ඇය පි‍්‍රයකළ, ඇය වෙහෙසවුණු, ගොඩනැ ගීමට දායකත්වය ලබාදුන් මානව හිමිකම් අරගලයෙන් සමුගෙන 2018 සැප්තැම්බර් 09 වෙනි දිනට වසර 05ක් ගතවේ. ඇගේ අරගල සමහරක් ජයගෙන තිබෙන අවස්ථාවක එදෙස බලා සතුටුවන්නට ඇය නැත. ඇය සමග සිටි ගමන් සගයෝ අද එම සටනේ ඉදිරියෙන්ම සිටිති. ඇය විවේචනාත්මක සහය ලබා දුන් කි‍්‍රයාකාරකම් අද ඒ පන්නරයෙන් තවත් ඉදිරියට ගමන් කරමින් සිටියි. අඩුපාඩු මධ්‍යයේ වුවද ලංකාව අද මානව හිමිකම් ආරක්ෂා කිරීම අතින් ජාත්‍යන්තරයේ ඉදිරියට පැමිණ සිටියි. 19 වෙනි සංශෝධනය ගෙනඒමෙන් පසු කි‍්‍රයාකාරීවූ මානව හිමිකම් කොමිසම දැන් වෙනදාට වඩා කි‍්‍රයාශීලීය. අතුරුදහන්වූ තැනැත්තන් වෙනුවෙන් පිහිටුවන ලද කාර්යාලය අද අතුරුදහන්වූවන්ගේ පවුල් අයිතිවාසිකම් වෙනුවෙන් පෙනීසිටීම ආරම්භ කර තිබේ. මේවා ඇය දුටු සිහිනය. ඈ ජීවත්ව සිටියා නම් මෙම පියවර ගැන විවේචනාත්මක සහායක් ලබා දෙනු ඇත.

සුනිලා කව්ද?
ඇය සුනිලා අබේසේකරය. ලංකාවේ සිටි පුරෝග ාමී මානව හිමිකම් කි‍්‍රයාකාරිනියකි. ජාත්‍යන්තර වශයෙන් ඉහළ ගෞරවනාමයක්, කීර්තියක් දිනාගත් මානව හිමිකම් කි‍්‍රයාකාරිනියකි. සිංහල වේදිකාවේ, සිනමාවේ රංගන ශිල්පිනියකි. හුදෙක් ගීත කිහිපයකින් තම හැකියාව ජාතික තලයේ තැබූ ගායිකාවකි. සිංහල, ඉංගී‍්‍රසි භාෂා දෙකම ඉහළින් හැසිරවිය හැකි නිවේදිකාවකි. ලංකාවේ ප‍්‍රවීණ, තරුණ සිනමා ශිල්පීන්ගේ චිත‍්‍රපට රැුසක ඉංගී‍්‍රසි උපසිරැසි ‍ය‍දු දක්ෂ පරිවර්තිකාවකි. විශිෂ්ට ලේඛිකාවකි. නාගරික, ගැමි ජනතාව, කාන්තාව සවිගැන්වීමෙහිලා දක්ෂතාවක් දැක්වූ සම්පත්දායිකාවකි. විශේෂයෙන් ස්තී‍්‍ර අයිතීන් සම්බන්ධයෙන් හා ඔවුන් සවිබල ගැන්වීම සම්බන්ධයෙන් ද්විභාෂාවෙන්ම කලා විචාර කළ විචාරිකාවකි.

1952 කොළඹදී උපන් සුනිලා බිෂොප් විද්‍යාලයේ අධ්‍යාපනය ලද අතර පියා කීර්තිමත් රාජ්‍ය නිලධාරියෙකුවූ චාල්ස් අබේසේකරයි. ඉගෙනුම ලබන කාලයේ සිටම කලාවට හා ගායනයට හැකියාවක් දැක්වූ සුනිලා මුලින්ම ක්ෂේත‍්‍රයට පිවිසියේ රංගන ශිල්පිනියක ලෙසිනි. ඕ ජයලත් මනෝරත්නගේ මුල්ම වේදිකා නාට්‍යය වූ ‘මහගිරිදඹ’, රංජිත් ධර්මකීර්තිගේ ‘මෝදර මෝල’, ‘අංගාරා ගඟ ගලාබසී’ නාට්‍යයන්ට රංගනයෙන් සහ ගායනයෙන් සම්බන්ධ වූවාය. පේ‍්‍රමසිරි කේමදාසගේ සංගීත මංජරියට කාලයක් ඇය නැතිවම බැරිවිය. ඔවුන්ගේ සම්බන්ධතාවෙන් බිහිවූ ගී නිර්මාණ අදද ජනපි‍්‍රයය. ඈ ජනතා විමුක්ති පෙරමුණේ ‘විමුක්ති ගී’ ගායිකාවකි. විමුක්ති ගීවලින් පසුව රජරට කේන්ද්‍ර කරගනිමින් ගොඩනැගුණු ‘ජනතා කලා කේන්ද්‍රයේ’ පුරෝගාමී සමාජිකාවක් වූවාය. නන්දන මාරසිංහ, සුනිල් විජේසිරිවර්ධන, ගුණදාස කපුගේ, ජයතිලක බණ්ඩාර එහි සගයෝ් වූහ. පසුව මර්ජ් සංවිධානයේ කි‍්‍රයාකාරී සමාජිකාවකවූ සුනිලා එහි කි‍්‍රයාකාරිත්වය වෙනුවෙන් මහත් වෙහෙසක් දරා වැඩකළාය. මර්ජ් සංවිධානයේ නිර්මාණයක් වූ පේ‍්‍රමසිරි කේමදාස සංගීතවත් කළ ‘නිදි නැති නදියේ නාදය’ කැසට්පටයට දායක වූවාය.

මානව හිමිකම්වලට ආදරය කිරීම
විවිධ ක්ෂේත‍්‍රවල හැකියාවන් රැසක් තිබුණද, රැුකියා උල්පතක් බඳු හැකියා තිබුණද ඇය අවසානයේදී තෝරාගත්තී හදවතින්ම කි‍්‍රයාකාරීව වෙහෙසිය හැකි මානව හිමිකම් ක්ෂේත‍්‍රයයි. 1971 කැරැල්ලෙන් ඇති කළ භීෂණය සුනිලාට දැනී තිබිණි. එහෙත් ඇය සිවිල් අයිතිවාසිකම් ව්‍යාපාරයේ බර්නඞීන් සිල්වා සමග එක්ව ස්වේච්ඡුාවෙන් සිරගතවූ කැරලිකරුවන්ගේ පවුල්වලට උදව් කිරීම සඳහා ඉදිරිපත් විය. එය ඇයට නුහුරු අත්දැකීමක් විය. කොළඹ ඉපදී හැදීවැඩුණු ඇයට දුෂ්කර, ඈත ගම්මානවලට ඇවිද යන්නට සිදුවිණ. ඇය බර්නඞීන් සමග එක්ව මැගසින් බන්ධනාගාරයේ සිරකරුවන් බැලීමට පැමිණෙන පවුල්වලට නවාතැන්, පහසුකම් සොයාදෙන්නට ඉදිරිපත් වූවාය. බියෙන්, සැකෙන් පැමිණෙන ඔවුන්ගේ සහායට සිටියාය. සිරකරුවන් බැලීමට සිරගෙවලට ගියාය. ඒ පවුල් සමග ඇගේ තිබුණු සම්බන්ධතාවන් වර්ධනය විණ. සිරගතවී සිටි ජනතා විමුක්ති පෙරමුණේ සමාජිකයෝ ඔවුන්ගේ දේශපාලනය සමග එක්වන ලෙස ඈට ආරාධනය කළහ. ඒ වන විට ඇය වැඩි නැඹුරුවක් දැක්වූයේ සිවිල් අයිතිවාසිකම් ව්‍යාපාරයත් එක්ක වැඩ කිරීමටය. ඇගේ වැඩි ආකර්ෂණයක් ඇතිවුණේ සිවිල් අයිතිවාසිකම් ව්‍යාපාරය ආරම්භ කර තිබුණු මරණ දණ්ඩනයට විරුද්ධ ව්‍යාපාරය වෙතය. ඒ වනවිට සිරගතව සිටි කරුණාසේන ජයලත්, ජයසේන ජයකොඩි වැනි ලේඛකයන් අත්අඩංගුවෙන් නිදහස් කරගැනීමේ ව්‍යාපාරයට ඇය පූර්ණ දායකත්වය ලබාදුන්නාය. ඇය පසුව බාලා තම්පෝ, රෙජී සිරිවර්ධන සමග එක්ව මානව හිමිකම් ව්‍යාපාරයේ වැඩකටයුතුවලට උරදෙන්නීය. ඔවුන් සමග මානව හිමිකම් සංවිධානය නමින් සංවිධානයක් ගොඩනගන්නීය.

80 දශකය
එක්දහස් නවසිය හැත්තෑ ගණන්වල අග භාගයේදී ඇතිවන ජනවාර්ගික ගැටුම් නිසා ඊට එරෙහිව පාලමක් සකස් කිරීමට ගොඩනැගෙන මර්ජ් හෙවත් ජාතීන් අතර සමානාත්මතාව සඳහා වූ ව්‍යාපාරයට සම්බන්ධවන සුනිලා, 1980 වැඩවර්ජන පරාජයෙන් පසුව බිහිවන වැඩ වර්ජකයන්ගේ අයිතිවාසිකම් වෙනුවෙන් පෙනීසිටීම සඳහා ප‍්‍රජාතන්ත‍්‍රවාදී අයිතීන් රැුකගැනීමේ ව්‍යාපාරය සඳහා දායකත්වය ලබා දුන්නාය.
යුද ගැටුම් 1983දී ආරම්භ වෙයි. 1971 කැරැුල්ල මෙන්ම 1983 ජූලි සිදුවීම්ද සුනිලා තුළ කම්පනයක් ඇති කළේය. සුනන්ද දේශපි‍්‍රය සමග කරන ලද සංවාදයකදී ඇය තමා මුහුණ දුන් එක් අත්දැකීමක් විස්තර කරන්නීය. ”ජූලි කලබල දවස් මැද්දේ මට දුරකථන පණිවිඩයක් ආවා කොටුව තරුණ කි‍්‍රස්තියානි සංගමයේ ගොඩනැගිල්ලේ පිහිටලා තිබුණු ශිෂ්‍ය කි‍්‍රස්තියානි ව්‍යාපාරයේ කුඩා කාර්යාලයේ හිටපු කාගෙන් හරි. ඒ දවස්වල මම ජීවත් වුණේ බත්තරමුල්ලේ. ඔවුන් කිව්වා ඉක්මනට එන්න, ඇවිත් කෙනෙක් අරන් යන්න තියෙනවා කියලා. මං ඒ වෙලාවෙම බස් එකකට නැගලා කොටුවට ගියා. මං ඒ ළමයා ගැන දැනගෙන හිටියේ නැහැ. පේරාදෙණිය විශ්වවිද්‍යාලයේ ශිෂ්‍යයෙක්. සරමකුයි, ෂර්ට් එකකුයි ඇඳගෙන තමයි උන්නේ. මං කිව්වා හරි යමු කියලා. ඔහු අරගෙන ගිහින් බස් එකකට නග්ගා ගත්තා. මං හරියට බයවෙලා හිටියේ. මොකද කලබල අස්සේ කොටුවේ ඉඳලා බත්තරමුල්ලට යන එක ලේසි නැති නිසා.

තැන් ගණනාවකදීම කලහකාරී පිරිස් බස්එක නැවැත්තුවා. ප‍්‍රශ්න ඇහැව්වා. උත්තර දුන්නේ මං. ඔහු කටවත් ඇරියේ නැහැ. අත්තටම නම් ඔහු හිටියේ මටත් වඩා හොඳටම තිගැස්මෙන්. මං බයෙන් උන්නේ තදබල තිගැස්ම නිසා ඔහු වැඩිදුර හිතන් නැතුව මොනව හරි දෙයක් කරාවිද කියලා. කොහොම හරි කරදරයක් නොවී ඔහු අපේ ගෙදරට එක්ක ගියා. පස්සේ ඔහු වඩා ආරක්ෂිත ස්ථානයකට යවන්න අපට පුළුවන් වුණා. ඒ තමයි පසු කාලෙක ජනමාධ්‍යවේදියෙකු ලෙස ප‍්‍රසිද්ධ වූ සිවරාම්. එදා ඒ විදියට ජීවිතය බේරගත්ත ඔහු 2004 අපේ‍්‍රල් මාසයේදී රාජ්‍ය ඝාතකයන්ට බිලිවුණා.’

1979 සිට යාපනයේ හදිසි නීතිය පැනවීමත් සමග යාපනයේ තත්ත්වය වෙනස් විය. 1980 ගණන්වලදී ත‍්‍රස්තවාදය වැළැක්වීමේ පනත ගෙනඒමත් සමග තත්ත්වය වෙනස් විය. මේ සමගම ප‍්‍රජාතන්ත‍්‍රවාදී අයිතිවාසිකම් දිනාගැනීමේ සටනට මානව හිමිකම් භාෂාව යොදාගැනීම ආරම්භ වෙයි. සුනිලා මේ කි‍්‍රයාකාරිත්වයේදී ඉදිරියෙන්ම සිටින්නීය. ඇය ගොඩනගාගත් සම්බන්ධතා නිසා ජනතා විමුක්ති පෙරමුණට සම්බන්ධ පිරිස් මෙන්ම ජනතා විමුක්ති පෙරමුණින් වෙන්ව ගිය පිරිසත් ඇගේ සහාය පතා ඇය හමුවීමට පැමිණෙති. ඇගේ මුළු කි‍්‍රයාකාරිත්වයම සමාජ සාධාරණයක් උදෙසා වූ අරගලයක් බවට මේ අවධියේදී පරිවර්තනය වෙයි.

ස්තී‍්‍ර දායකත්වයට මුල පිරීම
ස්තී‍්‍ර අයිතිවාසිකම් අයිතිවාසිකම් පිළිබඳ හැඟීමක් ඇයට ඇතිවන්නේ 1970 ගණන්වල මුල් කාලයේදීය. කාන්තා වර්ෂය වෙනුවෙන් මෙක්සිකෝවේ තිබෙන සම්මන්ත‍්‍රණයකට ”ශී‍්‍ර ලංකාවේ කාන්තාවෝ” යන මැයෙන් සඟරාවක් ලංකාව සකස් කළේය. ඒ සඳහා ලිපියක් ලිවීමට සුනිලාට ආරාධනයක් ලැබිණ. ඒ කුමාරි ජයවර්ධනගෙනි. ඒ හරහා කුමාරි ජයවර්ධන හඳුනාගැනීමට ලැබීම ඇගේ ගමන්මග වෙනස් කිරීමටත් සමත්විය. 1975දී කාන්තා දිනය වෙනුවෙන් පති‍්‍රකාවක් ‘කාන්තා හඬ’ නමින් සකස් කරනු ලැබිණ. එම පති‍්‍රකාව මුද්‍රණය කර වමේ මැයි දින රැස්වීම්වල බෙදාහැරිණ. පසුව ඒ නමින්ම කාන්තා සංවිධානයක් බිහිවිය. එම සංවිධානය ‘කාන්තා හඬ’ නමින් සිංහල, දෙමළ, ඉංගී‍්‍රසි භාෂාවෙන් යුතු සගරාවක් ආරම්භ කළේය. රටේ ස්තී‍්‍ර අයිතිවාසිකම් ගැන උනන්දුවක් ඇතිවෙමින් පැවතියේය. නිදහස් වෙළඳ කලාප ආරම්භවීමත් සමග විශාල ශ‍්‍රමිකයෝ සංඛ්‍යාවක් එහි රැුකියාවන් සඳහා පැමිණියහ. ශ‍්‍රමිකයන්ගේ අයිතිවාසිකම් ගැන සාකච්ඡුාවන් ඇතිවිය. සුනිලා එහි ඉදිරියෙන්ම සිටියාය. ශ‍්‍රමිකයන්ගේ තත්ත්වය ගැන කෙරෙන පර්යේෂණවලට සුනිලා තවත් කාන්තාවන් සමග දායකත්වය සැපයුවාය. මේ අතර ස්තී‍්‍ර අයිතිවාසිකම් වෙනුවෙන් ‘ස්තී‍්‍ර මධ්‍යස්ථානය’ ආරම්භ විය. පසුව ස්තී‍්‍ර ප‍්‍රශ්න සම්බන්ධයෙන් ස්තී‍්‍ර නායකත්වයෙන් යුතු කණ්ඩායම් රැුසක් බිහිවිය. මේ සියලූ කාර්යයන් පසුපස සුනිලාද සිටියාය. 1983දී ප‍්‍රථම වතාවට කාන්තා දිනයක් සමාජීය හා සාමයික කේන්ද්‍රයේදී පවත්වන ලදි. එහිදී කාන්තා කි‍්‍රයාකාරී කමිටුවක් නිර්මාණය විය. කාන්තා කි‍්‍රයාකාරී කමිටුව පංති සවිඥානික දේශපාලනය සහ ශී‍්‍ර ලංකාවේ සුළුතර අයිතිවාසිකම් සමග ස්තී‍්‍රවාදී දේශපාලනය සම්බන්ධ කළ මුල්ම සංවිධානය විය. එහි එක් එකගතාවක් වුණේ ස්වයං තීරණයට දෙමළ ජනයාට ඇති අයිතිය පිළිගැනීමයි. මර්දනකාරී අණපනත් අහෝසි කිරීමත් ඒ අතර තිබුණි. පසුව සමාන්තරව ”සාමය සඳහා කාන්තාවෝ” නමින් කුඩා එකතුවක් ආරම්භ කරනු ලැබිණ. ගුණාත්මක වැඩසටහන් කළත් එය දීර්ඝකාලීනව පවත්වාගැනීමට ඔවුන් හැකියාවක් ලැබෙන්නේ නැත. 1987න් පසුව ඝාතන රැුල්ල ආරම්භ විය. ඝාතනයට ලක්වූවන් හා අතුරුදහන්වූවන් ගැන සෙවීමටත්, ප‍්‍රචණ්ඩත්වයට විරුද්ධවත් ”ලක්බිමේ මව්වරු සහ දියණියෝ” සංවිධානය බිහිවෙයි. සුනිලා එයටද උපරිම දායකත්වය සපයන්නීය.

මානව හිමිකම් ක්ෂේත‍්‍රයේ මෙන්ම ඇගේ ස්තී‍්‍ර අයිතිවාසිකම් ව්‍යාපාරයේත් කාර්ය බහුලම කාලය උදාවෙන්නේ 1980 ගණන්වලදීය. 1983දී ඇරඹෙන දෙමළ ජනතාවගේ ආයුධ සන්නද්ධ අරගලය, යුද්ධයක් දක්වා වර්ධනය වීමත්, 1987න් පසුව දකුණේ ඇරඹෙන ජනතා විමුක්ති පෙරමුණේ, දේශපේ‍්‍රමී ජනතා ව්‍යාපාරයේ ප‍්‍රචණත්වයත්, ඒ හා සමගම රජයේ හමුදාවන් හා රාජ්‍ය නොවන ආයුධ සන්නද්ධ කණ්ඩායම් විසින් සිදුකරන ලද ඝාතන රැල්ලත් සුනිලා වටාවූ මානව හිමිකම් කි‍්‍රයාධරයන්ට අභියෝගාත්මක, අවදානම් සහිත කාලයක් විය. ඔවුන්ගේ කි‍්‍රයාකාරිත්වය පුළුල් කිරීමට සිදුවිය. මානව හිමිකම් ව්‍යාපාරයේ සහායට පැමිණි විපක්ෂ දේශපාලකයන් වූ මහින්ද රාජපක්ෂ, මංගල සමරවීර ඇතුළු කණ්ඩායම් හා එක්ව පුළුල් සමාජ ව්‍යාපාරයක් ගොඩනැගීම සිදුවිය. එයින් සිදුවන මානව හිමිකම් උල්ලංඝනයන්ට එරෙහිව දේශීය වශයෙන්ද විදේශීය වශයෙන්ද බලපෑම් කිරීමට ව්‍යාපාරයක් ගෙන ගියාය. ඊට සමගාමීව ඉන්ෆෝම් ආයතනය බිහිවිය. ඒ 1989දී මානව හිමිකම් පිළිබඳ දත්ත රැුස් කරන ආයතනයක් ලෙසිනි. ලංකාවෙහි සිදුවූ අතුරුදහන්වීම් පිළිබඳව ජාත්‍යන්තර වශයෙන් කළ පළමු පර්යේෂණයේදීද ඇය එම පර්යේෂකයන් සමඟ එක්ව කටයුතු කළ අතර ඊට අදාළ තොරතුරු සපයාදීමට ඉන්ෆෝම් ආයතනය සහය ලබාදී තිබිණි. 1987-1989 කාලයේදී සිදුවූ ඝාතන හා අතුරුදහන්වීම් පිළිබඳ වාර්තාව එක්සත් ජාතීන්ගේ මානව හිමිකම් කොමිසමට ඉදිරිපත් කිරීමට මහින්ද රාජපක්ෂ මහතා විපක්ෂ මන්තී‍්‍රවරයෙකු වශයෙන් ඉදිරිපත් වුවද ඒ සඳහා විශාල අවදානමක් සහ කැපවීමක් සුනිලා කර තිබිණි. මුල්වරට ශී‍්‍ර ලංකාව තුළ සිදුවන මානව හිමිකම් ජාත්‍යන්තර අවධානයක් ලබාගන්නේ මෙම සිදුවීමත් සමගය. ඒ කාලය තුළ ඇය මව්වරුන්ගේ පෙරමුණ, අතුරුදහන්වූවන්ගේ මාපිය දුදරු සංවිධානය ආදි සංවිධාන රැසක කි‍්‍රයාකාරී සාමාජිකාවක් බවට පත්වූවාය. ඒ කාලයේදී මානව හිමිකම් වෙනුවෙන් පෙනීසිටීම අසීරු දෙයක් විය. තර්ජන, අපහාස, නින්දා අතරින් ඇය ධෛර්යවත් ලෙස තම ගමන ගියාය.

විකල්ප අධ්‍යයනයන් සහ පොතපත හරහා විෂය දැනුම යාවත්කාලීන කරගත්තාය. 1994දී හේග් නුවර සමාජ අධ්‍යයනය සඳහාවූ ආයතනයේ සංවර්ධනය සම්බන්ධයෙන් ශාස්ත‍්‍රපති උපාධියක් ලබාගත්තාය. ඒ සඳහා ඇගේ අධ්‍යයනය ක්ෂේත‍්‍රයන් වූයේ කාන්තාව සහ සංවර්ධනයයි.

ජාත්‍යන්තර අරගලය
1990දී පැවති එක්සත් ජාතීන්ගේ සමුළුවේදීද ඇය කැපීපෙනෙන කාර්යභාරයක් කළාය. ඒ එක්සත් ජාතීන්ගේ ආරක්ෂක මණ්ඩලය මගින් 1325 වෙනි යෝජනා සම්මතය කි‍්‍රයාත්මක කර ගැනීම සඳහාය. සාම සාකච්ඡුාවලදී කාන්තාවන්ගේ සහභාගිත්වය පිළිබඳව මෙම යෝජනා සම්මතය මූලික පදනම වී තිබිණි. එසේම අන්තර්ජාතික අපරාධ අධිකරණයෙහි රෝම ව්‍යවස්ථාව තුළට ස්තී‍්‍රපුරුෂ සමාජභාවය පිළිබඳ කරුණු අන්තර්ගත කිරීමෙහි තීරණාත්මක විවාදයන්හි ඇයද සමාජිකාවක් වූවාය. 1993දී වියානාවේ පවත්වන ලද එක්සත් ජාතීන්ගේ මානව හිමිකම් සැසිය තුළ විශේෂ භූමිකාවක් නිරූපණය කළාය. 1995 කාන්තාවන් පිළිබඳ බීජීන් සමුළුවේදී හඬ නැගුවාය. එසේම ඇය කාන්තාවන්ගේ ජාත්‍යන්තර නායකත්වය සඳහා වූ මධ්‍යස්ථානයන් හා එක්ව දීර්ඝ කාලයක් පුරාවටම කටයුතු කළ අතර එකී මධ්‍යස්ථාන සමඟ එක්ව ස්තී‍්‍රවාදී ව්‍යාපාරයන්ද දියත් කළාය. එක්සත් ජාතීන්ගේ සංවිධානය තුළ Women’s Rights are Human Rights යන තේමා පාඨය ගොඩනැගීමට ඇය සුවිශේෂ කාර්යභාරයක් කළාය. ඇයගේ පෞද්ගලික ආදර්ශ පාඨය බවට නිරන්තරයෙන්ම පත්වී තිබුණේ ්All human beings are inherently entitled to human rights යන්නයි. ජාත්‍යන්තර මානව හිමිකම් ක්ෂේත‍්‍රයේ ඈට හිමි ස්ථානය පැහැදිලි කරන අවස්ථාවන් ගණනාවක් වෙයි. එකක්, 2006 එක්සත් ජාතීන්ගේ මානව හිමිකම් කවුන්සිලය විවෘත කළ අවස්ථාවේදී ඇයට දේශනයක් සඳහා ආරාධනය කිරීමයි. එක්සත් ජාතීන්ගේ සංවිධානයට වසර 50ක් පිරීම නිමිත්තෙන්, එක්සත් ජාතීන්ගේ සංවිධානයේ මානව හිමිකම් පිළිබඳ ආසියානු සම්මානය මානව හිමිකම් ක්ෂේත‍්‍රයට දැක්වූ කැපීපෙනෙන දායකත්වය නිසා සුනිලාට එවකට එක්සත් ජාතීන්ගේ සංවිධානයේ මහලේකම් කොෆී අනන්ගෙන් ලැබිණ. හියුමන් රයිට්ස් වොච් සංවිධානය 2007දී ‘මානව හිමිකම් ආරක්ෂකයා’ සම්මානයෙන් ඇය පිදුවේය. 2005දී නොබෙල් සාම ත්‍යාගය සඳහා යෝජනාවූ කාන්තාවන් දහය අතර ඇයද සිටියාය. කාන්තා මානව හිමිකම් ආරක්ෂකයෝ (WHRDs) ජාත්‍යන්තර සංවිධානය ඇති කිරීමට සුනිලා දායකවූවාය. හදිසි කි‍්‍රයාවන් සඳහා අරමුදල (Urgent Action Fund) සම්බන්ධයෙන්ද සුනිලා කි‍්‍රයාකාරී දායකත්වයක් සැපයූවාය. ශී‍්‍ර ලංකාව තුළ මෙන්ම ජාත්‍යන්තරවද ගැටුම් පරිණාමනය සහ කාන්තා අයිතීන් පිළිබඳ පුහුණුකාරිනියක ලෙස සේවය කළාය. මේ සම්බන්ධයෙන් ඇය ලිපි ගණනාවක්ම ලියා ඇත. පරිණාමනය හා ස්තී‍්‍ර පුරුෂ සමාජභාවය හා විපරිවර්තනය පිළිබඳ දකුණු ආසියානු ජාලය හා මානව හිමිකම් හා සංවර්ධනය පිළිබඳ ආසියානු සංවාද මණ්ඩපය වන ෆෝරම් – ඒෂියා වැනි සංවිධාන හරහාද ඇය ඇයගේ දායකත්වය සපයා ඇත. කාන්තාවන්ට එරෙහි සියලූම ආකාරයේ වෙනස් කොට සැලකීම් මුලින් උපුටා දැමීම පිළිබඳ එක්සත් ජාතීන්ගේ කමිටුවෙහි (CEDAW) කටයුතුවලට සහයෝගය දක්වන අතරම රාජ්‍ය නොවන සංවිධානවල කාර්යයන් සඳහා ශක්තිය සපයන එක්සත් ජාතීන්ගේ කාන්තා සංවිධානයෙහි දීර්ඝ කාලීන හවුල්කාරිනියකි. එක්සත් ජාතීන්ගේ සංවර්ධන වැඩසටහනේ (UNDP) සිවිල් සමාජ උපදේශන කමිටුවේ ආරම්භක සමාජිකාවකි. එහි සමසභාපතිත්වයද දැරුවාය.

දේශද්‍රෝහී ලේබලය
තිස් වසරක යුද්ධය තුළ සිදුවූ සියලූ මානව අයිතිවාසිකම් උල්ලංඝනයන්වලට එරෙහිව සටන් කළ ඇය ලංකාව තුළ රට පාවා දෙන ද්‍රෝහියෙකු ලෙස හඳුන්වා දෙනු ලැබුවේ එක්වරක් දෙවරක් නොවේ. ඇය රජයේ යුද කි‍්‍රයාදාමයේ විවේචනාත්මක විරුද්ධවාදිනියක් වූවාය. දෙමළ සන්නද්ධ කණ්ඩායම් අතින් සිදුවන මානව හිමිකම් උල්ලංඝනයන්වලට එරෙහිවද ඇය සටන් කළාය. ඒවා මතුකළාය. රාජිනී තිරණාගම එල්ටීටීඊය ඝාතනය කළ අවස්ථාවේදී ඒ ගැන තම විරෝධය මතුකළාය. අයිතිවාසිකම් ආන්තීකරණයට ලක්වී ඇති ලිංගික සේවකයන්, එච්.අයි.වී. ඒඞ්ස්වලින් පෙළෙන පුද්ගලයන්, සමලිංගිකයන්ගේ අයිතිවාසිකම් වෙනුවෙන්ද සටන් කළාය.

2012දී ජිනීවාහි එක්සත් ජාතීන්ගේ මානව හිමිකම් කවුන්සිලය හමුවේ සුනිලා හා අනෙකුත් මානව හිමිකම් කි‍්‍රයාකාරීන්ගේ අදහස් දැක්වීම පිළිබඳ ශී‍්‍ර ලංකාවේ රජය හා පෞද්ගලික මාධ්‍යවල ප‍්‍රතිචාරය ඉතා දරුණු විය. සමගිය ඇතිකිරීම හා යුද අපරාධ වාර්තා සම්බන්ධයෙන් වගවීම පිළිබඳ පැවති මෙම සාකච්ඡාවලට සම්බන්ධවීම නිසා අසත්‍ය තොරතුරු මත පදනම්වූ අපවාද හා තර්ජනවලට ලක්වූ අතර ඔවුහු දේශද්‍රෝහීන් ලෙස හඳුන්වනු ලැබූහ.

දේශද්‍රෝහී ලේබලය නිසා කලක් විදේශගතව සිටි ඇය නැවත ලංකාවට පැමිණෙන විට බෙහෙවින් රෝගීව සිටියාය. දීර්ඝ කාලීන අරගලයක් අතරමග නතර කිරීමට සිදුවීම සම්බන්ධයෙන් ඇය තුළ කලකිරීමක් තිබෙන්නට ඇත. ඇය ඒ වන විටත් ගමන් සගයන් රැුසක් බිහිකර තිබිණි. ඔවුහු විවිධ ක්ෂේත‍්‍රවල සිටිමින් විවිධ අන්දමින් මානව හිමිකම් සම්බන්ධයෙන් සටන් කරමින් සිටිති.

(මෙම සටහන සකස් කිරීමේදී සුනන්ද දේශපි‍්‍රයගේ ‘සුනිලා අබේසේකර – දළ පියසටහන්’ නම් ලිපිපෙළින් සහ සමබිම ප‍්‍රකාශනයක් වූ ‘හඳුනාගත්තොත් සුනිලා – අලූත් පරපුරක ඇසින්’ පොත් පිංචෙන් කරුණු උපුටා ගන්නා ලදි.)

 සුදේශ් ද සිල්වා

මේ වන විට ක‍්‍රියාත්මකව පවතින ශ‍්‍රී ලංකන් ගුවන් සේවයේ හා මිහින් ලංකා ගුවන් සේවයේ අක‍්‍රමිකතා පිළිබඳව සොයා බැලීමේ ජනාධිපති කොමිෂන් සභාව ඉදිරියේ එළිදරව් වන කරුණු දෙස බැලූ විට, රාජපක්‍ෂ ආණ්ඩුව කාලයේ මහින්ද රාජපක්‍ෂගේ දරුවන් ඇතුළු ඥාති හිතමිත‍්‍රාදීන් විසින් රාජ්‍ය දේපළ කොයි ආකාරයෙන් මංකොල්ලකෑවාද යන ප‍්‍රශ්නය නැවත නැවතත් නැගෙයි. වෙන විදියකට කිවහොත්, රාජපක්‍ෂවරුන් මේ රටේ මහජන දේපළ කුමනාකාරයෙන් මංකොල්ල කෑවාදැයි පැහැදිලි කරගන්නට, ශ‍්‍රීලංකන් ගුවන් සමාගමට ඔවුන් හා ඔවුන්ගේ ඥාතීන් කර ඇති විනාශය පමණක් සලකා බැලීම වුවද ප‍්‍රමාණවත්ය.

ජනාධිපති කොමිසමට පැවරී ඇත්තේ 2006 ජනවාරි 31 සිට 2018 ජනවාරි 31 දක්වා කාලය තුළ ශ‍්‍රීලංකන් හා මිහින් එයාර් සමාගම්වල සිදුවූ අක‍්‍රමිකතා ගැන විමර්ශනය කිරීමයි. ජනාධිපතිවරයා පත්කළ මේ කොමිසමට අමතරව, ශ‍්‍රීලංකන් සමාගමේ සිදුවුණු මූල්‍ය හා විවිධ අක‍්‍රමිකතා ගැන සොයාබැලීමට වර්තමාන ආණ්ඩුව බලයට පැමිණි වහාම ජනාධිපති නීතිඥ ජේසී වැලිඅමුණගේ ප‍්‍රධානත්වයෙන් කමිටුවක් පත්කළ අතර, ඒ කමිටුවේ වාර්තාව 2015 මාර්තු මාසයේ අවසානයේදී අගමැති රනිල් වික‍්‍රමසිංහ වෙත බාරදී තිබුණි. ජනාධිපති කොමිසම ඉදිරියේ දැනට හෙළිදරව් වෙන කාරණාත්, වැලිඅමුණ කමිටුවේ වාර්තාවේ අඩංගු කාරණාත් එකට ගත් කල, රාජපක්‍ෂ පවුලේ විවිධ සාමාජිකයන් ශ‍්‍රීලංකන් උලා කා තිබෙන හැටි මැනැවින් පෙනෙයි.

මහින්දගේ මහන්තත්තය
මහින්ද රාජපක්‍ෂ ජනාධිපතිවරයා, ශ‍්‍රීලංකන් සමාගම කාලයක් තිස්සේ එය කළමනාකරණය කරමින් ලාබ ලබන ආයතනයක් ලෙස පවත්වාගෙන ගිය එමිරේට්ස් ගුවන් සමාගමෙන් නැවතත් රජයට පවරා ගත්තේ, හුදෙක් පෞද්ගලික තරහක්, මහන්නත්තකමේ ප‍්‍රශ්්නයක් නිසාය.
විදේශ කටයුතු

පිළිබඳ හිටපු අධීක්‍ෂණ ඇමති සජින් ද වාස් ගුණවර්ධනට, ඒ මොහොතේ ලන්ඩන්හි සිටි මහින්ද රාජපක්‍ෂ ජනාධිපතිවරයා ඇතුළු පිරිසක් ලංකාවට ගෙන්වාගන්නට අවශ්‍ය විය. අවසන් මොහොත තෙක්ම කල් මැරූ ගුණවර්ධන, ශී‍්‍රලංකන් කළමනාකාරිත්වය වෙත ගොස්, ලන්ඩන් සිට ලංකාවට එන්නට නියමිතව තිබුණු ගුවන් යානයක අසුන් ඔවුන්ට වෙන්කර දෙන ලෙස ඉල්ලීය. එහෙත්, ඒ වන විට ගුවන් යානයේ අසුන් මුදල් ගෙවා මගීන් විසින් වෙන්කරගනු ලැබ සිටි බැවින්, ඔවුන්ගේ ආසන හා ගමන් අවලංගු කර ජනාධිපති ඇතුළු පිරිසට ආසන ලබාදීම ශ‍්‍රීලංකන් විසින් ප‍්‍රතික්‍ෂෙප කරන ලදි. පහළ කළමනාකාරවරුන්ට විසඳිය නොහැකි ඒ ප‍්‍රශ්නය පිළිබඳ අවසාන තීරණය ගත්තේ එවකට ශ‍්‍රීලංකන් ප‍්‍රධාන විධායක නිලධාරි පීටර් හිල් විසිනි.

මේ තීරණයෙන් කිපුණු රාජපක්‍ෂ ජනාධිපතිවරයා ලංකාවට ආ වහාම, ඕස්ටේ‍්‍රලියානු ජාතික පීටර් හිල්ගේ වීසා අවලංගු කොට වහාම ඔහුට රටින් පිටව යන ලෙස නියෝග කරන ලදි.

ශ‍්‍රීලංකන් වෙත එල්ලවුණු රාජපක්‍ෂ සාපය ඇරඹුණේ එතැනිනි. ඊට පසු ශ‍්‍රීලංකන් සහ එමිරේට්ස් අතර 1998 සිට පැවැති ව්‍යාපාරික ගිවිසුම 2008 මාර්තු 31වැනි දින අවසන් කරන ලදි.

මහින්දගේ මස්සිනා
එයින් පසු රාජපක්‍ෂ ආණ්ඩුව ශ‍්‍රීලංකන් සඳහා නව සභාපතිවරයකු පත්කළේය. ඒ නිශාන්ත වික‍්‍රමසිංහය. ඔහු, මහින්දගේ බිරිඳගේ සහෝදරයාය. මස්සිනාය. මේ මස්සිනා, සිය පාලන කාලය තුළ ශ‍්‍රී ලංකන් ගුවන් සේවය කාබාසිනියා කළ හැටි දැන් ජනාධිපති කොමිසම ඉදිරියේ දිගහැරෙයි.

පසුගියදා කොමිසම හමුවේ සාක්‍ෂි දුන්, ශ‍්‍රී ලංකන් මූල්‍ය කළමනාකාර ප‍්‍රධානි යසන්ත දිසානායක කීවේ, නිශාන්ත වික‍්‍රමසිංහ සභාපතිධුරය බාරගත් දා සිට ශ‍්‍රීලංකන් දිගින් දිගටම පාඩු ලබන්නට පටන්ගත් බවයි.

මූල්‍ය කළමනාකාර ප‍්‍රධානියාගේ සාක්‍ෂිය අනුව, 2007 මාර්තු 31න් අවසන් වන මූල්‍ය වර්ෂය සඳහා ශ‍්‍රී ලංකන්හි ලාභය රුපියල් මිලියන 568කි. එමිරේට්ස් යටතේ තිබුණු ශ‍්‍රීලංකන්හි එවකට එහි සභාපති හැරී ජයවර්ධනය. 2008 මාර්තු 31න් අවසන්වූ මූල්‍ය වර්ෂය සඳහා ලාභය රුපියල් බිලියන 4.4කි. මේ වසර වන විට සභාපති ධුරයේ සිටියේ පීබී ජයසුන්දර මහතාය. ඒ වසර දෙක වන තුරුම එහි ප‍්‍රධාන විධායක නිලධාරි ලෙස හිටියේ පීටර් හිල් මහතාය.

එහෙත්, නිශාන්ත වික‍්‍රමසිංහ සභාපතිකම භාරගෙන, මනෝජ් ගුණවර්ධන ප‍්‍රධාන විධායක නිලධාරී තනතුර භාරගෙන, ඊළඟ වර්ෂය වන විට, එනම්, 2009 මාර්තු අවසානයේ පාඩුව, රුපියල් බිලියන 9.3කි. 2010 මාර්තු 31 වන විට පාඩුව බිලියන 2.696කි. 2011 මාර්තුවේදී පාඩුව, මිලියන 381කි. 2012 දී, බිලියන 19.67කි. (මේ වසරේදී නිශාන්ත වික‍්‍රමසිංහ සභාපති වන විට ප‍්‍රධාන විධායක නිලධාරි කපිල චන්ද්‍රසේනය.) 2013දී පාඩුව බිලියන 21.7කි. 2014දී බිලියන 32.4කි. 2015 මාර්තු මාසයේදී පාඩුව බිලියන 14.69කි. 2016 මාර්තු අවසාන වන විට ශ‍්‍රීලංකන්හි පාඩුව බිලියන 12.6කි. එහෙත්, ඒ වන විට සභාපති ධුරයේ සිටියේ අලූත් ආණ්ඩුව විසින් පත්කරන ලද සභාපති අජිත් ඩයස් හා ප‍්‍රධාන විධායක නිලධාරී සුරේන් රත්වත්තය. ඔවුන් යටතේද 2017 වන විට පාඩුව බිලියන 28.9කි.

නිශාන්ත වික‍්‍රමසිංහ නිවාස කුලී දීමනාව ලෙස නිශ්චිත නොවූ මුදලක් ශ‍්‍රීලංකන් වෙතින් ලබාගෙන තිබේ. ඒවා භුක්ති විඳින අතර, ශ‍්‍රීලංකන් යටතේ ඔහුට වරින්වර නිවාස තුනක්ද පරිහරණයට ලබාදී තිබේ. ඒ ජාඇළ, ආඬිඅම්බලම හා සීදුවේය. රාත‍්‍රී සේවයට පැමිණීමට පහසු බව කියමින් නිශාන්ත වික‍්‍රමසිංහ ඒ නිවාස ලබාගැනීම සාධාරණය කළේය. නිශාන්ත වික‍්‍රමසිංහට මර්සිඞීස් බෙන්ස් රථයක් ලබාදී තිබුණි. ඊට අමතරව ශ‍්‍රීලංකන් ඇතිකරගත් ණය ගිවිසුමක් හරහා ලැබුණු තවත් වාහන දෙකක්ද ඔහු පරිහරණය කළේය. ඊටත් අමතරව, WPKV 3836 දරන මොනේටෙරෝ රථයද, WPCAB 707 දරන ප‍්‍රාඩෝ රථයද ඔහු භාවිත කර තිබේ. සභාපතිවරයාට අයිතියක් නැති වුණත්, සමාගමේ වියදමෙන් වෛද්‍ය රක්‍ෂණයක්ද ඔහුට ලබාදී තිබුණි. එය අනුමත කර තිබුණේ මනෝජ් ගුණවර්ධනගෙන් පසු ප‍්‍රධාන විධායක නිලධාරී තනතුරට පත්, කපිල චන්ද්‍රසේනය.

ශ‍්‍රීලංකන් මෙහෙයුම් පාලන කළමනාකරු ගෝපිත රණසිංහ කොමිසම ඉදිරියේ දුන් සාක්‍ෂිය අනුව, 2014 ජනවාරි 14 වැනිදා සිංගප්පූරු ගුවන් තොටුපොළේ විනාඩි 90ක් බලා සිටීමට නොහැකිව, ක්වාලලම්පූර් නගරයේ සිට කෙළින්ම කටුනායක බලා එමින් තිබුණු ශ‍්‍රීලංකන් යූඑල් 319 යානය නිශාන්ත වික‍්‍රමසිංහ විසින් සිංගප්පූරුවට ගෙන්වා ගත්තේය. ඉතා වැදගත් රජයේ නියෝජිත කණ්ඩායමක් සිංගප්පූරුවේ සිට කටුනායකට එන්නට සිටින බවත්. ඔවුන් ප‍්‍රමාද වීම නුසුදුසු බවත් කියමිනි.

එහි කතාන්දරය මෙසේය.
එදින සිංගප්පූරුවට යෑමට නියමිතව තිබුණු යුඑල් 306 යානය ඉන්ධන කාන්දුවක් නිසා ගුවන්ගත වීමෙන් පසු නැවතත් කටුනායක ගුවන්තොටුපොළට බස්සන ලදි. ඒ ප‍්‍රමාදය ගැන ඒ වන විට සිංගප්පූරුවේ සිටි ශ‍්‍රීලංකන් නේවාසික කළමනාකරු මගින් නිශාන්ත වික‍්‍රමසිංහට දැනුම් දෙන ලදි. නිශාන්ත වික‍්‍රමසිංහ කීවේ තමන්ටත් ‘රජයේ නියෝජිත කණ්ඩායම’ටත් ප‍්‍රමාද විය නොහැකි බවය. කොහොම වුණත්, ඉංජිනේරු අංශයේ නඩත්තු කටයුතුවලින් පසු ඉන්ධන කාන්දුවක් නැති බව තහවුරු කරගැනීමෙන් පසු යානය සිංගප්පූරුවට පිටත්ව ගියේය. ඒ අතර, ඉක්මනින්ම එවිය හැකි යානය සිංගප්පූරුවට එවන ලෙස වික‍්‍රමසිංහ තම කළමනාකරුවන්ට උපදෙස් දුන්නේය. ඒ උපදෙස් අනුව ක්වාලලම්පූර් සිට කෙළින්ම කටුනායක පැමිණෙමින් තිබුණු යානය හරවා සිංගප්පූරුවට යවන ලදි. කටුනායකින් පිටත්ව ගිය යානය ප‍්‍රමාද විය හැකිව තිබුණේ විනාඩි 90ක් පමණකි. සිංගප්ූරුවෙන් යානයට ගොඩනැගුණු රජයේ නියෝජිත කණ්ඩායම කවුද? නිශාන්ත වික‍්‍රමසිංහ, ඔහුගේ බිරිඳ හා ඇමති සරත් අමුණුගමය.

ජනාධිපතිගේ මස්සිනා තමන්ගේ බලය මේ තරම් පහත් ලෙස අපයෝජනය කරමින් ගුවන්යානා ත‍්‍රීවීලර් ගානට දමා හිතුමතයේ පාවිච්චි කරද්දී එවැනි සමාගමක් පාඩු ලබා නොසිටින්නේ කෙසේද?

ගුවන් මෙහෙයුම් කළමනාකරු නිශාන්ත හඳපාන්ගෙ ාඩ කොමිසම ඉදිරියේ සාක්‍ෂි දෙමින් කි දේවලින් නිශාන්ත වික‍්‍රමසිංහගේ අඳබාල තීරණ නිසා ශ‍්‍රීලංකන් අතින් පාඩු කරගත් හැටි විස්තර වෙයි.

2014 ජනවාරි 25 වැනිදා, ගුවන් යානා දෙකක් යම් තාක්ෂණික ප‍්‍රශ්න මත ගුවන් ගමන් සඳහා යෙදවීමට අපහසු වී තිබුණි. ඒ නිසා මාලේ සිට කොළඹට ඒමට නියමිතව තිබුණු ගුවන් යානයේ සහ ෆ්රැුන්ක්ෆර්ට් බලා යෑමට තිබූ ගුවන් යානා දෙකේ යම් ප‍්‍රමාදයක් සිදුව තිබුණි. ෆ්රැුන්ක්ෆර්ට් බලා යන්නට තිබූ ගුවන් යානය 2014 ජනවාරි 26 දින අලූයම 5.50 දක්වා ප‍්‍රමාද කර තිබුණි. එසේම මාලදිවයිනේ සිට ඒමට තිබූ ගුවන් යානයත් 2014 ජනවාරි 25 දින රාත‍්‍රි 8.30 සිට රාත‍්‍රි 11.00 දක්වා පැය දෙක හමාරකින් පමණ ප‍්‍රමාද වුණි. එම මාලේ ගුවන් යානයේ ප‍්‍රංශය බලා යෑමට සිටි ගුවන් මගීහු 75 දෙනෙක්ද සිටියහ. ඒ අනුව පැරිස් බලා යන යූඑල් 563 යානය පිටත් වන වෙලාව ප‍්‍රමාද කිරීමට තීරණයක් ගෙන තිබුණි. ඊට හේතුව, මාලේ සිට එන ගුවන් මගීන් 75 දෙනාට පැරිස් වෙත ගුවන් ගමන් පහසුව සැලසීමටය. එහෙත් පැරිස් ගුවන් යානය ප‍්‍රමාද කිරීමට ගුවන් මෙහෙයුම් කළමනාකරු ගත් තීරණය වෙනස් කර එම ගුවන් යානය නියමිත වෙලාවට පිටත් කරන ලෙස සභාපති නිශාන්ත වික‍්‍රමසිංහ උපදෙස් දුන්නේය. ඒ එම යානයේ පැරිස් බලා යන ‘විශේෂ ¥ත පිරිසක්’ සිටින බව කියමිනි. ශ‍්‍රී ලංකන් ඉතිහාසයේ මෙවැනි දෙයක් කිසිදා සිදුවී නැත.

මේ තත්ත්වය මත, කොළඹ සිට ෆ්රැුන්ක්ෆර්ට් ගිය ගුවන් යානයේ ගුවන් මගීන් 84 දෙනකුට සහ මාලේ සිට පැමිණි මගීන් 44 දෙනකුට යානය මගහැරිණි. ඒ මුළු මගීන් 128 දෙනෙකි. ඒ සඳහා ඔවුන්ට ගුවන් ටිකට්පත් ලබාදීමට සිදු විය. මාලේ සිට 75 දෙනෙකු පැරිස් යන්න හිටියත් චයිනා ඊස්ටර්න් ගුවන් යානය මගින් මාලේ සිට ඉන් මගීන් 24 දෙනෙකු, පැරිස් යානය කටුනායකින් පිටත්වීමට පෙර කොළඹට ගෙන්වා ගැනීමට හැකිවිය. අවසානයේ එම ගුවන් මගීන් 75 දෙනාගෙන් 44 දෙනකුට පමණකි යූඑල් 563 පැරිස් ගුවන් යානය මඟ හැරුණේ.

එහෙත් එම මගීන්ට මාලේ සිට කොළඹට චයිනා ඊස්ටර්න් ගුවන් යානයෙන් ගෙන්වා ගැනීමට ටිකට් ගැනීමට සිදුවිය. එම වියදම දැරුවේ ශ‍්‍රීලංකන් ගුවන් සමාගමයි. ඒ සඳහා ඇමරිකානු ඩොලර් 4296ක් වියදම් විය. ආහාර වියදම් සඳහා තවත් ඇමරිකානු ඩොලර් 140ක් වැය විය. ඒ අනුව මාලේ ගුවන් මගීන් වෙනුවෙන් ඇමරිකානු ඩොලර් 4436ක අතිරේක වියදමක් දැරීමට ශ‍්‍රීලංකන් ගුවන් සමාගමට සිදුවිය.
නිශාන්ත වික‍්‍රමසිංහ මහතාගේ උපදෙස් මත ගුවන් ගමන වෙනස් කළ නිසා සිදු වුණ අලාභය ඇමරිකානු ඩොලර් 90260කි. ෆ්රැුන්ක්ෆර්ට් ගුවන් යානයේ මගීන් වෙනුවෙන් ඇමරිකානු ඩොලර් 85475ක් සහ මාලේ ගුවන් මගීන් වෙනුවෙන් ඇමරිකානු ඩොලර් 4436ක් වශයෙන් මේ මුළු වියදම ශ‍්‍රී ලංකන් ගුවන් සමාගමට දරන්නට සිදුවිය. මේ වන තෙක් පැරිස් බලා ගිය විශේෂ ¥ත මණ්ඩලය කවුද කියා කිසිවෙක් නොදනිති. මේ සියලූ කරුණු ජනාධිපති මස්සිනාගේ ඔලමොට්ටලකම් නිසා රටේ ජාතික ගුවන් සේවය ලද පාඩු ගැන උදාහරණය.

සන්නාම තානාපතිනි
නිශාන්ත වික‍්‍රමසිංහ, තමාගේ හිතවතියක වූ ගුවන් සේවිකාවක ශ‍්‍රී ලංකන්හි සන්නාම තානාපතිනිය හැටියට පත්කරගෙන තිබුණි. එවැනි තනතුරක් ගුවන් සේවා අනුමත කාර්ය මණ්ඩලයේ නැත. එහෙත් මස්සිනා ජනාධිපති වන රටේ, අක්කා ජනාධිපති ආර්යාව වන රටේ, නිශාන්ත වික‍්‍රමසිංහට නීති රීති වැදගත් නොවීය. ඒ නිසා, තමාට කිසිම බලයක් නැතිව වුවද ඔහු එම පත්කිරීම කළේය. ‘ඇය දක්‍ෂයි, බුද්ධිමත්, ඇය මගේ ඥාතිවරියක්’යැයි සභාපතිවරයා ඇගේ තනතුර සාධාරණය කරමින් කියා ඇත. ශිරන්ති රාජපක්‍ෂගේ මල්ලී වන නිශාන්ත, මේ සන්නාම තානාපතිවරිය සමග, ශ‍්‍රීලංකන් ගුවන් සමාගමෙනේ ලබාගත් ප‍්‍රවේශ පත‍්‍ර උපයෝගි කරගනිමින් ශ‍්‍රී ලංකන් මෙන්ම වෙනත් සමාගම්වලට අයත් ගුවන් යානාවලින්ද ලෝකය පුරා සිත් සේ රවුම් ගසා ඇත. විවේක සුවය ලබා ඇත. 2014APOT ආසියා සමුළුවට සහභාගිවීමට නිශාන්ත වික‍්‍රමසිංහ ගියේද ඇය සමගය. ඒ වෙනත් ගුවන් සේවයක යානාවකිනි. ඒ සඳහා ව්‍යාපාරික පන්තියේ ගුවන් ප‍්‍රවේශපත‍්‍ර දෙකක් මිලදී ගෙන ඇති අතර වියදම ගෙවා ඇත්තේ ශ‍්‍රීලංකන් විසිනි. ඊටත් අමතරව මේ සේවිකාවගේ වෙනත් ගුවන් ගමන්වලටද ශ‍්‍රීලංකන් විසින් ප‍්‍රවේශ පත‍්‍ර වියදම දරා තිබේ.

ඒ, සභාපති වික‍්‍රමසිංහ ඇඟෑලූම්කම් පැවැත්වූ එක් සේවිකාවක පමණකි. ඇයට අමතරව තවමත් සේවිකාවන් කිහිප දෙනකුම සමග ඔහු මේ සබඳකම් පැවැත්වීය. මේ සම්බන්ධකම් හරහා විවිධ පුද්ගලයන් අයථා වරදාන ලබාගැනීම නිසා ඒ කාලයේ ශ‍්‍රීලංකන් විශාල ආර්ථික අවාසි මෙන්ම සමාගම් ක්‍ෂෙත‍්‍රයේ විශාල අපකීර්තියක්ද ලද බව වැලිඅමුණ වාර්තාව කියයි. ගුවන් කාර්ය මණ්ඩලයට බඳවාගැනීමේ සම්මුඛ සාකච්ඡුාවලටද සභාපතිවරයා සහභාගිවී තිබේ. මේ ආකාරයෙන් සමාගමට අනර්ථකාරි ලෙස සභාපතිවරයා හැසිරෙද්දී, ඔහුට එරෙහිව කිසිම ක‍්‍රියාමාර්ගයකත් ගැනීමට අධ්‍යක්‍ෂ මණ්ඩලයටද හැකි නොවීය. ඒ රාජපක්‍ෂ රැුස්වළල්ල නිසාය.

මහින්දගේ ලොකු පුතා
රාජපක්‍ෂ පාලනයේ ජනාධිපති ලේකම් ලලිත් වීරතුංගගේ ඉල්ලීමක් උඩ ශ‍්‍රී ලංකන් ගුවන් සේවිකාවක ජනාධිපති ලේකම් කාර්යාලයට අනුයුක්ත කර තිබුණි. ඒ නාමල් රාජපක්‍ෂ මන්ත‍්‍රීවරයාගේ දේශපාලන වැඩකටයුතුවලට සහාය වන්නටය. ඇය මන්ත‍්‍රීවරයා වෙත කුමන සේවයක් සැපයූවේද යන්න ගැන කිසිම වාර්තාවක් නැත. එහෙත් ඇයට සම්පූර්ණ වැටුප් හා ඵලදායිතා දීමනාවෙන් කොටසක් ගෙව්වේ ශ‍්‍රීලංකන් සමාගම විසිනි. ඒ ගුවන් යානයක සේවය කළා සේ සලකමින්ය. ඒ දෙකේම එකතුව මසකට රුපියල් 70,500කි. ඇය ලද මාසික ඉන්ධන දීමනාව පමණක් රුපියල් 22,680කි. ඊට අමතරව ජනාධිපති ලේකම් කාර්යාලයෙන් රුපියල් 87,500ක දීමනාවක්ද, රුපියල් 3,000ක ගමන් දීමනාවක්ද ඇයට ගෙවා ඇත. මේ ගෙවීම් සඳහා අනුමැතිය ලබා දී ඇත්තේ ප‍්‍රධාන විධායක නිලධාරි කපිල චන්ද්‍රසේනය. 2014 මාර්තු 27වැනිදා ගුවන් කාර්ය මණ්ඩලයේ සුපරීක්‍ෂක තනතුරකටද ඇය උසස් කරනු ලැබ තිබේ.

2010 ජනවාරි 1වැනිදා, ජනාධිපති ලේකම් ලලිත් වීරතුංගගේ ලිඛිත දැනුම්දීමකට අනුව, එම සේවිකාව ජනාධිපති ලේකම් කාර්යාලයේ විශේෂ ව්‍යාපෘති සම්බන්ධීකරණයකට තෝරාගෙන ඇත. එම ලිපියේ ඇගේ වැටුපද සඳහන් කර තිබේ. 2010 ජුනි 23 වැනිදා, ඒ සඳහා ඇය ශ‍්‍රීලංකන් සේවයෙන් මුදාහැර තිබේ. මුදාහැරීමේ ලිපියේ සඳහන් වන්නේ ඇයට ශ‍්‍රීලංකන් සමාගමේ වැටුප හා අනෙක් දීමනා ගෙවන බවයි.

මහින්දගේ පොඩි පුතා
යෝෂිත රාජපක්‍ෂ ශ‍්‍රීලංකන් ගුවන්යානා භාවිත කරමින් නීති විරෝධී ලෙස මෝටර් රථ අමතර කොටස් මෙරටට ගෙන්වීමේ ජාවාරමක්ද කර තිබේ. එම වාහන අමතර කොටස් සහිත බෑග් ගෙනඒමේදී ඒවා පරීක්‍ෂාවට ලක් නොකරන ලද අතර, හිමිකරුවකු නැති බෑග් සඳහා වූ ටැග් ඒවායේ ගසා තිබිණ. එහෙත් එම සැකකටයුතු බෑග් යොමුකර තිබුණේ ‘ජනාධිපති ලේකම් කාර්යාලයේ’ ලිපිනයටය. ලන්ඩන් නුවර ශ‍්‍රීලංකන් කළමනාකරු මේ වැඩවලට එරෙහිවූ විට ඔහුට සිදුවුණේ කුමක්ද? ඔහු වහාම මාරුකර යවන ලෙස ජනාධිපති මහින්ද නියෝග කිරීමයි. ශ‍්‍ර‍්‍රීලංකන් පාලනාධිකාරියද කිසිම පැකිිලීමකින් තොරව එම නියෝගය ක‍්‍රියාත්මක කළේය.

ඊට අමතරව අතිශය පාඩු ලබමින් පැවැති ගුවන් සේවා සමාගමකට කිසිම ආර්ථික හෝ වෙනත් ප‍්‍රතිලාභයක් නොලැබෙන කාල්ටන් රග්බි තරගාවලියටද 2009සිට 2014 දක්වා රුපියල් මිලියන 74.1ක් හෙවත් ලක්‍ෂ 741ක් අනුග‍්‍රාහකත්වය ලෙස ශ‍්‍රීලංකන් විසින් ලබාදී තිබේ. ඒ සඳහා නොමිලේ ගුවන් ටිකට් පත් 600ක්ද නිකුත් කර ඇත්තේය. නාමල් රාජපක්‍ෂගේ සංවිධායකත්වයෙන් පැවැති කොළඹ රාත‍්‍රී කාර් ධාවන තරග සඳහා 2012, 2013 වසරවල රුපියල් මිලියන 12.3ක්ද නොමිලේ ගුවන් ටිකට්පත් 113ක්ද ලබාදී තිබේ.

රටේ ප‍්‍රධාන ගුවන් සේවය වුණත් රාජපක්‍ෂ ආණ්ඩුව ශ‍්‍රීලංකන් සැලකුවේ තමන්ගේ අන්තේවාසිකයන්ට රැකියා පහසුකම් සලසන රැුකියා බැංකුවක් හැටියටය. උදාහරණයක් කිවහොත්, 2011 සිට 2015 දක්වා, ශ‍්‍රීලංකන් අලූතෙන් බඳවාගත් සේවකයන් ගණන 2,373කි. ඒ අනුව, 2010 අවසන් වන විට, 4,614ක්ව තිබුණු ශ‍්‍රීලංකන් සේවක සංඛ්‍යාව, 2015 අවසාන වන විට 6,987ක් බවට පත්විය.

එමිරේට්ස් වෙතින් පවරාගෙන සිය පුතුන් හා මස්සිනාගේ පෞද්ගලික දේපළක් බවට ශ‍්‍රීලංකන් පත්කොට, රිසි සේ එය විනාශ කරන්නට පහසුකම් සලසා දී තිබුණේ හිටපු ජනාධිපතිවරයාය. අද රාජ්‍ය දේපළ පෞද්ගලික අංශයට විකිණීමක් ගැන බොරුවට මොරදෙන ඔවුන්, ඒ රාජ්‍ය දේපළම තමන් භාරයේ තිබියදී ඒවාට කළ විනාශය අපට පෙන්වන්නේ, මෙවැනි පාලනයක් නැවතත් ලංකාවට කවදාකවත් නොලැබිය යුතු බව නොවේද?

අරුණ ජයවර්ධන

මහජන බැංකුව, පසුගිය වසර දෙකක කාලය තුළ අනෙකුත් බැංකු අබිබවමින් ගනුදෙනුකරුවන්ට ඩිජිටල් බැංකුකරණයේ උපරිම සේවය ලබාදීමට සමත්වුණා. ලංකාවේ බොහෝ තැන්වලින් දවසේ ඕනෑම මොහොතක මහජන බැංකුවේ සේවය ලබාගැනීම දැන් අසීරු කාරණයක් නොවෙයි. මහජන බැංකුව ප‍්‍රමුඛව පීපල්ස් ලීසිං, පීපල්ස් ට‍්‍රැවල්ස්, පීපල්ස් මර්චන්ට් ෆයිනෑන්ස් ඇතුළු ආයතන විසින් උපයා ඇති ලාභයත් පසුගිය කාලයේදී වැඩි කරගැනීමට සමත්ව තිබෙනවා. මහජන බැංකුව ඩිජිටල්කරණය පිළිබඳ ව්‍යාපෘතියෙහි අඩුපාඩු ගැන වාර්තා කොතෙකුත් පළවුණත් සමස්තයක් ලෙස ඒ ව්‍යාපෘතියෙන් බැංකුවේ ප‍්‍රමිතිය ඉහළ ගිය බව පිළිගන්නට සිදුවෙනවා. ඒ නිසාම එය අගය කළ හැකියි.

එහෙත් ලංකාවේ පෞද්ගලික බැංකු රැුසක් තිබෙන පසුබිමක රජයේ බැංකුවක් පැවතීමේ සැබෑ අරමුණ කුමක්දැයි යළි විමසුවහොත්, ඒ අරමුණුවලින් වැදගත්ම කොටසක් මහජන බැංකුව ප‍්‍රමුඛ රජයේ බැංකු හරහා ප‍්‍රමාණවත් ලෙස ඉටු වෙන්නේ නැහැ. ඒ කොටස තමයි අඩු ආදායම් ලබන සාමාන්‍ය ජනතාව වෙනුවෙන් සපයන සේවාවන්.

මහජන බැංකුවේ ණය යෝජනා ක‍්‍රම අතර සංවර්ධන ණය යෝජනා ක‍්‍රම සහ ක්ෂුද්‍ර මූල්‍ය ණය යෝජනා ක‍්‍රම රැුසක් තිබෙන බව සැබෑවක්. එවැනි ණය යෝජනා ක‍්‍රමවලින් අඩු පොලී අනුපාතයන්ද හඳුන්වාදී තිබෙනවා. එහෙත් ප‍්‍රායෝගිකව එවැනි ණය යෝජනා ක‍්‍රම හරහා ණය මුදලක් ලබාගැනීමේදි බාධක රැුසකට මුහුණදෙන්නට සිදුවන බවයි සාමාන්‍ය ජනතාවගේ අත්දැකීම.

‘මට ඕනෑ මගේ කඩයට පොඩි ගොඩනැඟිල්ලක් හදාගන්න. මම බැංකුවලින් රුපියල් ලක්ෂයක විතර ණයක් ගන්න ගියා. ඒත් මට ණයක් ලැබෙන්නෙ නැහැ. මට ස්ථීර රස්සාවක් නැහැ. මට ඇපකාරයෝ හොයාගන්න අමාරුයි. ආණ්ඩුවේ බැංකුවලටවත් බැරිද අපි වගේ අයට සහනයක් සලසන්න’ මෙසේ විමසන්නේ මන්නාරම් දිස්ත‍්‍රික්කයේ පදිංචිකරුවෙක්.

අප සමඟ අදහස් දැක්වූ නුවරඑළියේ වතු නිවාසයක පදිංචිකාරිනියක්ද මෙවැනි කතාවක් කීවා. ඇගේ ඉඩමේ අයිතිය ඇත්තේ වතු සංස්ථාවට. ඇයට වැටුප ලැබෙන්නේ දිනපතා ඇය කඩන තේ දලූ ප‍්‍රමාණයට අනුව. ඇගේ කුඩා නිවස තනාගන්නට ලක්ෂයක පමණ ණයක් ලබාගැනීමට හැකියාවක් නැහැ. ‘ඉතින් ඒ වගේ අස්ථාවර කෙනෙක්ට ණයක් දෙන්නෙ කොහොමද?’ බැලූ බැල්මටම ඇගෙන් විමසන්නට හිතෙන්නේ ඒ පැනය.

‘ඒක තමයි ආණ්ඩුවේ බැංකු හොයලා බලන්න ඕනෑ. අපි වගේ අයටත් ණයක් අරගෙන ජීවිතය ගොඩදාගන්න ක‍්‍රමයක් හදලා දෙන්නෙ නැත්නම් ආණ්ඩුවේ බැංකු මොකටද.’ ඇය එසේ විමසනවා. බැංකුවකින් ණය මුදලක් ලබාගත නොහැකිව ඉහළ පොලී මුදල් අයකරන ක්ෂුද්‍ර මූල්‍ය උගුල්වල සිරවෙන්නට සිදුවෙනවා. ක්ෂුද්‍ර මූල්‍ය ණය ලබාගැනීම විශාල සමාජ අර්බුදයක් බවට පත්ව තිබෙනවා.

අඩු ආදායම් ඇති පුද්ගලයන් ණය ලබාගැනීමට ගොස් ප‍්‍රතික්ෂේප වීමේ අත්දැකීම් බොහොමයක් සමාජයේ අසන්නට ලැබෙනවා. ණය ගෙවීම මඟහැරුණු කල බැංකුවෙන් පීඩාවට පත්වූ පුද්ගලයන් ගැනත් අසන්නට ලැබෙනවා. කොන්දේසි අධික වීම මේකට තමයි මේකට හේතුව.

මේ වෙද්දී කෝප් කමිටුව විසින් සිදු කරමින් පවතින පරීක්ෂණයක් සඳහා විගණකාධිපති දෙපාර්තමේන්තුව විසින් කෝප් කමිටුව වෙනුවෙන් සකස් කළ විශේෂ වාර්තාවක මහජන බැංකුවේ ණය පරිපාලනය ගැන කරුණු කිහිපයක් සඳහන් වෙනවා. ඒ කරුණුවලින් පෙනෙන්නේ අඩු ආදායම්ලාභීන් මඟහැරුණත් මහජන බැංකුව සියලූ‍ දෙනාටම එලෙස සලකන්නේ නැති බව.

එම වාර්තාව අනුව මහජන බැංකුව 2017 වර්ෂයේදී රුපියල් මිලියන 38,446.9ක ණය මුදල් ප‍්‍රදානය කර තිබුණා. ඒ ණය මුදල් අතරින් 9% ක ප‍්‍රතිශතයක් හෙවත් රුපියල් මිලියන 3,607ක් 2018 මැයි 31 වනවිට අක‍්‍රිය අංශයට මාරුකර යවා තිබුණු බව විගණකාධිපති දෙපාර්තමේන්තුව කෝප් කමිටුවට තොරතුරු ලබා දී තිබෙනවා. ඒ මුදල් අතරින් මිලියන 140ක් ප‍්‍රාග්ධන හෝ පොලී වාරික අතරින් එක් වාරිකයක්වත් අය නොකර අක‍්‍රිය අංශයට මාරු කර යවා තිබුණා. රුපියල් මිලියන 910ක ණය සඳහා ප‍්‍රාග්ධන වාරිකවලින් එකක්වත් අය කර තිබුණේ නැති බව විගණකාධිපති දෙපාර්තමේන්තුව සඳහන් කරනවා.

මහජන බැංකුව විසින් 2012-2017 කාලයේදී අක‍්‍රිය ණය ලෙස කපා හැර දමා තිබුණු ණය හා පොලියෙහි වටිනාකම පිළිවෙළින් 2012දී රුපියල් මිලියන 844ක්, 2013දී මිලියන 190ක්, 2014දී මිලියන 74ක්, 2015දී මිලියන 511.28ක්, 2016දී මිලියන 412ක් සහ 2017 දී මිලියන 621ක් පමණ වෙනවා.

මෙසේ ණය කපාහැරීම සිදුවන්නේ කුඩා ණය මුදල් ලබාගත් සාමාන්‍ය ජනතාවගෙන් නොවන බව සාමාන්‍ය පාරිභෝගිකයන්ගේ අත්දැකීම. බොහෝ අයට ණය මුදල් නිසි වේලාවට නොගෙවීම නිසා ගැටලූ‍වලට මුහුණදෙන්නට සිදුව තිබෙනවා. නඩු පැවරීම් දක්වා ණය නොගෙවීම නිසා අසීරුවට පත්වෙන්නට සාමාන්‍ය පුද්ගලයන්ට සිදුවෙනවා. බැංකුවකින් ණයක් ලබාගැනීමත් බිය ගෙනදෙන තත්වයක් බව ඔවුන්ගේ අත්දැකීම.

එහෙත් විගණකාධිපති දෙපාර්තමේන්තුව සඳහන් කරන ආකාරයට 2017 දෙසැම්බර් 31 දිනයට බැංකුවේ රුපියල් මිලියන 05 ඉක්මවූ අක‍්‍රිය ණය හා අත්තිකාරම් සියල්ලෙහි වටිනාකම රුපියල් මිලියන 42,210ක්. ඉහත සඳහන් කර තිබුණු මුළු හිඟ මුදලින් 6%ක ණයවලට කිසිම සුරක්ෂණයක් තිබී නැහැ. සුරක්ෂණයක් නැතිව ලබාදී තිබුණු ණයවල වටිනාකම රුපියල් මිලියන 2,576ක්. 69%ක් ණය සඳහා සුරක්ෂණය ප‍්‍රමාණවත් නොවන බව විගණකාධිපති වාර්තාව සඳහක් කරනවා. ප‍්‍රමාණවත් නොවන සුරක්ෂණයක් සමඟ ලබා දී ඇති ණය ප‍්‍රමාණය රුපියල් මිලියන 29,365ක අගයකින් යුතුයි.

මේ තරම් අක‍්‍රිය ණය කපාහැරියත් මහජන බැංකුව තමන්ගේ ලාභය පසුගිය වර්ෂවලදී ඉතා සාධනීය ලෙස වර්ධනය කරගෙන තිබෙන බව 2017 බැංකු වාර්තාවෙහි සඳහන්. වාර්ෂික වාර්තාව සඳහන් කරන ආකාරයට බැංකුවේ එක් සේවකයෙකුට රුපියල් මිලියන 2.2 ක අනුපාතයට මහජන බැංකුව ලාභ ලබා තිබෙනවා. බැංකුවේ අටදහසකට වැඩි සේවකයන් ප‍්‍රමාණයක් සිටිනවා.

එවැනි පසුබිමක මහජන බැංකුවට වතු කම්කරුවෙකුගේ හෝ මරිච්චිකට්ටුවේ කුඩා පරිමාණ ව්‍යාපාරිකයෙකුට අඩු කොන්දේසි මත සහන සැලසීමේ හැකියාවක් නැත්තේ නැහැ. සුරක්ෂණයක් ඇත්තේම නැතිව සහ ප‍්‍රමාණවත් සුරක්ෂණයක් නැතිව මිලියන 5ට වැඩි ණය සමහරුන්ට දෙන මහජන බැංකුවට රුපියල් ලක්ෂයක දෙකක ණය එලෙස ලබාදීම අසීරු කටයුත්තක් නොවේවි.

ඒ සඳහා මහජන බැංකුව වැනි රාජ්‍ය බැංකු තමන්ගේ අරමුණු පිළිබඳ දැක්ම වෙනස් කරගත යුතු වෙනවා. මෙවැනි ආයතනයක් ලාභ ලැබීමට එහා ගොස් සමාජය ඉදිරියට ගෙනයෑම ගැන කල්පනා කළ යුතුයි. මූල්‍යමය සහන ලබන පහළ පන්තියේ ජනතාව විසින් අවසානයේදී ලාභ උපයා දෙන්නේ රජයේ බැංකුවල හිමිකරුවා වන රාජ්‍යය වෙතමයි.

අගෝස්තු 05 වැනිදා ‘ජන බලය කොළඹට’ නමින් පැවැත්වූ විරෝධය කොළඹදී පවත්වනු ලැබීය. කොළඹ වට කරන බව ප‍්‍රකාශ කළත් කොළඹ වට කරන්නට ඒ විරෝධයට හැකිව තිබුණේ නැත. විපක්ෂයේ දේශපාලන පක්ෂයක් ලෙස, තමන්ට ආණ්ඩු බලය ලබාගැනීමේ අරමුණෙන් ඒකාබද්ධ විපක්ෂය විරෝධතා පැවැත්වීම පුදුම විය යුතු කාරණයක් නොවේ. එය සාමාන්‍ය කාරණයකි. මේ විරෝධතාවල ඇති සටන්පාඨවලින් නැගෙන උත්ප‍්‍රාසය පසෙක තිබියදී මෙය ඡන්ද ජයගැනීමේ අරමු‍ණෙන් කරන දේශපාලන වැඩසටහනක් ලෙස අවබෝධ කරගත හැකිය.

‘1815 දී රට පාවාදුන් ගිවිසුමටත් වඩා භයානක, ප‍්‍රතිපත්තියකින් තොරව අවිධිමත් ලෙස අත්සන් කළ සිංගප්පූරු වෙළඳ ගිවිසුම අවලංගු කර, නිවැරදි සහ නෛතික සැබෑ ජාතික වෙළඳ ප‍්‍රතිපත්තියක් සකස් කරන ලෙසත්, එතෙක් අත්සන් කිරීමට යෝජිත ඉන්දු ලංකා ආර්ථික සහයෝගීතා ගිවිසුම (ETCA) ඇතුළු‍ කිසිදු වෙළඳ ගිවිසුමක් සැකසීමට ගන්නා ක‍්‍රියාමාර්ග වහා අත්හිටුවන ලෙසත් ඉල්ලා රට සුරැුකීමට මහා ජන බලවේගයක් ඒකරාශී කිරීම අපගේ ඒකායන අරමුණයි’

මේ උපුටා දක්වා ඇත්තේ ඒකාබද්ධ විපක්ෂයේ දේශපාලන රැුස්වීමක ප‍්‍රතිපත්ති මාලාවක් නොවේ. රජයේ වෛද්‍ය නිලධාරින්ගේ සංගමය විසින් අගෝස්තු 30 වැනිදා සාකච්ඡුාවකින් ආරම්භ කළ ‘රට සුරකින ජන පවුර’ නම් සංවිධානයක අරමුණ ලෙස හඳුන්වා තිබුණේ ඉහත සටහනය. මේ කියන සංවිධානය ආරම්භ කිරීම වෙනුවෙන් රජයේ වෛද්‍ය නිලධාරීන්ගේ සංගමය විසින් විවිධ පාර්ශ්ව සම්බන්ධ කරගත් සාකච්ඡුාවක්ද පවත්වා තිබුණි. පිවිතුරු හෙළ උරුමයේ නායක උදය ගම්මන්පිළ, ඒකාබද්ධ විපක්ෂ පාර්ලිමේන්තු මන්ත‍්‍රී සිසිර ජයකොඩි, ඇල්ලේ ගුණවංශ හිමි, අතුරලියේ රතන හිමි, ජනතා විමුක්ති පෙරමුණ් කේ.ඞී. ලාල්කාන්ත සහ වසන්ත සමරසිංහ ඇතුළු පිරිසක් මේ සංවිධානයේ ආරම්භක සාකච්ඡුාවට සහභාගී වී තිබුණි.

සැප්තැම්බර් 04 වන දින පැවත්වු රජයේ වෛද්‍ය නිලධාරින්ගේ සංගමයේ මාධ්‍ය සාකච්ඡුාවකදී වෛද්‍ය නවින් ද සොයිසා කියා තිබුණේ රට සුරකින ජන පවුර නම් සංවිධානයේ විධායක කමිටුව සැප්තැම්බර් 03 වැනිදා පැවැත්වූ බවයි. රට පාවාදෙන වෙළඳ ගිවිසුම්වලට විරුද්ධ වීමට මේ සංවිධානයේ විධායක කමිටු රැුස්වීමේදී එකඟ වූ බව ඔහු කියා තිබුණි. වෙළඳ ගිවිසුම් එපා කියමින් ඉදිරියේදී මහජන විරෝධතා පැවැත්වීමට දේශපාලන පක්ෂ සහ වෘත්තිය සමිති එකඟ වූ බවද රජයේ වෛද්‍ය නිලධාරීන්ගේ සංගමය කියා තිබුණි.

රජයේ වෛද්‍ය නිලධාරීන්ගේ සංගමයේ ඉහළ තනතුරු දරන්නන් දේශපාලන ව්‍යාපෘතියක සිටින බව අලූ‍ත් කතාවක් නොවේ. මේ වෙද්දී සියල්ලෝ එය දනිති.

එහෙත් වසර හතරකට පෙර මේ සංගමය ආණ්ඩුව වෙනුවෙන් පෙනීසිටිමින්, සම සෞඛ්‍ය සිසුන්ගේ අධ්‍යාපන අයිතිය කප්පාදු කිරීමට කටයුතු කළ බව බොහෝ දෙනෙකුට මතක ඇතිවාට සැක නැත. එදා දේශපාලනඥයන් සමඟ කිසිම වේදිකාවක එම සංගමය සිටියේ නැත. අප දේශපාලනය නොකරන බව ඔවුන් එදා කීය. එදා එම සංගමය මාධ්‍යවල මාතෘකාවක් වුණේ සමසෞඛ්‍ය සටනේදීත්, නිලවරණයේදී අනුරුද්ධ පාදෙණිය ප‍්‍රමුඛ කණ්ඩායම යළි යළිත් ජයග‍්‍රහණය කරවීමට උත්සාහ කළ නිසා ඇතිවූ ගැටුම්වලදීත්ය. 2014 දී කොළඹ මහ රෝහලේදී ගහමරාගැනීමක් දක්වා මේ ගැටුම් වර්ධනය වී තිබුණි.

එහෙත් 2015න් පසුව රජයේ වෛද්‍ය නිලධාරීන්ගේ සංගමය නිතර කරළියට එන්නට පටන්ගෙන තිබුණි. මුලින් ඔවුන් මාධ්‍ය ඉදිරියේ පෙනී සිටි අවස්ථාවල පාවිච්චි කළේද වඩා තාක්ෂණික වචනය. මුලින් වෘත්තිය කාරණා ඉදිරිපත් කෙරුණි. සෞඛ්‍ය ක්ෂේත‍්‍රයට අදාල විවිධ තර්ක ඉදිරිපත් කරනු ලැබීය. උදාහරණයක් ලෙස ඉන්දීය ගිලන්රථවලට විරුද්ධ වුණේ ඒ ගිලන් රථ නිසා රෝගී ජීවිත අවදානමේ වැටෙන බව කියමින්ය. එයට විවිධ හේතු ඉදිරිපත් කෙරුණි. එදා වචන මාලාවේ තිබුණේ විවිධ තාක්ෂණික වචනය.

එහෙත් පසුගිය මාස කිහිපය වෙද්දී රජයේ වෛද්‍ය නිලධාරීන්ගේ වචන මාලාවට එක්ව ඇති වචනවලින් ක‍්‍රම ක‍්‍රමයෙන් තමන් අයිතිවන දේශපාලන කඳවුර ප‍්‍රසිද්ධියේ පෙන්වන්නට පටන්ගෙන තිබේ.

‘රට සුරකින ජන පවුර , දේශපේ‍්‍රමී බලවේග, රට පාවාදීම’ වැනි ඒකාබද්ධ විපක්ෂයේ සිටින ජාතිවාදීන්ගේ වචන මාලාව ප‍්‍රසිද්ධියේ පාවිච්චි කරමින් දේශපාලන ව්‍යාපෘතියක නිරත වීමට රජයේ වෛද්‍ය නිලධාරින්ගේ සංගමය සූදානම් වන බවද පෙනෙයි. මේ වචනවලින් සාමාන්‍ය ජනතාව තුළ ඇතිවන අදහස අමුතුවෙන් කිව යුතු නොවේ. සාමාන්‍ය ජනතාවගේ මනස තුළ ඇති කරවන්නට සූදානම් වන බිය පිළිබඳවද අමුතුවෙන් කිව යුතු නොවේ. ඒ බිය වාසිදායක වන්නේ කුමන දේශපාලන බලවේගයටද යන්න අමුතුවෙන් කිව යුතු නොවේ.

වැදගත්ම කාරණය වන්නේ රජයේ වෛද්‍ය නිලධාරීන්ගේ සංගමය විසින් රට සුරකින බලවේග අතරට ඇල්ලේ ගුණවංශ වැනි හිමිවරුන්ද, උදය ගම්මන්පිළ වැනි දේශපාලනඥයන්ද එකතු කරගැනීමයි. ‘දේශපේ‍්‍රමය’ යන වචනයට රජයේ වෛද්‍ය නිලධාරීන්ගේ සංගමය ලබාදෙන අර්ථකථනයෙන් ඔවුන් නියෝජනය කරන දේශපාලන බලවේග‍ය කුමක්දැයි පැහැදිලි වෙයි.

ගැටලූ‍ව වන්නේ සිංගප්පූරු වෙළඳ ගිවිසුම වැනි ආර්ථික ප‍්‍රතිපත්තිවලට 25,000ක් වන රජයේ වෛද්‍ය නිලධාරීන්ගේ සංගමයේ සමස්ත සාමාජිකත්වය විරුද්ධද යන්නයි. මේ වෙළඳ ගිවිසුම 1815 ගිවිසුම මෙන් රට පාවාදීමක් යැයි ඒ සියලූදෙනා විශ්වාස කරනවාද යන්නයි. එසේ නැතිනම් මේවා රජයේ වෛද්‍ය නිලධාරීන්ගේ සංගමයේ තනතුරු දරන කිහිපදෙනෙකුගේ පෞද්ගලික න්‍යාය පත‍්‍රවලට අදාළ සටන්පාඨද යන්නයි.

ඒකාබද්ධ විපක්ෂය මෙවැනි වචන උසුරවමින් දේශපාලනය කිරීම ගැන පුදුම විය යුතු නැත. ඔවුන්ගේ අරමුණ බලය ලබා ගැනීමයි. රජයේ වෛද්‍ය නිලධාරීන්ගේ සංගමයේ ප‍්‍රධානීන්ගේ සැබෑ අරමුණ කුමක්දැයි දන්නේ ඔවුන්මය. ඒ අරමුණුද ඉදිරියේ එළිවනු ඇත්තේ හැංගි හැංගී වෙස් බැන්දත් නටන්නට වෙන්නේ එළියේදී වන නිසාය.

හංසි මානවඩු

වලිප්පුව සෑදී පැමිණි දරුවකු මියයාම මූලික කරගෙන ගලහ රෝහලේදී ඇතිවූ කලබලය හමුවේ ප‍්‍රකෝප වූ ගම්වාසීන් රෝහලට පහර දීම පසුගිය දිනවල දැඩි කතාබහට ලක් විය. පොලිසිය මැදිහත්වීමෙන් ඒ අවස්ථාව පාලනය කළත් මේ වනවිට එම රෝහලේ සිටි වෛද්‍යවරුන් ද වෙනත් රෝහලකට මාරු කර යවා රෝහල අකර්මණ්‍ය තත්වයක පවතී. මේ පසුබිම මත විවිධ කෝණවලින් සිදුවීම විග‍්‍රහ කිරීමට බොහෝ දෙනා පෙළඹී ඇත. වෛද්‍යවරුන්ගේ පාර්ශ්වයෙන් එම සිදුවීම ගැන වෛද්‍ය විද්‍යාත්මක පැහැදිලි කිරීම්, පහර දීමට වගකිව යුතු අය අත්අඩංගුවට ගැනීමට බලකිරීම්, වෛද්‍යවරුන්ගේ සහ රෝහල් කාර්ය මණ්ඩලයේ ආරක්ෂාව තහවුරු කිරීමේ වැදගත්කම යනාදිය ගැන මත පළවෙද්දී තවත් පාර්ශ්ව සිදුවීමට අදාළව සහ නොමැතිව වෛද්‍ය ක්ෂේත‍්‍රය විවේචනය කිරීමට ඉක්මන් වන බවක්ද පෙනෙන්නට තිබුණි.

කිසියම් සිදුවීමක් විග‍්‍රහ කරගත යුත්තේ තනි සිදුවීමකට වඩා පවතින සන්දර්භයද සැලකිල්ලට ගෙන බව මගේ පිළිගැනීම වේ. එපමණක් නොව තමා නියෝජනය කරන ක්ෂේත‍්‍රයේ සිදුවීමක් හෝ කරුණක් ගැන මතයක් පළ කිරීමේදී හැඟීම්බර වනවාට වඩා හැඟීම්වලින් ස්වායක්තව අදහස් තෝරාබේරා ගැනීමේ වැදගත්කමද අවධාරණයෙන් සැලකිල්ලට ගත යුතුය. එසේ කිරීම දුෂ්කරය. එහෙත් අවසානයේ ඉදිරිගාමී, ප‍්‍රයෝජනවත් අදහසක් සමාජයට එකතු කිරීමට නම් හැඟීම් සහ තර්ක බුද්ධිය අතර විසංවාදය වැදගත් වේ.

ගලහ සිදුවීම් පෙළක එක තැනකි
වෛද්‍ය ක්ෂේත‍්‍රයට සම්බන්ධ බොහෝදෙනා ගලහ සිදුවීම වෛද්‍ය විද්‍යාත්මකව පැහැදිලි කිරීමට වෙහෙස වීම දක්නට ලැබුණි. එම දරුවාගේ රෝගී තත්වය, ලබා දුන් ඖෂධය, පිළිගත් ප‍්‍රතිකාර ක‍්‍රම, සංකූලතා ඇති වුණ ආකාරය සහ ඒවාට මුහුණ දුන් ආකාරය ආදි විෂය කරුණු සහිත පැහැදිලි කිරීම් බෙදාහැරෙන්නට වුණි. එවැනි කරුණු ගැන සාමාන්‍ය ජනතාවගේ දැනුවත්කම පහළ අඩියක පවතී. ඒ නිසා එවැනි සිදුවීමකින් පසුව මහජන අවබෝධය වැඩි කිරීමට යම් මැදිහත් වීමක් අත්‍යවශ්‍යය. ගැටලූ‍ව වන්නේ එවන් පැහැදිලි කිරීමකින් බලාපොරොත්තු වන්නේ ප‍්‍රශ්නයේ විවිධ පැතිකඩ අඳුරු කර එක් තැනකට පමණක් චෝදනාව එල්ල කිරීම නම් එකී බලාපොරොත්තුව හුදෙක් ආත්මාර්ථය වෙනුවෙන් යැයි හැඟීමක් සමාජයේ ඇතිවීමයි. සිදුවීම ගැන මහජන විරෝධය එල්ල වන්නේ එම තනි සිදුවීම ගැන මහජනයාගේ තිබෙන නොදැනුවත්කම නිසා බවට මතයක් සමාජගත වෙමින් තිබේ. සත්‍යය ඊට වඩා සංකීර්ණය.

ගලහ සිදුවීමට පෙර වෛද්‍යවරුන්, වෛද්‍ය සිසුන් වැනි විවිධ පාර්ශවවලින් ගුණාත්මක වෛද්‍ය ක්ෂේත‍්‍රයක වැදගත්කම ගැන බරපතළ චිත‍්‍රයක් සමාජය හමුවේ තැබිණ. ඒ පුද්ගලික වෛද්‍ය විද්‍යාලවලින් වෛද්‍යවරුන් බිහි වුවහොත් ඔවුන් රෝගී ජීවිත බිල්ලට ගනු ඇති බවට අනාවැකි පළකිරීම් සමගය. ගුණාත්මක වෛද්‍යවරයා සහ ගුණාත්මක සෞඛ්‍ය සේවාව ගැන සමාජ සම්මතයන් නිර්මාණය කිරීමට උත්සාහ කළේ ඔවුන්මය. යම් හේතුවකට වෛද්‍යවරයෙකු අතින් සිදුවිය හැකි වැරැද්දක් හෝ අතපසු වීමකට වෙනස්, භාවාතිශය මුහුණුවරක් දුන්නේ ඔවුන්මය. එවන් වරදක් අතපසු වීමක් හෝ මානුෂීය වරදකට (human error) එහා ගිය ”සුදුසුකම් නොලැබීම නිසා/ හොර වෙදෙක් වීම” නිසා සිදුවිය හැකි සාපරාධී ක‍්‍රියාවක් ලෙසට අර්ථ වෙනස් කළේ ඔවුන්මය. ඊට පෙර සමාජයේ වෛද්‍යවරයකු අතින් සිදුවන වරදක් දෙස මෙවන් සාපරාධී කෝණයෙන් බැලූ අවස්ථා අඩුය. ඊට හොඳ නිදසුනක් ලෙස මීට අවුරුදු කිහිපයකට පෙර ඇඟලූ‍ම් සේවිකාවක මීගමුව මහ රෝහලේදී මියගිය සිදුවීම ගත හැකිය. ඇත්තටම සාපරාධී ස්වභාවයක් තිබී වුවද එකල එම සිදුවීම අලලා සමාජ විරෝධයක් මතුවුණේ නැත. එම සිදුවීමම අද දින සිදුවුණා නම් ගලහ සිදුවීමේ භයානක මුහුණුවරක් අපට මීගමුව රෝහලේදී දැකගන්නට හැකිව තිබුණි. මේ අප අත්විඳින්නට පටන් ගත්තේ වෘත්තිය සුදුසුකමකට භාවයන් ආරෝපණය කිරීමේ ආදීනවය.

වෛද්‍යවරුන් සමාජයෙන් විතැන්වීම
එකී දරුවාට සේලයින් නොදීම ගැන පිළිබඳ සාමාන්‍ය වැසියන් කරන චෝදනාව ගැන හාස්‍යොත්පාදිත කතා බොහොමයක් අසන්නට ලැබිණ. දරුවාගේ ශ්වසනය අක‍්‍රිය වූ පසු ලබා දෙන මූලික ප‍්‍රතිකාරවලට බාධා පැමිණවීම ගැනද ඒ ආකාරයේම කතා මතු විය. ඒ ආකාරයෙන් සිදුවීම ගැන වෛද්‍යවරුන්, ප‍්‍රමුඛවම සමාජ මාධ්‍ය හරහා සිදු කළ කරුණු දැක්වීම්වලින් පැහැදිලි වන කාරණයක් තිබේ. එනම් කුලකයක් ලෙස වෛද්‍ය ප‍්‍රජාව ක‍්‍රම ක‍්‍රමයෙන් සාමාන්‍ය ජනයාගෙන් ඈත්ව පොදු සමාජයෙන් පරිබාහිරව කටයුතු කිරීමට පටන් ගෙන තිබීමයි. එම තත්වය වඩාත් දුරදිග ගොස් තම කණ්ඩායම හැර අනෙක් සියලූ‍ සමාජය තමාට එදිරිවාදී පිරිසක් ලෙස දැකීමට හුරුව තිබේ. නොදන්නා විෂය කරුණු ගැන ඒ සමාජයට උසුලූ‍ විසුලූ‍ කිරීමේ අර්ථය එයයි. කාලයක් පුරාවට හේතු විරහිතව වෛද්‍ය ප‍්‍රජාව විවේචනය කළ සමාජ කොටස්ද මේ සඳහා වග කිවයුතු වේ. එහෙත්, වෘත්තිකයන් ලෙස වඩා සංවේදී සමාජ කියවීමක් වෛද්‍යවරුන්ගෙන් පුහුදුන් සමාජය බලාපොරොත්තු වේ. සිදුවීම්වලින් හැඟීම්බර වීම ඕනෑම මනුෂ්‍යයකු මුහුණ දෙන සාමාන්‍ය දෙයකි. ඒ හැඟීම් ම ප‍්‍රකාශන ලෙස සමාජගත කිරීමේදී ප‍්‍රවේශම් විය යුත්තේ ද ප‍්‍රකාශ හැඟු‍ම් බර වීම නිසාමය. හැඟු‍ම්බර ප‍්‍රකාශ සමාජය කියවා ගන්නේ හැඟු‍ම් බරවම ය. ඒ හරහා නිකුත් කරන්නට බලාපොරොත්තු වන දේශපාලන පණිවුඩය යටගොස් අනවශ්‍ය භාවයන් පමණක් අවසානයේ සමාජය වෙත යනු ඇත. ගලහ සිදුවීම හරහා වෛද්‍යවරුන් විසින් නිකුත් කරන්නට යෙදුණු උපහාසාත්මක ප‍්‍රකාශන නිසා සාමාන්‍ය සමාජය ඔවුන් දෙස බලන කෝණය තව තවත් එපා කරවනසුලූ‍ එකක් මිස නිශ්චිත ප‍්‍රශ්නය තේරුම් ගැනීමක් නොවේ.

උදාහරණයකට ප‍්‍රාදේශීයව පිහිටා තිබෙන රෝහල්වල ගැටලූ‍ බොහොමයක් ඇත. කාර්ය මණ්ඩලය, යටිතල පහසුකම් ප‍්‍රමාණවත් නොවීම, මහජනයාගේ සෞඛ්‍යය ගැන තිබෙන ආකල්ප පිළිබඳ ගැටලූ, සම්පත් අවභාවිතය යනාදි ප‍්‍රශ්න ගැන පුළුල් සමාජ කතිකාවක් ඇති කළ හැකිව තිබූ අගනා අවස්ථාවක් මග හැරී ගියේ ය. මේවා ප‍්‍රාදේශීය මෙන්ම ජාතික දේශපාලන අධිකාරීන්ගේ අවධානය යොමු නොවන කරුණු ය. එදා සිදු වීමට මේවාද බලපා තිබේ. එහෙත් අවසානයේ සාකච්ඡුාව දිශාගත වුණේ වෛද්‍යවරුන්ට පහර දීම, වෛද්‍යවරුන්ගේ ජීවිත අනතුරේ යෑම, දැනුම නොමැති මිනිසුන් වෛද්‍ය කටයුතුවලට මැදිහත් වීම යනාදි එක් කුලකයකට පමණක් බලපාන කරුණු කෙරෙහි ය.

සහකම්පනය සහ සන්නිවේදන හිස්තැන
මා වටහාගෙන තිබෙන ආකාරයට සෞඛ්‍ය ක්ෂේත‍්‍රයේ තිබෙන විශාලතම ගැටලූ‍වක් වන්නේ සහකම්පනය සහ සන්නිවේදනය පිළිබඳව තිබෙන ගැටලූ‍වයි. සාමාන්‍ය අර්ථයෙන් සහකම්පනය/එම්පතිය යනු රෝගියා සිටින තත්වය පිළිබඳ අවබෝධයක් සහිතව තමා ඒ තත්වයේ සිටියා නම් බලාපොරොත්තු වන ආකාරයට රෝගියාට සහාය වීමයි. එය පහසු නැත. සියයට සියයක එම්පතියක් කිසිම වෛද්‍යවරයකුට දැක්විය නොහැකිය. රෝගියකු සමග ගනුදෙනු අවස්ථාවේදී ඇතිවන හැඟීම් දැනීම්, ප‍්‍රායෝගික අපහසුතා, අධික වැඩබර, පුද්ගල චරිත ස්වභාවයන්ගේ වෙනස්කම් ආදි කරුණු එම්පතියට හරස් වීම ස්වාහාවිකය. එහෙත් වඩා අවධානයකින් යුක්තව හැකි සෑම අවස්ථාවකදීම රෝගියා කෙරෙහි සහකම්පනයකින් යුක්තව කටයුතු කිරීම ගැන සැලකිලිමත් වීම වැදගත්ය. යම් සිදුවීමකින් පසුව තමා අතින් සිදුවූ ප‍්‍රමාදයන් ගැන සිතා බැලීමේ පුහුණුවක් වෛද්‍යවරයාට අවශ්‍යය. සහකම්පනය පිළිබඳ රෝගියාටද දැනෙන්නට සැලැස්වීම වෛද්‍ය-රෝගී සන්නිවේදනයෙන් සිදු කෙරේ. ප‍්‍රතිඵලය කුමක් වුවත් එසේ ප‍්‍රමාණවත් සන්නිවේදනයක් නොමැති සෑම අවස්ථවක්ම කෙලවර වන්නේ රෝගියා සහ වෛද්‍යවරයා අතර අනවබෝධයකිනි.

උක්ත සිදුවීමම සලකා බැලූ‍වහොත් වෛද්‍යවරයා කෙතරම් එම්පතියකින් එම දරුවා කෙරෙහි කටයුතු කර තිබුණා වුවද එය දරුවාගේ පවුලේ අයට සන්නිවේදනය වීමේ බරපතළ හිඩැසක් තිබේ. වෛද්‍යවරයාගේ ප‍්‍රතිකාර කර්තව්‍යය කෙරෙහි ප‍්‍රතිකාර ලබන පාර්ශ්වය තුළ විශ්වාසය ගොඩ නැගෙන්නේ එලෙසය. වෛද්‍යවරයා තම දරුවා කෙරෙහි උපරිම සැලකිල්ල දක්වන බවටත් ඔහු කෙරේ විශ්වාසය තබා ගත හැකි බවටත් රෝගීන්ගේ ඥාතීන්ගේ සිත් තුළට ස්වාභාවිකවම ඒත්තු ගැන්වීම සරල සන්නිවේදනයකින් සිදු කළ හැක. මට සිතෙන ආකාරයට අපේ පද්ධතිය තුළ ප‍්‍රශ්නය තිබෙන්නේ එම්පතියටත් වඩා මෙම සන්නිවේදනය පිළිබඳව ය. එවැනි සන්නිවේදනයක් ගැන මා ලැබූ වෛද්‍ය අධ්‍යාපනය තුළ ප‍්‍රායෝගික තලයේ ප‍්‍රමාණවත් පුහුණුවක් ලැබුණේ නැත. මගේ දැනීමේ හැටියට එවන් පුහුණුවක් තවමත් වෛද්‍ය විද්‍යාලවලින් ලැබෙන්නේද නැත. ඊට වඩා අදටත් ප‍්‍රමුඛත්වය ලබා දෙන්නේ රෝගියා කෙතරම් අපහසුතාවකින් සිටියද ඔහුගෙන් ඉගෙන ගත යුතු, හැකි දේ ගැනීම කෙරෙහිය. ප‍්‍රායෝගික වෛද්‍ය අධ්‍යාපනයේ සිට මෙම ගුණාංගය වැඩිදියුණු කළ යුතුව ඇත. මේ සිදුවීම හරහා එවන් සාකච්ඡුාවකට ඉඩකඩ වෙන් වුවද කිසිමාකාරයකින් එය සාකච්ඡාවට බඳුන් වූයේ නැත.

මූලික සෞඛ්‍ය කරුණු ගැන මහජනයාගේ නොදැනුවත් බව.

මෙය නිවැරදි කළ හැකිද?
සෞඛ්‍ය සාක්ෂරතාව හෙවත් health literacy යන්න ලෝකයේ බොහෝ සෙයින් කතාබහට ලක්වන, පර්යේෂණ කෙරෙන මාතෘකාවකි. සාමාන්‍ය සාක්ෂරතාව කෙතරම් දියුණු රටවල් වුවද සෞඛ්‍ය කරුණු ගැන අඩු මට්ටමේ සාක්ෂරතාවක් උසුලයි. රෝගීන් වෛද්‍යවරයා දෙන උපදෙස් පිළිපැදීම, මූලික සෞඛ්‍ය කරුණු ගැන ‍රෝගීන්ගේ තිබෙන අවබෝධය වැනි දෑ එම ක්ෂේත‍්‍රයේ අය උපකල්පනය කරනවාට වඩා බොහෝ අඩු මට්ටමක පවතී. ලෝකය පුරා මේ කරුණ එක සමානය.

ලංකාවේ මේ පිළිබඳ ප‍්‍රමාණවත් අධ්‍යයනයන් සිදුකෙරී නැතිවා පමණක් නොව ප‍්‍රතිපත්ති නිර්මාණය කිරීමේදී ඒ ගැන විශේෂ සැලකිල්ලක් යොමු කරද නැත. දියුණු රටවල සෞඛ්‍ය සාක්ෂරතාව වැඩි කිරීමට ගෙන ඇති ක‍්‍රියාමාර්ග ලංකාවේ අපට තව බොහෝ දුරය. ඇමෙරිකා එක්සත් ජනපදය වැනි රටක කර ඇති අධ්‍යයනයන්වලට අනුව ඔවුන්ගේද සාක්ෂරතාව 12% ක වැනි අගයක් ගනී. ඔවුන්ගේ වැඩිහිටි ජනගහනයෙන් තුනෙන් එකකට සාමාන්‍ය බෙහෙත් වට්ටෝරුවක උපදෙස් පිළිපැදීමේ හැකියාවක් නැත. කාලයත් සමග සෞඛ්‍ය සේවාව කෙතරම් දියුණු වුවද ඔවුන්ගේ මහජන සෞඛ්‍ය සාක්ෂරතාව වෙනස් වීද නැත. සමහර විට ජනතාවගේ සෞඛ්‍යය ගැන තිබෙන සාක්ෂරතාව එක් ලක්ෂ්‍යයකින් එහාට වැඩිකළ නොහැකි වීමට ද ඉඩ තිබේ. එතැනින් එහාට වගකීම ඇත්තේ ඔවුන්ගේ නොදැනුවත්බව තේරුම් ගෙන ඊට ගැළපෙන ලෙස සෞඛ්‍ය ක්ෂේත‍්‍රය තුළ වෙනස්කම් කිරීමය. එතැනදීත් සහකම්පනය සහ සන්නිවේදනය වෙත වැඩි බරක් යෙදේ. ජනතාවගේ නොදැනුවත් බවට අනුකම්පා කිරීම එහි පළමු අංගයයි. හාස්‍යයට බඳුන්කිරීම සහකම්පනයට හාත්පසින්ම විරුද්ධ ඉවුරේ සිටින්නකි.

ප‍්‍රාථමික වෛද්‍ය සේවාවේ වෙනස්කම්වලට කාලය

තවමත් රටේ ක‍්‍රියාත්මක වන්නේ දශක කිහිපයකට පෙර ස්ථාපිත වූ රෝහල් ව්‍යුහයකි. නාමකරණයේ යම් යම් වෙනස්කම් සිදු වුවද පරිපාලන ව්‍යුහයේ හෝ රෝගී සත්කාර ක‍්‍රම විධිවල එතරම් වෙනස්කම් සිදුව නැත. ග‍්‍රාමීය මට්ටමේ තත්වය තවත් දරුණු ය. සෞඛ්‍ය සම්පත් නාස්ති වීම සහ අවභාවිතය නිරීක්ෂණය කළ හැක. ඒ ගැන ප‍්‍රමාණවත් විගණනයක්ද සිදුව නැත. ප‍්‍රජා සෞඛ්‍ය සේවාව (preventive sector -සෞඛ්‍ය වෛද්‍ය නිළධාරී කාර්යාල, මහජන සෞඛ්‍ය පරීක්ෂක, පවුල් සෞඛ්‍ය සේවිකා ආදි ) වෙනස්කම්වලට භාජනය වෙමින් උසස් තත්වයක පැවතියද ඊට ගැළපෙන ලෙස ග‍්‍රාමීය ප‍්‍රදේශවල ප‍්‍රතිකාර සේවා (curative sector) වෙනස්කම්වලට භාජනය වී නැත. බොහෝ ප‍්‍රදේශවල සුළු‍ අසනීපවලට ප‍්‍රතිකාර පමණක් සිදු කරන රෝහල්, වෛද්‍ය ඒකක තිබෙන බව නිරීක්ෂණය වේ. මේවා නඩත්තුවට අධික පිරිවැයක් දරනවා මෙන්ම ඒවාහි වෛද්‍ය ඇතුළු‍ සෞඛ්‍ය කාර්ය මණ්ඩල ස්ථානගත කිරීමෙන් සම්පත් අවභාවිතයක් සිදුවේ. විසඳුම ලෙස මේවා වසාතැබීමට යෝජනා කරනවාට වඩා නිසි අධ්‍යයනයකින් ප‍්‍රාථමික වෛද්‍ය සේවා ප‍්‍රතිව්‍යුහගත කිරීම ඉතාම කාලෝචිතය. අමාත්‍යවරයා පවා එවැනි අදහසක් මතු කර තිබිණ.

ගලහ සිදුවීම හුදෙක් එක් සිදුවීමක් නොවේ. එය සමාජයේ කතාබහට ලක්විය යුතු කරුණු රැුසක් අන්‍තර්ගත කෙරුණු එක් මුහුණතක් පමණි. සමාජ ප‍්‍රශ්න එළියට එන්නේ ඒ ලෙසටය. ඒවා කියවා ගැනීමට දක්ෂ නොවන්නේ නම් ඒ ප‍්‍රශ්නවලට විසඳුම්ද කිසිදා නිර්මාණය නොවනු ඇත. එහෙත් ප‍්‍රශ්නවලට විසඳුම් ලැබෙන තෙක් ගලහ වැනි සිදුවීම් යළි යළිත් සිදුවනු ඇත. අවාසනාවට ඒ එක් සිදුවීමක් වැරදියට කියවා ගැනීමම ඊළඟ සිදුවීමට හේතු සාධක වනු ඇත.

වෛද්‍ය හසිත උදලාගම