙළ තුළ සතුටු කඳුළු සලන, සිනාසෙන, ගී කියමින් නටන යුක්රේනියානුවන් දර්ශනය වේ. මේයිඩාන් අරගලයේ කාන්තා ආරක්ෂක ඒකකයේ සේවය කළ තරුණියක අදහස් දක්වමින් කියා සිටින්නී තමන් නිදහස් යුක්රේනයේ උපත ලැබූ බවත් තමන් දේශප්‍රේමය යන්නේ අර්ථය කුමක් ද කියා හඳුනන බවත්ය.

දින 93 දිග්ගැසුණු යුක්රේන ජනතා අරගලයේ දී 125ක් මරුමුවට පත් වූහ. 65 දෙනෙකු අතුරුදහන්වී ඇති අතර 1890ක් තුවාල ලැබූහ. මෙයිඩාන් අරගලයෙන් පසු පොලිස් බලකාය නිත්‍ය වශයෙන්ම විසුරුවා හරින ලදි. නව යුක්රේන රජය යුරෝපා සංගමය සමග ආර්ථිකමය කාරණා සම්බන්ධ ගිවිසුමකට අත්සන් කරන ලදි. එහෙත් තවමත් යුක්රේනය යුරෝපා සංගමයේ පූර්ණ සාමාජිකත්වය ලබා නැත. මෙයිඩාන් ජනතා අරගලය ජයග්‍රහණය කිරීමෙන් පසු, පුටින් විසින් යුක්රේනයේ නැගෙනහිර රුසියානු හිතවාදී බෙදුම්වාදීන්ට සහය පිණිස හමුදා යවන ලද අතර යුක්රේනයේ දකුණු කොටසේ ක්‍රිමියාව අල්ලා ගන්නා ලදි. පුටින්ගේ ආක්‍රමණය තවමත් නිම වී නැත. යුක්රේනයේ නැගෙනහිර රුසියානු හිතවාදී කොටස් සහ යුක්රේනය අතර ඇති වූ යුද්ධයෙන් 2015 සිට මේ දක්වා මිය ගොස් ඇති සංඛ්‍යාව 6000කි.

යුක්රේන ජනතාවගේ අරගලය තුන්වන ලෝකයේ රටවල ජනතාවගේ ඒකාධිපතියන් සහ දූෂිත සහ අපරාධකාරී ආණ්ඩු පළවා හැරීමේ ස්වයංසිද්ධ අරගලවලට අවැසි පාඩමක් උගන්වයි.■