‘මම පුංචි කෙල්ලෙක් කාලේ, මගේ තාත්තා යාළුවන් එක්ක චාරිකාවක් ගියා. මාත් ඔවුන් එක්ක යන්න ඕනෑ කියලා ඇඬුවා. අන්තිමේ ලොකු පිරිමි හතරදෙනෙක් හා අවුරුදු පහේ කෙල්ලෙක් චාරිකාව ගියා. අපි වොෂිංටන්හි කොංග්‍රස් ගොඩනැගිල්ල ඉදිරිපිට නැවැත්වුවා. ඔහු මට වොෂිංටන් ස්මාරකය, තටාකය ඇතුළු සියළු දේ පෙන්වුවා. ඉන්පසු ඔහු කීවා, මේ හැමදේම අයිති අපට කියලා. අපේ ආණ්ඩුවට, ආණ්ඩුව අයිති අපට. ඒ නිසා මේ ඔක්කොම ඔයාගේ කියා ඔහු විස්තර කළා. මගේ තාත්තා මරණයට කලින් මට කීවේ ඔහු ආඩම්බර වෙන දෙයක් කරන්න කියලා. අන්තිමේ මම ඒක කළා කියලා හිතෙනවා.’ ඒ ඇලෙක්සැන්ඩි්‍රයා ඔකේසියෝ කෝටෙස් 2018 දී ඇමෙරිකානු කොංග්‍රස් ගොඩනැඟිල්ල ඉදිරිපිට සිට කී කතාවක්.
ඇමෙරිකාවෙහි, මෑත දශකයේ කිසිවෙක් සිහිනෙන්වත් නොසිතූ අතිශය වැදගත් ඓතිහාසික සිදුවීම් ගණනාවක් සිදුවුණා. අප දැන් ජීවත්වන්නේ ඉතිහාසයේ තීරණාත්මක අවධියක. ලෝකයේ ඉදිරි සියවස කෙසේ වේදැයි තීන්දු වෙන කාලයක. සිදුවූ සුවිශේෂී සිදුවීම් අතර, එක් සිදුවීමක් පවතිනවා. ඇමෙරිකාවේ අනාගතය සුභ එකක් නම්, එය පවතින්නේ ඒ සිදුවීම උඩ බව ඇතැම් අය කියනවා.
සිදුවීම මහා පරිමාණ එකක් නොවෙයි, නිව්යෝක් මහානගරයෙහි, බ්‍රොන්ක්ස් නගරයේ අවන්හලක වේටර්වරියක් ලෙස සේවය කළ, ඒ වනවිට අවුරුදු 28ක් වූ තරුණියක නොසිතූ ලෙස ඇමෙරිකාවේ ව්‍යවස්ථාදායකය වන, කොංග්‍රසයට තේරී පත්වෙන්න සුදුසුකම් ලැබුවා. බැලූ බැල්මට පුංචි සිදුවීමක් ලෙස පෙනුණත්, එය තීරණාත්මක සිදුවීමක්.
ඒ තරුණිය වන ඇලෙක්සැන්ඩි්‍රයා ඔකේසියෝ කෝටෙස් ඇමෙරිකානු කොංග්‍රසයේ සාමාජිකත්වයට තේරී පත්වූ ලාබාලම කාන්තාව. ඇය වයස අවුරුදු 29 දී කොංග්‍රසයට තේරී පත්වුණා. ඒ 2018 නොවැම්බර් 06 වැනිදා පැවති මැතිවරණයේදී රිපබ්ලිකන් පක්ෂයේ අපේක්ෂකයා පරදවමින්. ඩිමොක්‍රටික් පක්ෂයට හිතවත් දිස්ත්‍රික්කයකින් ඩිමොක්‍රටික් අපේක්ෂිකාව ලෙස ඉදිරිපත් වූ ඇය, එම මැතිවරණයෙන් ජයගැනීම පුදුමයක් නොවෙයි. අප කලින් විස්තර කළ, පුදුම සහගත සිදුවීම ඊට කලින් වූ එකක්.
2018 ජුනි 28 වැනිදා පැවති, නිව්යෝක්හි 14 වැනි දිස්ත්‍රික්කයේ ඩිමොක්‍රටික් පක්ෂයේ අපේක්ෂකයා තේරීමේ ප්‍රාථමික මැතිවරණයේදී ඇය ජයගැනීම තමයි, එවර මැතිවරණයේ ප්‍රධාන සිරස්තලය බවට පත්වුණ තීරණාත්මක සිදුවීම. අප කලින් විස්තර කළේ ඒ ගැන. (ප්‍රාථමික මැතිවරණයක් කියන්නේ, යම් පක්ෂයක අපේක්ෂකයෙකු තෝරාගැනීම සඳහා පක්ෂයේ සාමාජිකයන් අතර පවත්වන මැතිවරණයක්.)
ඇය ඒ මැතිවරණයට මුහුණදුන්නේ ජෝ ක්‍රෝලි නම් දැවැන්ත දේශපාලන චරිතයට එරෙහිව. ජෝ ක්‍රෝලි ඇමෙරිකාවේම ඩිමොක්‍රටික් පක්ෂයේ අපේක්ෂකයන් සිව්දෙනාගෙන් කෙනෙක්. කොංග්‍රසයේ කථානායක නැන්සි පෙලෝසි හැරුණාම කොංග්‍රසයේ කථානායක ධුරයට ක්‍රෝලි සුදුසු බවට යෝජනා පවා තිබුණා. ඔහු අවුරුදු විස්සකට වඩා කොංග්‍රසය නියෝජනය කර තිබුණා. අවුරුදු 14ක් තිස්සේ කිසිවෙක් ඔහුට එරෙහි ප්‍රාථමික මැතිවරණයකට ඉදිරිපත් වී තිබුණේ නෑ. වේටර් කෙල්ලෙක් ඔහු පරදනු අතැයි කිසිවෙක් විශ්වාස කළේ නෑ.
නෙට්ෆ්ලික්ස්හි විකාශය වූ ‘නොක් ඩවුන් ද හවුස්’ නම් වාර්තා චිත්‍රපටිය ඇලෙක්සැන්ඩි්‍රයාගේ ජයග්‍රහණය දක්වා ආ ගමන වටා ගෙතුණු එකක්. අප මෙහි කතාකරන්නේ ඇලෙක්සැන්ඩි්‍රයාගේ දේශපාලන ප්‍රතිපත්ති ගැන නොවෙයි. ඇගේ ජීවිතය හා නොසිතූ ජයග්‍රහණය ගැන. නොක් ඩවුන් ද හවුස් වාර්තා චිත්‍රපටියේ තිබෙන්නේ ඒ කතාව.
ඇය හැඳින්වීමට ඇලෙක්සැන්ඩි්‍රයා, ඇලෙක්ස්, ඒඕසී, ලෙක්සි ආදී විවිධ නම් පාවිච්චි කරනවා. වඩාත් ජනප්‍රිය ඒඕසී කියන නම. එහෙත් අප මේ සටහනේ, මෙතැන් පටන් ‘ලෙක්සි’ යන ආදරණීය නාමය පාවිච්චි කරනවා. වාර්තා චිත්‍රපටියේදී ඇගේ සමීපතමයන් ඇය අමතන්නට ඒ නම පාවිච්චි කළා.
ලෙක්සි බ්‍රොන්ක්ස්හි පෝර්ටෝ-රිකෝ සම්භවයක් ඇති යුවළකගේ දියණියක ලෙස උපත ලැබුවේ 1989 දී. ඇයට බාල සහෝදරයෙක් ඉන්නවා. ඔවුන්ගේ පවුල ආර්ථික හිඟකම්වලින් පිරුණු එකක්. ‘පුංචි කාලේ බ්‍රොන්ක්ස්වල අධ්‍යාපනයට යන්න අමාරු නිසා, අපි වෙනත් පැත්තක පදිංචියට ගියා. මම පොදු ඉස්කෝලෙකට ගියා. අම්මා මගේ අධ්‍යාපනය වෙනුවෙන් ගෙවල් සුද්ධ කළා. පුංචි රැකියා කළා. ඇය කාන්තාවකගේ නිවස සුද්ධ කළේ, මා වෙනුවෙන් පාඩමකට හුවමාරුවක් විදියට. මගේ තාත්තා මේ ලෝකයේ ඕනෑ කෙනෙකුට වඩා මගේ ආත්මය දැන සිටියා. මේ ලෝකයේ ඇත්තම බලය මා සතු බව ඔහු මට ඉගැන්වුවා. තාත්තා මම කොලීජියේ ඉගෙනගත් කාලයේ මියගියා. ඒ 2008න් පසු ආර්ථික අවපාතය පැවති කාලයේ. ලෝකය ගැන ඉගෙනගනිද්දී ඔහු අහිමිවීම ඉතා අසීරුයි. ආර්ථික වශයෙනුත් අමාරු කාලෙක ඔහු අහිමි වූ නිසා අම්මාට අමාරු වුණා.’ ලෙක්සි එසේ කියනවා.
2018 ඩිමොක්‍රටික් පක්ෂයේ ප්‍රාථමික මැතිවරණයේදී විවිධ ප්‍රාන්තවල සිටි ශක්තිමත් ඩිමොක්‍රටික් පාක්ෂික ප්‍රබල අපේක්ෂකයන්ට එරෙහිව විවිධ ජනවර්ගවලට අයත්, විවිධ රැකියාවල යෙදුණු සාමාන්‍ය අපේක්ෂකයන් ගණනාවක් තරඟ කළා. ඒ ‘බ්‍රෑන්ඞ් නිව් කොංග්‍රස්’ නම් වැඩසටහනේ ප්‍රතිඵලයක් ලෙස. ඩිමොක්‍රටික් පක්ෂයටම අනුබද්ධිත සංවිධාන කිහිපයකින් කළ කැඳවීමක් මත, විකල්ප අපේක්ෂකයන් ඉදිරිපත් කිරීම සඳහා එම වැඩසටහන සංවිධානය කර තිබුණා. අපේක්ෂකත්වය සඳහා නාමයෝජනා 10,000ක් පමණ එම වැඩසටහනට ඉදිරිපත් වුණා. ලෙක්සි ඒ අතරින් කෙනෙක්. ඇගේ සොහොයුරා ගේබි්‍රයෙල් ඔකේසියෝ කෝටෙස් ඇගේ නම යෝජනා කර තිබුණා.
ඇමෙරිකානු කොංග්‍රසයේ සීයට 81ක් පිරිමින්, අතිබහුතරය සුදු ජාතිකයන්, මිලියනපතියන් හෝ නීතිඥවරුන් යන කුලකවලින් එකකට හෝ කිහිපයකට අයත් වුණා. මෙම තත්වය වෙනස් කිරීම ඉහත කී වැඩසටහනේ අරමුණ වී තිබුණා.
ලෙක්සි එම වැඩසටහනට තෝරාගන්නා තෙක් වේටර්වරියක්. ඇය කියන විදියට වේටර් අත්දැකීම්, ඇගේ දේශපාලනයට උදව්වක්. ‘වේටර්වරියක් වීම රැකියාවක් ලෙස සමහරු දකින්නේ නෑ. ඒත් වේටර්වරියක් ලෙස අනෙකුත් පුද්ගලයන් එක්ක සුහදශීලීව ගනුදෙනු කරන්න පුරුදුවීම මේ මැතිවරණයට හැඩගැහෙන්න උදව් වුණා. මම දවසට පැය 18ක් හිටගෙන ඉන්න පුරුදු වුණේ ඒ රැකියාව නිසා. උද්වේගකර අවස්ථාවලට මුහුණදෙන්න පුරුදුවුණේ ඒ නිසා. ඒ වගේම මිනිසුන් මගේ හිත රිද්දන්න උත්සාහ කරන එකට මම පුරුදු වුණා. මේක වැඩකරන පන්තිය කියන එක පුදුමයක් නොවෙයි. මොකද, අපි නොනවත්වා වැඩකරනවා.’
ලෙක්සිගේ මැතිවරණ ව්‍යාපාරය ආරම්භ වෙන්නේ මහපොළොවෙන්. ඇය, තමන්ගේ අදහස රැගෙන මිනිසුන් අතරට යමින් කතා කරන අන්දම, ඇය ප්‍රදේශයේ සිවිල් සංවිධාන නියෝජිතයන් සමඟ කතාකරන අන්දම වාර්තා චිත්‍රපටියේ පෙන්වනවා. සාමාන්‍ය පුරවැසියන් බොහෝවිට කතා කිරීම ප්‍රතික්ෂේප කර තිබෙනවා. නිවෙස්වලට ඇතුළු කරගෙන නෑ. එහෙත් ඒ සියල්ල ඉවසමින්, නැවත තවත් නිවෙස්වලට ගමන් කර තිබෙනවා. එක් වතාවට එක් පුද්ගලයා බැගින් ඇය දිනාගෙන ඇති බව වාර්තා චිත්‍රපටිය නරඹද්දී වැටහෙනවා.
‘මම ලැටීනෝ කෙනෙක්, මම බොරීක්වා කෙනෙක්, මම ඉන්දියන්වරුන්ගෙන් පැවත එන්නෙක්, මම අප්‍රිකානු වහලුන්ගෙන් පැවත එන්නෙක්, මම ආඩම්බරකාර ඇමෙරිකානුවෙක්.’ තමන්ගේ අනන්‍යතාව ගැන එක් මොහොතක ඇය වීදියක සිට කෑගැසූ අයුරුත් වාර්තා චිත්‍රපටියේ තියෙනවා.
ඉතා අසීරු ප්‍රචාරක ව්‍යාපාරයක ප්‍රතිඵලයක් ලෙස ප්‍රාථමික මැතිවරණයේදී නොසිතූ තරුණ පිරිසක් ඡන්දයට ගෙන්වාගන්නට ලෙක්සි ඇතුළු කණ්ඩායම සමත්වුණා. අවසන ප්‍රතිඵල ලැබෙද්දී ඇය එයට ප්‍රතිචාර දැක්වූ ආකාරය ලෝකයේ අවධානය දිනාගත්තා. කිසිවෙක් දැන නොසිටි මේ පුංචි කෙල්ල මැතිවරණ ප්‍රතිඵලයක් උඩුයටිකුරු කර, පාපන්දු තරඟයක් ජයගත්තා වාගේ සතුටින් කෑගසන ආකාරය ඇතැමුන්ගේ විවේචනයටත් හේතු වුණා. එහෙත් ඇගේ කතාවේ සුන්දරම මොහොතක් වන්නේ ඒ ජයග්‍රාහී සැමරුම.
එදින ප්‍රතිඵල නැරඹීම සඳහා ඇගේ ප්‍රචාරක ව්‍යාපාරයේ සිටි තරුණ සංවිධායකයන් ‘නැරඹුම් සාදයක්’ සංවිධානය කර තිබුණා. එහෙත්, ලෙක්සි එම සාදයට සහභාගී වී තිබුණේ ප්‍රමාද වී. එතැනට එන තෙක් ඇය ප්‍රතිඵලවල තත්වය දැන සිටියේත් නැහැ. බ්‍රෑන්ඞ් නිව් කොංග්‍රස් වැඩසටහන යටතේ වෙනත් ප්‍රාන්තවල ප්‍රාථමික මැතිවරණවලට ඉදිරිපත් වූ සියළුදෙනාම පාහේ ඒ වනවිට පරාජය වී හමාරයි. ලෙක්සි ඉදිරිපත් වූ ප්‍රාථමික මැතිවරණයෙනුත් ක්‍රෝලි ජයගන්නා බව සියළු සමීක්ෂණ වාර්තා කියා තිබුණා.
එහෙත් සාදය පැවති ශාලාවට ඇය රැගත් වාහනය ළංවෙද්දී, මාධ්‍යවේදීන් තොගයක් සාදය පැවති ස්ථානයට දිවයන අයුරු දැක ඇය කලබල වී තිබුණා. මෙතරම් මාධ්‍යවේදීන් දිවයන්නේ එක්කෝ නොසිතූ ජයග්‍රයණයක්, නැත්නම් දරුණු පරාජයක් නිසා විය යුතුයි. සාදය තිබුණු ශාලාව වෙත ඇවිදයන අතරේ ‘මට ඇතුළට යන්න බෑ කියලා හිතෙනවා.’ යැයි මඟ නවතිමින් ලෙක්සි පැවසා තිබුණා. එහෙත් ශාලාවට ළංවන විට, ගොඩනැඟිල්ලේ වීදුරු අතරින් ඇය ජයගනිමින් තිබෙන බව ඇය දුටුවා. ‘දෙයියනේ’ කෑ ගසමින් ඇය ශාලාවේ ඉදිරිපට දොරටුව දෙසට දිවගියා.
ශාලාවේ ආරක්ෂකයන් ඇතුළුවෙන්නට ඉඩ දුන්නේ නැහැ. ‘අර ඉන්නෙ මම..’ ආරක්ෂකයන්ට කෑගසමින් ඇය ශාලාවට කඩාවැදුණා.
රූපවාහිනී නිවේදිකාවක් ඇය දෙසට මයික්‍රෆෝනය එල්ලකොට ප්‍රශ්නයක් විමසුවා. ‘ඔයාට මොකක්ද දැනෙන්නේ, ඒක වචනවලට දාන්න පුළුවන්ද?’
‘බෑ…’ හිස සොලවමින් එසේ කියන ඇය හුස්මක් ගත්තා. ‘මට ඒක වචනවලට
දාන්න බෑ.’ ඇය කීවා.
මේ සැමරුම ඇලේසැන්ඩි්‍රයා ඔකේසියෝ කෝටෙස් යන සුවිශේෂී දේශපාලන චරිතය ගැන ලෝකයට පණිවුඩ ලබාදෙන ඓතිහාසික රූපරාමු පෙළක් බවට පත්වුණා. ප්‍රවෘත්ති විකාශයන්හි එම සැමරුම ප්‍රධාන රූපරාමු පෙළක් වුණා. ඒ රූපරාමු ඔවුන්ගේ ජයග්‍රහණය කෙතරම් විස්මිතද යන්නත්, ඔවුන්ගේ ජයග්‍රහණය කෙතරම් තරුණද යන්නත් මනාව චිත්‍රණය කළා. පෙර කී වාර්තා චිත්‍රපටියට කල් තියා සැලසුම් කල රූප මාලාවක්දැයි හැඟෙන තරමට එම සැමරුම රසවත් හා තාරුණ්‍යයෙන් පිරි එකක් වුණා.
මේ වන විට ඇගේ වයස අවුරුදු 30ක්. එහෙත් ඇමෙරිකාවේ පළමු ‘ජනාධිපතිනිය’ ලෙස ඇය පත්විය යුතු බවත්, අනාගත ඇමෙරිකාවේ නායකත්වයට ඇය සුදුසු බවත් කියන උදවිය බොහෝයි. 2019 ජනවාරියේ අල්-ජසීරා වෙබ් අඩවියට ලිපියක් සපයමින් දේශපාලන විශ්ලේෂිකා කාලි පියර්සන් ඇලෙක්සැන්ඩි්‍රයා 2024 ජනාධිපතිවරණයෙන් ජනාධිපති වන බව ලියා තිබුණා. වොෂිංටන් පෝස්ට්හි තීරු ලිපි රචක හෙන්රි ඕල්සන් ලෙක්සි ජනාධිපති විය යුතු බව ලියා තිබුණා.■
■ අනුරංග ජයසිංහ
