■ අමන්දිකා කුරේ

විවාහ සම්බන්ධයෙන් පැවැත්වෙන නඩු විභාගවලදී පිරිමි පාර්ශ්වයට එරෙහිව නැගෙන ජනප්‍රිය චෝදනාවක් වන්නේ ගෘහස්ථ හිංසනයයි. ලෝකය විශාල ප්‍රමාණයක් කාන්තාවන් ගෘහස්ථ හිංසනයෙන් පීඩා විඳින අතර එලෙස ගෘහස්ථ හිංසනයට ලක් වන පිරිමින් ද සිටින බව තේරුම් ගත යුතුයි. මේ කතාව ආරම්භ වන්නේ එලෙස කාන්තා පාර්ශ්වය විසින් පිරිමියාට ගෘහස්ථ හිංසන චෝදනාවක් එල්ල කරමින් ලියූ පුවත්පත් ලිපියකට එරෙහිව පිරිමි පාර්ශ්වය විසින් අපහාස නඩුවක් ගොනු කිරීමේ සිදුවීමත් සමගයි. මෙය ඉතා ඉක්මනින් ලොව පුරා ප්‍රසිද්ධ වූ අතර එයට හේතු වුණේ ගෘහස්ථ හිංසන චෝදනාවට ලක් වූ තැනැත්තා ලෝකය පුරා ඉමහත් ජනප්‍රියත්වයක් ලබා ගත් සම්මානනීය නළුවෙකු වීම නිසායි. ඒ වෙන කිසිවෙකු නොව ජෝන් ක්‍රිස්ටෝපර් ඩෙප්, එසේත් නැතිනම් ජොනී ඩෙප් ය.

වාණිජ සිනමාව හරේහා දැවැන්ත ප්‍රේක්ෂකාකර්ෂණයක් මෙන් ම විශාල මුදලක් ද ඉපැයූ අයෙකු ලෙස ජොනී ඩෙප් ප්‍රසිද්ධය. ඔහු එක් කාලවකවානුවක දී ලෝකයේ වැඩිම ගෙවීම් ලද නළුවාගේ වාර්තාවට ද හිමිකම් කීවේ ය. ලොව පුරා අතිශය ජනප්‍රිය වූ පයිරේට්ස් ඔෆ් ද කැරිබියන්ස් චිත්‍රපට මාලාවේ ප්‍රධාන චරිතයට එනම් කැප්ටන් ජැක් ස්පැරෝගේ චරිතයට පණ පෙවූයේ ද ජොනී ඩෙප්ය. ඊට අමතරව චාලි ඇන්ඩ් ද චොකලට් ෆැක්ටරි චිත්‍රපටයේ විලී වොංකා ලෙසත්, ෆැන්ටෑස්ටික් බීස්ට් චිත්‍රපට මාලාවේ ග්‍රිමෙන්ඩවෝල්ඩ් ලෙසත් මෙන් ම ඇලිස් ඇන්ඩ් වොන්ඩර්ලෑන්ඩ් චිත්‍රපටයේ ද ඔහු රංගනයෙන් දායක විය.

1998 දී ඔහු ජනප්‍රිය ප්‍රංශ නිළියක සහ ගායිකාවක වූ වැනීසා පැරඩිස් විවාහකරගන්නා අතර ඔවුහු දෙදෙනා 2012 වසරේ දී දික්කසාද වූහ. මෙම කතාවේ කතා නායිකාව සමග ජොනී ඩෙප් ආදර සබඳතාවක් ඇති කරගන්නේ ඉන් පසුවයි. ඇම්බර් හර්ඩ් ඒ වන විට හොලිවුඩ් සිනමාවට අලුතෙන් පැමිණි නිළියකි. ඇගේ ජනප්‍රිය වීම ආරම්භ වූයේ ඒ කාලවකවානුවේදියි. වසර ගණනක ආදාර සම්බන්ධතාවකින් පසුව ඔවුන් දෙදෙනා 2015 දී විවාහ වූ අතර 2016 දී ඇම්බර් විසින් දික්කසාද නඩුවක් ගොනු කළ අතර 2017 දී ඔවුහු දික්කසාද වූහ.

දෙදෙනා අතර මෙම ගැටුම පටන් ගන්නේ මීට වසරකට පමණ පෙර සිටය. ඇම්බර් ‘වොෂින්ටන් පෝස්ට්’ පුවත්පතට ලිපියක් ලියමින් තමා ගෘහස්ථ හිංසනයකට ලක්වූ බව ප්‍රකාශ කළාය. එහි තමාගේ නම සඳහන් කර නොතිබුණද ඒ හරහා තමාට අපහාසයක් වූයේ යැයි ජොනී ඩෙප් ඇම්බර් හර්ඩ්ට එරෙහිව අපහාස නඩුවක් පවරන ලදි. ඇම්බර් හර්ඩ් ද තමාට ගෘහස්ථ හිංසනයක් සිදු කළේ යැයි ඔහුට විරුද්ධව නඩු පැවරුවාය. මෙම ලිපිය පළ වීමත් සමග ජොනී ඩෙප්ගේ අත්සන් තබා තිබූ ගිවිසුම් රැසක් අවලංගු කිරීමට චිත්‍රපට නිෂ්පාදකයෝ කටයුතු කළහ. කැප්ටන් ජැක් ස්පැරෝගේ චරිතයෙන් පවා ඔහුව ඉවත් කිරීමට ඩිස්නි සමාගම තීරණය කරන ලදි.

නඩු විභාගය පසුගිය සති හය පුරාවට සිදු කෙරුණු අතර ඔවුන් දෙදෙනාගේම ලක්ෂ සංඛ්‍යාත ප්‍රේක්ෂකයෝ එය සජීවීව නැරඹූහ.

ඇම්බර් හර්ඩ්ගේ නීතිඥවරුන් විසින් ඇයට ගෘහස්ථ හිංසනයට ලක් කළ බව කියන කාරණය සනාථ කිරීමට ඉදිරිපත් කළ සාක්ෂිවලට වඩා ප්‍රබල සාක්ෂි ජොනී ඩෙප්ගේ පාර්ශ්වයෙන් ඉදිරිපත් කිරීමට සමත් වූ අතර එම සාක්ෂිවලින් කියවුණේ ඇමබර් විසින් ජොනී ඩෙප්ව ගෘහස්ථ හිංසනයට ලක් කර ඇති බවයි. මෙය ලොව පුරා ප්‍රේක්ෂකයන්ගේ අවධානයට ලක් වූ අතර ජොනී ඩෙප්ගේ ප්‍රේක්ෂකයන්ට එය මහත් අස්වැසිල්ලක් විය. නඩුව ආරම්භයේ දී ඇම්බර්ගේ පාර්ශ්වයට වාසි සහගත බවක් පෙනී ගිය ද නඩුවේ සාක්ෂි විමසීම ගලා යාමත් සමග වාසිය ඩෙප්ගේ පැත්තට හැරුණි.

ඇම්බර් විසින් ජොනීට පහර දෙන ලද බවට අනාවරණය වන ඔවුන් දෙදෙනා අතර ඇති වූ සංවාදවල හඬපට සහ ඇම්බර් විසින් ඩෙප්ට පහර දීමට සමාව අයදින හඬපට ද ඊට ඇතුළත් වූ අතර ඇම්බර්ගේ පාර්ශ්වය විසින් ඉදිරිපත් කළ සාක්ෂිවලට වඩා ඩෙප් ඉදිරිපත් කළ සාක්ෂි ප්‍රබල විය.

ඔවුන් දෙදෙනා විවාහ වී සිටි සමයේ දී මනෝ වෛද්‍ය ප්‍රතිකාර සඳහා යොමු වූ වෛද්‍යවරයා අධිකරණය හමුවේ කරුණු දක්වමින් පැවසුවේ ඩෙප් ස්වයං පාලනයක් සහිතව සිටි පුද්ගලයෙකු බවත් බොහෝ ගැටුම්වලට මුල් වී තිබුණේ ඇමබර් බවත් ය. එලෙස ඇති වූ ගැටුම්වල දී දෙදෙනාම දෙදෙනාටම හානි කරගෙන ඇති බව එම මනෝවෛද්‍යවරයා පෙන්වා දුන්නේ ය.
අවසානයේ දී ජොනී ඩෙප්ට අසාධාරණයක් සිදුව ඇති බවට ජූරිය තීරණය කළ නිසා ඔහුට එම නඩුව ජයග්‍රහණය කළ හැකි වූ අතර ඔහුට වන්දි මුදලක් ගෙවන ලෙසට ඇම්බර් හර්ඩ්ට නියෝග කෙරිණි. ඩෙප් මෙතෙක් කල් තමා විශ්වාස කරමින් තමා සමග රැඳී සිටි ප්‍රේක්ෂකයන්ට ස්තූතිය පළකරමින් ෆේස්බුක් සටහනක් යොදා තිබුණි. පදනම් විරහිතව ජොනී ඩෙප් සමග පැවති ගිවිසුම් අත්හැර දැමූ සමාගම් ඔහුට වන්දියක් ගෙවා එම නිර්මාණවලට ඔහුව නැවත ගත යුතු බව ප්‍රේක්ෂකයන්ගේ මතයයි.

මෙම නඩු තීන්දුව එක්තරා ආකාරයකින් සුවිශේෂ එකක් වෙයි. ඒ මෙම නඩුව ගොනුවූයේ කාන්තාවකට ගෘහස්ථ හිංසනයට ලක් වන්නට සිදු වූ සිදුවීමක් පිළිබඳව පවසමින් වුවත් අවසානයේ එහි සම්පූර්ණ අනෙක් පැත්ත හෙවත් පිරිමියා ගෘහස්ථ හිංසනයට ලක්ව ඇති වී ඇතැයි හෙළි වීමත් සමගය. සාමාන්‍යයෙන් එවැනි නඩු පිළිබඳව අසන්නට ලැබෙන්නේ ද කලාතුරකිනි. ප්‍රසිද්ධ පුද්ගලයන් සම්බන්ධයෙන් එවැනි දේ අසන්නට ලැබෙන්නේ නැතිම තරම් ය.

කෙසේවෙතත් ජොනී ඩෙප් නිවැරදිකරු වීමත් සමග දැන් දැන් ඔහු සමග පෙර ගිවිසුම්ගතව සිටි සමාගම් ඔහු පිළිබඳව නැවත අවධානය යොමු කර ඇති බව පෙනෙන්නට තිබේ.■

නඩුවේ වැදගත් අවස්ථා පෙළගැස්මක්

සති හයක් පුරාවට ඇම්බර් හර්ඩ් සහ ජොනී ඩෙප් විවාහයේ අවාසනාවන්ත සිද්ධීන් උසාවිය හමුවේ ඉදිරිපත් විය. ජොනී ඩෙප්ට ජයග්‍රහණය හිමිකර දෙමින් ජුනි 1දා නඩුව අවසන් වූ අතර, ඔහුට වූ අපහාසය සඳහා වන්දි වශයෙන් ඩොලර් මිලියන 15ක් ගෙවීමට හර්ඩ්ට නියම විය.
ඩෙප්ට එරෙහිව ඉදිරිපත් කළ චෝදනාවලින් එකක් ඔප්පු කිරීමට හර්ඩ් සමත්වූයෙන්, ඇයට ද වන්දි ලෙස ඩොලර් මිලියන දෙකක් ගෙවීමට නියම විය.

හර්ඩ්, වොෂින්ටන් පෝස්ට් පුවත්පතට ලිපියක් ලියමින් (ඔහුගේ නම සඳහන් නොකර) තමා ගෘහස්ථ හිංසනයකට ලක්වූ බව ප්‍රකාශ කළ අතර, එය අපහාසයක් ලෙස සැලකූ ඩෙප් ඇයට එරෙහිව නඩු පැවරීය. ඇය ද ඔහුට විරුද්ධව නඩු පැවරුවා ය. සති හයකට වැඩි නඩු විභාගයකින් පසු දින දෙකකට ආසන්න කාලයක් සාකච්ඡා කිරීමෙන් අනතුරුව ජූරි සභිකයන් තීරණය කළේ, ඇම්බර් හර්ඩ් ඇගේ විවාහය පිළිබඳ සිදුකළ ප්‍රකාශ ‘අසත්‍ය බව’ හා ඇය ‘ද්වේෂසහගතව’ ක්‍රියාකර ඇති බව යි.

අන්‍යොන්‍ය අපයෝජකයෝ

ඇතැම් නිරීක්ෂකයින්ට අනුව ඇම්බර් සහ ඩෙප් යන දෙදෙනාම වචන දෙකක් මඟින් හැඳින්විය හැකි ය: ඒ, ‘අන්‍යොන්‍ය අපයෝජකයන්’ යන්න යි.

මේ, ඩෙප් හා හර්ඩ් විවාහ වී සිටි කාලය අතරතුරු ඔවුනට මනෝවිද්‍යාත්මක ප්‍රතිකාර සැපයූ මනෝවිද්‍යාඥ ලෝරල් ඇන්ඩර්සන්ගේ වදන් ය. ඇය ඩෙප් වෙනුවෙන් කරුණු දක්වමින්, දෙදෙනාගේම වෛවාහක අරගල පිළිබඳ කරුණු දැක්වූවා ය. තව ද, ඩෙප් ‘ස්වයං පාලනයෙන්’ යුතු අයෙකු බවත්, මින් පෙර සහකාරියන් වෙත හිංසනයන් නොකර ඇති බවත් සහ බොහෝ රණ්ඩුවල මූලිකත්වය ගෙන ඇත්තේ ද ඇම්බර් බවත් ඇය ප්‍රකාශ කළා ය.

‘ඇම්බර් නිසා එයා ඇවිස්සුණා. මට පේන විදියට දෙන්නාම අන්‍යොන්‍ය අපයෝජකයන්.’
එක්වරකට වැඩි වාර ගණනක්, ඩෙප් නිවසින් පිටව යාම වැළැක්වීම සඳහා හර්ඩ් ඔහුට පහර දී ඇති බව ඇය වැඩිදුරටත් පැවසුවා ය.

‘ඇම්බර්ව පුච්චමු‘

නඩු විභාගය පැවති දින හතරක් පුරාවට, ඩෙප් යැවූ කෙටි පණිවිඩ සහ ඊමේල් කිහිපයක්ම හරහා, එවක බිරිය වූ හර්ඩ්ට දරුණු අපහාස කර ඇති ආකාරය සභාවට ඉදිරිපත් විය.

එවන් එක් අවස්ථාවක් වූයේ, 2013 දී බි්‍රතාන්‍ය නළු පෝල් බෙටනි වෙත යැවූ කෙටි පණිවිඩ කිහිපයකි.

‘එයාව පුච්චලා දාමු’ හර්ඩ් පිළිබඳ සඳහන් කරමින් ඩෙප් ලියයි. ‘පුච්චන්න කලින් එයාව වතුරෙ ගිල්වමු’. මෙම අශ්ලීල යෝජනා ඉදිරියට ගෙනයමින් ‘එතකොට හරියටම දැන ගන්න පුළුවන් මැරුණ ද කියලා’යි ද ඔහු සටහන් කර තිබුණි.

පිළිතුරු ලෙස ඩෙප් ප්‍රකාශ කළේ, මෙය කුඩා කල ඔවුන් නැරඹූ ‘මොන්ටි පයිතන්’ නමැති චිත්‍රපටය ආශ්‍රයෙන් විහිළුවට කී යමක් පමණක් බව යි. මේ සම්බන්ධයෙන් තමා දැඩි ලැජ්ජාවට පත් වන බවත් ඔහු ජූරියට කීවේ ය.

අධික මත්ද්‍රව්‍ය භාවිතය

ඩෙප් අධික ලෙස මත්ද්‍රව්‍ය භාවිතයට ඇබ්බැහි ව සිට ඇති බව ද නඩු වාර අතරතුර දී වාර්තා විය. ඩෙප් පවසන්නේ 2014 දී ඔක්සිකෝඩෝන් භාවිතය නවතා දැමීමත් සමග, හර්ඩ් හා විවාහය පුරාවට තමා මත්ද්‍රව්‍ය භාවිතයෙන් වැළකී සිටි බවයි.

එහෙත් හර්ඩ් පවසා සිටියේ, ඩෙප් සිය දරුවන් ඉදිරියේ පවා මත්පැන්, කොකේන් සහ වේදනා නාශක අධික ලෙස භාවිත කළ බව යි. එය නවතා දමන්නැයි තමා ඉල්ලා සිටියත්, ඔහු එය ප්‍රතික්ෂේප කළ බව ඇය පැවසුවා ය. ඩෙප් වරක් බහාමාස්හි පිහිටි ඔහුට අයත් පෞද්ගලික දූපතක දී තම පුතා ඉදිරියේ සිහිසුන්ව වැටී සිට ඇති බවත් ඇය පැවසීය. ඩෙප් පාර්ශ්වය මෙම චෝදනා ප්‍රතික්ෂේප කළ අතර, ඇම්බර් ද ඇතැම් අවස්ථාවල මත්පැන් හා මත්ද්‍රව්‍ය භාවිත කළ බව පෙන්වා දිනි.

ඇම්බර්ට ‘කිසිවිටෙක’ පහර දුන්නේ නැහැ

ඩෙප් උසාවියට කරුණු ඉදිරිපත් කරමින්, ඇයට ඔහු පහරදුන්නැ යි හර්ඩ් කළ ප්‍රකාශ තරයේ ප්‍රතික්ෂේප කළේ ය. ‘මම කවදාවත් හර්ඩ් මෙනවියට පහරදීලා නැහැ. මම මගේ ජීවිතේ කවදාවත් කාන්තාවකට පහර දීලා නැහැ.’ ඔහු දිවුරා සිටියේ ය.

ඩෙප් පවසන්නේ ඔහුට අපහාස සහ අපචාර සිදුකළ හර්ඩ් ඔහුට පහරදීම් ද සිදු කළ බවයි.
‘සමහර වෙලාවට ඒක පටන්ගන්නේ කම්මුලට ගහන එකෙන්, එක්කෝ තල්ලු කරන එකෙන්. නැත්නම් ටීවී රිමෝට් එක වීසිකරලා මගේ ඔළුවට ගහනවා.’ ඔහු පැවසුවේ ය. ‘එයාට හැම තිස්සේම ප්‍රශ්නයක් ඇති කරගන්න ඕන. හේතුවක් නැතුවම එහෙම කරනවා.’

ඩෙප් පාර්ශ්වය මෙය සනාථ කිරීමට ඇම්බර්ගේ හඬපට හා ලියුම් යොදා ගත්තේ ය.
එක් හඬපටයක ඇම්බර් ඩෙප්ට පහරදුන් බව පිළිගනිමින්, ඔහු ළදරුවෙකැ යි ද පවසමින් අපහාස කරනු ඇසෙයි. තවත් ලිපියක් හරහා ඇය ‘පිස්සියක සේ හැසිරුණාට’ සමාව අයැද සිටියි.

‘ඔයාට රිද්දුවාට සමාවෙන්න’ ඇම්බර් ලියයි. ‘මට හිත රිදුණාම මට හරියට තරහා යනවා.’
ඩෙප්ගේ ඇඟිල්ල සහ එඩිට් කළ ඡායාරූප
2015 දී වරක් ඇය ඩෙප්ට වොඩ්කා බෝතලයකින් පහර දී තිබූ අතර, ඉන් තමාගේ මැද ඇඟිල්ලේ කෙළවර කැපී ගිය බව ඩෙප් කීය. එයින් දැඩි කම්පනයට පත්වූ ඔහු ඇඟිල්ලෙන් ගැලූ රුධිරයෙන් බිත්තියේ ඇම්බර්ට පණිවිඩ ලියූ බවත් පැවසීය. මෙය ප්‍රතික්ෂේප කරමින් ඇම්බර් පැවසුවේ එදින ඔහු තමාට මත්පැන් බෝතලයක් යොදාගනිමින් ලිංගික අතවර කිරීමට උත්සාහ කළ බව යි.

නමුත්, ඩෙප්ගේ ඇඟිල්ලේ නියපොත්තේ වැඩි කොටසක් හානි රහිතව පවතින බැවින් ඩෙප් කියන ආකාරයේ යමක් සිදුවන්නට ඉඩක් නොමැති බව හර්ඩ් වෙනුවෙන් උසාවියේ දී කතා කළ ශල්‍ය වෛද්‍යවරයකු කියා සිටියේ ය.

නඩුවේ තාරකාවක්

හොලිවුඩ් තරු වූ ඩෙප් හා හර්ඩ් උසාවිය වෙත තරු ගුණය රැගෙන ආව ද, නඩු විභාගයේ තාරකාව වූයේ වෙනත් තැනැත්තියකි – ඒ, ඩෙප්ගේ නීතිඥවරියක වූ කැමීල් වැස්කස් ය.
තරුණ නීතිඥවරියක වූ ඇයට විශාල ජනතා ප්‍රසාදයක් හිමිවූ අතර, ඇගේ සේයාරුව යෙදූ ටී ෂර්ට් පවා නිපදවනු ලැබිණ. ඇම්බර් හර්ඩ් හරස් ප්‍රශ්න කිරීම්වලට ලක්කරද්දී වැස්කස්ගේ තියුණු විලාසය විශේෂයෙන්ම කැපී පෙනිණි. දෙදෙනා අතර වූ වචන හුවමාරුවීම් විටින් විට උණුසුම් අතට හැරුණි.

ඉන් එක් අවස්ථාවක් වූයේ, වයින් විසිරුණු ඡායාරූපයක් සම්බන්ධයෙන් ඩෙප් හා හර්ඩ් වාදකරගත් මොහොත යි. එය, 2016 දී යුවළ අතර ඇති වූ විශාල ගැටුමක් ඩෙප් ඇයට පහරදීමෙන් අවසන් වූ බව කියමින් හර්ඩ් ඉදිරිපත් කළ පින්තූර කිහිපයෙන් එකකි. වැස්කස්ගේ ප්‍රශ්න කිරීම් අතරතුර දී හර්ඩ් ජූරි සභිකයින් වෙත හැරී, ඇගේ හිටපු සැමියාගේ නඩුවට ප්‍රයෝජනවත් වනු පිණිස ඔහුගේ නීතිඥයින් විසින් එම ඡායාරූප නැවත සකස්කර හෝ සංස්කරණය කර ඇතැ යි කියා සිටියා ය.

‘ඔබ ජූරි සභාවට තර්ක ඉදිරිපත් නොකරනවා නම් මම අගය කරනවා’ වැස්කස් එහිදී දැඩි ලෙස පැවසුවා ය. ‘මම ඔයාගෙන් කිසිම දෙයක් ඇහුවේ නැහැ.’

කේට් මොස් උසාවියට

අවසන් මොහොතේ බි්‍රතාන්‍ය නිරූපිකාවක වන කේට් මොස් සාක්ෂිකරුවන්ගේ ලැයිස්තුවට එකතු වූවා ය.

ඇයට ඩෙප් සමග 1994-98 කාලයේ පෙම් සබඳතාවක් පැවති අතර, ඩෙප් ඇය පඩිපෙළකින් තල්ලු කළ බවට හර්ඩ් පැතිරවූ කටකතාවක් පිළිබඳව විමසීමට ඇය උසාවියට කැඳවනු ලැබිණි.
හර්ඩ්, ඩෙප් හා ඇය අතර 2015 දී සිදුවූ ආරවුලක් විස්තර කළා ය. එවර තමා ඩෙප්ට පහර දුන්නේ ඔහු තමාගේ නැගණිය පඩිපෙළකින් තල්ලු කළ නිසා බව ඇය පැවසුවා ය. වීඩියෝ ඇමතුමක් ඔස්සේ උසාවිය හා සම්බන්ධ වෙමින් මොස් මෙම චෝදනාව ප්‍රතික්ෂේප කළා ය.
‘වැස්ස දවසක මම කාමරෙන් එළියට එද්දි ලිස්සලා පඩිපෙළෙන් වැටිලා කොන්ද රිදෙන්න ගත්තා’ මොස් පැවසුවා ය.

‘එයා (ඩෙප්) දුවගෙන ඇවිල්ලා මට නැගිටින්න උදව් කරලා, මාව කාමරේට උස්සගෙන ගිහින්, වෛද්‍යවරයෙකුට කතා කළා.’

‘එයා මාව තල්ලු කළේවත්, පඩිපෙළෙන් වැටෙන්න පයින් ගැහුවේවත් නැහැ’ මොස් වැඩිදුරටත් කීවාය.

සිය ගණනක් මරණ තර්ජන

නඩු විභාගයේ අවසන් දිනයේ දී, ඩෙප්ගෙන් දික්කසාද වීමෙන් පසු තමා විඳදරාගත් හිරිහැර ගැන හැඟීම්බර ප්‍රකාශයක් හර්ඩ් විසින් ඉදිරිපත් කෙරිණි.

‘මට දිනපතාම මරණ තර්ජන සියගාණක් එනවා. මේ නඩුව පටන්ගත්තාට පස්සේ දහස් ගාණක් එනවා. මිනිස්සු මට සමච්චල් කරනවා, මගේ සාක්ෂිවලට හිනාවෙනවා.’ ඇය පැවසුවා ය. ‘මට දිනපතාම ඒ කම්පනෙත් එක්ක ජීවත්වෙන්න වෙලා.’

නඩු විභාගය ‘ඝෝර’ හා ‘නින්දාසහගත’ එකක් ලෙස ඇය හැඳින්වූවා ය.

‘අමතක කරන එක ලේසි ඇති, ඒත් මාත් මනුස්සයෙක්.’ ඇය කියා සිටියා ය. ‘මට දැන් වෘත්තියක් කරන්න බැහැ. මට තියෙන මරණ තර්ජන නිසා, අඩුගාණේ තව කෙනෙක් එක්ක වැඩ කටයුතු කරන්නවත් බැහැ.’

වර්ජිනියාවේ ෆෙයාර්ෆැක්ස්හි ජූරි සභාව බොහෝ දුරට ඩෙප්ගේ කතාවට පක්ෂ විය. සත් පුද්ගල විනිසුරු මඬුල්ල සිය තීන්දුවෙන් කියා සිටියේ, හර්ඩ් සිය විවාහය පිළිබඳව කළ ‘අසත්‍ය’ ප්‍රකාශ මඟින් ඇගේ පෙර සැමියා අපකීර්තියට පත්කර ඇති බව යි. එම ප්‍රකාශයන් ‘සැබෑ ද්වේෂයෙන්’- විපාක පිළිබඳ නොසැලකිලිමත්ව සිදුකර ඇති බව ද ඔවුහු පැවසූහ.

ජූරියේ තීන්දුවට එරෙහිව අභියාචනයක් ඉදිරිපත් කිරීමට ඇයට අවස්ථාව තිබේ. ඇගේ ප්‍රකාශිකාවක් පවසා ඇත්තේ ඇය එසේ කිරීමට අදහස් කරන බව යි.■

(බීබීසී සිංහල වෙබ් අඩවියෙනි.)

■ ලියනගේ අමරකීර්ති

අනුරාධා නිල්මිණි නාරිසූත්‍රය යනුවෙන් කාව්‍ය සංග්‍රහයක් ලියා තිබේ. එහි එන ඇතැම් කවි ස්ත්‍රිවාදී සාහිත්‍ය විචාරය පිළිබඳ මගේ දේශනවලදී නිදර්ශන සේ භාවිත කළෙමි. එහෙත්, විශ්වවිද්‍යාල දේශනවලට බොහෝ විට සිදුවන්නේ විභාග පිළිතුරු පත්‍රවලට කටු අකුරින් විසිර ගොස් අවුරුදු කීපයක් කොහේ හෝ කබඩ් එකක ආරක්ෂිතව පුස්කා, ඉනුත් පසුව වාලච්චේනට ගොස් නැවත කඩදාසි හදන පාප්ප බවට වීමය. ඉඳහිට යම් සාරවත් ශිෂ්‍ය විඥානයක් කරා රිංගා ගන්නා අදහසක් එළිපැලවී ජීවිතය සහ ලෝකය තේරුම් ගන්නා ඇසක් පාදන්නට පුළුවන. ඒ වූකලි අනාවැකි කිව නොහැකි කාර්යකි. ඕනෑම අදහසක් පන්ති කාමරයේදී ඉදිරිපත් කිරීම යනු එය අසා සිටින්නාට සහතික පත්‍රයක් පමණක් ලබා දෙන කාර්යක් බවට අපගේ අධ්‍යාපනය ඇද වැටී තිබේ.

කවියෙහි එන ඉතිහාසය

කවිය ඉතිහාසයම නැවත කිව යුතු නැත. හොඳ කවිය සම්මත ඉතිහාසයේ කතාවට එරෙහිව පිහිටයි. අනුරාධා නිල්මිණිගේ නාරි සූත්‍රය කාව්‍ය සංග්‍රහය ඉතිහාසයේ උස් වූද මහත් වූද බලවත් වූද කටහඬ ඉදිරියේ කවියේ සියුම් හෘදය නාදය පිහිටුවයි. සම්මත වූද අධිපති වූද ඉතිහාසය පිරිමි කටහඬක් නම් මේ කිවිඳිය මතු කර දක්වන හෘදය සාක්ෂියේ නාදය ස්ත්‍රී කටහඬක් වැනිය. එතෙක් මෙතෙක් ගත වූ ඉතිහාසයේ පුරුෂ ඉරණම වෙතින් ඉතිහාසය ස්ත්‍රී ඉරණම ගලවා වෙන් කිරීම දුෂ්කර වැඩකි. එහෙත් කවියට ඒ අවසරය තිබේ. අර ඉතිහාසයෙහි වින්දිතයන් කවුද යන්න ගැන අවංක දැක්මක් ඇති කර ගැනීමට කවියට ඇති ඒ අවසරය නිසා අපටද එහිලා අවසර ලැබේ.

අනුරාධා නිල්මිණි සිය නවතම කාව්‍ය සංග්‍රහයෙහි කරන්නේ මෙවැන්නකි: ඇය ප්‍රකට අප්‍රකට ස්ත්‍රීන් සමූහයක් තෝරාගෙන ඔවුන්ගේ ජීවිත පිටුපස හා හාත්පස වූ පුරුෂාධිපත්‍යයෙහි රාමුව අපට පෙන්වයි. ඒ ඇතැම් ස්ත්‍රීන්ගේ ජීවිතය සැණෙකින් හිංසක මරණය කරා ගියේය. ඇතැම් ස්ත්‍රීහු ජීවිත කාලයක් පිරිමි අදහස් හමුවේ ඛේදයට පත් වූහ. මේ පොතෙහි එන කවි බොහොමයක එන්නේ තමන්ගේ ආදරවන්ත පිරිමින්ගේ දෘෂ්ටිවාද ඉවසීම, ඒවා වෙනුවෙන් පෙනී සිටීම, ඒ දෘෂ්ටිවාද නිර්මාණයට දායක වීම ආදිය නිසා ඇතැම් ස්ත්‍රීන්ට අත්වූ ඛේදජනක ඉරණම්ය. ඒ ඉරණම් ඛේදජනක සේ ඒ අදාළ ස්ත්‍රීන් තමන්ගේ ජීවිත කාලය තුළ දැක්කේද නොදැක්කේද යන්න වෙනම කතාවකි. මෙහි එන බොහෝ ස්ත්‍රීන් තමන්ගේ ජීවිතය ගැන කළ තක්සේරුව කුමක්ද යන්න ගැන අපට කවදාවත් දැනගන්නට ලැබෙන්නේ නැත.

ජෙනී මාක්ස්

අනුරාධා සිය කවි ඇසින් විනිවිද බලන්නට තෝරාගන්නා ස්ත්‍රී චරිත අතර ජෙනී මාක්ස් ප්‍රධානය. තම කවියේදී ඇය ජෙනී වොන් වෙස්ට්පැලන් යන ජෙනීගේ විවාහයට පෙර නම යොදා ගැනීමද අර්ථවත්ය. කවියෙහි එන්නේ ‘මාක්ස්’ යන වාසගම අත්පත් කර ගැනීම වෙනුවෙන් ජෙනී ගෙවූ මිලය.

“කාල් මාක්ස්
මාක්ස්වාදයේ
මුවහත
ඒත්, කවදාවත්ම
නොදැක්ක
ජෙනී වොන් වෙස්ට්පැලන්ගෙ
හදවත…!”
යනුවෙන් ඇය කවිය ආරම්භ කරයි.
ඉක්බිති කවියෙන් ජෙනීගේ හඬට මතු වන්නට ඉඩ දෙයි.
“ටිකක් පෙම්පාට
තරුණයෙක් ඔහු
මුලින් ම දකින විට
ඇහැට”

ඉක්බිති කවියෙහි එන්නේ තම පවුල් ජීවිතය පවත්වා ගැනීමට ජෙනීට මුහුණ දෙන්නට සිදු වූ ආර්ථික දුෂ්කරතාය. ඒ අතර මාක්ස් වෙත වූයේ යැයි කියන ස්ත්‍රී ආකර්ෂණද ඇයට ඉවසන්නට සිදු වේ.

“හැබැයි
තිබුණෙ ඔහුගෙ ඇස්වල
අමුතු බැල්මක්
මෙනවියො පවා
එකවර මරන”

මාක්ස්ට දාව දරුවන් හත්දෙනෙකු බිහි කරමින් පවුල ආරක්ෂා කර ගැනීමට අපමණ දුක් විඳින ඇයට වෙනත් තරුණියක හා පැවැත්වූ පෙම් පළහිලව්වෙන් මාක්ස් බිහි කළ දරුවාද ඉවසන්නට සිදු වේ. කවියෙහි දෙවරක්ම කියවෙන්නේ ජෙනීගේ පුංචි හදවත මාක්ස් කවදාවත්ම නොදැක්ක බවය. මේ වූ කලි මේ පොතෙහි එන අනෙක් කවිවලද එන ප්‍රධාන තේමාවය. ඒ ඒ ස්ත්‍රීන් වාසය කරන සන්දර්භයෙහි ආධිපත්‍යය දරන පිරිමින්ට තමන් සමගම වසන ස්ත්‍රීන්ගේ ‘හදවත’ නොපෙනී ගියේ මන්ද යන ප්‍රශ්නය කිවිඳිය අසයි.

ජෙනීගේ හදවත නොදැකීම සම්බන්ධයෙන් මාක්ස්ට කෙරෙන චෝදනාව පිරිමින් වන අප කාටත් අදාළ වූ සංකේතමය චෝදනාවක් සේ ගන්නා අතරම මාක්ස් ඒ පුරුෂමය අන්ධභාවය ආශ්‍රිත කතාව තරමක් පරීක්ෂා කිරීම උචිතය. එය ඉතිහාසය ඉදිරියට ගෙන කවියේ කටහඬ මර්දනය කිරීමකට වඩා කවිය සහ ඉතිහාසය අතර සංවාදය වඩා තියුණු කිරීමට ප්‍රයත්න දැරීමකි. මෙම කවිය පිළිබඳ සාකච්ඡාවේදී මා ප්‍රධාන වශයෙන් භාවිත කරන්නේ මේරි ගේබ්රියෙල් ලියූ Love and Capital: Karl and Jenny Mark and the Birth of a Revolution අගනා කෘතියයි. කතුවරිය මේ කෘතියෙන් කරන්නේ මාක්ස් සහ ජෙනී දෙදෙනාගේ විවාහ ජීවිතයේ කතා නැවත පරීක්ෂා කිරීමය. ඇය ඒ සඳහා නොයෙක් රටවල විසිර තිබූ මාක්ස් පවුලේ නොයෙක් අයගේ පෞද්ගලික ලියුම්, මාක්ස් යුවළගේ නෑදෑ හිතමිතුරන් ඒ දෙදෙනාගේ විවාහය ගැන සාකච්ඡා කරමින් ලියූ ලියුම්, මාක්ස්ගේ ජීවිතයේ ඇතැම් තොරතුරු ඇතුළත් වූ නිසා ස්ටාලින් විසින් මහජනයාගේ ඈත් කරන තබනු ලැබ මෑතකදී එළියට ආ ලිපි ලේඛන ආදිය පරීක්ෂා කරයි. ඒ නිසා මෙම පොත චරිතාපදානමය පර්යේෂණ කරන්නේ කෙසේද යන්න පමණක් නොව, චරිතාපදානමය කෘති ලියන්නේ කෙසේද යන්න ගැනද ආදර්ශයක් වැනිය.

18 වන සිය වස මැද වන විට ජර්මනිය, ප්‍රංශය, ඉතාලිය ආදි රටවලින් නොයෙක් සරණාගතයෝ ලන්ඩනය වෙත ආහ. ඒ සමහරු තම තම රටවල ප්‍රභූ පාලකයන්ට එරෙහි සටන්වලට දේශපාලන හෝ බුද්ධිමය නායකත්වය සැපයූවෝ වූහ. එසේම අයර්ලන්තය වැනි රටවලින් දුප්පතුන් ලන්ඩනය වෙත පලා ආවේ කුසගින්නෙන් බේරීම සඳහාය. ලන්ඩනය එවැන්වුන් වෙනුවෙන් තම ද්වාර විවෘත කළ නමුත් ඔවුන්ට සැබෑ ජීවිතයක් ගොඩනගා ගැනීමට තරම් යමක් ඔවුන්ට දුන්නේ නැත. ඒ නිසා මොනවා හෝ කුලියක් මලියක් කර කීයක් හෝ හොයාගන්නා පිරිමි, නොයෙක් ආකාරයේ සුළුසුළු සොරකම් කරන පිරිමි, තම ශරීරය විකුණා කීයක් හෝ හොයාගන්නා තැනට වැටුණු ගැහැනු ලන්ඩන් වීදිවල පිරී සිටියහ. මෙවැනි නාගරික දුප්පතුන්ගෙන් ගහණ ලන්ඩන් වීදියක නිවසක තුන් වෙනි මහලේ කුඩා කුලී නිවස්නයේ තිස් තුන් හැවිරිදි මාක්ස් 1851 වර්ෂයේදී ප්‍රාග්ධනය නම් සිය පොත ලියන්නට පටන් ගෙන සිටියේය. නිවසේ එකම මේසය ඒ කාර්ය වෙනුවෙන් කැපවිණි. ජෙනී තමන්ට අයත් අන්තිම දෙයත් උකස් කර කීයක් හෝ හොයාගෙන නිරන්තරයෙන් fදාරට ගහන ණයකරුවන් ඈත් කර තබන්නට තැත් කරමින් සිටියාය. ඊ ළඟ මාසයේ ගෙවල් කුලී ගෙවන්නට බැරි වුණොත් තමන්ගේ පවුලද අර නිර්නාමික නාගරික දුප්පතුන් අතරට වැටෙන බව ඇය දැන සිටියාය. තම දියණියන් තිදෙනා එවැනි ආතක්පාතක් නැති දුප්පතුන් අතර හදන්නට වඩන්නට ඇය අකමැත්තෙන් පසු වූවාය. එක් පුතෙකු නම් ඒ වන විටත් වීදියේ ජීවිතයට වැටී සිටියේය. මේ අතර මාක්ස්ගේ අවධානය යොමු වී තිබුණේ මනුෂ්‍යයන්ගෙන් එක් පිරිසක් එලෙස අසරණ දුගීභාවයකට හෙළන ආර්ථික-දේශපාලන පද්ධතිය වටහා ගෙන එය වෙනස් කරන ආකාර ලෝකයට විස්තර කරන්නටය. ඔහුට තම ලියන මේසය වඩා තිබුණු ගෘහස්ථමය සද්දබද්ද, අගහිඟකම්වල කන් කෙඳිරිලි ඇසුණේ නැත. හිරු නොබසින අධිරාජ්‍යයේ අග නුවර පුරා විසිර සිටි රැඩිකල් අදහස් ඇති, දුප්පත් දේශපාලන ක්‍රියාධර පිරිමිද නිතර නිතර මාක්ස් නිවස්නයට ආව ගියහ.

මේ වන විට පසු කලෙක අමරණීය වන පොතපත ලියැවෙමින් තිබුණේ මේ කුඩා නිවස්කඩෙහි පමණක් නොවේ. එදිනෙදා ජීවිතය ඉක්මවා ජීවිතය වටහා ගැනීමට කැමති බොහෝ දෙනෙක් ලන්ඩනයේ තවත් තැන්වල සිට ලියමින් සිටියහ. නැත්නම් වෙනත් ආකාර සැලසුම් පරිකල්පනය කරමින් සිටියහ. චාල්ස් ඩාවින් ලියමින් සිටියේය. ඔහුගේ අවධානය යොමු වී තිබුණේ මිනිසා නම් සත්ත්වයා පහළ වූ ආකාරයයි. චාල්ස් ඩිකන්ස් ඒ නොබෝදා ඩේවිඩ් කොපර්ෆීල්ඩ් පළ කර තිබිණි. ඉංජිනේරුවෙකු වූ ජෝසෆ් බැසල්ගෙට් විශාල ලන්ඩන් නගරයේ අතිවිශාල අපජලය බැහැර කරන යටිබිම්ගත අපජල නල පද්ධතිය සැලසුම් කරමින් සිටියේය. මේ අතර මාක්ස් ලියමින් සිටි කෘතියෙහි පදනම වූයේ කිසිවෙකුට තව කිසිවෙකු සූරාකෑමට අයිතියක් නැති බවත්, කිසිවෙකු සූරාකන ලද හෝ තමන්ගේ වාසියට යොදාගන්නා ලද ජනතාව දවසක අවදි වී නැගී සිටින බවත්ය. ඉතිහාසය ඉදිරියට යන්නේ ඒ ආකාරයෙන් යැයි ඔහු පරිකල්පනය කළේය. 19 වෙනි සියවස වෙත ලෝකය ආ සැටිත්, ධනවාදී ගුප්ත රහස් සියල්ලත් පීඩිත ජනයාට වටහා ගත හැකි ලෙස විස්තර කළ හැකි යැයි මාක්ස් විශ්වාස කළේය.
මේ සරල විස්තරයෙන් පෙනෙන දෙයක් තිබේ. ඒ කාලය වූ කලි දූරදර්ශක ගුණයෙන් යුතු චින්තකයන් ලෝකයෙහි විශාල චිත්‍රය වෙනස් කිරීමට කල්පනා කළ යුගයකි. ඒ නිසා තමන්ගේ නිවස නමැති කුඩා චිත්‍රය තුළ ස්ත්‍රීන් හෝ දරුවන් විඳින ඛේදය අවධානයට ලක් නොවීම පුදුමයට කරුණක් නොවේ.

1851 වර්ෂයේ මාක්ස් ප්‍රාග්ධනය ලියන්නට පටන්ගන්නා විටත්, ඔහුගේ දරුවන් දෙදෙනකු දුප්පත්කම නිසා ගොදුරු වූ රෝගවලින් මිය ගොස් අවසන්ය. ඒ පොත ලියා අවසන් වන විට සියලු ප්‍රශ්න විසඳේ යැයි මාක්ස් සිතුවේය. එහෙත් එය අවසාන කරන්නට තවත් අවුරුදු දහසයක් ගියේය. වැඩ කරන ජනතාව අතර මහත් ආන්දෝලනයක් ඇති කර ඔවුන් කැරලි ගසන්නට යොමු කරතියි කතුවරයා සිතූ ඒ පොත පුංචි තිගැස්මක්වත් ඇති කළේ නැත. මේරි ගේබ්රියෙල් මෙසේ කියයි: “ඒ නොසලකා හරින ලද මහාර්ඝ කෘතිය වෙනුවෙන් මාක්ස් පවුල සියල්ල කැප කළේය. ජෙනී සිය දරුවන් හත් දෙනාගෙන් හතර දෙනෙකුම වළ දමා තිබිණි. ජීවිතය බේරාගත් දියණියන් තිදෙනාට සැබෑ කෙලි වයසට එළෙඹෙන විට ලැබිය යුතු කිසිවක් ලැබුණේ නැත. කලෙක බෙහෙවින් රූමත් ජෙනීගේ මුහුණ ලෙඩ රෝගවලින් අබලදුබලව ගොස් තිබිණි. ඇය අවසන් පාවාදීමේ වේදනාවද වින්දේ කාල් වෙනත් ගැහැනියක දාව දරුවෙකු ජාතක කළ නිසාය. අර දියණියන් තිදෙනාගෙන් දෙදෙනෙකුම පසු කලෙක දිවිනසා ගත් බව දකින්නට තරම් කාලයක් ජෙනී ජීවත් වූයේ නැත.”

ප්‍රාග්ධනය කෘතිය තමාගේ මූල්‍යමය අර්බුද විසඳමින් අලෙවි වෙතියි මාක්ස් අපේක්ෂා කළ බවක් පෙන්වන දේ පවුල ඇතුළේත්, මිතුරන් අතර කතාබහ විය. එහෙත් පොතට අත් විය හැකි සැබෑ ඉරණම ඔහු දැන සිටි බව ඔහුගේම කියුමකින් හෙළිවේ: “එය ලියන කාලය තුළ මා ඉරූ සුරුට්ටුවල වියදමවත් ප්‍රාග්ධනය පොතෙන් ආවරණය නොවනු ඇත.”

පසු කලෙක ඒ පොත නැවත පළ කළ අය අතිවිශාල වශයෙන් මුදල් උපයන්නට ඇත. එය අදත් යළි යළි පළවේ.

ලෝරා මාක්ස් නම් දියණිය බි්‍රතාන්‍ය කෞතුකාගාර වෙත යාමට අවසර පත්‍රයක් ලැබ වයස අවුරුදු දාසය තරම් කාලයේදී පවා තම පියාගේ පර්යේෂණවලට අවශ්‍ය දත්ත සපයා දුන්නාය.
ජෙනී පසු කලෙක මාක්ස්ගේ බිරිඳ ලෙස නොයෙක් දුෂ්කරතා වින්දද ඇය තමාට වඩා වසර හතරින් බාල බුද්ධිමත් යෞවන මාක්ස් සමග ආදරයෙන් බැඳුණේ ඇයම ඔහු වෙත බෙහෙවින් ආකර්ෂණය වී සිටි නිසාය. ඒ ආදරය පසු කලෙක වත් අඩු නොවූ බව පෙනේ. මාක්ස්ගේ ලිපි ලේඛනවල සාහිත්යික නිදර්ශන බහුලව දැකිය හැකි බව අපි දනිමු. ඔහුගේ සිත නොයෙක් සාහිත්‍ය කෘති වෙත ඇදී ගියේ ජෙනීගේ නිවසේ නිතර ගැවසෙමින් හැදෙන වැඩෙන විටය. ඔහුට ශේක්ෂ්පියර්, ශෙලී වැනි ඉංග්‍රීසි කවීන්ගේ කෘති දැන හඳුනාගන්නට ලැබෙන්නේ ජෙනීගේ පියා ඇයට දුන් පොත්වලිනි. ජෙනීගේ සහෝදරයාගේ මිතුරෙකු ලෙස ඒ නිවසට ආ ගිය මාක්ස් වෙත ඇගේ සිත යන්නේ නොයෙක් සාහිත්යික, කලා සංස්කෘතික සංවාද අස්සේ බව ගේබ්රියෙල්ගේ පොතේ මනරම් ලෙස විස්තර වේ. සැබැවින්ම, යුදෙව් රැබායිවරුන් (පූජකවරුන්)ගේ පරම්පරාවකට අයත් මාක්ස්ට වඩා නොයෙක් සාහිත්‍ය කලා සංවාද ආදිය පැවතියේ ජෙනීගේ ගෙදරය.

මාක්ස්ගේ ජීවිතය පදනම් කරගෙන නිර්මාණයක් කිරීම යනු පහසු කාර්යක් නොවේ. ඔහුගේ ජීවන චරිතාපදානය විවිධ ආකාරයෙන් ඉදිරිපත් වී ඇත. මාක්ස්වාදී කඳවුර සිට ඒ ජීවිත කතාව කියන අය සඟවන දේද තිබිණි. මාක්ස්වාදයට විරුද්ධ කඳවුරුවල සිට ලියූ සඟවන දෑද අවධාරණය කරන දේද තිබිණි. සීතල යුද්ධ කාලය පුරාම මාක්ස්ගේ චරිතාපදානය යනු දෘෂ්ටිවාදී රණබිමක් වූයේය. කුමන කඳවුරේ සිට කියන්නේද යන්න අනුව කතාව වෙනස් විය. මේ වූකලි ඉතිහාසය ලිවීම පිළිබඳ අමුතු පාඩමක් නොවේ. ලංකා ඉතිහාසයේ තීරණාත්මක සිද්ධි ගැන විවිධ දෘෂ්ටිවාදී කණ්ඩායම් කියන දේ බලන්න.

හෙලන් ඩෙම්‍යුත් නම් කාන්තාව මාක්ස්ට දාව පුතෙකු බිහි කළ සිද්ධිය මාක්ස්ගේ ජීවිතයේ ආන්දෝලනාත්මක සිද්ධියක් විය. එහෙත් එය ආන්දෝලනයක් වූයේ ඔහුගේ මාක්ස් විරෝධී හෝ මාක්ස්වාදී පසුකාලීනයන්ටය. ඒ සිද්ධිය පිළිබඳ සාක්ෂි වසා දමන්නට ස්ටාලින් රුසියානු බලධාරීන්ට නියෝග කළේය. මේ සිද්ධිය අනුරාධාගේ කවියේ තැනක මෙසේ එයි:

හෙලන් දෙමුත්ගෙ
ප්‍රශ්නෙ
නිදන කාමරේට නොගන්න
එකම හේතුව
ඔහු ගැන
මට තිබුණ ඒ හැඳුනුම.”

ඔහු ගැන තිබුණ හැඳුනුම කුමක්ද යන්න විස්තර වන්නේ ඊට කලින් එක කාව්‍ය ඛණ්ඩයකය. ඒ මෙයයි:

‘…තිබුණ ඔහුගෙ ඇස්වල
අමුතු බැල්මක්
මෙනවියො පවා
එකවර මරන’

ඉන් ඇඟවෙන ආකාරයට හෙලන් යනු ස්ත්‍රීලෝලී මාක්ස් විසින් සොයාගොස් දඩයම් කරගත් කාන්තාවක් නොවේ. ඇය එකලොස් වෙනි වියේ සිට ජෙනීගේ ගෙදර සේවය කළ සේවිකාවකි. ජෙනීට වඩා වසර හයකින් බාල ඇය හැදුණේ වැඩුණේ ඒ පවුලේ දරුවන් සමගය. පසු කලෙක ජෙනී-මාක්ස් යුවළ සමග දශක ගණනාවක්, ඔවුන්ගේ ආර්ථික දුෂ්කරතා තමනුත් විඳිමින් දිවි ගෙව්වාය. වයස අවුරුදු විසි පහේදී මාක්ස්-ජෙනී යුවළගේ සේවිකාව සේ ඔවුන් සමග රටින් රට ගිය හෙලන් ගෙදරfදාර පාලනය තමන් වෙත බාරගත් හෙයින් සැමියාගේ වැඩවලට උදව් කරන්ට ජෙනීට අවස්ථාව ලැබිණි. එසේම ඒ යුවළ ආශ්‍රිතව ගොඩ නැගුණු සමාජවාදී දේශපාලන සංවාදවලද කොටස්කාරියක් වූවාය.

මාක්ස්ගේ ‘අනික්’ පුතා?

851 මාර්තු 28 වෙනිදා මාක්ස්ගේ බිරිඳ දුවක බිහි කළාය. ඒ වන විට හෙලන් ඩෙම්‍යුත් මාස හයක ගැබිණියකි. ඒ දරුවාගේ පියා කවුදැයි කිසිවෙකු දැන සිටියේ නැත. තම දියණිය උපන්දා මාක්ස් සිය මිතුරු එංගල්ස්ට ලියන ලිපියකදී මේ හෙලන්ගෙ ගර්භණීභාවය ගැන ලියන්නට තැත් කළත්, යම් කිසි බාධා කිරීමක් නිසා එය ලියවෙන්නේ නැත. කෙසේ වෙතත් හෙලන්ට දිගටම මාක්ස් පවුල සමග වාසය කරන්නට ඉඩ ලැබේ. දරුවාගේ පියා තම බව කියන්නට එංගල්ස් එකඟ වූ බව සමහර පොතපතෙහි එයි. එහෙත් විසි වෙනි සියවසේ මුලදී හෙළිදරව් වූ ලියුම්වලින් අනාවරණය කෙරුණේ හෙලන්ගේ පුතා වූ ෆ්‍රෙඩීගේ සැබෑ පියා මාක්ස් බවය. මා ඉහත සඳහන් කළ පොතෙහි කතුවරිය වන මේරි ගේබ්රියෙල්ද ඒ නිගමනයට එයි. හෙලන් සිය දරුවා බලා කියා ගැනීම වෙනත් පවුලකට පැවරුවාය. ඒ වෙනුවෙන් ඒ පවුලට මාසික දීමනාවක් දුන්නේ එංගල්ස්ය.

හෙලන් දිගටම මාක්ස් පවුල සමග සිටියාය. මාක්ස්, ජෙනී, හෙලන් තිදෙනාගේ ජීවිතය අවුරුදු ගණනාවක් පුරා එකට වෙලී තිබිණි. හෙලන්ගේ කාර්යශූර ගෘහ පාලනය, අගහිඟ දරාගැනීමේ හැකියාව ආදිය නිසා ඇගෙන් තොර ජීවිතයක් ජෙනීටද සිතාගත නොහැකි විය.

ජෙනී මිය යනතුරු පමණක් නොව, ඉන් පසුවද මාක්ස් ඇයට අතිශයින් ආදරය කළ බවත්, ඇගේ විශාල හදවත දුටු බවත් කරුණු කියවන විට පෙනේ. එහෙත් සැබැවින්ම ඔහු ඒ හදවත දුටුවේද යන්න ප්‍රශ්නය ඇසීමට අපගේ කිවිඳියට හොඳටම අවසර තිබේ.

අනුරාධා නිල්මිණි කිවිඳියට හෙලන්ගේ කතාවද තම කවියකට නිමිති කරගන්නට තිබිණි. 1881 නොවැම්බර් 7 වෙනිදා හෙලන්ගේ සිරුර වළදැමුණේ මාක්ස් සහ ජෙනී දෙදෙනා සැතපී සිටින වළෙහිමය. ඇය පිළිබඳ ගුණ කථනය කියවූයේ එංගල්ස්ය. එවිට ඔහුගේ දෑස කඳුළින් බර විය. හෙලන් මාක්ස් පවුලද, මාක්ස්ගේ ශාස්ත්‍රීය දේශපාලන කටයුතු වෙනුවෙන් කළ පරිත්‍යාග එංගල්ස්ට සිහි වූ බැවිනි.

මාක්ස්ගේ මූලධර්ම අනුව යමින් ලෙනින් 1917 දී රුසියාවේ බලය අල්ලා ගන්නා විට ඒ ඓතිහාසික සිද්ධිය දකින්නට ජීවත්ව සිටියේ මාක්ස්ගේ දරුවන් අතරින් එක් අයෙකු පමණි. ඒ වූකලි ඔහුගේ වාසගම නොගත් පුතු ෆ්‍රෙඩී ඩෙම්‍යූත්ය. එනම් හෙලන්ගේ පුතුය.

අනුරාධා නිල්මිණිගේ පොතේ සියලු කවිවලින් පිරිමි දේශපාලන, බුද්ධිමය, හෝ සංස්කෘතික විශ්වයක දෙවන පෙළ චරිත ලෙස මන්දාලෝකයක සැඟව ගිය ස්ත්‍රී චරිත ගැන කියවේ. ඒ සියලු කවි ඉතිහාසයද ජීවිත කතාද සමග සංවාදයට යොමු කිරීම අර්ථවත් ව්‍යායාමයක් වනු ඇත.■

■ ධනුෂි ලිහිණිකඩුව

කලා ලොවේ සිය නාමය ලියවූ චිලී ජාතිකයින් කිහිපදෙනෙකුම ඉතිහාසය තුළ අපට මුණගැසේ. ඒ අතර සංගීතයෙන් ලොව මුසපත් කළ වික්ටර් හාරා, කවියෙන් දන මනමත් කළ පැබ්ලෝ නෙරූඩා අමතක නොවන චරිත වේ. චිලි රාජ්‍යයේ මේ අභිමානය මීළඟ පරම්පරාවටත් ගෙන යන ගත්කතුවරිය නමින් ඉසබෙල් අයියන්දේ ය. ඉසබෙල් අයියන්දේ ස්පාඤ්ඤ ජාතික ලේඛිකාවක වන අතර මායා යථාර්ථවාදී ශානරයෙන් ලියන්නියක ලෙස ඈ ප්‍රකට ය. The House of the Spirits (1982), Of Love and Shadows (1987), Eva Luna(1987), Two Words (1989),The Infinite Plan (1991),Daughter of Fortune (1999), Portrait in Sepia (2000),Zorro (2005),Ines of My Soul (2006),Island Beneath the Sea (2010), Mayazs Notebook (2011), Ripper (2014) සහ The Japanese Lover (2015) ඒ අතර ප්‍රධාන වේ. ලෝකය පුරා වැඩියෙන් ම කියැවූ ස්පාඤ්ඤ ජාතික ලේඛිකාව ඇයයි ලෙස සැලකේ. ඇයගේ නවකතා මිලියන 56කට අධික පිටපත් ප්‍රමාණයක් විකිණී ඇති අතර භාෂා 30ට අධික සංඛ්‍යාවකට පරිවර්තනය වී ඇත. අද අප විමසන්නේ එකී අපූර්ව කතා ලියන්නිය පිළිබඳවයි.

ඉසබෙල් අයියන්දේ නම් විශිෂ්ට ලේඛිකාව ගැන ගොඩක් අය හඳුනා ගන්නේ ඊවා ලූනා කෘතිය හරහායි. මායාවාස ඇගේ මුල්ම කෘතිය සහ එය ඉසබෙල් අයියන්දේගේ විශිෂ්ටතම කෘතිය ලෙස සැලකෙයි. එමෙන් ම එය මායා යථාර්ථවාදය අපූර්ව අයුරින් භාවිත කරමින් ඉතා රසවත්භාවයකින් යුතුව ලියවුණු, පරම්පරා කිහිපයක් පුරා දිගහැරෙන කතාවකි.

අයියන්දේගේ වතගොත සොයා ගිය අපට පළමුව මුණගැසෙන්නේ ඊවා ලූනා සහ The house of the spirits කෘතිය මායාවාස නමින් පරිවර්තනය කරමින් ලාංකික පාඨක ප්‍රජාව අතරට අයියන්දේ කුළුඳුලේ ම රැගෙන ආ ලේඛක ගාමිණී වියන්ගොඩයි. ඔහු සිය කතාව ඇරඹුවේ මෙලෙසිනි.

‘මුලින්ම කියන්න ඕනෑ ඉසබෙල් අයින්දේ කියන්නෙ චිලී ජාතික කෙනෙක්. නමුත් එයා ඉපදුණේ පේරු රාජ්‍යයෙ. ඇයගෙ දෙමව්පියන්ට චිලී සම්බන්ධතා තිබුණා. ඇගේ ඥාතියෙක් තමයි චිලී රටේ හිටපු ජනාධිපති සැල්වදෝර් අයියන්දේ. ඔහු ඝාතනය වෙනවා හමුදා කුමන්ත්‍රණයකින්. මැය ඔහුගේ ලේලි.

දැන් වෙනකොට අයියන්දේ ඇමෙරිකාවෙ පදිංචි වෙලා ඉන්නෙ. ඇගේ නවකතාවක් පරිවර්තනය කරන්න මම තෝරගන්නකොට සිංහල පාඨකයන්ට ඇගේ කතා සිංහල බසින් කියවන්න ඉඩ ලැබිලා තිබුණෙ නැහැ. දෙවනුව මම ඇගේ The house of the spirits කෘතිය පරිවර්තනය කළා. ඒ පොත් දෙකට ම තවමත් ඉතාම ඉහළ පාඨක ප්‍රතිචාරය ලැබෙනවා. මායා යථාර්ථවාදී රීතියෙන් ඇගේ රචනා කිරීම් කිහිපයක් සිදුවෙලා තියෙනවා. මේ මායා යථාර්ථවාදය ගැන විවිධ පරස්පර මත ප්‍රකාශ වුණත් අයියන්දේ සැලකෙන්නේ මායා යථාර්ථවාදී රීතියෙන් ලියන ලේඛිකාවක් ලෙස.’

ඇගේ පොත් ප්‍රධාන සහ අප්‍රධාන භාෂා 56කට පමණ පරිවර්තනය වී ඇති බව ඔහු කියයි. ලතින් ඇමෙරිකාවෙන් ලෝක සාහිත්‍යයට ගිය පළමු කාන්තාව ලෙස ද ගාමිණී වියන්ගොඩ ඉසබෙල් හඳුන්වා දුනි.

‘කාන්තාවක් ලෙස ලෝක සාහිත්‍යය තුළ කිසිවෙක් හිටියෙ නෑ. ඇය තමයි පළමුවැනියා ලෝක සාහිත්‍යයට ගිය. ඇයට තිබුණා හොඳ වෙළඳපොළක්. එයට හේතුවක් තමයි ඇය චිලී වැසියෙක් වුණත් භාවිත කළ භාෂාව ස්පාඤ්ඤ. අපි දන්නවා දකුණු ඇමෙරිකානු මහද්වීපයෙ බ්‍රසීලය හැරුණු විට අනෙක් සියලු ම රටවල ප්‍රධාන භාෂාව ස්පාඤ්ඤ භාෂාව. එම නිසා යමෙක් ස්පාඤ්ඤ බසින් යම් කතාවක් ලිව්වොත් ඒ සඳහා හොඳ වෙළඳපොළක් දකුණු ඇමෙරිකානු මහද්වීපය තුළ නිර්මාණය වෙනවා නිතැතින් ම. ඒ නිසා ඇගේ පොත් විශාල වශයෙන් අලෙවි වුණා. මේක ම ඇයට විරුද්ධ ව විවේචනයක් ලෙසත් ගෙන එනවා සමහර අය. අයියන්දේව ලෝකය ම හඳුනන්නෙ ටිකක් සීරියස් රයිටර් කෙනෙක් විදිහට. තමන් බොළඳ නවකතාකාරියක් නෙවෙයි කියන නම ඇය ගොඩනගාගෙන තියෙනවා. මිනිස් සංස්කෘතිය, දේශපාලන මතිමතාන්තර, සමාජය යනාදිය පිළිබඳ ඉතා නිර්භයව තම නවකතා තුළින් කතා කරන කාන්තාවක ලෙසයි ඇයව ලොව හඳුනන්නෙ.

මේ මතය පිළිගන්නෙ නැති සමහර අය තර්කයක් ගේනවා ඇය ජනප්‍රිය ලේඛිකාවක් කියලා. ඒ තර්කයට හේතුව ඇයගෙ නවකතා ලක්ෂ ගණන් අලෙවි වෙනවා. එහෙම අලෙවි වන නවකතා බොළඳ ඒවා විදිහටයි ඔවුන් සලකන්නෙ. නමුත් මම එම තර්කයට එකඟ නැහැ. මොකද ලෝකයේ විශිෂ්ට නවකතා තියෙනවා ඉහළින් ම අලෙවි වාර්තා තිබෙන. පොතක් වැඩි වශයෙන් අලෙවි වූ පමණින් අපට කියන්න බැහැ එය බොළඳ එකක් කියලා. අය්යන්දෙගේ නවකතා සමාජය ඉතා ආදරයෙන් වැළඳගත්තේ ඒවායෙ බොළඳබවක් නිසා නෙවෙයි. සෑම සමාජයක ම ප්‍රශ්න පිළිබඳ සමීපස්ථ බවක් ඇගේ නවකතා තුළ තිබුණා. මම ඊවාලූනා නවකතාව තුළ අපේ සමාජයට ගැළපිය හැකි ලක්ෂණ දැක්කා. ඒ වගේ ම එයාගෙ ආඛ්‍යාන ශෛලිය සරලයි; සුගමයි. ඇගේ නවකතා ලොව බොහෝ කලාපවල ඉතාම ජනප්‍රියයි අද වන විට. සෑම නවකතාවක ම දේශපාලන පරිවර්තනය පිළිබඳ සමාජමය කියවීමක් තියෙනවා. ඇය හුදෙක් කතාවක් කියන කෙනෙක් නෙවෙයි. ඒ කතාව සැමවිටම යම්කිසි සමාජයක පවතින යථාර්ථය එක්ක ගැඹුරු විදිහට බද්ධ කරන නවකතාකාරිනියක්. මේ කාරණාත් මට හේතු වුණා ඇගේ නවකතා පරිවර්තනයට තෝරගන්න.’

අද අයියන්දේ සිටින තැන ගැන ඔහු දැරුවේ මෙවන් අදහසකි.

‘ලතින් සාහිත්‍යයේ මහා බලකණු ලෙස සැලකෙන ගාබි්‍රයෙල් ගාෂියා මාකේස් සහ මරියෝ වර්ගාස්යෝසා යන දෙන්නා තමයි මෑත කාලයේ ලතින් ඇමෙරිකාව ලෝකයට රැගෙන ගිය දෙදෙනා. ඉසබෙල් අයියන්දේ ඒ දෙන්නාට සම කරන්න පුළුවන් කමක් නෑ. නමුත් ඒ දෙදෙනාගෙන් පස්සෙ, විශේෂයෙන් ම කාන්තාවක් ලෙස ලෝක සාහිත්‍යයට ඇය කරලා තියෙන බලපෑම ඉතාම විශිෂ්ටයි. ඉතින් ඒ නිසා ඇයව සලකන්න පුළුවන් ලතින් ඇමෙරිකානු සාහිත්‍යයේ මහා බලකණු අතරේ කෙනෙක් විදිහට.’

මීළඟට අයියන්දේ කියැවීමට අප සමග එකතු වූයේ ලේඛක රෝහණ වෙත්තසිංහය. ‘සයුරු තෙර සහන් බිම’ නමින් ඉසබෙල් අයියන්දේගේ මෑතකදී රචනා වුණු A Long Petal of the Sea (2019) කෘතියේ සිංහල පරිවර්තනය සිදුකරන ලද්දේ ඔහු විසිනි. පසුගිය වසරේ මුද්‍රණයෙන් එළිදැක්වුණු මෙයට පාදක වෙන්නේ ඇගේ අනික් කෘතීන්වලට වඩා වෙනස් කතා පුවතකි.

‘අයියන්දේ කියන්නෙ ලෝකයේ ඉන්න ප්‍රබල ම කතා කියන්නියක් වගේ ම කාන්තා ක්‍රියාකාරිනියක් විදිහට ප්‍රසිද්ධ වූ චරිතයක්. ඉසබෙල්ගේ තවත් වටිනා ම දෙයක් වෙන්නේ ඇය වියපත් වුණත් තවමත් පෙර ජවයෙන් ම තමන් ලියන බව ඇය විසින් ම පැවසීම. මම දැක්කා ඇගේ අලුත් ම නවකතාව පළකරලා තියෙනවා ‘වයලේටා’ කියලා. මට එය කියවන්න ලැබුණේ නැහැ තවමත්. මං හිතන්නෙ වයලේටා කියන්නෙ කාන්තා චරිතයක්. නවකතාකාරිනියක් විදිහට ඇය කතා ගොඩනැගීමේ ප්‍රබල හැකියාවක් තියෙන කෙනෙක්. මම කියවලා තියෙන විදිහට ඇයට ලොකු පන්නරයක් වෙලා තියෙනවා ඇයගෙ අත්තම්මා. ඇය ජ්‍යොතිෂ්‍යවේදිනියක්. ඉසබෙල් ගොඩක් පරණ කතා පොතපත කියවන්න මෙන් ම ගොඩක් අද්භූත කතාවලට නැඹුරු වෙලා තියෙනවා ඒ අත්තම්මා නිසා.

ඉසබෙල්ගෙ කතාවලින් පාඨකයන් අතර ගොඩක් ජනප්‍රිය වුණා ඊවාලූනා, මායාවාස, පෝලා වගේ නවකතා. ඒ සමහර කතාවල මායා යථාර්ථවාදී රීතිය ගැබ් වෙලා තිබීම ම පාඨක ආකර්ෂණයට හේතුවක් වෙන්න ඇති.

මම තෝරගත්ත පොතේ නම තිබුණෙ The long petale of the sea කියලා. ඒක මම පරිවර්තනය කළේ ‘සයුරුතෙර සහන් බිම‘ නමින්. එය තෝරගන්න ප්‍රධාන ම හේතුව තමා අයියන්දේගෙ මෑතක ම ලියවුණු නවකතාවක් පිළිබඳව මගේ තිබුණු උනන්දුව. අනික තමයි මේකෙ ප්‍රබල චරිතයක් යොදාගෙන තියෙනවා, පැබ්ලෝ නෙරූදා. ඒ වගේ ම චිලියේ සමාජවාදී රජයක් පිහිටුවීමට උත්සාහ දරා 1973දී ඝාතනය වුණු සැල්වදෝර් අයියන්දේ. මේ වගේ ප්‍රබල චරිත යොදාගෙන තියෙන නිසා මම හිතුවා පාඨකයාට මේවා සමීප කියවිමක් තිබුණ මාතෘකා වේවි කියලා. නෙරූදගෙ කවි ගැන එහෙම, සැල්වදෝර්ගෙ චරිතය වුණත් අපට ආගන්තුක නැහැ.

මම මුල් වරට මේ පොත කියෙව්වාට පස්සෙ ඇත්තට ම පාඨකයාට මේ චරිත සමීප නිසා සහ කතාවේ තියෙන විශේෂත්වය මෙන් ම මේ යුගයට තියෙන අදාළත්වය කියන කරුණු ගැන හිතලා තමයි සයුරුතෙර සහන්බිම කෘතිය පරිවර්තනය කළේ.

අයියන්දේ පෙර යොදාගෙන තිබෙන මායා යථාර්ථවාදී රීතිය මේ පොතේ දක්නට ලැබෙන්නෙ නැහැ. මේ පොත තුළ තියෙන කතාව වෙනත් කතාවලින් තරමක් වෙනස්. දෙබස් සහ අවස්ථාවලට වඩා වාර්තාකරණයක් තමයි බෙහෝදුරට තියෙන්නෙ. කතාව එක දිගට ගෙතීගෙන යන්නෙ නැහැ. ගෙතෙන කතාව එක්තරා සංධිස්ථානයකට ඇවිත් ඒ කතාවට ම අනුබද්ධ වෙනත් පැත්තකට යනවා. ඒකෙත් විශේෂත්වයක් තියෙනවා.

ඇය යථාර්ථවාදී සහ මායා යථාර්ථවාදී යන රීති දෙකෙන් ම රචනයේ නියැලිලා තියෙනවා. කතා ලිවීමේ දී අය්යන්දෙගෙ වෙනස් ම ස්වරූපයක් තිබෙන බව පැහැදිලියි.

කතාවකින් ගොඩක් පැති අනාවරණය කරන්න පුළුවන් සමත්කමක් තියෙන කතාකාරයො හරි අඩුයි. කතාව ගොඩනගන අතර ම දේශපාලනය, සමාජ විෂමතා, ස්පාඤ්ඤ සිවිල් යුද්ධය ආදි සියලු පරාසයන් සංකලනය කරගෙන ප්‍රබල කතාවක් ඈ ගොඩනගනවා. එය ලොකු සමත්කමක්. ඉසබෙල්ගෙ මූල භාෂාව ස්පාඤ්ඤ. ඉතින් ඉංග්‍රීසියෙන් ම ලියන රචිකාවකගෙ තියෙන ඒ ලක්ෂණ අඩු වෙන්න පුළුවන්. නමුත් එය ඇගේ කතා කලාවට බාධාවක් වෙලා නැහැ. ඉසබෙල් කියන්නෙ අදටත් ඇයට ලිවීමේ දී අදහස නිරායාසයෙන් ම ප්‍රකාශ කරන්න පුළුවන් තමන්ගෙ මව් බසින් කියලයි.

සාම්ප්‍රදායික කතා කලාවේ ලක්ෂණ ඇගේ කතා තුළ නැතුවා නෙවෙයි. ඇගේ කතා තුළ ඇගේ අත්දැකීම් තියෙනවා. පෝලා කියන්නෙ අයියන්දේගේ දියණිය අසනීපයෙන් සිටි කාලය ගැන වගේම අයියන්දේ පරම්පරාව ගැන අඩු වයසින් මිය ගිය තම දුවණියට හෙළි කරන අයුරින් ගෙතුණු කතාව. සමාජ දේශපාලන ආදි සියලු දේ මතු කරමින් ඒ තුළ වුවත් ඇය මානුෂීය මිනිස් බැඳීම් ප්‍රබලව ප්‍රකාශ කරන්න උත්සාහ කරනවා.

අනෙක් අතට ඉසබෙල් හුඟක් ස්ත්‍රීවාදී ලේඛිකාවක විදියට මට හැඟෙන්නෙ. ඇගේ කතා තුළ ගැහැනු චරිත බොහොම ප්‍රබල විදියට මතු වෙනවා. තවත් දෙයක් තමයි ඇගේ කතාවල කාන්තාවගෙ ස්ත්‍රී ගුණාංගත් සමග ම ලිංගික ජීවිතයේ කරුණුත් ඇතැම්විට යෙදී තිබෙනවා.’
ඔහු ඉන් අනතුරුව උදාහරණයට ගත්තේ සයුරුතෙර සහන්බිම නවකතාවේ එන රෝස බුගීරා චරිතයයි. ඇය එඬේර ජීවිතයක් ගෙවූ තැනැත්තියක වන අතර මහාචාර්යවරයෙකු සහ ඔහුගේ බිරිඳ විසින් හදාවඩා ගෙන අනතුරුව වෙනිසියුලාවට ගොස් ජගත් මට්ටමේ පියානෝ වාදන ශිල්පිනියක බවට පත්වෙයි. ඉන් මතු වන කාන්තා ගුණය ඉසබෙල් ඉස්මතු කරයි.

‘අයියන්දේගෙ පොත්වලට කැමති පිරිසක් ලංකාවෙ ඉන්නවා. ඒ අය ආසයි සම්පුර්ණ සිද්ධි සහිත කතා කියවන්න. මේ ගුණය ඇගේ කතාවල තියෙනවා. නවකතාකරණයේ නියැලෙන අයට පවා ඉසබෙල් අයින්දේගෙ නවකතා හොඳ අත්පොතක්.’

මීළඟ කතාබහ පරිවර්තක ගුණදාස යාපා සමගිනි. සිය පරිවර්තක ජීවිතයේ මුදුනක සිටින අයියන්දේ ආවර්ජනය කළ ඔහු අපට දැක් වූ අදහස් මෙලෙසිනි.

‘මම දැනට පරිවර්තන පනහක් පමණ කරලා තියෙනවා. ඒවා බහුතරයක් ඉතා විශිෂ්ට ගණයේ ලේඛිකාවන්ගේ පොත්. ඒ අතරින් ඉතා විශිෂ්ට, අපූරු එමෙන් ම ඉතාම දුර්ලභ ගණයේ පරිකල්පන ශක්තියකින් හෙබි ලේඛිකාවක් ලෙස අයියන්දේ හඳුන්වන්න පුළුවන්. ඒ වගේ පරිකල්පන ශක්තියක් මම දැකලා තියෙන්නේ කිහිප දෙනෙක්ගෙන් විතරයි. ඇගේ රචනා කොහොම හිතාගත්තා ද කියලා අපිට සිතාගන්න පවා අපහසු වෙන අවස්ථා තියෙනවා. ඒ වගේ ම ඇයගෙ රචනා බොහොම දුර්ලභයි.

Daughter of fortune තමයි මම පරිවර්තනය කළ ඇගේ නවකතා කෘතිය. 1800 ගණන්වල උතුරු ඇමරිකාවෙ බටහිර වෙරළේ තියෙන කැලිෆෝනියා ප්‍රාන්තයේ රන් ඉල්ලම් සොයා ගැනීම නිසා ඇති වූ මහා කලබගෑනියක් වටා තමයි ඒ පොතේ කතාව ගෙතෙන්නෙ. ඒ සත්‍ය සිද්ධිය ඇසුරු කරගෙන ඇය ගෙතූ කතාව අතිවිශිෂ්ටයි.

ඉතා ප්‍රසිද්ධ ලේඛක ලේඛිකාවො අතරෙ ඉසබෙල් කියන්නෙ එයාට ම ආවේණික විදිහට රචනාවල නියැලුණු කෙනෙක්. මම ඉසබෙල් අයින්දේගෙ නවකතා හඳුනා ගන්නේ ගාමිණි වියන්ගොඩ පරිවර්තනය කළ ඊවාලූනා නවකතාවෙන්.

ඉසබෙල්ගෙ බාල කාලය ඉතා දුෂ්කර එකක්. එවන් දුෂ්කරතා මැද ජීවිතය ගෙවලා අවසානයේ ඉතා ශක්තිමත් දක්ෂ පරිකල්පනයකින් යුක්තව නිර්මාණ බිහි කරන්නට ඇයට හැකි වීම ම අපට ඇයගේ චරිතයෙන් ගන්න පුළුවන් ආදර්ශයක්. ජීවිතයේ බාධක මැඩගෙන ඒ බාධකවලට බාධාවක් වෙමින් ඒවා අතරින් මතු වුණු මැණිකක් විදිහට ඇයව හඳුන්වන්න පුළුවන්. ඒ වචනයට ඇය වටිනවා.’

ඉසබෙල්ගේ නවකතාවන් පාඨකයන් වෙත රැගෙන එන විදර්ශන පොත් ප්‍රකාශන ආයතනයේ අධිපති ජනක ඉනිමංකඩ ද හඬ අවදි කළේ ය.

‘1990 ගණන් මුල් වකවානුවේ ලංකාවෙ ක්‍රමානුකූලව ජනප්‍රිය වුණා ලතින් ඇමෙරිකානු සාහිත්‍යය. ලතින් ඇමෙරිකානු කතා කලාව, ලංකාවට සමීප අපේ චිරන්තන සාහිත්‍ය කෘතීන්වල තිබුණු නිර්මාණාත්මක හැඩයන් සමග බොහෝ සමීපතා තිබුණා. 1980 ගණන් අග වන විට ගබි්‍රයෙල් ගාෂියා මාකේස්ට නොබෙල් ත්‍යාගය හිමි වීමත් එක්ක ඔහු ආසියානු කලාපය තුළ ජනප්‍රිය වුණා. ලංකාව තුළ ලතින් ඇමෙරිකානු සාහිත්‍ය ජනප්‍රිය වෙන්න හේතුව මාකේස්ගේ කෘති. ඔහුගේ කතා කලාවත් එක්ක සමීපව ගමන් කළ කතා කලාවක් තමයි ඉසබෙල් අයින්දේට තියෙන්නේ. ඇගේ රචනා ගාෂියාගේ රචනා ශෛලිය තරම් සංකීර්ණ එකක් නෙවෙයි. නමුත් ලතින් ඇමරිකානු කතා කලාවේ පවතින සුවිශේෂතාවලට මැද මට්ටමෙන් සමීප වුණු රචනා රටාවක් ඇයට තිබුණා.

ස්ත්‍රිය පිළිබඳව තියෙන සාකච්ඡාව 1990 වකවානුවේදී ඉතා විශාල වශයෙන් වැඩි වෙද්දි ලතින් ඇමෙරිකානු ලේඛිකාවක් ලෙස අයියන්දේගේ කෘතින් ලංකාව ඇතුළේ ජනප්‍රිය වුණා. 90 දශකයේ මාකේස්ගේ ‘කරුමක්කාර කතාවක්’ කෘතිය පරිවර්තනය කළාට පස්සෙ ගාමිණි වියන්ගොඩ මහත්මයා මීළඟ පරිවර්තනය විදිහට කළේ අයියන්දේගෙ ‘ඊවාලූනා’ නවකතාව. ඒ අනුව ලතින් ඇමෙරිකානු සාහිත්‍යය ඊවාලූනා හරහා ලාංකික පාඨකයන් වෙතට සමීප වෙනවා.
ඉසබෙල් නවකතාකාරිනියක් ලෙස ජනප්‍රියයි. නමුත් එයා නවකතාවේ නිර්මාණාත්මකභාවය අතින් ප්‍රධාන පෙළේ ලේඛිකාවක් ලෙස ලෝකය පිළිගෙන නැහැ මට අනුව. ලතින් ඇමරිකානු කලාපයේ ඉන්න ලේඛක ලේඛිකාවන් සහ ලතින් ඇමෙරිකාව තුළින් බිහි වෙලා ආව මායා යථාර්ථවාදය, කතා කලාව ඇතුළේ භාවිත කළ ප්‍රමුඛ පෙළේ ලේඛක ලේඛිකාවන් අතරෙන් කෙනෙක් ලෙස ඇය සැලකෙන්නේ නැහැ. නමුත් ඇය ජනප්‍රිය ලේඛිකාවක්.

හැම වසරක ම කෘතීන් කිහිපයක් පළ කරනවා වගේ ම ඇය හැම ජනවාරි 08 වන දිනක ම අලුතින් නවකතාවක් ලිවීම ආරම්භ කරනවා. 1980 වකවානුවේ මියයන ඇගේ සීයා වෙනුවෙන් ලියන ලද ලිපියක් ඇසුරින් රචනා කරන ලද The house of the spirits නවකතාව ගාමිණී වියන්ගොඩ විසින් ‘මායාවාස‘ නමින් පරිවර්තනය කරනු ලැබුවා. ඉතින් ඇය එම දිනය ශුභ දිනයක් ලෙස සලකනවා. ඇයට කතා කීමේ විශිෂ්ට ගුණයක් තියෙනවා. ඇය දක්ෂ කතන්දර කියන්නියක් ලෙස හැඳින්වුවොත් මම නිවැරදියි. ඇයට ම වූ පාඨක සමාජයක් ඉන්නවා. මාකේස්ගේ මායා යථාර්ථවාදී කතා කලාව ඇය විසින් රචිත මායාවාස කෘතියෙන් සරලව ග්‍රහණය වීම නිසා තමයි ඇය වටා ලාංකීය පාඨකයන් එකතු වුණේ.

ඇය නවකතා කිහිපයක් සහ කෙටිකතාවක් ලිව්වා. ඒ කෙටිකතා සංග්‍රහයේ කතා කිහිපයක් මීට කලකට ඉහතදී පරිවර්තනය කළා ජයතිලක කම්මැල්ලවීර මහත්මයා. ‘ඊවාලූනා කියූ කතන්දර’ නමින් ඒවා නැවත වතාවක් පරිවර්තනය වෙලා තියෙනවා.’

ඔහු පැවසූ පරිදි ඊවාලූනාගෙන් පසුව මෑත යුගයේ ජනප්‍රිය වූ ලාංකීය පාඨකයන් ඉතා ආදරයෙන් වැළඳගත් නවකතාවක් ලෙස Island Beneath the sea හෙවත් ‘මුහුද යට දිවයින’ කෘතිය දැක්විය හැකි ය. එය සිංහල බසට පරිවර්තනය කරන ලද්දේ නිලූක කදුරුගමුව විසින් වනා’තර ඉසබෙල්ගේ මායාවාසවලින් පසු ලියැවුණු විශිෂ්ට ගණයේ කෘතියක් ලෙස එය හඳුන්වා දිය හැකි ය.■

ඡායාරූපය සහ සටහන:
■ හේමන්ත අරුණසිරි

‘ස්ත්‍රියකට හා පුරුෂයකුට සතුටුදායක සම්බන්ධයක ප්‍රතිලාභය ලැබීම සඳහා විවාහය වඩාත් ම හොඳ අවස්ථාවන් සලසා දෙයි. සමාජීය බන්ධනය ප්‍රේමයට අවහිර නොකරයි. එයින් ප්‍රේමය වඩාත් ශක්තිමත් කෙරෙයි. සෑම ප්‍රේම සම්බන්ධයක ම ආරම්භයේ දී ආශාව නිසා ස්ත්‍රියටත්, පුරුෂයාටත්, ඔවුනොවුන් අගය කිරීමටත්, තේරුම් ගැනීමටත් පුළුවන්කම ලැබේ. ස්ත්‍රී – පුරුෂ දෙපක්ෂය අතර සානුකම්පිකබව හා උනුන් පිළිබඳ අවබෝධය වැඩි දියුණු වීමට උපයෝගී වන වඩාත් ම නිවැරදි සම්බන්ධතාව ලෙස නිශ්චය වී ඇත්තේත් මේ විවාහ ක්‍රමය මැයි. නිඳි ඇඳේ දී පොත්පත් කියවීම පිළිබඳ අදහස්, පොරොවන්නට වුවමනා පොරෝනයේ ප්‍රමාණය, කාමරයේ තිබිය යුතු ය යි සලකන උෂ්ණත්ව ප්‍රමාණය, කැමැති වන ආහාර පිළිවෙළ – මේ වැනි දේ අතින් එක සමාන පුරුදුකම් හා රුචිකම් ඇති සැමියෙකුත් බිරිඳකුත් ඇති වීම බලාපොරොත්තු නොවිය හැකි අපූරු තත්වයකි. මේ කරුණු සුදුසු පරිදි හැඩ ගසා ගත හැක්කේ දෙදෙනා තුළ හොඳ මුවහත්කමත්, මනා රසික ස්වභාවයක් හා බලවත් ආත්ම පරිත්‍යාගයක් ඇති නම් පමණි.’ : ජීවත්වීමේ කලාව, ප්‍රංශ දාර්ශනික අන්ද්‍ර මොරෝවා, පරිවර්තනය: සුගුණපාල සමරසේකර

ජාති, ආගම් සහ සංස්කෘතික සහ තවත් විවිධ සමාජීය කරුණු කාරණා මත්තෙ බෙදුණු මිනිස්සු තම තමන්ගෙ විවාහ චාරිත්‍ර කටයුතු ඒවාට අනුකූල විදිහට පවත්වනවා. එක එක අයගෙ වර්ගීකරණයන්ට අනුව මේ පුංචි මංගල මොහොතෙ ඉෂ්ට සිද්ධ කරන චාරිත්‍ර මාලාවන් එකිනෙකට වෙනස්. නමුත් මේ කොයි තැනකදි වුණත් සිද්ධ වෙන්නෙ ආශීර්වාදය ප්‍රමුඛ කර ගත්තු බැඳීමක්. මේ චාරිත්‍ර ඇතුළෙ මොන තරම් ගම්භිර, සෞන්දර්යයෙන් අනූන, භක්තිමත්, විශ්වසනීයත්වයෙන් අග තැන්පත් ප්‍රකාශවලට මූණ දුන්නත් ඉන් පස්සෙ තමයි විවාහක යුවළට ඇත්ත ජීවිතේට මූණ දෙන්න සිද්ධවෙන්නෙ. කසාද බැන්දා කියන එකෙත් නීතිමය සාක්ෂිය නැත්නම් පිළිගැනීම ස්ථිර වෙන්නෙ මනාල යුවළගෙ සහ තවත් සාක්ෂිකරුවන් දෙන්නෙක්ගෙ අත්සන් විවාහ රෙජිස්ට්‍රාර්වරයගෙ පොතේ නියම තැන්වල තැබුවායින් පස්සෙ. නමුත් ඕනෑම තරුණයෙක්ගෙ හරි යුවතියකගේ ජීවිතේ සුන්දරත්වයෙන් පිරුණු දවසක් තමයි මංගල මොහොත කියල කියන්නෙ. බහුතරයක් උදවිය තමන්ට පුළුවන් උපරිමම නෑදෑ හිතවතුන් සංඛ්‍යාවක් තමන්ගෙ මංගල දිනයට ගෙන්න ගන්න උත්සාහ කරනවා. මට හිතෙන විදිහට ඇත්තටම මේ මංගල මොහොත සුබ වෙන්නෙත්, ලස්සන වෙන්නෙත් තමන්ට සුබ පතන සහ ආශීර්වාද කරන ගොන්නම මෙතන හිටියොත් තමයි. ඉතිං වැඩිහිටියන්ගෙ ආශිර්වාද මැද්දෙ නිසි සුබ මොහොතෙදි නිසි ආකාරයට මංගල චාරිත්‍ර සිදු කළාම සියලු‍ අපල උපද්‍රව දුරු වෙලා ඵලදායි යුග දිවියකට යන්න වරම් ලැබෙනවා කියන විශ්වාසෙ සිංහල බෞද්ධ කියන අය අතරෙ නම් තියෙනවා. අනිත් ආගම් සහ ජාතීන්වලට අයත් උදවිය විශ්වාස කරන්නෙත් මීටම සමාන දෙයක්.

ඒ වගේමයි මේ සිද්ධියෙ තව පැත්තකුත් තියෙනවනෙ. ඒ තමයි පෙම්වතා සහ පෙම්වතියගේ තනි කැමැත්ත මත සිදුවෙන විවාහ. වැඩිහිටි ආශීර්වාදය නැතුව දෙන්නාගේ කැමැත්තෙන් විතරක් විවාහ පොතේ ලියවෙන මේ වගේ විවාහවල මංගල චාරිත්‍ර නැති ගානයි. මංගල පෝරුවේ නැගීමක්, බැසීමක් නැති, සරසපු යාන වාහන නැති මේ වගේ මංගල ගමන් සිද්ධ වෙන්නෙ චන්ද්‍රාලෝකයෙ උදව්වෙන්. එතකොට අඩු ආශීර්වාද ගණනකින් සමන්විත එහෙම විවාහවල අනාගතය සාර්ථක එකක් වෙන්නෙ නැද්ද? මොකක්ද උත්තරේ? අපි දන්න විදිහට එහෙම විවාහයනුත් ඕන තරම් සාර්ථක වෙලා තියෙනවා වගේම අපි කලින් කතාකරපු උත්කර්ෂවත් ආශීර්වාදජනක විවාහ ඇති පදම් අසාර්ථක වෙලාත් තියෙනවා. ඒ කියන්නෙ මෙතෙන්ට ඕනෑ කරන්නෙ ටිකක් පුළුල් සමාජවිද්‍යාත්මක විවරණයක්.

ඒක අපේ විෂය පථයට ටිකක් ඈතින් තියෙන එකක් නිසා අපි මේ දෘශ්‍ය රූපය පැත්තට හැරෙමු. මේක සිංහල, බෞද්ධ කියලා හැඳින්වෙන මංගල උත්සවයකට උරුම පාරිසරික ප්‍රකාශනයක්. ප්‍රධාන ප්‍රස්තුතය විදිහට නිරූපණය වෙන්නෙ පැන් කෙණ්ඩියක්. සුදු විශාල කෝප්පයක් තුළ තැන්පත් කර තිබෙන එය තබා තිබෙන්නෙ නොඉඳුල් මංගල පෝරුවක් මත. මේ මනාල යුවළ වෙනුවෙන් සකස් කෙරුණු පෝරුවක්. මංගල උත්සවයේ චාරිත්‍රවිධි වෙනුවෙන් ප්‍රධාන භූමිකාවක් ඉටු කරන පැන් කෙණ්ඩිය රූපයේ දකුණු පස පහළින් ස්ථාන ගත කිරීමත්, රූපයේ පසුබිමෙහි අපැහැදිලිව සටහන් කෙරුණු සහල්වලින් සහ අනෙකුත් ආයුර්වේද බෙහෙත් ද්‍රව්‍ය අතුරා ඇති සැටියෙනුත් ප්‍රකාශවෙන්නේ ‘අපි මංගල මොහොතට සුදානම්‘ බව. මනාල යුවළගේ මංගල්ලයේ මුඛ්‍ය චාරිත්‍රය වන අත පැන් වත්කිරීමේ කටයුත්තේ සංකේතය විදිහට පැන් කෙණ්ඩිය පැහැදිලි කර සටහන් කර දැක්වීමත්, පෝරු මස්තකාරූඪයේ පසුබිම් කතාවට වැදගත් සහල් රටාව කෙණ්ඩියට අනුපාතව මඳක් අඩු ගහනතාවකින් අපැහැදිලි කර දැක්වීමත් යන කාරණා ද්වයම ගොඩනැංවෙන්නේ මංගල උත්සවය කියන සන්දර්භය මත්තෙ. මේ පැන් කෙණ්ඩිය මේ ස්ථානයේ නැතුව, නිවසක මේසයක් උඩ හරි වෙනත් තැනක තිබෙන ඡායාරූපයක් ගත්තා නම් ඒ රූපයෙන් කියවෙන්නෙ මෙය ඒ නිවසෙ තිබෙන තවත් එක ගෘහ භාණ්ඩයක් කියන එක විතරයි. ඒ වගේමයි මේ පෝරුව මත මල් ලියකමක රටාවට අතුරා තිබෙන සහල් ටික නිවසේ කුමක් හෝ භාජනයක දමා තිබියදී ඡායාරූප ගත කළේ නම්, එයින් පැවසෙන්නෙත් වෙනත් අරුතක්. මේ විෂයයන් දෙකම මංගල පෝරුව කියන පසුබිමේ ස්ථානගත වීම නිසායි, මෙතන විධිමත් සන්නිවේදන ප්‍රකාශනයක් බිහිවෙන්නෙ. රූප භාෂාව හැසිරෙන්නෙ රාමුවේ හතර කොනත් එක්කම සංවාදයේ යෙදෙමින්. රූපයෙන් පවසන සංජානනය ග්‍රාහකයා වෙත විද්‍යාත්මක සංවේදනයක් අත්කර දෙන්නේ ඒ හේතුවෙන්. ඡායාරූප භාෂාවේ මූලික ප්‍රමුඛ අධාරක වාහකයක් වන ආලෝකය පතිත කිරීමත්, ඡායාරූපයට අත්කර දෙන්නෙ ව්‍යක්ත ස්වභාවයක්. ඡායාරූප ගත කළ කෝණයට අනුපාතව රාමුවට පතිත කෙරුණු එකම පැති ආලෝක කදම්බය පැන් කෙණ්ඩියේ සහ රූපයේ ගැඹුර මොනවට සටහන් කර දක්වනවා.

අන්තිමට කියන්න තියෙන්නෙ මේ ලියවිල්ල මැදදි සමාජ විද්‍යාව කියලා පැත්තකට වුණාට අපි කාටවත් කිසිම විෂයයකින් පැනලා යන්න බැහැ. දැන් ආපහු මෙතෙන්ට ආර්ථික විද්‍යාව, දේශපාලන විද්‍යාව, කළමනාකරණ ප්‍රවේශය වගේ දේවල් රාශියක්ම ඇතුළත් වෙනවා. රූපය මුළු සමාජයත් එක්කම බද්ධ වුණ එකක්. මේ පින්තුරෙ අඩංගු වෙලා තියෙන ප්‍රධානම ආනුෂංගික ද්‍රව්‍යය තමයි සහල්. මනාළ යුවළ ප්‍රීතියෙන් තමන්ගෙ මංගල චාරිත්‍ර ටික මේ සහල් මත හිටගෙනම කළත්, සමහර විට හෙට මේ දෙන්නටම හාල් ගන්න සතොස පෝලිමේ ඉන්න වෙයි. එකක් සහල් මිල. අනික සහල් හිඟකම. ඒ නිසායි මම කිව්වෙ මේ රූපයේ ප්‍රකාශනය තව තවත් විෂයයන් රාශියකටම ප්‍රවිෂ්ටයක් ලබා දෙනවා කියලා. රූප භාෂාව කියන්නෙ අන්න එහෙම එකක්. දැන් ටික කාලෙකට ඉස්සෙල්ල අපෙන් සමුගත්ත ජ්‍යෙෂ්ඨ ලේඛක සිරිලාල් කොඩිකාර මහත්තයා කිව්ව කතාවත් මතක් වුණා. දැනට අවුරුදු 30කටත් කලින් එතුමා කවිපොතක් ලියා පළ කළා ‘කණේරු මල්’ කියලා. ඒක ලියලා ඉවර කරලා ඒ කවි ටික උදේම තමන්ගෙ ආදරණීය භාර්යාවට දුන්නාලු‍ මේක කියවල, මේ ගැන ඔයාගෙ අදහස කෙටියෙන් මට කියන්න කියලා. කැමතිනම් හවස මම වැඩ ඇරිලා එනකොට මට බලන්න ලියලා තියන්න කිව්වලු‍. ඇත්ත පත්තරේ වැඩ කරපු කොඩිකාර මහත්තය හවස එනකොට අර කවි ටිකත් එක්ක පුංචි කඩදාසි කෑල්ලක් තියලා තිබුණ ලු‍.

‘කවියෙන් ගෙදරට වැඩක් නැත. ගෙදරට ඕනෑ හාල් ය.’‍■