අද අඟහරු ග‍්‍රහලෝකය රතු පැහැයෙන් යුතු දැවැන්ත කාන්තාරයක්. මනුෂ්‍ය වර්ගයා අපේක්ෂිත අරමුණුවලට ළඟා වුණොත් තව වසර පන්සීයකුත් දහසකුත් පමණ කාලයක් ගෙවුණු තැන අඟහරු ලෝකය පෘථිවිය මෙන් දිස්වනු ඇති. නිල් පැහැයෙන් යුත් සාගරය, සුදු පැහැයෙන් යුත් වළාකුළු, ලා කොළ පැහැයෙන් යුත් ගස්වැල් අඟහරු ලොව පෙනෙන්නට තිබේවි. ඒ අඟහරු ලෝකය ටෙරාෆෝම් කරන්නට හෙවත් ජීවත්වීමට ගැලපෙන ලෙස සම්පූර්ණයෙන්ම වෙනස් කරන්නට අවශ්‍ය තාක්ෂණික දැනුමත් වුවමනාවත් දැනටමත් මනුෂ්‍ය වර්ගයා සතුව තිබෙන නිසා.

පසුගිය සතියේ අප අඟහරු ලෝකයට යෑමට අප සතුව තිබෙන තාක්ෂණය ගැනත්, 2024 පමණ වෙද්දී අඟහරු ලෝකයට පළමු කණ්ඩායම යැවීම ගැනත් කතාකළා. අඟහරු ලොවට යන පළමු කණ්ඩායමට නැවත එන්නට නොහැකි බවත් ඔවුන් එහි යන්නේ පදිංචි වෙන්නට බලාගෙන බවත් අප කීවා. මෙවර අප කතාකරන්නේ අඟහරු ලෝකයේ මනුෂ්‍යයන් ජීවත්වෙන්නේ කෙසේද යන්නයි.

අඟහරු මොනවගේද?

අඟහරු කියන්නේ පෘථිවියට වඩා භාගයකටත් වඩා පුංචි ග‍්‍රහලෝකයක්. එහෙත් පෘථිවියේ භූමි තලයෙන් වැඩි කොටසක් සාගරයෙන් වැසී තිබෙන නිසා අඟහරු ලෝකයේ මතුපිට පොළෝතලය හා පෘථිවියේ මතුපිට පොළෝතලය බොහෝදුරට එකිනෙකට සමානයි. අඟහරු ලොව වායුගෝලය පෘථිවියේ වායුගෝලය මෙන් සිය ගුණයක් තුනීයි. අනිවාර්යයෙන්ම අඟහරු වායුගෝලයේදී අපට හුස්මගත නොහැකියි. එහි වායුගෝලයෙන් සීයට 96ක් තිබෙන්නේ කාබන්ඩයොක්සයිඞ් වායුවයි.

එමෙන්ම අඟහරු ලෝකය අධිශිතලකින් යුතුයි. වැඩිපුරම අඟහරු මතුපිට අපට දරාගත නොහැකි තරම් ශීතලයි. එහෙත් නොසිතූ ලෙස අපට දරාගත නොහැකි තරම් උෂ්ණත්වය වැඩි වෙන්නටත් ඉඩ තියෙනවා. එමෙන්ම අඟහරු ලෝකයේ පෘථිවියට මෙන් ඕසෝන් ස්ථරය වැනි ආවරණයක් නැහැ. ඒ නිසා අභ්‍යවකාශයේ තිබෙන භයානක කිරණ වර්ගවලට අඟහරු මතුපිට නිරාවරණය වෙනවා. එවැනි ඇතැම් කිරණ වර්ග රයිෆල් උණ්ඩය තරම් මාරාන්තිකයි. ඒ නිසා අපේ හම අඟහරු මතුපිටට නිරාවරණය කරන්නත් බැහැ.

අඟහරු ලොව දිනයක දිග පෘථිවියේ දිනයක් තරම්ම වෙනවා. විනාඩි නවයක් පමණ දිග වැඩියි. එහෙත් අඟහරු ලොව ඍතු වගේම අවුරුදුත් පෘථිවියේ වගේ දෙගුණයක් දීර්ඝයි. අඟහරු ලොව ගුරුත්වය පෘථිවියට වඩා බොහෝ අඩුයි. ඒ නිසා සැහැල්ලූ අභ්‍යවකාශ ඇඳුමක් හැඳ අඟහරු ලෝකයේ එළියට පහළියට බහින කෙනෙකුට උඩ පනිමින් පියාඹන්නට පුලූවන්. මේ සියලූ කාරණා නිසා අඟහරු ලෝකය අපේ පෘථිවිය වගේ නැහැ.

අලූත් ඉඩමක් අරගෙන නිවෙසක් තනා පදිංචි වෙන තරම් පහසුවෙන් අඟහරු ලොව පදිංචි විය නොහැකියි. එය පැහැදිළියි. එහෙත් අඟහරු ලෝකයේ මිනිසුන්ට අවශ්‍ය වන කාබන්ඩයොක්සයිඞ්, නයිට‍්‍රජන්, ජලය ඇතුලූ මූලික ද්‍රව්‍ය ගණනාවක් තියෙනවා. එය මිනිස් දැනුම, ධනය හා ධෛර්ය, ඉවසීම වැනි සියලූ ලක්ෂණවල උපරිමය අවශ්‍ය වෙන ව්‍යාපෘතියක්. වසර දහස් ගණන් ගතවිය හැකි ව්‍යාපෘතියක්.

කරන්නේ කෙලෙසද?

ඇත්තටම අඟහරු ගමන සාර්ථක වෙන්නට මනුෂ්‍යයන් සතු සොයායෑමේ ගුණය, ධෛර්යය, ශක්තිය, කැපකිරීම් වගේ යහපත් ලක්ෂණ පමණක් හේතුවෙන්නේ නැහැ. මනුෂ්‍යයන් සතු නරක යැයි හඳුන්වන ගතිලක්ෂණ බොහොමයක් අඟහරු ගමන සාර්ථක කරන්නට හේතුවෙනවා. ධනය, බලය, ගෞරවය කෙරෙහි මනුෂ්‍යයන් සතු ආශාරව අඟහරු ගමන සාර්ථක කරනවා. අනෙක් ජාතිය පරයා නැඟීසිටීමේ ජාතිවාදී ගතිලක්ෂණත් අඟහරු ගමන සාර්ථක කරන්නට හේතුවෙනවා.

රාජ්‍යයන් හා සමාගම් අතර ඇතිවුණු තරඟකාරී තත්වය නිසා එකිනෙකා අභිබවමින් තාක්ෂණික ජයග‍්‍රහණ ලැබීමට ඒවාට ඇති වුවමනාව අඟහරු ගමනට අවැසි තාක්ෂණය ලබාදුන්නා.

අඟහරු ලොව ජීවත්වීම ගැන පසුගිය කාලයේ ලොකුම සංවාදයක් ඇතිකළේ ‘මාර්ස් වන්‘ නම් නෙදර්ලන්ත සමාගමක් ගෙනගිය ව්‍යාපෘතියකුයි. එම ව්‍යාපෘතියෙන් කළේ අඟහරු ලොව ජීවත්වෙන්නට කැමති පුද්ගලයන් ලොවපුරා විවිධ තැන්වලින් ගෙන්වාගෙන රියැලිටි තරඟයක් මෙන් විවිධ පරීක්ෂණ කරමින් ඔවුන් අතරින් අඟහරු ලොව ජීවත්වීමට සුදුසුම අය තෝරාගෙන පුහුණු කිරීමයි. ඒත් මාර්ස් වන් සමාගම කළේ බොරුවක්. අඟහරු යන්නට කිසිම ව්‍යාපෘති සැලසුමක් ඔවුන්ට තිබුණේ නැහැ. ඔවුන් අඟහරු තේමා කරගෙන රියැලිටි වැඩසටහනක් කළා වාගෙයි. ඔවුන්ගේ බොරුව හෙළිවෙද්දී 2019 ජනවාරි මාසයේදී එම සමාගම බංකොළොත් වී තිබුණා. එහෙත් එවැනි ව්‍යාජ අරමුණු සහිත සමාගම් ගෙනගිය සමාගම්වලිනුත් සිද්ධවුණේ අඟහරු සංවාදය ගව් ගණන් ඉදිරියට යෑමයි.

කවුද කරන්නේ?

තවදුරටත් අඟහරු ලොව පදිංචි වීමේ සටන රජයන් අතර සටනක් නොවෙයි. නාසා සමාගමටත් තවදුරටත් මෙතරම් දැවැන්ත ව්‍යාපෘති සිදුකරන්නට තරම් මුදල් නැහැ. ඒ නිසා මේ සටන පෞද්ගලික සමාගම් අතර සටනක් බවට පත්වී හමාරයි. අනාගතයේ අඟහරුවල ඉදිවෙන නවීන නගරවලට යෑමට ටිකට්පත් පෞද්ගලික සමාගම්වලින් ඉහළ මිලට අලෙවි කරනු ඇති.

මේ වෙද්දී අඟහරු වෙත ගමන් කරවීමේ මුල් කටයුතු ඊලෝන් මස්ක්ගේ ස්පේස් එක්ස් සමාගම සිදු කරද්දී, අඟහරු ලොව පදිංචිවීම සඳහා අවශ්‍ය වෙනත් පහසුකම් සැලසීමට තවත් පෞද්ගලික සමාගම් ගණනාවක් බලාපොරොත්තුවෙන් සිටිනවා. ස්පේස් එක්ස් සමාගම පළමු රොකට්ටුව යැවූ විගස ඒ ආයෝජකයන් ඉදිරියට පැමිණේවි.

මුලින්ම කරන්නේ මොනවාද?

අප කලින් කීවා 2030ට පෙර අඟහරු වෙත පළමු කණ්ඩායම පිටත් වෙනු ඇති බව. ඉන්පසුව වසර දෙකකට වතාවක් කණ්ඩායම් හා භාණ්ඩ පිටත් කරනු ඇති. අඟහරු ව්‍යාපෘතිය පියවර ගණනාවකින් යුතුයි. පළවැනියටම යන පුංචිම කණ්ඩායම අඟහරු ලොවට පැමිණෙන කාර්මිකයන් ඇතුලූ අයට ජීවත්වීමට අවශ්‍ය පහසුකම් නිර්මාණය කරනු ඇති. දෙවැනි කණ්ඩායම තවත් අයට පැමිණීම සඳහා පහසුකම් නිර්මාණය කරනු ඇති.

පළවැනි දෙවැනි කණ්ඩායම් ග‍්‍රහලෝකය ටෙරාෆෝම් කිරීම හෙවත් අඟහරු ලොව පෘථිවිය වැනි එළිමහනේ ජීවත්වීමට සුදුසු ග‍්‍රහලොවක් බවට පත්කිරීමේ ව්‍යාපෘතියට අත නොතබාවි. ඔවුන් මුලින්ම කරනු ඇත්තේ ආවරණය කරන ලද ඉදිකිරීම්වල ජීවත්වීමට අවශ්‍ය පහසුකම් සැලසීමයි. එහෙත් ඔවුන්ගේ ජනපද සාර්ථක ලෙස ඉදිවූ පසුව ග‍්‍රහලොව ටෙරාෆෝම් කිරීමේ ව්‍යාපෘතිය ඇරඹේවි. ඇතැම්විට 2050න් පමණ පසුව ඒවා ඇරඹේවි.

නාසා සමාගම අඟහරු ලොවට මිනිසුන්ව ගෙනයෑමට සමත් නොවෙන්නට පුලූවන්. එහෙත් ඔවුන්ගේ අධ්‍යනයන් ගණනාවක් අඟහරු ගමන පහසු කරනවා. අප අඟහරු ලොව ජීවත්වෙන්නේ කෙසේද යන ප‍්‍රශ්නවලට උත්තර සොයන්නට නාසා මෙහෙයුම් දැවැන්ත ලෙස වැදගත් වෙනවා.

මනුෂ්‍යයන්ට ජීවත්වෙන්නට අවශ්‍ය වෙන්නේ මොනවද. ආහාර, ජලය, නිවහනක්, ඇඳුම් යන දේවල් ජීවත්වීමට අවශ්‍යයි. වෙනත් ග‍්‍රහලොවකට අදාලව නම් හුස්මගන්නට ඔක්සිජන් වාතයත් අවශ්‍ය බව කියන්න පුලූවන්. මේ අවශ්‍යතා අඟහරු ලෝකයේදී සම්පූර්ණ කරන්නේ කොහොමද. අප මේ එකිනෙක අවශ්‍යතා සම්පූර්ණ කරගත හැකි ආකාරය ගැන කතාකරනවා.

ජලය කොහෙන්ද?

ජලය යනු ජීවයට අත්‍යාවශ්‍යම දෙයක්. ආහාර නිෂ්පාදනයටත් ජලය අවැසියි. පෘථිවියෙන් එහේ ජීවත්වෙන උදවියට ජල බවුසර් රැුගෙන යෑමත් කළ නොහැක්කක්. ටැප් ලයින් ඇදීම විහිළුවක්. අපට අඟහරු ලෝකයේ ජීවත්වෙන්නට නම් ජලය අවශ්‍යයි. ඇත්තටම අඟහරු ලොව ජලය තිබෙන බව දැනටමත් සොයාගෙන හමාරයි. අප සියල්ලෝම එය දන්නවා. අඟහරු වල පසෙහි පමණක් 60%ක් ජලය තිබෙන බව දැනටමත් අඟහරු ලොවට ගොඩබැස තිබෙන රෝවර් යානා සොයාගෙන තිබෙනවා.

ෆීනික්ස් ලෑන්ඩර් යානය 2008 දී අඟහරු ලොව මතුපිට තලයට දශමයක් යටින් ජලය තිබෙන බවත් සොයාගෙන තිබෙනවා. එහෙත් ලොකුම ප‍්‍රශ්නය වන්නේ ජලය දියර ලෙස නොපැවතීමයි. එක්කෝ පස් සමඟ මිශ‍්‍රවී, නැතිනම් අයිස් ලෙස ගල්ගැසී තමයි ජලය තියෙන්නේ. පෘථිවියේ උතුරු හා දකුණු ධ‍්‍රැවයන්හි ග්ලැසියර් මෙන්ම අඟහරු ලොව උතුරු හා දකුණු ධ‍්‍රැවයන්හි අයිස් තියෙනවා. මේ අයිස් පෘථිවියේ ඇති අයිස් මෙන් උෂ්ණත්වයේ මඳක් තැබූ විගස දියවෙන්නේ නැහැ.

අඟහරු ලොව වැසියන් ආවරණ ඇතුලේ ජීවත්වෙන මුල්ම කාලයේදී අඟහරු පසෙහි ඇති ජලවාෂ්ප හා අයිස් තට්ටුවලින් අඟහරු ලොව වාසය කරන සුළු පිරිසට අවැසි ජලය ලබාගත හැකියි. අඟහරු මත ඇති ජලය එවැනි අවශ්‍යතා සඳහා දිය කරගැනීමට අවැසි යන්ත‍්‍රයක් වොෂිංටන් විශ්වවිද්‍යාලයෙහි වසර ගණනාවකට පෙර නිපදවා තිබෙනවා. ඒ නිසා එය අසීරු නැහැ.

එහෙත් අඟහරු ලොව ටෙරාෆෝම් කරද්දී, එහි මතුපිට ගංගා, විල් හා මුහුදු නිර්මාණය කරන්නට සිද්ධවෙනවා. පෘථිවියේ මෙන් ජලය ගලා යා යුතු වෙනවා. එයට අඟහරු මත තිබෙන ජලය සම්පූර්ණයෙන් දිය කළ යුතුයි. ඒ සඳහා පුංචි යන්ත‍්‍ර ගැලපෙන්නේ නැහැ. සමස්ථ ග‍්‍රහලෝකයේම උෂ්ණත්වය වැඩි කරමින් අයිස් දිය කරන්නට සිද්ධවෙනවා. අඟහරු ලොව අධික ශීතලත් ගැටලූවක් බව අප කලින් කීවා. ඒ ගැටලූවට විසඳුම් සෙවීම ජලය නැතිවීමේ ප‍්‍රශ්නයට විසඳුම් සෙවීමක්ද වෙනවා.

ලෝකයක උෂ්ණත්වය වැඩි කරන්නට තරම් ඥාණයක් මනුෂ්‍යයන්ට තියෙනවාද. ඇත්තෙන්ම තියෙනවා පමණක් නොව, අප දැනටමත් එය පෘථිවියට කරමින් සිටිනවා. ශතවර්ශයකට වැඩි කාලයක් තිස්සේ ගෝලීය උෂ්ණත්වය වැඩි කිරීමේ අරමුණක් නැතිව අප පෘථිවියේ උෂ්ණත්වය වැඩි කළ අන්දම දෙස බලද්දී අඟහරු ලොව උෂ්ණත්වය වැඩිකිරීම අපට කජ්ජක් නොවෙයි. එහෙත් ලොකුම අභියෝගය වන්නේ ඒ කටයුත්තට ගැලපෙන යන්ත‍්‍රසූත‍්‍ර අඟහරු ලොවට රැුගෙන යෑමයි.

අඟහරු ලොව උෂ්ණත්වය වැඩි කරන්නට යෝජනා ගණනාවක්ම දැනට ඉදිරිපත් කර තිබෙනවා. එකක් අඟහරු ලෝකයේ උතුරු හා දක්ෂිණ ධ‍්‍රැව දෙකට සූර්ය කිරණ යොමුකොට ඒ ධ‍්‍රැව දෙකෙහි අයිස් දිය කිරීමේ යෝජනාවයි. ඒ සඳහා අඟහරු ලෝකය වටේට හිරුකිරණ පරාවර්තනය කරන චන්ද්‍රිකාවක් කක්ෂගත කළ යුතුයි. එහෙත් මේ චන්ද්‍රිකාව දැවැන්ත එකක් විය යුතු නිසාත්, එය අඟහරු ලෝකයට පෘථිවියෙන් යැවිය යුතු නිසාත්, මඳක් අසීරු කටයුත්තක් ලෙස සලකනවා.

දෙවැනි යෝජනාව මේ වෙද්දී ඊලෝන් මස්ක්ගේ වැඩි කැමැත්තක් තිබෙන න්‍යෂ්ඨික අවි යෝජනාවයි. එනම්, පෘථිවියෙන් න්‍යෂ්ඨික අවි ගෙනගොස් ධ‍්‍රැව දෙකෙහි පුපුරවාහරිමින් උෂ්ණත්වය වැඩි කිරීමයි. න්‍යෂ්ඨික අවි රැුගෙන යෑම චන්ද්‍රිකාවක් රැුගෙන යෑම පහසු වේවි.

තුන්වැනි යෝජනාව අප දැනටමත් පෘථිවියට කරමින් සිටින දේ අඟහරු ලෝකයට කිරීමයි. ගෝලීය උෂ්ණත්වය වැඩිකිරීමේ අරමුණෙන් අඟහරු ලොව දැවැන්ත කර්මාන්තශාලා ඇරඹීමයි. ඒ සඳහා පෘථිවියෙන් කර්මාන්තශාලා රැුගෙන යා යුතු නැහැ. ඒ වෙනුවට අඟහරු ලෝකයේ දැනටමත් තිබෙන මූලද්‍රව්‍ය පාවිච්චි කරමින් කර්මාන්තශාලාවලට අවශ්‍ය කොටස් මුද්‍රණය කළ හැකි ත‍්‍රීඞී ප‍්‍රින්ටර් රැුගෙන යෑමට යෝජනාවක් හා ව්‍යාපෘතියක් දැනට තියෙනවා. ඇතැම්විට ඒ යෝජනාව ක‍්‍රියාත්මක විය හැකියි.

අප මුලින්ම කීවා තව වසර කිහිපයක් තුළ ස්පේස් එක්ස් සමාගමේ ෆැල්කන් හෙවි රොකට් යානාව පළමු මිනිසුන් කණ්ඩායම අඟහරු වෙත රැුගෙන යෑමට සැලසුම් කරන බව. මේ තරම් ඉක්මනින් අඟහරු යෑමට බලාපොරොත්තු වෙන කණ්ඩායම් අඟහරු ලොව අයිස් දිය කරන්නේ කෙසේදැයි තවම නොදන්නේ මන්දැයි විමසිය හැකියි. එහෙත් අප ඉහත කීවාක් මෙන්, මුලින්ම අඟහරු යන කණ්ඩායම්වල මෙහෙයුම වන්නේ අඟහරු ලොව අයිස් ධ‍්‍රැව දියකිරීම නොවෙයි. අනාගතයේදී ඒ මෙහෙයුම් සිදුකිරීම සඳහා අවැසි වන මූලිකම පහසුකම් අඟහරු ලොව ඇති කිරීමයි. එමෙන්ම රෝවර් යානාවලට කළ නොහැකි වූ පරීක්ෂණ සිදු කිරීමයි. අප අඟහරු ලෝකයේම කරන්නට බලාපොරොත්තු වෙන ටෙරාෆෝම් ව්‍යාපෘතිය විද්‍යාගාර මට්ටමෙන් අඟහරු ලෝකයේ සිට සිදුකිරීමයි. ඒ නිසා දැවැන්ත අයිස් තට්ටු දියකරන ආකාරය ගැන කල්පනා කරන්නට අපට කල්වේලා තිබෙනවා. ඇතැම්විට නුදුරේදී වඩා කාර්යක්ෂම හා අඩු වියදම් තාක්ෂණයක් යෝජනා වෙන්නත් ඉඩ තියෙනවා.

ජලය ගැන කතාකිරීමෙන් පසුව අප ඔක්සිජන්, ආහාර, නිවාස හා ඇඳුම් පැළඳුම් ආදී ප‍්‍රශ්න ගැන කතාකළ යුතුයි. අඟහරු ලෝකයට මේවා හොයාගන්නේ කෙසේද. ඇත්තෙන්ම අනෙක් හැමදේම පාහේ කතාකරන්නට අසීරු මාතෘකා නොවෙයි. අප ඉදිරි ලිපියකින් ඒ අවශ්‍යතා සම්පූර්ණ කරන ආකාරය පිළිබඳව කතාකරනවා. x

‘ලංකාවේ සමාජය හරියට දේදුන්නක් වගේ. අපිට ඒ පාට හතම ඕනෙ. එතකොටයි මේක ලස්සන!’

මේ ප‍්‍රකාශය මහාචාර්ය එස්. මවුනගුරුගේ මුවින් පිටවූයේ ගෙවුණු සති අන්තයේ ඔහු පේරාදෙණිය විශ්වවිද්‍යාලයේ ලලිත කලා අධ්‍යයනාංශයේ පශ්චාත් උපාධි විද්‍යාර්ථීන් සඳහා සිදු කළ මහරු දේශනය කෙළවර ය. සිය 77වැනි උපන් දිනය පේරාදෙණියේ ලලිත කලා විද්‍යාර්ථීන් හා ආචාර්යවරුන් සමග සැමරූ මහාචාර්ය මවුනගුරු, පේරාදෙණිය විශ්වවිද්‍යාලයේ දී දේශනයක් කිරීමට ඔහු තුළ තිබුණු, දශක 5ක තිස්සේ සැබෑ නොවුණු, සිහිනය සිය උපන් දිනය දා සැබෑ කරගැනීමෙන් පසු කොළඹ බලා යාමට පිටත් විය. ඒ අධ්‍යාපන අමාත්‍යාංශයේ නාට්‍ය හා රංගකලා දමිළ භාෂිත විෂයය මාලා හා ප‍්‍රශ්න පත‍්‍ර අධීක්ෂණ මණ්ඩලයේ ප‍්‍රධානියා ලෙස සිය සේවය ලබාදීමට ය.

06 වැනි වසරේ පටන් පාසැලේ අවසන් වසර දක්වා ද, ඉන් ද නොනැවතී විශ්වවිද්‍යාල උපාධි පාඨමාලා ගණනාවක ද නාට්‍ය හා රංග කලාව උගන්වන හා ඉගෙන ගන්නා මෙරට සිංහල භාෂිත නාට්‍ය අධ්‍යාපනය මවුනගුරු භූමිකාව නිසි ඇගයුමක තබා නැත. සරච්චන්ද්‍ර සමයේ පේරාදෙණියේම උගත් සිසුවෙකු ලෙස, ඔහු හා මෙන්ම සෙසු සමකාලීන සිංහල නාට්‍ය ප‍්‍රමුඛ භූමිකා ඇසුරු කළ හා එක්ව කටයුතු කළ නාට්‍ය ක‍්‍රියාධරයෙකු ලෙස, මෙරට දමිළ නාට්‍ය කලාව තුළ සරච්චන්ද්‍ර හා සම-භූමිකාවක් රඟ දක්වමින් එහි ප‍්‍රගමනයට සක‍්‍රීය දායකත්වයක් ලබා දුන්, තවමත් ජීවමාන මවුනගුරු ‘දේශීය’ය නාට්‍ය භාවිතය තුළ දැන හඳුනාගැනෙන්නේ ද අඩුවෙනි.

සරච්චන්ද්‍ර සමයේ පේරාදෙණියේ (එවකට යුනිවර්සිටි ඔෆ් සිලෝන්හි* සේවය කළ, පසුකාලීනව යාපනය විශ්වවිද්‍යාලයේ පළමු උපකුලපතිවරයා වූ මහාචාර්ය එස්.විද්‍යානන්දන්, මෙරට විශ්වවිද්‍යාල කිහිපයකම මෙන්ම ස්වීඩනයේ උප්සලා, ඉන්දියාවේ මදුරාසි සහ දිල්ලි මෙන්ම එංගලන්තයේ කේම්බි‍්‍රජ් යන විශ්වවිද්‍යාලවලද සේවය කළ මහාචාර්ය කේ. සිවතම්බි සහ ශ‍්‍රී ලංකා විශ්විද්‍යාලයීය (පසුව යාපනය විශ්වවිද්‍යාලය බවට පත් වුණු* යාපන මණ්ඩපයේ සභාපතිවරයා වූ මහාචාර්ය කේ.කයිලාසපති යන ප‍්‍රධාන චරිත ත‍්‍රිත්වය නූතන දමිළ නාට්‍ය කලාවේ ප‍්‍රමුඛතමයන් වද්දී අද වන විටත් සක‍්‍රීය දායකත්වයක් දමිළ නාට්‍ය කලාව වෙත ලබා දෙමින් ඒ පෙරට විහිදුවන විද්වත් චරිතය මහාචාර්ය මවුනගුරු ය. මහාචාර්ය සරච්චන්ද්‍ර අතින් නිමැවෙන ‘මනමෙ’ සහ ‘සිංහබාහු’ ප‍්‍රමුඛ ශෛලිගත සම්ප‍්‍රදායේ ප‍්‍රධාන නාට්‍ය ධාරාවට සුහුරු ආලෝකයක් සැපයූ දමිළ නාට්‍ය කලාවට අයත් ‘කූත්තු’ නාට්‍ය සම්ප‍්‍රදාය භාවිතයට කැඳවමින් ඒ හරහා දමිළ ශෛලිගත නාට්‍යයේ මෑත හැඩතල තනන්නට මුල් තැන ගන්නේ ද මහාචාර්ය මවුනගුරු ය.

රාවණ පුරාවත යළි විමසමින් විසි දෙවැනි වියේ දී, ප‍්‍රධාන රාවණ චරිතයටද පණ පොවමින්, තරුණ මවුනගුරු නිර්මාණය කරන ‘රාවනේසන්’ නාට්‍යය ‘කූත්තු’ සම්ප‍්‍රදාය තුළ ද රැුෙක්‍ෂමින් සිදු කළ, ‘මනමෙ’ හා සමාන්තරව තැබිය හැකි ශ‍්‍රී ලාංකේය දමිළ නාට්‍ය නිර්මාණයකි. ‘මනමෙ’ රඟ දැක්වී වසර 9කට පසු ‘රාවනේසන්’ මුල්වරට රඟ දැක්වෙන්නේ ද පේරාදෙණියේ දී මය.

දේශපාලනික පෙරළි හා සිවිල් යුද්ධය දමිළ ජන ජීවිතය වෙනස් මං පෙත් ඔස්සේ ගෙන යද්දී සමානුපාතිකව මහාචාර්ය මවුනගුරු ද සිය නාට්‍යය යළි යළිත් ප‍්‍රති-රචනා කරමින් නවමු කියවීම් හරහා සමාජ විවරණයන්ට
ඉඩ සළසාගෙන ඇත්තේ ‘මනමෙ’ සහ ‘සිංහබාහු’ නාට්‍ය ද්විත්වයේ මූලික හැඩතල දශක 6ක් තිස්සේම ඒක රේඛීයව දිවෙද්දී ය.

”83න් පස්සේ වැඩි දෙනෙක් රට දාල ගියා. මම ලංකාවෙ නතර වුණා. සිද්ධ වෙමින් පැවතුණු දේවල් එක්ක මම පර්යේෂකයෙක් හැටියට රාවණා චරිතය වගේම සාම්ප‍්‍රදායික දමිළ කූත්තු නාට්‍ය ගැන නැවත විමසලා බැලූව. 2000 වෙද්දි මම රාවණ චරිතය ගොඩ නැගුවෙ ගොඩක් මානුෂික චරිතයක් විදිහට. ඔහු යුද්ධයක් ආරම්භ කළා වුණත් යුද්ධයේ විනාශය දැකල ඒකෙන් එළියට එනව!

ඒත් එක්කම මම දැක්කෙ මේ කතන්දර පිරිමින්ගේ කතා විදියට. යුද්ධයේ දී විවිධ පැතිවලින් දැඩිම පීඩාව විඳින්නෙ ගැහැණිය. ඒ ගැන කතා කරන නාට්‍යයේ ඉන්නෙ පිරිමියා. රාවණාගෙ කාලෙ ඉඳන් ප‍්‍රභාකරන්ගෙ, රාජපක්ෂගෙ කාලෙට එනකම්ම මේව පිරිමින්ගෙ ජයග‍්‍රහණ එක්ක පරාජයන් ගැන කතා!”

මහාචාර්ය මවුනගුරුගේ මෙම අදහස් ඔහු වසර කිහිපයකට පෙර ‘ඬේලිඑෆ්ටී පුවත්පත වෙනුවෙන් තුලාසි මුත්තුලිංගම් ලියූ ලිපියක් සඳහා පළ කළ ඒවා ය. අපට පසුගිය සතියේ මුණගැසෙන්නේ ඒ අදහස් තව දුරටත් මනුෂ්‍යත්වය වෙතම යොමු කළ, පරිණත විද්වතෙකි; හෘදයාංගම මිනිසෙකි; අදහස්වලින් වියපත් නොවූ ‘තරුණයෙකි’!

ශ‍්‍රී ලංකාවේ නාට්‍ය කලාව හෝ දේශීය නාට්‍ය කලාව යන යෙදුම සිංහල නාට්‍ය කලාව යන යෙදුමට වඩා වැඩි භාවිතයක පැවතිය ද පාසැල් හා/හෝ විශ්වවිද්‍යාල අධ්‍යාපන කලාප තුළ, වෙසෙසින් සිංහල මාධ්‍ය ප‍්‍රධාන ධාරාවේ දී, දමිළ නාට්‍ය භාවිතය සාකච්ඡුාවට ගැනෙන්නේ ‘පිටුවකට දෙකකට සීමාකොට තබමිනි. ඒ ග‍්‍රීක, රෝම සහ මධ්‍යකාලීන නාට්‍යය හරහා වත්මන්, සමකාලීන ප‍්‍රවණතා පිළිබඳ දිගු සංවාද අතර සඟවා තබමිනි. සොෆොක්ලීස් සිට දාරියෝ ෆෝ හරහා බොආල් තෙක් නාට්‍යකරුවන් ද, ‘ඊඩිපස්’ සිට ‘සංවාද මණ්ඩප’ රංගයන් දක්වා නාට්‍ය හා ප‍්‍රවණතා ද හඳුනන තරම් ප‍්‍රබලව අප ‘කූත්තු’ හා/හෝ ‘රාවනේසන්’ ද, විද්‍යානන්දන් හා/හෝ මවුනගුරු ද හඳුනන්නේ නැත.
”83න් පස්සෙ දෙමළ නාට්‍ය යාපනේට තල්ලූ වුණා. හොඳ දෙමළ නාට්‍ය ඉන් පස්සෙ කොළඹ හැදුණෙ නෑ. හැබැයි යාපනේ හැදුණ. යාපනේ නාට්‍ය කරන්න ඇති තරම් ප‍්‍රශ්න තිබුණ… අපේම ප‍්‍රශ්න. නොතිබුණේ වේදිකා, පසුතල, ආලෝකය වගේ වටේ දේවල්. අපි කළේ අතුරේ යනව වගේ වැඩක්. අපි හදන නාට්‍යවල ඇත්ත තේමාව තේරුණොත් එල්ටීටීඊ එක අපිව මරා දමන්න උනත් ඉඩ තිබ්බ. අපි හංගල ගැහුව…. මහ දවල් පෙන්නපු නාට්‍යවල අපි අපේ ගැටළු සාකච්ඡුා කළා. කොළඹ තිබුණු සිංහල නාට්‍ය, උතුරා ගියපු තාක්ෂණයක් එක්ක තිබුණත්, කොයිතරම් දේශපාලනික වුණා ද කියන ගැටළුව අපට තිබුණ.

ඔබ උරණ වුණත්, විරුද්ධ වුණත් මහාචාර්ය සිවතම්බි වතාවක් කිව්ව කතාවක් මට කියන්න අවසර දෙන්න. ඔහු කිව්ව ‘සිංහල නාට්‍ය සුරුවම් නැති අලංකාර දේවාල වගේ කියල. දෙමළ නාට්‍යවල සුරුවම් තිබුණට කිසිම අලංකාර දේවාලයක් ඒ වටේ නෑ කියල’ එයා කතා කළේ තේමාවන් ගැන. බිහිසුණු යුද්ධයක් මැද්දේ අපේම කතා අපේ නාට්‍යවලට තිබුණ!”

මෙරට වේදිකාව පිළිබඳ ඉහත අදහස සීමාව ඉක්මවූ දරුණු විචාරයකැයි යමෙකු තර්ක කරන්නට ඉඩ ඇතත්, 30 වසරක සිවිල් යුද්ධයක බිහිසුණු බව, පරාජිත තරුණ අරගල දෙකක ඛේදනීය බව පිළිබඳ සාකච්ඡුා කළ සිංහල නාට්‍ය සංඛ්‍යාව ගැන බලන්නැයි ඔහුට ආරාධනා කරමින් මහාචාර්ය සිවතම්බි දෙසට යම් නැඹුරු ඉසව්වක සිට ගන්නට මම කැමැත්තෙමි. අපට තවමත් ලක්ෂ ගණනක් වූ වස්තු බීජ මග හැරී ඇත. එයින් යම් කොටසක් ආලෝකය, සැරසිලි ඇතුළු මූලිකාංග නොමැතිව වුව ගෙන ආ දමිළ නාට්‍ය භාවිතය අත හැරී ඇත.

මහාචාර්ය සරච්චන්ද්‍ර මෙන්ම මහාචාර්ය මවුනගුරු ද එකිනෙකා පරයා නොයන පරිදි ස්වකීය භූමිකා තුළ, සිය භාෂා කලාප තුළ වෙසෙසි දායකත්වයන් ලබා දෙමින්, කටයුතු කළ ප‍්‍රාමාණික විද්වතුන් දෙදෙනෙකි.
”අපි දෙමළ සමාජයට ලංකාවේ නාට්‍ය ගැන උගන්නද්දි කියල දෙනව සරච්චන්ද්‍රගෙ ඉඳන් හෙන්රි ජයසේන, දයානන්ද ගුණවර්ධන, සුගතපාල ද සිල්වා, ධර්මසිරි බණ්ඩාරනායක වගේම පරාක‍්‍රම නිරිඇල්ල හරහා වැදගත් හැමෝම ගැන. සිංහල නාට්‍ය සාකච්ඡුාව ඇතුළෙ දෙමළ නාට්‍ය ගැන මොනවද කතා කරන්නෙ?”

මහාචාර්ය මවුනගුරු අසන ප‍්‍රශ්නය මගහැර යා නොහැකි, වහා පිළිතුරු සෙවිය යුතු පැනයකි. x

x ප‍්‍රියන්ත ෆොන්සේකා

”දකුණෙ අයට සිරීපාදේ ගියත් තල් හකුරු ටිකක් ගේන එක වතාවතක් වගේ ඒත් තල් හකුරුවල නිජබිම යාපනය. යාපනයට එන හැමෝම තල් හකුරු මිළට ගන්න හින්දා ලාබෙට බාල හකුරු දෙන්න පුරුදු වුණ වෙළෙන්දො ඉන්නවා. පිටි සීනි එක්ක තල් පැණි ටිකක් කලවම් කරලා දකුණෙ හදන හකුරුත් දැන් මෙහේ තියෙනවා”

එසේ පවසන්නේ යාපනයේ තල් හකුරු නිෂ්පාදකයෙකි. ව්‍යාජ නිෂ්පාදන නිසා ඔවුන්ගේ සැබෑ හකුරු නිෂ්පාදනයට හා වෙළඳාමට කිසියම් තර්ජනයක් එල්ල වි තිබේ. එහෙත් තවමත් රස දන්නෝ නියම හකුරු සොයා යාපනය පීරති. මනිපායි, සන්දිලිපායි වැනි යාපනය නගරයෙන් බැහැර ප‍්‍රදේශවල තල් නිපැයුම් සඳහා සමූපකාර සමිති බිහිවන්නේ 1980 ගණන්වල අගභාගයේදී ය. මුල් කාලයේ මේ සමිතිවල කාර්යය වුයේ ප‍්‍රදේශයේ නිපදවන තල් රා එකතුකොට බෝතල් කිරීමයි. ඔවුන් ඒවා සඳහා බලපත‍්‍ර ලබාගත් අතර රා අලෙවිකරන තැබෑරුම්ද පැවතුණි. සන්දිලිපායි ප‍්‍රාදේශීය ලේකම් කොට්ඨාශයේ පණ්ඩත්තිරිප්පු ගමෙහි ද එවැනි පැරණි සමූපකාර සමිතියක් තිබේ. ඔවුන්ද මුලින්ම රා බෝතල් කිරීමේ කාර්යයට අත ගැසූ නමුත් වසර දහයකට ඉහත තල් හකුරු නිෂ්පාදන කර්මාන්තයද අතුරු කාර්යයක් ලෙස ඇරඹුවේ අධික බදු හා පාසල්, ්කෝවිල් ආදියෙහි මායිම් නිසා රා අලෙවියට පැනවෙන සීමාද සලකමිනි. ”අපි තල් සංවර්ධන සමූපකාර සමිතියේ ශාඛාවක්.

දැන් අවුරුදු දහයක විතර ඉඳලා රා බෝතල් කරනවට අමතර හකුරු හදන්න පටන් ගත්තා. අපේ සමිතියට සාමාජිකයො දාහක් විතර ඉන්නවා. අධ්‍යක්ෂ මණ්ඩලයකුත් තියෙනවා. හැබැයි දෙසිය පණහක් විතර තමයි සක‍්‍රිය සාමාජිකයො ඉන්නෙ” පණ්ඩත්තිරිප්පු තල් හකුරු නිෂ්පාදන කම්හලේ නිෂ්පාදන කළමනාකාර රෙජිනෝල්ඞ් වසන්ත සිය සමිතියේ පසුබිම පැහැදිලි කළේ එසේය. ඉතා පිරිසිදු හා උසස් තත්ත්වයේ තල් හකුරු නිපදවන කම්හලක් වන එය යන්ත‍්‍ර සූත‍්‍ර අඩුවෙන් භාවිතා කරන හා මිනිස් ශ‍්‍රමයට බර තැබූ තැනකි. ඉදින් ඔවුන් නිපදවන්නේ කළවම් නොවූ පිරිසිදු හා පහසුවෙන් දියවන හකුරු ය. ඒවා දියවන්නට වක්කඬේ හැංගීම කළ යුතු නොවේ. එහෙත් හකුරු හදන මේ මිනිස්සුන්ට වක්කඬේ හංගාවත් දිය කරන්නට හෝ සඟවන්නට නැතිනම් කළවම් කරගන්නට බැරි දෙයක් තිබේ. ඒ හකුරු කුලයයි. කලක් විරසකව සිටි දකුණේ ජනයාටද තමන් පෙලන මේ ගැටලූව පොදු බවවත් ඔවුන් දන්නේ නැත. දකුණේද කට දිව පැණි රහ තවරන මිනිසුන් නිකම්ම නිකම් හකුරන් පමණය.

තල් හකුරු හදන හැටි

අවුරුද්දේ හැම මාසෙකම හකුරු සෑදීම සඳහා තල් රා එකතු කරගැනීමට නොහැකිය. තල් ගසකින් දිනකට තල් රා බෝතල් හතඅටක්වත් ලබා ගැනීමට හැකිවන්නේ වර්ෂා කාලයෙන් පසුවය. තල්මලෙන් සරුවට තෙලිදිය වෑහෙන කාලය හෙවත් තල් රා වාරය ලෙස ඔවුන් සළකන්නේ මාර්තු සිට අගෝස්තු දක්වා අතරතුර කාලයයි. ”රා වාරෙට අපේ සමිතියට විතරක් දවසකට බෝතල් හාරදාහක විතර රා එනවා. අපි ඒවයින් බෝතල් එක්දාස් පන්සීයක් විතර බෙදලා දෙනවා අහලපහළ තැබැරුම්වලට. ඒවා අපේ රා විකුණන තැන් නේ. ඉතිරි රා වලින් කොටසක් ගන්නවා හකුරු හදන්න. තවත් රා කොටහක් මනිපායිවල තියෙන ඉස්කාගාරෙට දෙනවා තල් අරක්කු හදන්න” වසන්ත තමන්ගේ කම්හලේ කාර්යභාරය විස්තර කිරීමට පටන්ගත්තේ එලෙසය. රා ලෙස බීමට ගන්නා පැසුණු තෙලිදියෙන් තල් හකුරු සෑදිම කළ නොහැක්කකි. ඒ නිසා කිසියම් ප‍්‍රතිකර්ම මාලාවක් කරමින් තල් හකුරු නිපදවීමේ කාර්යය ආරම්භ කිරීමට සිදු වේ. තල් මලෙන් වෑහෙන තෙලිදිය එකතුවන්නට උස තල් ගස් මුදුන්වල එල්ලා ඇති මුට්ටිවල පතුළේ බුලත්විට කෑමට ගන්නා හුණු ටිකක් තැම්පත් කිරීම මෙහිලා සිදුකරන ආරම්භක පිළියමයි. රා ලෙස බීමට ගන්නා තෙලිදිය පැසීමට අවශ්‍ය නිසා එවැනි මුට්ටියකට හුණු මුසු කරන්නේ නැත.

එනම් මෙලෙස හුණු දැමිමෙන් සිදුවන්නේ තල් තෙලිදියෙහි මධ්‍යසාර නිපදවීම අඩාල වීමයි. එවැනි තෙලිදිය පැණි රසය. රා නිපදවන්නන් සමූපකාරයට ගෙන එන හුණු නොදැමූ මුට්ටිවල රා බෝතල් කිරීම සහ වැඩිපුර ඇති ප‍්‍රමාණය ඉස්කාගාරයට යැවීම සිදුකරන අතර හුණු යෙ¥ පැණි රසැති රා දර ලිප්වල උණු කිරීම සිදුකරයි. අංශක පණහකට පමණ රත්කරන රා යළි ටැංකිවලට දමා පොස්ෆරික් අම්ලය මුසු කරන්නේ හුණුවල ඇති භාෂ්මිකතාව උදාසීන කිරීමටයි. හුණුවලින් ඇතිවිය හැකි කට කාරවන ගතිය එවිට මගහැරෙන අතර ටැංකිවල පතුළට හුණු බේරීමද සිදුවේ. එලෙස හුණු වෙන්කරනලද නොපැසුණු පිරිසිදු රා හෙවත් තෙලිදිය යළි උකු පැණියක් බවට පත්වනතුරු උණු කිරීම සිදුවේ. පදමට උණුවූ තල් පැණි බෝතලයක් අවුරුද්දක කාලයක් තබාගත හැකිවන අතර පැණි ලෙස අලෙවි කිරීමටද තල් රා අවාරයේ හකුරු නිපදවීමටද භාවිතා කළ හැකි වේ. නොපැසුණු රා හෙවත් තෙලිදිය බෝතල් අටක් උණුකිරීමෙන් ලබාගත හැක්කේ එක් පැණි බෝතලයකි. හකුරු කිලෝවක් නිපදවීමට එවැනි පැණි බෝතල් එකහමාරක් උණුකළ යුතුය.

පැණි ලෙස අලෙවි කරන්නේ නම් බෝතලයක මිල රුපියල් හාරසිය පණහකි. පිරිසිදු හකුරු කිලෝවක මිළ රුපියල් අටසියයකි. රා බෝතලයක් විකුණන්නේ රුපියල් අනුවකට නිසා ශ‍්‍රමය හා දර වැනි ඉන්ධන වියදම්ද සළකා බලනවිට රා අලෙවියෙන් වැඩි මුදලක් උපයා ගත හැකි බව පෙනෙන නමුත් සෑම රා බෝතලයක් සඳහාම රුපියල් තිස් එකක බද්දක් ගෙවීමට සිදුවේ. එමනිසා හකුරු කර්මාන්තයද නොනැසී පවතින නමුත් සියලූ වියදම් අත්හැරිවිට සමූපකාර සමිතියට හකුරු කිලෝවකින් ලැබිය හැකි ලාභය රුපියල් දහයකි. තල් රා එළිමහනේ තබාගත හැක්කේ පැය හතරක පමණ සීමිත කාලයක් වන හෙයින් අලෙවි කළ නොහැකි වන රා බිමට හැලිමට සිදුවන බවද රෙජිනෝල්ඞ් වසන්ත පවසයි. එහෙත් කාටවත් ඒ ගැන වගවීමක් නොමැත. හේතුව ඔවුන් හකුරු හදන පහළ කුලයක ජනයා වීමයි. වැඩිපුර ඇති රා බිමට හලා පාඩුව දරාගන්නා ඔවුන්ට කුල පීඩනය පොළවේ ගසා සැහැල්ලූ විමට නොහැක.

තල් හකුරට විතරක් කුලය වක්කඩක්

මේ ජනයාගේ සේම තල් හකුරු කර්මාන්තය හා තල් රා කර්මාන්තයේ අනාගතයත් අවිනිශ්චිත වීමට ඉඩ තිබේ. ඒ ඔවුන් පෙලන කුල පීඩනය හේතුවෙනි. එහි රා මැදීම යනු එක් කුලයකට සීමා වුවකි. දකුණේ හකුරු කුලය ලෙස පීඩනයට හා අවඥාවට භාජනය කර ඇති පිරිස මෙන්ම උතුරේද තල් රා කර්මාන්තයේ නියුක්ත පල්ළරන් කුලයේ ජනයා අඩු කුලයක් ලෙස සැළකුම් ලැබීමේ අවඥාවට හා අමානුෂික වේදනාවට ගොදුරුව සිටිති. වෙල්ලාල ඇතුළු ඉහළ යැයි පැවසෙන සියලූ කුලවල ජනයා පල්ළරන් කුලයේ ජනයා නිපදවන රා පානය කළද ඔවුන්ගේ හකුරුවල රස දිව ගා බැලූවද මේ සහෝදර ජනයා හා නොපෑහී අතේ දුරින් වෙසෙන්නට වග බලා ගනී.

”මෙහේ රා නිපදවන අයට විශාල කුල පිඩනයක් තියෙනවා. මේ ගම්වල මිනිස්සු කළවමේ හිටියට රා නිපදවන අයට අඩු කුලේ කියලා නොසළකා ඉන්නවා. අපේ සමිතිවල ඉන්නෙම එහෙම නොසළකා හැරුණු මිනිස්සු. ඉතිං ඒ අය තමන්ගෙ තත්ත්වෙ ගැන බොහෝම කලකිරෙනවා. එතකොට මිනිස්සුන්ට ඕන තමන් කරන රස්සාවෙන් ඈත් වෙන්න. මොකද දකුණෙදි වගේ මෙහේදි කෙනෙකුගේ නමෙන් කියන්න බැහැ කුලය මොකක්ද කියලා. රස්සාවෙන් ඈත් වුණොත් ගමෙන් තමයි කියන්න පුලූවන්. ඒක පිට අය දන්නෙ නැහැනෙ”
මෙවැනි ගම්වල පල්ළරන් කුලයටත් පහළ පීඩිත කුලවල ජනයාද ජීවත්වන අතර ඒ කිසිවෙකු දෙස ඉහළ කුලවල ජනයා ගෞරවාන්විතව බලන්නේ නැත.
”ඉහළ කුලවල අයට කුල ප‍්‍රශ්නය අමතක වෙන්නෙ රා බොන්න එන වෙලාවට විතරයි. කුල දෙකක් අතරෙ විවාහයක් ගැනනම් හිතන්නවත් බැහැ ආදරය කරලා බැන්දොත් මිස. හැබැයි එහෙම වුණොත් පවුල් අතර විරසක ඇතිවෙන්න පුලූවන්. මෙහේ අඩු කුල අයට ඉහළ කුලේක අයගෙ සුසාන භූමියක මිනී වළදාන්න බැහැනෙ. ඉතිං අපි හිතමු අඩු කුලේ කෙනෙකුගෙ දරුවෙක් ඉහළ කුලේ කෙනෙකුගෙ දරුවෙක් කසාද බැන්දා කියලා. එතකොට අර ඉහළ කුලේ කෙනා කවදාහරි මැරුණම එයාගෙ කුලේ අය ඒ මැරුණු කෙනා තමන්ගෙ සොහොනෙ වළදාන්න දෙන්න බැහැ කියනවා”

කුල භේදය මුල් කරගත් හා කුල සිරිත් නීතියක් බවට පත්වූ යාපනය සමාජයේ සුසාන භූමි මතු නොව ආගමික ස්ථානද කුල අනුව වෙන් වී තිබේ. හින්දු කෝවිල් පමණක් නොව ඇතැම් ක‍්‍රිස්තියානි සම්ප‍්‍රදායන්ට අයත් පල්ලිද කුල අනුව වෙන්ව තිබීම විස්මයජනක ය. ඊටත් වැඩි විස්මය බැතිමතුන්ගේ කුලය අනුව පල්ලි කෝවිල් බෙදුනද ඒවායේ පූජකයින් වන්නේ කුලීනයන් වීමයි. තල් රා සහ අරක්කුද තල් හකුරු කර්මාන්තයද රඳා පවතින්නේ රා නිපදවන්නන් නිසාය. ඔවුන්ගේ ජීවනෝපායට හෙවත් මේ කර්මාන්තයට පවතින මතුපිට තර්ජනය වන්නේ ව්‍යාජ නිෂ්පාදනයි. යීස්ට් මුසුකොට ව්‍යාජ තල් රා නිපදවීමේ සිට සීනි හා පාන්පිටි දමා හොර තල් හකුරු සැදිම දක්වා පරාසයක එය විහිදෙයි. එහෙත් නීති රීති සම්පාදනය හා ප‍්‍රමිතිගත රාමුවක් තුළ කර්මාන්තය නැවත ස්ථාපිත කිරීමේ සමූපාකාර ක‍්‍රමය වැනි උපක‍්‍රම මගින් ඒ බාධක ජයගත හැකිය. ජයගැනීම අසීරු වන්නේත් පසුබිමේ පවතින වඩාත් බරපතල තර්ජනය වන්නේත් මේ ජනයාගේ හිසමත හෙලා ඇති බරපතල කුල සාධකයයි. වැඩිපුර ඇති රා නිපැයුමත් බිම නොහෙලා තල් අරක්කු හෝ නිපදවන අතරේ ඔවුන් පෙලන කුල පීඩනය පොළවේ ගැසිය යුත්තේ එනිසාය. x

x ලසන්ත ද සිල්වා

අ වුරුදු 40,000ක් පැරණි යෝධ වෘකයෙකුගේ හිසක් නැගෙනහිර සයිබීරියාවෙන් හමුවී තිබීම විද්‍යා ලෝකයෙහි නවතම ප‍්‍රවෘත්තියක් බවට පත්ව තිබෙනවා. මෙම වෘක හිස ටික කාලයකට පෙර හමුවී තිබුණත් ඒ ගැන තොරතුරු තහවුරු කරමින් ඡුායාරූප මාධ්‍යවලට හෙළි කර තිබුණේ ජුනි 11 වැනිදායි. මෙම දැවැන්ත වෘක හිස අප දන්නා පැරණි වෘකයන්ගේ හිසක් මෙන් දෙගුණයකින් විශාලයි.

මෙම වෘකයන් පෘථිවියේ ඩයිනසෝර්ලා වඳවීමෙන් පසුව ඇතිවූ එක් ප‍්‍රධාන යුගයක් වන අයිස් යුගයෙහි මිහිපිට රජකළ ප‍්‍රධාන සත්ව වර්ග අතරින් එක් වර්ගයක් බව පිළිගැනෙනවා. මැමත්ලා, ලොම් සහිත රයිනෝසිරස්ලා සහ යෝධ වෘකයන් එකල යුරෝපය, ආසියාව ඇතුළු ප‍්‍රදේශවල වාසය කර ඇතැයි පිළිගැනෙනවා. ඩයිනසෝර්ලා හෙවත් දැවැන්ත උරගයන්ගේ යුගයෙහි සැඟවී සිට, ඩයිනසෝර්ලා විනාශ කළ දැවැන්ත උල්කා ප‍්‍රහාරයෙන් පසුව හිස එසවූ ක්ෂීරපායින්ගේ ආදිතමයන් අතර මෙම වෘකයන්ද සිටිනවා.

අනෙක් අතට මනුෂ්‍යයන්ගේ සමීපතම මිත‍්‍රයන් ලෙස සැලකිය හැකි සත්ව වර්ගය වන බල්ලන්ගේ ආදිතමයන් වන්නේ අළුපැහැ වෘකයන්. අළුපැහැ වෘකයන්ට පෙර මිහිපිට සිටි වෘක වර්ගය වන්නේ මෙම දැවැන්ත වෘකයන්. අපේ සමීපම මිත‍්‍රයන්ගේ ඉතිහාසය සොයයෑමට ලැබුණු අවස්ථාවක් ලෙසත් මෙම සොයාගැනීම සැලකිය හැකියි.

රුසියාවෙහි ෆෙඩරල් රාජ්‍යයක් ලෙස පවතින නැගෙනහිර සයිබීරියානු යුකුටියාව හෙවත් සාකා රිපබ්ලික් රාජ්‍යයෙහි ගංගා නිම්නවල ප‍්‍රදේශවාසීන් පිරිසකට මෙම වෘක හිස හමුවී තිබෙන්නේ මැමත්ලාගේ ඇත් දළ සෙවීමට ඔවුන් කළ පොළොව හෑරීම්වලදීයි. ගංගා අසබඩ අයිස් ලෙස ගල්ගැසුණු මෙවැනි ප‍්‍රදේශවල පස් තට්ටු අතර මැමත්ලා වැනි පැරණි යුගයේ සතුන්ගේ ශරීර කොටස් දීර්ඝ කාලයක් තිස්සේ සංරක්ෂණය වී තිබෙන්නේ මෑතකදී මියගිය සතෙකුගේ මළකුණක් විලසටයි. මේ ප‍්‍රදේශවල ප‍්‍රදේශවාසීන් මෙවැනි ගල්ගැසුණු පස්තට්ටුවල කැණීම් කරමින් මැමත්ලාගේ දැවැන්ත ඇත් දළ අලෙවි කිරීම සඳහා සොයනවාලූ. එවැනි ප‍්‍රදේශවාසීන්ගේ කැණීම්වලදී හමුවූ මේ වෘක හිසද වසර 40,000ක් පැරණි වුණත් විද්‍යාඥයන්ගේ අධ්‍යනයට මනාව ගැළපෙන ලෙස නැවුම් අයුරින් සංරක්ෂණය වී තිබෙනවා.

ප‍්‍රදේශවාසීන් මෙම වෘක හිස සාකා රිපබ්ලික් රාජ්‍යයේ විද්‍යා ඇකඩමියෙහි අධ්‍යයන දෙපාර්තමේන්තුවට බාරදී තිබෙනවා. එම ඇකඩමියෙහි අධ්‍යක්ෂ ඇල්බර්ට් ප්‍රොටොපොපොව් පවසන අන්දමට මේ පැරණි වෘකයන්ගේ පැටවුන්ගේ සිරුරු කොටස් මීට පෙර හමුවී තිබුණත්, වැඩුණු වෘකයෙකුගේ හිසක් ලැබුණේ පළවැනි වතාවට බවයි. ‘සිනිඳු මාංශපේෂි පවා ඉතා මැනවින් සංරක්ෂණය වී තිබුණු වසර 40,000ක් පැරණි වැඩුණු වෘකයෙකු හමුවුණේ පළවැනි වතාවට.’ ඔහු නිල වශයෙන් එසේ කියා තිබුණා. ඔහු පවසා ඇති අන්දමට මේ වනවිට මෙම වෘකයා ගැන වැඩිදුර අධ්‍යයනයට වෘකයාගේ මොළය ඇතුළු කොටස්වල ඩිජිටල් මොඩලයක් ගොඩනඟමින් සිටිනවා. ඒ අතර මේ වෙද්දී ස්වීඩන්හි ස්ටොක්හෝම්වල කණ්ඩායමක් හා ටෝකියෝහි කණ්ඩායමක වෘකයාගේ ඞීඑන්ඒ අධ්‍යයනය කරමින් සිටිනවා.

එම අධ්‍යනයන්ගෙන් පසු මෙම වෘකයන් සම්පූර්ණයෙන්ම වඳවී ගියාද, නැතිනම් නූතන වෘකයන් හා බල්ලන්ගේ ආදිතමයන් වන අළුපැහැ වෘකයන් බවට පත්වුණේ මෙම වෘකයන්මද යන්න පිළිබඳව සොයාගැනීමට මෙම හිසෙහි සැඟවී ඇති තොරතුරු සමුදාය මහෝපකාරී වනු ඇතැයි විද්‍යාඥයන් විශ්වාස කරනවා.

අප පෙර සඳහන් කළ පරිදි බල්ලන් මිනිසුන්ගේ සමීපම මිත‍්‍රයන් පමණක් නොව, බල්ලන් ලෝක පරිණාමන ඉතිහාසයෙහි වැදගත්ම සත්ව වර්ගයක් ලෙසද සලකනවා. පරිණාමවාදයේදී ඩාවින් ඉදිරිපත් කළ න්‍යාය වන්නේ ස්වාභාවික වරණය පිළිබඳ න්‍යායයි. සතුන් කිහිපදෙනෙකු අතරින් ස්වාභාවික තත්වයන්ට මුහුණදිය හැකි ශක්තිමත් සත්වයා ඉතිරි වී, දුර්වල සතුන් ස්වාභාවිකවම විනාශ වෙනවා. ඒ අනුව ඊළඟ පරම්පරාවට ශක්තිමත් සතුන්ගේ ඞීඑන්ඒ ගමන් කරමින්, වඩා ශක්තිමත් සතුන්ගේ ලක්ෂණ ඉතිරි වෙනවා. අනෙක් සත්ව වර්ග වඳවෙනවා. එය ස්වාභාවික වරණයයි. වඳුරන් මිනිසුන් බවට පත්වුණේත් මිනිස් මොළය හා දේවල් තදින් අල්ලාගැනීම පිණිස අනෙක් ඇඟිලිවලින් වෙන්ව පිහිටා ඇති මහපටැඟිල්ලට අදාල ඞීඑන්ඒ ඉදිරි පරම්පරාවලට යෑමෙනුයි.

එහෙත් මේ පෘථිවි ඉතිහාසයේ පළවැනි වතාවට ස්වාභාවික වරණය වෙනුවට මිනිසුන්ගේ තෝරාගැනීම මත පරිණාමනය වූ සත්ව වර්ගය වන්නේ බල්ලන්. එය කෘත‍්‍රිම වරණයක් වුණා. සාමාන්‍යයෙන් ස්වාභාවික වරණයට අනුව වෙනත් වෘකයෙකුට වඩා දුර්වල වෘකයෙක් නැසී යා යුතුයි. එවැනි වෘකයන්ගේ ඞීඑන්ඒ ඊළඟ පරම්පරාවට නොයා යුතුයි. එහෙත් මිනිසුන් පළවැනි වතාවට ඒ දුර්වල අළුපැහැ වෘකයන්ව හීලෑ කරගත්තා. ඉන්පසුව විවිධ ශරීර හැඩවලින් හා ශරීර ප‍්‍රමාණයන්ගෙන් යුත් ඒ මුල් වෘකයන්ගේ දරුවන්ව වෙන් කරන්නට පටන්ගත්තා. ඒ අනුව වෘකයන්ට වඩා වෙනස් ශරීර ලක්ෂණ සහිත සත්ව වර්ගයක් බවට බල්ලන් පත්වුණා. එය එක් අතකට මිනිසුන් දෙවියන්ගේ රාජකාරිය තමන්ගේ දෑතට ගැනීමක් බඳුයි. ඇතැම් විට සයිබීරියාවේදී හමුවූ මේ දැවැන්ත වෘක හිස් කබල මිනිස් වරණයෙන් පරිණාමනය වූ පළමු සත්ව වර්ගයේ ආදිතමයන්ගේ හිස්කබලක් විය හැකියි.x

x අනුරංග ජයසිංහ

ප‍්‍රංශයේ අගනුවර, ලෝකයේ ලස්සනම නගරය සේ සැලකෙන පැරිස් නුවර මධ්‍යයේ ඇති උමං මාර්ගයන්ගෙන් එකකි ඒ. එහි දිග කි.මී. 1 කට වඩා දුර නැත. ආරම්භය ‘පලාස් ඩිලා කොන්කෝඞ්’ * ය. අවසන් වන්නේ ‘අල්මා’ චතුරස‍්‍රයෙනි. උමං මග පැත්තකින් ‘සෙන්’ නදිය ගලා යන්නේය. අල්මා පාලම ළග සිට ඇසට පෙනෙන දුරින් සුප‍්‍රසිද්ධ ‘අයිෆල් කුලූන’ පිහිටා ඇත. අනෙක් පැත්තෙන් 16 වැනි සියවසේ දී පළමුවන කොන්සුවා රජතුමා විසින් ඊජිප්තුවේ ලක්සෝ නුවර සිට ගෙනෙන ලද මාබල් කුලූන හෙවත් ‘කොණ්කෝඞ් කුලූන’ යෝධයෙකු සේ නැගී සිටී. අල්මා චතුරස‍්‍රය ආසන්නයේම පළමුවන නැපෝලියන් අධිරාජ්‍යාගේ දේහය තැන්පත් කර ඇති ඉන්වැලීඞ් (ෂබඩ්කසා* මාලිගාව (දැනට හමුදා කෞතුකාගාරය* පිහිටා ඇත. අනෙක් පැත්තෙන් ප‍්‍රංශයේ යුද ජයග‍්‍රහණයන් සිහි කිරීම පිණිස ගොඩ නගා ඇති ආකර්ෂණීය ‘එතුවාල්’ හෙවත් ‘ආක් ඩි ටි‍්‍රයොමි’ (්රජ ාැ එරසදපචයැ* ය.
අධි සුපෝඛභෝගී ‘රිට්ස්’ හෝටලයේ සිට කොන්කෝඞ්හි උමං මාර්ගයට ඇතුළු වන පිවිසුමට කි.මී. 1කට වඩා නැත.

අල්මා චතුරස‍්‍රය යට මෙම උමං මාර්ගයටද යටින් ‘අල්මා මාසෝ’ සහ ‘පොං ඩි අල්මා’ යන උමං දුම්රිය පොළ දෙකද පිහිටා ඇත.
ලොව කෝටි ගණනක් ජනතාව කම්පනයට පත් කරමින් 1997 අගෝස්තු 31 වන දින ඒ අනතුර සිදුවූයේ ඉහත සඳහන් කළ උමං මාර්ගයේ ‘අල්මා’ පාලම අසලදීය. අනතුරින් ‘පොදු ජනතා කුමරිය,’ ඩයනා කුමරිය මිය ගියාය.

රථයේ ඇයත් සමග සිටි ඇගේ නවතම පෙම්වතා වූ ඩෝඩි ෆායෙඞ් සහ රියදුරු හෙන්රි පෝල් එතැනම මිය ගිය අතර, ඇයගේ ආරක්ෂකයා වූ ටෙවරි රිස් ජෝන්ස් පමණක් මරණයෙන් බේරුණේය. ආරක්ෂක රිස් ජෝන්ස් හැර මිය ගිය තිදෙනාම ආරක්ෂක පටි බැඳ සිට නැත. තම පෙම්වතා වූ ඩොඩි සමග එදින සන්ධ්‍යාව පැරිසියේ සුප‍්‍රසිද්ධ රිට්ස් හෝටලයේ ගත කළ ඇය අගෝස්තු මස 30 වන දින මධ්‍යම රාති‍්‍රයේ හෝටලයෙන් පිට වුණේ පස්සා දොරිනි. ඒ ඇය එනතෙක් ඡුායාරූප මාධ්‍යවේදීන් (පැපරාසි* රැුකගෙන සිටි නිසාය. ඇය සාමාන්‍යයයෙන් ගමන් කළ රථය ඉදිරි පසින් පිටත් කර හැරියද පැපරාසින් රැුවටුණේ නැත. හෝටලය පිටුපසින් පිටත් වූ රථය පැදවූයේ හෝටලයේ නියෝජ්‍ය ආරක්ෂක නිළධාරී හෙන්රි පෝල්ය. රිට්ස් හෝටලයේ සිට උමං මාර්ගයට සාමාන්‍ය වේගයෙන් පිවිසුණු රථය කිලෝමීටර් එකක් පමණ දුර එන විට වේගය පැයට කිලෝමීටර් 150ක තරමට වැඩිකර තිබූ බව පරීක්ෂකයන් හෙළිකරගෙන තිබුණි. රථය පාලනය කර ගැනීමට අපොහොසත් වීමෙන් පළමුව දකුණු පස බැම්මේ වැදී පසුව වම් පස කුලූනක ගැටීමෙන් බිහිසුණු අනතුර සිදු විය. පැපරාසින් ලූහුබඳින බැවින් වේගය වැඩි කළා විය හැකිය. මුලින් පැපරාසින්ට චෝදනා එල්ල වුවද පසු පරීක්ෂණවලදී හෙළි වූයේ ලූහු බැඳි පැපරාසින් අනතුර වන විට සෑහෙන ඈතකින් සිට ඇති බවය. ආරක්ෂක නිළධාරියා වූ රිස් ජෝන්ස් තදබල කම්පනයකට පත්ව මතකය ගිලිහී ගිය තත්වයෙන් පසු වූ බැවින් පසු පරීක්ෂණවලදී සාක්ෂි දීමට සමත් වූයේ නැත. මුලින් පැවසුණේ රියදුරා මත්පැන් පානය කර සිටි බවය. මරණ පරීක්ෂණවලින් පසුව හෙළි වූයේ මානසික ආතතියට ගෙන තිබූ බෙහෙත් නිසා රථයේ පාලනය ඔහුගෙන් ගිලිහී යන්නට ඇත කියාය. ඇය මිය යාමට අවුරුද්දකට කලින් එනම් 1996 අගෝස්තු 28 වනදා චාල්ස් කුමරුගෙන් නීත්‍යනුකූලව දික් කසාද වී සිටියද, අනතුර ආරංචි වීමත් සමග චාලස් කුමරු පැරීසියට පැමිණියේය.

එහෙත් ඒ වන විටත් ඩයනා කුමරිය පැරිසියේ පීචියේ සල්පෙත්රියෙර් රෝහලේදී මිය ගොස් සිටියාය. චාල්ස් කුමරු සමග විවාහ වීමටත් ප‍්‍රථම ඔහු හා සම්බන්ධය ගොඩනැගුණු දා සිට ඇය පිළිබඳ තොරතුරු ලොව පුරා ප‍්‍රචලිත විය. චාල්ස්ට ඩයනා හමුවන විට ඇගේ වයස අවුරුදු 16කි. ඇගේ ලස්සනින් ලොව පුරා විශේෂයෙන් තරුණයෝ වශී වී සිටියෝය. හද ඇදී යන ලස්සන අහිංසක සිනාවක් සමග මුහුණ පහත් කර දෙකොණින් හෙළන නයනයන්ගේ දසුන සැමගේ හදවත් ඇදගත්තේය. ඇය ඇත්තෙන්ම සුකොමල සුන්දර ළඳක් වූවාය. ඇගේ සුන්දරත්වයට හද බැඳගත් ලොව පුරා තරුණියන්, විශේෂයෙන් එංගලන්තයේ තරුණියෝ ඩයනාගේ ඇඳුම් මෝස්තර මෙන්ම කොණ්ඩා මෝස්තරයද අනුගමනය කළෝය. එකල ලංකාවේ තරුණියන් අතර ඩයනා කට් කොණ්ඩා මෝස්තරය ජනපි‍්‍රය වූයේය.

චාල්ස්-ඩයනා මංගල්‍යය 1981 ජූලි මස 29 වනදා ලංඩන්හි ශාන්ත පෝල් දේවස්ථානයේදී අතිඋත්කර්ෂවත් ව සිදුවූයේ ලොව රාජ්‍ය නායකයන් හා සමාජයේ ප‍්‍රභූන් ඉදිරියේය. එවිට ඇයගේ වයස අවුරුදු 20ක් වූ අතර චාල්ස් කුමරු ඇයට වඩා අවු 13ක් වැඩිමහල් විය.

ඇය තෝරාගත් මගුල් මුදුවේ මැද තිබුණේ ශී‍්‍ර ලංකාවෙන් මහ රුජිණට තෑගි ලැබී තිබුණු නිල් මැණික් කැටයකි. ඒ මැදිකොට ඩයමන්ඞ් කැට 14ක් වටේට අල්ලා තිබුණි.

පැරීසියේ අල්මා පාලම අසල පිහිටි (මාරක අනතුර සිදු වූ උමං මාර්ගයේ මතුපිට පිහිටි* අල්මා චතුරස‍්‍රය ‘ඩයනා චතුරස‍්‍රය’ නමින් නම් කිරීමට පැරිස් මහ නගර සභාව තීරණය කළේය.

‘ඉන්ටර්නැෂනල් හෙරල්ඞ් ටි‍්‍රබියුන්’ දිනපතා ඉංගී‍්‍රසි පුවත්පතට (පැරීසියේ පළකරනු ලබන* ශත වර්ෂයක් ගතවීම නිමිත්තෙන් 1987දී සැමරුම් උත්සවයක් පැවැත්වුණි. ඒ නිමිත්තෙන් 1989 දී ඇල්මා චතුරස‍්‍රය මධ්‍යයේ සිහිවටනයක් සවි කෙරිණ. ප‍්‍රංශ රජය විසින් ඇමරිකාවට තෑගි කර 1886 සිට නිව්යෝර්ක් නුවර වරායේ ස්ථාපිත කර ඇති ලොව එළිය කරන ගිනි හුල රැුගත් මහා ප‍්‍රතිමාවෙහි ඇති ගිනි හුල් අනුරුවක්ය, මෙහි ස්ථාපිත කරන ලද්දේ. එම ගිනි සිළුවේ රන් ආලේප කර ඇත.

පැරිස් මහ නගර සභාව මෙම චතුරස‍්‍රය නම් කිරීමට දැන් තීරණය කළද, ජනතාවගේ හදවත් තුළින් නිරායාසයෙන්ම ඩයනා චතුරස‍්‍රය නම් කර තිබුණි. ඇය මිය ගිය දිනයේ සිටම මෙම නිදහසේ ගිනි සිළුව වටා මල් ගොඩ ගැසීම දිනපතා සිදුවිය. මෙම මල් තැන්පත් කරමින් තම ශෝකය පළ කළේ ලොව සිව් දෙසින් පැරීසියට පැමිණෙන සංචාරකයන් ඇතුළු විවිධ කටයුතු සඳහා පැමිණෙන්නන්ය. මල් පමණක් නොව ඉටි පහන් සිය ගණනින් පත්තු වී ඇති බව දක්නට ලැබුණි. දිනපතා රාත‍්‍රියේ නගර සභාව විසින් මෙම මල් ඉවත් කළද ඊළඟ දින සැඳව වන විට මල්වලින් පිරී ගොස්ය.

උමං මගට පිවිසෙන ස්ථානය වටා ඇති තාප්පය ලෝකයේ විවිධ භාෂාවලින් ඉතා අනුවේදනීය, ශෝකාකූල කවි හා ගi පාඨයන් පිරී ගොස් තිබේ. 1981 ජූලි 29 වැනිදා රාජකීය මංගල්‍යයෙන් පසුව රාජකීය ජෝඩුව රැුගෙන ගිය අශ්ව කරත්තය දෙපස සිටි දහස් ගණන් පිරිස පී‍්‍රති ඝෝෂා කරමින් සුබ පැතුවා සේම, 1987 සැප්තැම්බර් 6 වන දා ලංඩන්හි වෙස්ට්මිනිස්ටර් ඇබේ දේවස්ථානයේ සිට නෝත්ඇම්ප්ටන්ෂයර් දක්වා ඩයනා කුමරියගේ දේහය රැුගත් රිය පෙරහැර දෙපස හැඬූ කඳුළින් සිටි දස දහස් ජනතාව දේහයට විසි කළ මල්වලින් මුළු පාරම පිරී ඉතිරී ගොස් තිබුණි.

මංගල්‍යයෙන් වැඩි කල් යාමට ප‍්‍රථම ඩයනා මෙන්ම චාල්ස්ද වෙනත් පෙම් සබඳතා ඇතිකර ගත්තෝය. ඇන්ඩෲ මෝටන් විසින් රචිත ‘ඩයනා: ඇයගේ ඇත්ත කතාව’ නැමැති පොතේ සඳහන් වන ආකාරයට ඇය අශ්ව ධාවන පුහුණුකරු මේජර් ජේම්ස් හෙවිට් සමග අනියම් පෙම් සබඳතාවක් ඇතිකර ගත්තාය. ඉන් පසුව 1984-86 කාලයේ බෙරී මෑන්නෙකී සමග පෙමින් වෙලී සිටි බව ඩයනා පිළිබඳ පෙනී පුනර් 1988දී ලියන ලද පොතේ සඳහන් වේ. ඉන් පසුව 1996 සිට 1997 ජූලි දක්වා හෘදය ශල්‍ය විශේෂඥ හස්නම් කාන් සමග මිත‍්‍ර වී සිටියාය.

මේ අතර චාල්ස් කුමරා තම පුතණුවන් දෙදෙනාගේ නැනී ලෙස සේවය කළ ටිගී ලෙග් බූත් සමග පෙම් සබඳකමක් ඇතිකරගෙන තිබුණි. පසුව චාල්ස්, සිය පැරණි මිතුරියක වූ කැමිලා පාකර් බෝල්ස් සමග සම්බන්ධයක් ඇති කරගත් අතර ඩයනාගේ මරණයෙන් වසර කිහිපයකට පසුව ඇය විවාහ කර ගත්තේය.
ඩයනා එමාඞ් එල්-ඩින් මොහොමඞ් අබ්දෙල් ෆයෙඞ් සමග පෙම් සබඳතාව ඇතිකර ගත්තේ 1997 ජූලි මාසයේ දීය. ඔහු සියලූ දෙනා හැඳින්වූයේ ඩොඩි ෆයෙඞ් නමිනි. ඔහුගේ පියා මොහොමඞ් එල් -ෆයෙඞ් ඉතා ඉහළ ධනවතෙකි. ලංඩන්හි පිහිටි හැරඞ්ස් සුපිරි වෙළෙඳසැල ඔහු සතු විය. ඩයනාට නිවාඩුව විවේකීව ගත කිරීම සඳහා මීටර 60 ක් දිග අතිසුඛෝපභෝගී ‘ජොනිකල්’ නැමැති නැව මිලදී ගත්තේය. ඩයනා දකුණු ප‍්‍රංශ වෙරළේ එම නැවෙහි ගත කරන විට පැපරාසින්ගෙන් සැගවීමට නොහැකි විය. මෙම නැව මිලදී ගැනිම සඳහා පවුම් මිලියන ගණනක් ඩොඩිගේ පියා වැය කළේ තම පුතා රාජකීය පවුල හා සම්බන්ධ වීමේ ආඩම්බර රැුස් විහිදුවන්නටය.

ඇයගේ ප‍්‍රථම පුත් විලියම් කුමරු 1982. 06. 21 දින උපන් අතර දෙවන පුත් හැරී කුමරා උපන්නේ 1984. 09. 05 වන දිනය.
ඇයගේ දේහය තැන්පත් කර තිබූ කෙන්සින්ටන් මාලිගාව ඉදිරියේ විශාල වපසරියක් තුළ මල් පොකුරු ශෝක කාඞ්පත්, ඉටිපහන් ආදිය මාස ගණනක් යන තෙක් පිරී ඉතිරී තිබුණි. පැතිරී තිබූ මල් තට්ටුව අඩි 5ක් පමණ උසට තිබූ බව කියැවේ.

1997 සැප්තැම්බර් 6 වනදා නොත්ඇම්ප්ටන්ෂයර්හි පිහිටි ‘රවුන්ඞ් ඕවල් විලෙ’හි මැද ඇති කුඩා ¥පතේ ඇය මිහිදන් කෙරුණේය. එතැන ඩයනා කුමරියගේ සිහිවටනය ඉදිකර ඇත.
ලොව පුරා ජනතාවගේ ආදරය, සෙනෙහස හා අනුකම්පාව ඈ කෙරේ ගලා ආයේ ඇය විසින් කරන ලද පුළුල් සමාජ සේවා කටයුතු නිසාය. එච්අයිවී/ඒඞ්ස්ල පිළිකා රෝගීන් හා මානසික රෝගීන් වෙනුවෙන් විශාල සේවයක් කිරීම සඳහා ඕ සංවිධාන ගොඩනැගුවාය. ඒඞ්ස් රෝගය හඳුනාගත් මුල් අවධියේ දී සමාජය විසින් රෝගීහු කොන් කැරුණාහ. එවන් අවධියක එම රෝගීන් බැලීමට ගිය ඇය ඔවුන් වැළඳගනිමින් ඔවුන්ට මානසික සුවයක් ලබා දීමට කි‍්‍රයා කළාය.

1997 ජනවාරියේ දී බැලිස්ටික් හෙල්මටයක් හා පොලාත් ජැකටයක් හැඳ ඇන්ගෝලාවේ බිම්බෝම්බ ඉවත් කිරීමේ කි‍්‍රයාවලිය නැරඹීමට ගොස් එම කටයුතු උනන්දු කරවීමට කි‍්‍රයා කළාය. 1997 අගෝස්තු 10 වන දා බිම්බෝම්බ ඉවත් කිරීමේ කි‍්‍රයාවලියට දිරි දීම සඳහා බොස්නියා – හැර්සගවීනාහි සංචාරය කළාය. විශේෂයෙන් ලෝකයේ බිම් බෝම්බ තහනම් කිරීමේ ව්‍යාපාරයේ ඉදිරියෙන්ම සිටිමින් කටයුතු කළාය. කුඩා ළමුන්ගේ අභිවෘද්ධිය වෙනුවෙන් කටයුතු කිරීම, විශේෂයෙන් අපි‍්‍රකානු මහාද්වීපයේ, ඉතා දිළිඳු හිසට වහළක් නැති ජනතාව වෙනුවෙන් සුභසාධක ව්‍යාපාර දියත් කිරීම ඇගේ තවත් මානුෂික සේවා කිහිපයකි.

ඉංදියාව, නේපාලය, සිම්බාබ්වේ, නයිජීරියාව හා ඉන්දුනීසියාව ආදි රටවල ලාදුරු රෝගීන් හමුවීමට ගොස් එම රෝගය මිහිතලයෙන් අතුගා දැමීමට පෙරමුණේ කි‍්‍රයා කළාය. සත්ත්ව හිංසනයට එරෙහිව බි‍්‍රතාන්‍ය රතු කුරුස සමාජය හා එක් වී කි‍්‍රයා කළාය.
අවසානයේ වයස අවුරුදු 36 දී, සැවොම සෝ ග`ගුලේ ගිල්වා ඩයනා ලොවින් සමුගත්තාය.x

x සී.ඒ. ජගත් චන්ද්‍ර