බොහෝ දෙනා සිතන බව පෙනෙන්නේ, ලංකාවේ දේශපාලනය ආරම්භ වී තිබෙන්නේ ඊයේ පෙරේදා, සති, මාස කිහිපයකට, අවුරුද්දකට හමාරකට පෙර බවය.

නැතහොත් පාස්කු ඉරිදා සහරාන්ගේ ප්‍රහාරයෙන් පසුව බවය.

මෙම ගොඩගැසී ඇති ප්‍රශ්න විසඳා රට ‘කෙළින් කිරීමේ’ ඓතිහාසික මෙහෙවර දෛවෝපගතව තමන්ගේ උරහිස මතට ඉතිහාසය විසින් භාරදී ඇතැ’යි ප්‍රේමදාස මහතා සිතූ ආකාරයටම ගෝඨාභය මහතාද සිතන බව පෙනේ.

1978 ජේආර්ගේ ව්‍යවස්ථාව ප්‍රමාණවත් යැයි ප්‍රේමදාස මහතා එයින් තෘප්තියට පත්ව සිටියේය. රාජපක්‍ෂ මහතාට 1978න් ඈතට යාමටද අවශ්‍ය වී තිබේ.

■ ජයදේව උයන්ගොඩ

මේ දිනවල මට හමුවන උගත්, නූගත්, තරුණ, මැදිවියේ, ආචාර්ය, මහාචාර්ය පුරවැසියන් සමග දේශපාලනය ගැන කථා කිරීමේදී හඳුනාගන්නට ලැබෙන පොදු කාරණාවක් තිබේ. එය නම්, ඉන් බොහෝ දෙනා සිතන බව පෙනෙන්නේ, ලංකාවේ දේශපාලනය ආරම්භ වී තිබෙන්නේ ඊයේ පෙරේදා, සති, මාස කිහිපයකට, අවුරුද්දකට හමාරකට පෙර බවය. නැතහොත් පාස්කු ඉරිදා සහරාන්ගේ ප්‍රහාරයෙන් පසුව බවය.

මේ කාලයේ රූපවාහිනී පුවත්වලත්, පුවත්පත්වලත් වාර්තා කෙරෙන ගෝඨාභය රාජපක්‍ෂ ජනාධිපතිතුමා, හිටි ගමන්, ටෙලිවිෂන් කණ්ඩායම්ද සමග, ආණ්ඩුවේ කාර්යාලවලට ඇතුල්වී, ඒවායේ අඩුපාඩු සාදාගෙන මහජනයාට කාර්යක්‍ෂම ලෙස සේවය කිරීම කෙසේ කළ හැකිද යන්න ගැන උපදෙස් දෙන සිදුවීම් බලා බොහෝ දෙනකුගේ සිත් ප්‍රබෝධ වී තිබෙන බවද පෙනේ. ‘චක්‍රලේඛ වැඩක් නෑ, මගේ වචනය තමයි නීතිය’ යයි ජනාධිපතිතුමා කියන විට සමහර දෙනා සිතන්නේ, අපේ රටේ බිඳ වැටී, අකාර්යක්‍ෂම වී තිබෙන රාජ්‍ය සේවය ගොඩනැගීමට තිබෙන එකම මගද මෙය බවයි.

ප්‍රේමදාස මතකය

හිටපු ජනාධිපති ප්‍රේමදාස මහතා බලයේ සිටි 1989-1993 අවුරුදු හතර ගැන මතකය දැන් අන් අයට මෙන්ම, සජිත් ප්‍රේමදාස මහතාටත් අමතක වී තිබේ. දැනට ගෝඨාභය රාජපක්‍ෂ මහතා ඇත්තටම කර තිබෙන්නේ නව නිර්මාණයක් නොව, ප්‍රේමදාස ජනාධිපතිතුමා කළ දේම ටීවී කැමරා ඉදිරියේ කිරීමයි. ප්‍රේමදාස මහතා ජනාධිපති ලෙස සිටි කාලයේ අප රටේ තිබියේ රූපවාහිනී ආයතන දෙකකි. ඒවා රූපවාහිනී සංස්ථාව සහ අයිටීඑන් එකයි. ඒවාට දැන් කාලයේ තරම් ටීවී කැමරා තිබුණේද නැත. එබැවින් ප්‍රේමදාස මහතාගේ දෛනිකව සිදුවූ ජංගම ජනාධිපති සේවය ගැන සජීවී වාර්තා අපට ලැබුණේ නැත. එහෙත්, තම කටයුතුවලට හැකිතාක් දුරට රූපවාහිනී හා ගුවන් විදුලි මෙන්ම පුවත්පත් ආවරණයක් ලැබෙන බවට, ප්‍රේමදාස මහතා තම නිලධාරීන්ද, මාධ්‍ය ලේකම්වරුන්ද මාර්ගයෙන් සහතික කර ගත්තේය.

මේ අතර, ප්‍රේමදාස ජනාධිපතිතුමා රජයේ නිලධාරීන්ට කරදරයක් වන තරමට ‘ජනාධිපතිතුමා ඍජුව රට පාලනය කිරීමේ’ කාර්යය කෙළේය. උදේ තුනහමාරට-හතරට පමණ අවදිවීම එතුමාගේ පුරුද්ද බව, එතුමා හොඳින් දැන සිටි කෙනකු මා සමග එකල කී විට මා එය ඒ තරම් විශ්වාස කෙළේ නැත. එහෙත්, එය වයසට යෑමේදී ඇතිවන ගැටලුවක් බව, දැන් උදේ තුනහමාරට ඇහැ ඇරෙන මටද ප්‍රත්‍යක්‍ෂයෙන් අවබෝධ වී තිබේ. ඒ කාලයේ කිහිප දෙනකුම මා සමග කියූ පරිදි, එලෙස උදෙන්ම නැගිටින ප්‍රේමදාස ජනාධිපතිතුමා, තේ බී, යෝග ව්‍යායාම කිරීමටත්, ඉන් පසු කොළ කැඳ කෝප්පයක් පානය කරමින් පුවත්පත් කියවීමටත් පුරුදු වී සිටියේය. පුවත්පත්වලින් ඔහුට රටේ තිබෙන ප්‍රශ්නද, අඩුපාඩුද, දැනගන්නට ලැබේ. ඒ අතර, මහජනතාවගේ ප්‍රශ්න ගැන ඔහුගේම කාර්ය මණ්ඩලය විසින් පෙර දින රාත්‍රිය වන විට සකස් කර තිබුණු වාර්තාද ඔහු කියවයි. ඉන්පසු උදේ හතර හමාරේ සිට ඔහු කරන්නේ යැයි මා අසා තිබෙන්නේ, ඇමතිවරුන්ට, මන්ත්‍රීවරුන්ට, ස්ථිර ලේකම්වරුන්ට, ආණ්ඩුවේ නිලධාරීන්ට දූරකථනයෙන් කථා කර, ඒවා විසඳන ලෙස උපදෙස් දීමය. කලින් දී ඇති උපදෙස්වලට අනුව ක්‍රියාකර නැති ඇමතිවරුන්ට, ලේකම්වරුන්ට, නිලධාරීන්ට දෝෂාරෝපණය කිරීමය. ඒ කාලයේ එක් ඇමතිවරයකුද, නිලධාරීන් කිහිපදෙනකුද මා සමග පැවසුවේ හැම ඇමති-මන්ත්‍රී කෙනෙක්ම, අමාත්‍යාංශ ලේකම්වරයෙකුම, රජයේ නිලධාරියකුම, උදේ හතරට නැගිට, ටෙලිෆෝනය කොයි මොහොතේ නාද වේදැයි බියෙන්, බාත් රූම් එකට ගියත්, වැඩි වේලා ගත කරන්නේ නැතිව, විමසිල්ලෙන් සිටි බවයි. ජනාධිපතිතුමා ටෙලිෆෝන් කරන විට වහාම පිළිතුරු දීමට නොහැකි වීමේ ප්‍රතිවිපාක ඔවුන් දැන සිටි නිසාය.

ඒ කාලයේ ජනාධිපති ප්‍රේමදාස මහතාට ළඟින්ම සිටි නිලධාරියකු මා සමග කීවේ, ප්‍රේමදාස මහතා ජනතාවගේ ප්‍රශ්න විසඳීමට කොතරම් උනන්දු වූයේද යත්, ඔහු රාජකාරි වැඩවලට යන විට, ඔහුගේ උපදෙස් තම නෝට් බුක්වල සටහන් කරගන්නා නිලධාරීන් කණ්ඩායමක්ද ඔහු සමග ගිය බවයි. පාරේ වීදි ලාම්පුවක් පත්තු වන්නේ නැතිනම්, රජයේ කාර්යාලයක විදුලි පංකාව වැඩ කෙළේ නැත්නම්, කාර්යාලයට ඇතුල්වන ගේට්ටුව ඇදවී තිබුණේ නම්, පාරක නාම පුවරුව ගැලවී එල්ලෙමින් තිබුණේ නම්, ඒවා වහාම එතුමාගේ නිරීක්‍ෂණයට ලක් වේ. ඉන්පසු ඒවා නිවැරදි කරන ලෙස වහාම එතුමාගෙන් උපදෙස් ලැබේ. එපමණක් නොව, ඒවා නිවැරදි කර ඇත්දැයි, එම ආයතනවල ඒවාට වගකිව යුතු පුද්ගලයන්ට දූරකථන ඇමතුම් දී විමසා බැලීමටද එතුමා උනන්දු වී සිටියේය. එතුමාගේ කාලයේ සිටි බොහෝ රජයේ නිලධාරීන් දැන් විශ්‍රාමිකයන් විය යුතුය. ඔවුන්ගෙන් අසා බලන විට, ඒ කාලයේ රජයේ සේවකයන් කොතරම් බියෙන් රාජකාරි කළාද කියා දැනගත හැකිය.

ජනාධිපති චර්යාව

ප්‍රේමදාස ජනාධිපතිතුමා, දැන් කාලයේ රාජපක්‍ෂ ජනාධිපතිතුමාද කළාක් මෙන්, මෙවැනි ‘ජනාධිපති චර්යාවක්’ හඳුන්වා දුන්නේ ඇයි? ඒ කාලයේ මෙන්ම අදද, රාජ්‍ය සේවය සම්බන්ධ පොදු ලක්‍ෂණයක් තිබිණ. එය නම්, අකාර්යක්‍ෂමතාවයි. මහජන සේවය ගැන දුර්වල සවිඥානකත්වය, එදා මෙන්ම අදද මෙයට දායක වී ඇති එක් හේතුවකි. තවත් පොදු හේතු තිබේ. ඒවා අතර, ප්‍රධාන වන්නේ, අඩු වැටුප්, අසතුටුදායක සේවා තත්වයන්, ඉතා අපිරිසිදු හා සෞඛ්‍ය සම්පන්නතාවක් නැති කාර්යාල සහ වැඩපළවල්, පෝෂණ ගුණයෙන් අඩු ආහාර, ව්‍යායාම නොකිරීම, වැඩ කිරීමට සහ වැඩ නොකිරීමට රජයේ සේවකයන් තල්ලු කරන යල්පැන ගිය රෙගුලාසි, ඕනෑවට වඩා වැඩකරන්නේ නැතිව ඇඟ බේරාගෙන ඉන්නැයි අලුතෙන් සේවයට පැමිණෙන තරුණ රජයේ සේවකයන් පුහුණු කරන රාජ්‍ය සේවා සංස්කෘතිය, දේශපාලනඥයන්ගේ මාර්ගයෙන් රැකියා ලබාගැනීම නිසා කිසිදු විනය ක්‍රියාමාර්ගයකට තමන් යටත් විය යුතු නැතැයි බොහෝ රජයේ සේවකයන් අතර ඇති පිළිගැනීම, මහජනයා යනු තමන්ට කරදර ගෙන දෙන පිරිසකැයි සැලකෙන ආකල්පය යන මේවායි. මේ අතර බස්වල, කෝචිච්වල හිරවී, දාඩිය දමාගෙන, දහදුක් විඳගෙන ‘වැඩට පැමිණීම’ යන අප්‍රිය අත්දැකීමද දිනපතා අත්විඳින රජයේ මෙන්ම පුද්ගලික අංශයේ සේවකයන්ට, වියත් මගට සම්බන්ධවී සිටින කළමනාකරණ විශේෂඥයන් අපේක්‍ෂා කරන ආකාරයේ ඉහළ ශ්‍රම ඵලදායිතාවක් ඇති ‘වැඩකිරීමේ’ සංස්කෘතියක් උරුම වී තිබෙන්නේද?

ප්‍රේමදාස-ගෝඨාභය පොදු ලක්‍ෂණ

රණසිංහ ප්‍රේමදාස සහ ගෝඨාභය රාජපක්‍ෂ යන ජනාධිපතිවරුන් දෙදෙනා පහළ වී තිබෙන්නේ මෙවැනි පොදු සන්දර්භයක් තුළය. ඒ දෙදෙනාගේ පොදු චරිත ලක්‍ෂණ තුනක්ද තිබෙන බව පෙනේ. එම දෙදෙනාම බලයට පත් වූයේ ලංකාව විශාල දේශපාලන අර්බුද සහ ව්‍යාකුලත්ව තිබි තත්වයන් පසුබිම් කරගෙනය. ඒ නිසාම මෙම ගොඩගැසී ඇති ප්‍රශ්න විසඳා රට ‘කෙළින් කිරීමේ’ ඓතිහාසික මෙහෙවර දෛවෝපගතව තමන්ගේ උරහිස මතට ඉතිහාසය විසින් භාරදී ඇතැ’යි ප්‍රේමදාස මහතා සිතූ ආකාරයටම ගෝඨාභය මහතාද සිතන බව පෙනේ.  දෛවය විසින් තමන්ට භාර දී ඇති එම වගකීම ඉටුකිරීමට නීතිරීති, එෆ්ආර් සහ ඒආර් (එනම් මූල්‍ය සහ පරිපාලන රෙගුලාසි), ඊකෝඞ් (එනම් ආයතන සංග්‍රහය), එෆ්ආර් (එනම් මූලික අයිතිවාසිකම්) සහ නිලධාරිවාදී සම්ප්‍රදාය බාධා නොවිය යුතුයැයි ජනාධිපති ප්‍රේමදාස මහතා ඔහුට ලැබී තිබුණු අධ්‍යාපනයේද, ලෝකාවබෝධයේද සීමාවන් තුළ අවංකවම විශ්වාස කෙළේය. ජනාධිපති රාජපක්‍ෂ මහතා මෙම බාධා ලැයිස්තුවට අලුතින් තේමා දෙකක් එකතු කර ඇත. ඒවා නම්, 1978 ව්‍යවස්ථාවේ 19වැනි සංශෝධනය සහ දේශපාලන ලිබරල්වාදයයි. 1978 ජේආර්ගේ ව්‍යවස්ථාව ප්‍රමාණවත් යැයි ප්‍රේමදාස මහතා එයින් තෘප්තියට පත්ව සිටියේය. රාජපක්‍ෂ මහතාට 1978න් ඈතට යාමටද අවශ්‍ය වී තිබේ.

මේ අතර, රාජ්‍ය නායකයන් හැටියට, ප්‍රේමදාස සහ ගෝඨාභය රාජපක්‍ෂ යන ජනාධිපතිවරුන් දෙදෙනාගේ තවත් පොදු ලක්‍ෂණයක් තිබේ. එය නම්, ඣභඔඍධඛ ත්‍ඍෑ්ණී සහ ඵෂක්‍ඍධ ඵ්භ්ඨෑඍී යන ඉංග්‍රීසි වචන දෙකෙන් හැඳින්වෙන චරිත ස්වභාව දෙකයි. දෙකම විවේචනාත්මක අර්ථ තිබෙන වචන දෙකකි. සමහර පුද්ගල චරිතවල ඇති දුර්වලතාවක් ඒ වචන දෙකෙන් යෝජනා වේ. කලකට පෙර මේ දුර්වලතාව මටද තිබුණ අතර, මා එය හදාගත්තේ, අධ්‍යාපන මනෝවිද්්‍යාව සුළුවෙන් ඉගෙන ගෙන සිටින, එහෙත් ඉහත ගති ලක්‍ෂණය තවත් තිබෙන මගේ භාර්යාවගේ දෝෂාරෝපණාත්මක උපදෙස් පිළිපැදීමෙනි. ඣභඔඍධඛ ත්‍ඍෑ්ණීලා දෙදෙනෙකු එක වහලක් යට සිටීම නුසුදුසු බව නූතන මනෝ විiාවෙන් ඇය ඉගෙන ගත් පාඩම විය හැකිය. එම නිසාම එම දුර්වලතාව අන් අය වෙතින් ප්‍රකාශ වන විට එය හඳුනා ගැනීමේ හැකියාවද මට ලැබී තිබේ.

තමන් යටතේ තිබෙන හැම දෙයක්ම, අන්තිම දශමය දක්වාම, තමන්ගේම පුද්ගලික පාලනය සහ මෙහෙයවීම යටතේ සිදුවන්නේ නැතිනම්, අවුල් වී යනු ඇතැයි සිතා, ඒවා තම දැඩි පාලනය යටතට ගැනීමේ චරිත ලක්‍ෂණය ඣභඔඍධඛ ත්‍ඍෑ්ණ යන සංකල්පයෙන් විස්තර කෙරේ. ඵෂක්‍ඍධ ඵ්භ්ඨෑඵෑභඔ කියන්නේ, ඉහත කී මනෝභාවය නිසාම කෙනකු තමන් යටතේ තිබෙන සියලු දෙයක්ම, අන්තිම සුළු කරුණක් දක්වා, තමන්ගේ පාලනය, මෙහෙයවීම සහ අධීක්‍ෂණය යටතට ගැනීමයි. එවැනි පුද්ගලයෝ බලය අභිනියෝජනය කිරීමට මහත් අකමැත්තක් දක්වති. තමන්ගේ පාලනය හා ඍජු අධීක්‍ෂණය යටතේ සිදු නොවන්නේ නම්, දේවල් සිදුවන්නේ නැතැයිද, සියල්ල අවුල් වන්නේ යයිද ඔවුහු සිතති.

සියල්ල තමන් යටතේ තිබිය යුතු යැයිද, තම පාලනය යටතට ගත යුතු යයිද ඔවුහු සිතති. සිතා ක්‍රියා කරති. මා පාසල් යන වයසේදී මේ දුර්වලතාව මගේද තිබුණු බව නිරීක්‍ෂණය කළ, තුන් වැනි වසර දක්වා පමණක් පාසල් ගොස් තිබුණ මගේ පියා කළ නිරීක්‍ෂණයක්ද, දැන් අවවාදයක්ද තවමත් මට මතකය. ‘කොලුවො, අර දොඩම් ගොඩ බදාගත්තු වෙළෙන්දා වගේ තමයි උඹත් වැඩ කරන්නේ. ඔක්කොම අවුල් කරගෙන නැති කරගෙන තමයි උඹ නවතින්නේ.’

ජනාධිපති ප්‍රේමදාස සහ ජනාධිපති ගෝඨාභය අතර සමාන්තරතා ගැන මෙම සිතීමට මා පෙළඹුණේ, වර්තමාන ලංකාවේ දේශපාලනය තුළ අතීතයෙන් සාධනීය පාඩම් ඉගෙන ගැනීමට බොහෝ දෙනා මැලි වන නිසාය. ජනාධිපති ප්‍රේමදාස සහ ජනාධිපති රාජපක්‍ෂ යන දෙපොළගේම දේශපාලනය ගැන මා එකඟ නොවූවත්, රාජ්‍ය නායකයන් වශයෙන් එම දෙදෙනාම අසාර්ථක වීම නිසා ඇතිවූ සහ ඇතිවිය හැකි ප්‍රතිඵලද සුළුපටු නොවූ බවත්, සුළුපටු නොවන බවත් යන කරුණ ගැනද මම සවිඥානකව සිටිමි. ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී සහ දේශපාලන බලය විසිරී ඇති රාජ්‍ය බල ව්‍යුහයක් තුළ සිටින පාලකයකුගේ අසාර්ථක වීමත්, තමා වටා බලය කේන්ද්‍රකොටගත්, මධ්‍යගත බල ව්‍යුහයකට නායකත්වය දෙන ජනාධිපතිවරයකුගේ අසාර්ථක වීමත්, අපේක්‍ෂා කළ යුතු, සිදුවිය හැකි දේවල්ය. එහෙත් එම අසාර්ථක වීම් දෙකේ ප්‍රතිඵලවල සහ ඒවායේ පරිමාවේ විශාල වෙනස්කම් සහ වෙනස් ප්‍රතිවිපාක ඇතිවන බවද පිළිගැනීමට අප නිහතමානී විය යුතුය.

මේ පසුබිම තුළ ‘වියත් මඟ’ හෝ අපේ විශ්වවිiාලයක් වැනි ඉහළ බුද්ධි ශ්‍රේණීන් කේන්ද්‍ර කරගත් ආයතනයක් විසින් කළ හැකියැයි මා සිතන සම්මන්ත්‍රණයක් හෝ වෙබිනාර් එකක් සඳහා තේමාවක් යෝජනා කිරීමට මා කැමතිය. එය නම්, ‘ජනාධිපති රණසිංහ ප්‍රේමදාස මහතාගේ කළමනාකරණ ශෛලිය: විශ්ලේෂණයක් හා පාඩම්’ යන්නයි.■

‘ඉංග්‍රීසි ක්‍රමය අනුව නියෝගයක් කරන්නේ කල්පනා කර, සාකච්ඡා කිරීමෙන් පසුව. එහෙත්, අප කල්පනා කරන්නේ නියෝග නිකුත් කළාට පසුව.’ යන අදහස ඇති ප්‍රකාශයක් ශ්‍රී වික්‍රම රාජසිංහ රජු ජෝන් ඩොයිලි සමඟ කණගාටුවෙන් කීවායැයි ඩොයිලිගේ සටහන් අතර ඇත. එය රාජාණ්ඩුවක සහ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී පාලන ක්‍රමයක වෙනස පැහැදිලි කරන ප්‍රකාශයකි. ශ්‍රී වික්‍රම රාජසිංහ රජු ක්ෂණික කෝපයට දුන් හදිසි නියෝග බොහොමයක් නිසා ඔහු උඩරට ජනතාව අතර අප්‍රසාදයට ලක් වූ අතර, එහි ප්‍රතිඵලයක් ලෙස ජනතාව රජුට එරෙහිව කැරළි ගැසීය. හදිසියේ, හිතුමතේට ලබාදෙන වාචික නියෝග නොව, විධිමත් ලිඛිත නියෝග ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී රටක් පාලනය කරන්නට අවශ්‍ය මූලිකම දෙයකි.

තමාගේ වාචික නියෝග චක්‍රලේඛ ලෙස සලකා ක්‍රියා කරන ලෙස සැප්තැම්බර් 25 වැනිදා ගම සමග පිළිසඳරක් නම් ව්‍යාපෘතිය බදුල්ල දිස්ත්‍රික්කයේ හල්දුම්මුල්ල ප්‍රදේශයේ පැවැත් වූ අවස්ථාවේදී ජනාධිපති ගෝඨාභය රාජපක්ෂ කියා තිබුණි. එම ප්‍රකාශය දැඩි සමාජ විරෝධයකට මෙන්ම හාස්‍යයටද හේතු වී තිබුණි.

කෙසේ වෙතත් මෙවැනි කතාවක් සාමාන්‍ය සමාජයට හාස්‍යයට හේතු විය හැක. ඒවා බරපතල ලෙස සැලකීමට හෝ නොසලකා සිටීමට පුළුවන. එහෙත්, රාජ්‍ය සේවකයන් හා පරිපාලන නිලධාරීන් නම් මෙවැනි නියෝග නිසා මහත්  අපහසුතාවට පත් වනු ඇත. වාචික නියෝග දැන් ක්‍රියාත්මක  කළ හැකිද, ක්‍රියාත්මක කළ නොහැකිද යන කාරණය ඔවුන්ට අපැහැදිලි වෙයි.

ඒපීඒ ගුණසේකර නම් හිටපු අමාත්‍යාංශ ලේකම්වරයා ‘හොරොව්පොතානේ පළවැනි ඩීයාරෝ’ නම් කෘතියක් ලිවීය. එහි එක් තැනක ඔහු මැදවච්චියේ උප දිසාපති ලෙස කටයුතු කළ කාලයේ අත්දැකීමක් සඳහන්ය. අනුරාධපුර කච්චේරියේ පැවති උත්සවයකදී දිසා ඇමතිවරයා කියා තිබුණේ ‘අද ඉඳලා ඒආරුත් නෑ, එෆ්ආරුත් නෑ, ජේආර් විතරයි’ කියාය. එහෙත්, ඒ ප්‍රකාශයෙන් පසුව වුව ඒආර් හෙවත් පරිපාලන රෙගුලාසි සහ එෆ්ආර් හෙවත් මූල්‍ය රෙගුලාසි තිබුණි. දැන් ජනාධිපතිවරයා කියන්නට උත්සාහ කරන්නේ ‘ඒආර් එෆ්ආර් නෑ, ජීආර් විතරයි’ කියා විය හැකිය.

කේන්තිය නිවුණාම,

කී දේ වෙනස් වෙනවා.

(නිර්නාමිකව සිටිනු කැමති, හිටපු අමාත්‍යාංශ ලේකම්වරයෙක්)

මම ජේ.ආර්. ජයවර්ධන මහතාගේ කාලයේ සිට මේ දක්වා හැම ජනාධිපතිවරයෙක් එක්කම කුමන හෝ අවස්ථාවක මම ලේකම්වරයෙක් විදියට වැඩ කරලා තියෙනවා. ඔවුන් හැමෝම ජනාධිපති තනතුරේ සිටියදී නෙවෙයි. සමහරුන් ජනාධිපති වෙන්න කලිනුයි මම ඔවුන් එක්ක වැඩ කළේ. කෙසේ වෙතත් ඒ පුද්ගලයන් ගැන මා දන්නවා. කටින් නියෝග දෙන ක්‍රමයක් ක්‍රියාත්මක වුණොත් බරපතල තත්වයක් ඇතිවේවි. මොකද, මම කලින් කීව නායකයන් පස්දෙනාගේම හැසිරීම්, එයාලා කතාකරන විදිය, තීන්දු ගන්න විදිය එක්ක අදූරදර්ශී තීන්දු ගැනීමේ ඉඩක් ඇතැයි මම දැකලා තියෙනවා.

ඒ අය අතරින් රණසිංහ ප්‍රේමදාස ජනාධිපතිවරයා ඉක්මනින් කේන්ති ගත්ත කෙනෙක්. හිටපු ගමන් ඔහු හදිසි කේන්තියට කෑගහලා යම් නිලධාරියෙක් අස් කරන්න කියලා කියනවා. නැත්නම් වෙනත් තීන්දුවක් ගන්න කියලා කියනවා. ඒත් ලේකම් හිටපු පාස්කරලිංගම් මහත්තයා ඒක චක්‍රලේඛයක් ලෙස සලකා ක්‍රියා කළේ නැහැ. ඒ කෑගහපු අවස්ථාවේ කේන්තිය නිවෙනතුරු ඉඳලා ළඟට ගිහින් අහනවා අහවල් තීන්දුව එතරම් හරි නැහැ, ඒක වෙනස් කරමු කියලා. කේන්තිය නිවුණාම, කටින් කී දේ වෙනස් වෙනවා.

මා නම් ජනාධිපතිවරයාගේ ප්‍රකාශය සැලකුවේ විහිළුවක් විදියට. සමාජ මාධ්‍යවල පවා මේක විහිළුවක් ලෙස අරගෙන තියෙනවා. ජනාධිපතිවරයා බිරිඳට කරන ආදරණීය ප්‍රකාශයක් චක්‍රලේඛයක් විදියට සලකපු හැටි. ජනාධිපතිවරයාගේ මුවින් පිටවෙන කුණුහරුපයක් දැක ‘ආ තවත් චක්‍රලේඛයක්’ යැයි ඇමතිවරියක කී හැටි හාස්‍යජනක අදහස් විදියට අපේ මිනිස්සු බෙදාගන්නවා. මාත් අර ප්‍රකාශය ඒ විදියටයි දකින්නේ.

පුදුමය එතැන හිටපු ජනතාව ඒ කතාවට අත්පොළොසන් දීම නෙවෙයි. ඒ අසලම හිටපු ජනාධිපති ලේකම් ලලිත් වීරතුංග මහතා කිසි ගැටලුවක් නැතිව හිටපු එකයි. ඔහු ඊට කලින් වාචික නියෝග ක්‍රියාත්මක කරලා හිරේ ලැගපු කෙනෙක්.

චක්‍රලේඛ නරක දෙයක් නෙවෙයි

හිටපු අමාත්‍යාංශ ලේකම් ඒ.පී.ඒ. ගුණසේකර

මම ජනාධිපතිවරයාගේ ප්‍රකාශය සම්පූර්ණයෙන් දැක්කේ නැහැ. මට ඒ ගැන ප්‍රවෘත්ති හරියට කියවන්න ලැබුණේත් නැහැ. ඒ නිසා ඔහුගේ කතාවට පිළිතුරු දෙන්න මට බැහැ. එහෙත්, ලිඛිත හා වාචික නියෝග පිළිබඳ රාජ්‍ය සේවයේ පවතින තත්වය පැහැදිලි කරන්න පුළුවන්.

ආයතන සංග්‍රහයේ තියෙන්නේ ලිඛිත නියෝග අනුව කටයුතු කරන්න කියලයි. ආයතන සංග්‍රහයේ 47 පරිච්ඡේදයේ අටවැනි ඡේදයේ 8(1) යටතේ පැහැදිලිව කියනවා සියලුම රජයේ නිලධරයන් තමන්ගේ රාජකාරී ආයතන සංග්‍රහය, මුදල් රෙගුලාසි, රාජ්‍ය සේවා කොමිෂන් සභාවේ චක්‍රලේඛ, අමාත්‍යාංශ ලේකම්වරුන් සහ දෙපාර්තමේන්තු ප්‍රධානීන් නිකුත් කරන චක්‍රලේඛ, නියෝග, ස්ථාවර නියෝග හා කාර්ය පටිපාටි අනුව කටයුතු කරන්න ඕනෑ කියලා. 8(2) යටතේ කියනවා ඒ විදියට ක්‍රියා නොකළොත් පළවැනි උපලේඛනයේ වරදක් කරනවා කියලා. පළවැනි උපලේඛනයේ තියෙන්නේ බරපතල වැරදි.

8(3) යටතේ තියෙනවා යම් නිලධාරියෙකු ඉහත කී නියෝග කඩ කළේ කවර හෝ කෙනෙකුගේ බලපෑම නිසාය යන්න ඔහුට නිදහසට කරුණක් නොවන්නේය කියලා. එතකොට, විගණකාධිපති විගණනය කරනකොට වාචික නියෝග ලැබුණා කියලා නිදහසට කරුණු ඉදිරිපත් කරන්න බැහැ. විගණකාධිපතිට රාජ්‍ය සේවයේ ඕනෑම දෙයක් විගණනය කරන්න පුළුවන්. සෑම දෙයක්ම විගණනයට විවෘතයි. එතකොට විගණකාධිපති විගණනය කරන්නේ පවතින නීතිරීති, චක්‍රලේඛ හා පෙර සඳහන් ලිඛිත නියෝග අනුව.

කවුරුහරි කටවචනයෙන් කියපු දෙයක් කරනවානම්, සියල්ලට කලින් එහෙම වාචික නියෝග නිකුත් කරන්න පුළුවන් බව ආයතන සංග්‍රහයට ඇතුළත් කරන්න ඕනෑ. ඒ කියන්නේ ආයතන සංග්‍රහයේ 47 පරිච්ඡේදයේ අටවැනි ඡේදය සංශෝධනය කරලා, ඒකට ඇතුළත් කරන්න ඕනෑ. එහෙම නොවුණොත් ඔප්පු කරන්න බැරිව යනවා.

මේ ලිඛිත නියෝග ලබාදීමේ ක්‍රමවේද කියන්නේ යම් නියෝගයක් සන්නිවේදනය කරන්නට තියෙන ක්‍රමය. එතකොට, කටවචනයෙන් නියෝග දෙනවානම් ඒක සන්නිවේදනය කරන්න ක්‍රමයකුත් හදන්න ඕනෑ. යම් දෙයක් කී බව පත්තරේ හෝ ටීවී එකේ ගියාම ඒක බලලා වැඩ කරන්න රාජ්‍ය සේවකයන්ට බැහැනේ. එක් එක් පත්තර වැඩ කරන්නේ තමන්ට ඕනෑ හැටියට. තමන්ට ඕනෑ කොටසක්, ඕනෑ විදියට ඔවුන් පල කරනවා. ඉතින්, ඒ මත වැඩ කරන්න රාජ්‍ය සේවකයන්ට බැහැ. අනෙක මිනිසුන් ඔක්කෝම නාළිකා බලන්නේත් නැහැ. ඔක්කෝම පත්තර කියවන්නේත් නැහැ. ඒ නිසා එවැනි නියෝග සන්නිවේදනය කරන්න ක්‍රමයක් තියෙන්න ඕනෑ. නැත්නම් විශාල හානියක් වෙන්න පුළුවන්.

චක්‍රලේඛ කියන්නේ නරක දෙයක් නෙවෙයි. චක්‍රලේඛ වුණත් සීමාව ඉක්මවා යන්න බෑ. ආයතන සංග්‍රහයේ පළවැනි පරිෂ්ඨයේ අවසාන ඡේදයත් කියවන්න ඕනෑ. එහි තියෙනවා යම් කිසි නිලධාරියෙක් යම් දෙයක් ඇමතිවරයා කීවායැයි කියමින් කළේ, ඒක ඇමතිවරයාට වැරදියි කියලා පැහැදිලි කරලා දුන්නාට පස්සේත් ඒ වැඬේ කරන්න කියලා බලපෑම් කළ බව ඔප්පු කරන්න බැරි නම්, නිලධාරියාට නිදහසට කරුණක් නැති බව කියා තියෙනවා.

බැංකුවත්, බංකුවත් මාරු වේවි

හිටපු අමාත්‍යාංශ ලේකම් ලයනල් ප්‍රනාන්දු

වාචික නියෝග චක්‍රලේඛ ලෙස සැලකීම කිසිසේත් කළ නොහැකියි. ජනාධිපතිවරයා එය දැනගත යුතුයි. යම් කාරණයකට චක්‍රලේඛයක් නිකුත් කිරීම අවශ්‍ය නම්, ඒ චක්‍රලේඛය ලිඛිතව ලබාදිය යුතුයි. එතකොට වැරදි වැටහීම් නැති වෙනවා. අපි සරල උදාහරණයක් ගමු. ජනාධිපතිවරයා යම් තැනක තියෙන බංකුවක් කඩන්න කියලා කතාවෙන් කීවා කියලා හිතමු. ඕක වැරදිලා බැංකුව කියලා තේරුම් ගත්තොත් මොකද වෙන්නේ. බංකුව සහ බැංකුව අතර වචනයෙන් පොඩි වෙනසක් තියෙන්නේ. ඒත් බැංකුවයි බංකුවයි අතරේ ලොකු වෙනසක් තියෙනවානේ. ඒ නියෝගය වැරදියට තේරුම් ගෙන බැංකුවක් කැඩුවොත් මොකද වෙන්නේ. ඒ නිසා බැංකුවයි බංකුවයි මාරු වෙන්න ඉඩ තියෙනවා ලිඛිතව නැතිව වාචිකව නියෝග දෙන්න පටන්ගත්තොත්. මා එයින් අදහස් කළේ, යම් නියෝගයක් කටින් කළොත්, ක්‍රියාවට නගන විට අර්ථය සම්පූර්ණයෙන් වෙනස් වෙන්න ඉඩ තියෙනවා.

සාක්ෂියක් තියාගන්න ඕනෑ

හිටපු නියෝජ්‍ය විගණකාධිපති  ලලිත් අඹන්වල

මේක වෙස්මිනිස්ටර් පාර්ලිමේන්තු සම්ප්‍රදායක්. විධායකය, ව්‍යවස්ථාදායකය හා අධිකරණය කියලා කොටස් තුනක් තියෙනවා. ව්‍යවස්ථාදායකය හෙවත් පාර්ලිමේන්තුව නීති පනවනවා. විධායකය ක්‍රියාත්මක කරනවා. අධිකරණය නීතිය අර්ථ දක්වනවා.

පාර්ලිමේන්තුව යම් නීතියක් සම්පාදනය කළාම ඒක ක්‍රියාත්මක කිරීමේ වගකීම තියෙන්නේ විධායකයට. ජනාධිපති විධායකය. ඔහු යම් කාරණයක් සම්බන්ධයෙන් නිශ්චිත උපදේශයක් දෙනවායැයි සිතමු. ඒ උපදේශය වාචික විය හැකියි. ලිඛිත විය හැකියි. ඇඟවීමක් වෙන්නත් පුළුවන්. ලංකාවේ තියෙන නීතියට අනුකූල විධානයක් නම් අර කලින් කී ක්‍රම තුනෙන් ඕනෑ විදියකට විධානයක් දුන්නාම ක්‍රියාත්මක කරන්න නිලධාරීන් බැඳෙනවා. පවතින නීතියට අනුකූල නම්.

හැබැයි ඉතින්, නීතියට අනුකූල දෙයක් වුණත් ක්‍රියාත්මක කරකොට, කරන කෙනා තමන්ට ලැබුණු විධානය ගැන සාක්ෂියක් තියාගන්න ඕනෑ.

මා ඒ කීවේ දැනට පවතින නීතියට යටත් දෙයක්. කොහොම වුණත් යම් නියෝගයක් නීතියට පටහැණි නම් ක්‍රියාත්මක කරන්න බැහැ. වනජීවී පනත කියා සිතමු. ජනාධිපතිවරයා කටින් කීවොත්, අහවල් වන අලියා අල්ලාගෙන එන්න කියලා. වන අලියෙක් කියන්නේ රාජ්‍ය දේපළක්. එහෙම එකක් අන්සතු කරන්න විදියක් නෑ. ඒ වගේ නිත්‍යානුකූලව කළ නොහැකි වාචික විධානයක් පිළිගත නොහැකියි.

එම පනතට පටහැනි නොවන විධානයක් ගැන තමයි එහෙම වෙන්නේ. යම් විධානයක් ක්‍රියාත්මක කරන කෙනා තමන්ට ලැබෙන විධානය නිත්‍යානුකූල එකක්ද, නැද්ද කියලා හරිහැටි දැනගෙන ඉන්න ඕනෑ. නීතිය නොදැන සිටීම නිදහසට කරුණක් නෙවෙයි.

මා තව කාරණයක් කියන්නම්. බොහෝ නිලධාරීන් වැඩ නොකරන්න හේතු තමයි හොයන්නේ. මා මෑතකදීත් ග්‍රාමසේවක මහතෙක් ළඟට ගියාම පටන්ගන්නේම බැහැ, නැහැ කියලයි. යම් දෙයක් කරන්න පුළුවන්කමක් තියෙන්න එපායැ. එහෙම වෙද්දී සාමාන්‍ය ජනතාව ඒ බැරිකම් නිසා පීඩා විඳිනවා.

ජනාධිපතිවරයා කරපු කතාව මා රූපවාහිනියෙන් අහගෙන හිටියා. ඒ වෙලාවේ මනුස්සයෙක් මැටිවලට පර්මිට් එකක් අලුත් කරගන්න ගියාම දුන්නේ නැති බව කීවා. මට නම් පේන්නේ ඒ නිශ්චිත සිදුවීමේදී පර්මිට් එක නිකුත් කිරිමේ හැකියාව තියෙනවා. නිලධාරීන් අත යටින් යම් මුදලක් ගන්නවා වෙන්නත් පුළුවන්. චක්‍රලේඛ වැඩ නොකර ඉන්නට නිදහසට කරුණක් ලෙස පාවිච්චි කිරීම නිසා මිනිසුන්ට ඒ ගැන කළකිරිලා තියෙනවා.

නිලධාරියෙක් දඬුවම් ලැබුවොත් බලන්න පුළුවන්

පරිපාලන සේවා සංගමයේ විධායක සභික රෝහණ සිල්වා

ඕනෑම මහජන නියෝජිතයෙක් මහජනතාව පත්කරලා එවනකොට බලයක් ලැබෙනවා. රටේ විධායකය ජනාධිපති. ඊට පස්සේ ඇමතිවරුන් ඉන්නවා. ඒ අයගේ උපදෙස් අනුව රාජකාරී කරන්න ඕනෑ බවත් ආයතන සංග්‍රහයේ තියෙනවා. එහි 27 (3) කියන්නේ අමාත්‍යවරයාගේ පාලනයට හා විධානයට යටත්ව අමාත්‍යාංශ ලේකම්වරුන් ආයතන පාලනය කරනවා කියලයි. මා දැන් දකින්නේ ජනාධිපතිවරයාගේ ප්‍රකාශය අල්ලාගෙන ඒක වෙනත් පැත්තකට ගෙනියන්න හදනවා කියලයි.

ජනාධිපතිවරයා යම් වැරදි නියෝගයක් දීලා, ඒක ක්‍රියාත්මක කරන්න ගිහින් නිලධාරියෙක් දඬුවම් ලැබුවොත් එතකොට අපට ඒ ගැන බලන්න පුළුවන්. එහෙත් ජනාධිපතිවරයා යම් නිලධාරීන් පිරිසකට ජනතාවට සහන සලසන ලෙස නියෝග කළොත්, නීතියට අනුව එම සේවය දෙන්න නිලධාරීන් බැඳිලා ඉන්නවා. ජනතාව ජනාධිපතිවරයා වෙත පැමිණිලි කරන්නේ සේවය නිසිපරිදි නොලැබෙන තැනකදී.

සමහර වෙලාවක යම් නිලධාරියෙක්ට ජනාධිපතිවරයා දුන් ප්‍රතිපාදනයක් ක්‍රියාත්මක කරන්නට නීතිමය ප්‍රතිපාදන නොමැති වෙන්න පුළුවන්. එතකොට නියෝගය නීතිවිරෝධීයි. එහෙම වෙලාවක කියන්න ඕනෑ අපට නීතිය අනුව මේක කරන්න බැරි බව. ඒ වෙනුවෙන් නීතිය වෙනස් කරලා දෙන්න කියලා ඉල්ලන්න පුළුවන්.

උදාහරණයක් විදියට ඉඩම් නීතිය කඩ කරමින් ඉඩම් බෙදාදෙන්න බෑ. යම් ජනාධිපතිවරයෙක් සිංහරාජය කපලා, ඉඩම් ටික ජනතාවට බෙදන්න කීවොත් ඒක කරන්න බැහැ. මම ජනාධිපතිවරයා එහෙම කියයි කියලා නෙවෙයි කියන්නේ. එහෙත්, එහෙම කීවත් වනජීවී පනතට අයත් රක්ෂිත වනාන්තර කාටවත් බෙදලා දෙන්න බැහැ. ඒ අනුව නිලධාරියා කියන්න ඕනෑ අහවල් නීතිය අනුව කරන්න බැරි නිසා නීතිය වෙනස් කරලා දෙන්න කියලා.

කොහොමත් ජනාධිපතිවරයාගේ ප්‍රකාශය අපි ගන්නේ ධනාත්මක දෙයක් විදියට. ජනාධිපතිවරයා යමක් කියන්නේ සද්භාවයෙන්. එය පවතින නීතියට අනුව කරන්න ඕනෑ.■

විසිවැනි සංශෝධනයෙන් මැතිවරණ කොමිෂන් සභාවට බලපෑම් එල්ලවෙනවාද?

මැතිවරණ කොමිසමේ ස්වාධීනභාවයට තමයි පළවැනිම බලපෑම. මැතිවරණ දෙපාර්තමේන්තුව පැවති කාලයේත් යම් ආකාරයක ස්වාධීනභාවයක් මැතිවරණ කොමිසමට තිබුණු බව ඇත්ත. කොමිසමක් නොවුණාට දෙපාර්තමේන්තුවේ හිටපු නිලධාරීනුත් සාධාරණ මැතිවරණයක් පැවැත්වීමට පියවර ගත්තා. දහනවවැනි සංශෝධනයෙන් කොමිෂන් සභා ස්ථාපිත කළාම තනි පුද්ගලයෙකු තීන්දු ගැනීම වෙනුවට තුන්දෙනෙකුගෙන් සමන්විත කොමිසමකින් තීන්දු ගත්තා. කොමිෂන් පත් වුණේ ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථා සභාව හරහා.

එහෙත් එලෙස පත් වූ අයගේ අඩුපාඩු ඉස්මතු කර පෙන්වනවා නේද?

පුද්ගලයන්ගේ අඩුපාඩු තියෙන්න පුළුවන්. එහෙත් පොදුවේ ගත් කළ ඒක ස්වාධීන යාන්ත්‍රණයක් හැටියට තමයි ක්‍රියාත්මක වුණේ. විසිවැනි ව්‍යවස්ථා සංශෝධනයෙන් ස්වාධීනව පත් විය යුතු මැතිවරණ කොමිසමේ සාමාජිකයන් පත් කරන්නේ ජනාධිපතිවරයා. එලෙස ජනාධිපතිවරයා පත් කළ නියෝජිතයන් කොයිතරම් දුරට ස්වාධීනද කියන ප්‍රශ්නය තියෙනවා.

මැතිවරණ දෙපාර්තමේන්තුව කාලයේ කොමසාරිස්වරයා පත් කළ තත්වයටත් වඩා, ජනාධිපතිවරයා කොමිසමක සාමාජිකයන් පත් කරන තත්වයක් ඇතිවුණොත් බලපෑම් එල්ලවීමේ ඉඩකඩ වැඩියි නේද?

යම් අමාත්‍යාංශයක උසස් නිලධාරියෙකු හෝ ආයතන ප්‍රධානියෙකු පරිපාලන සේවයේ හෝ අදාල සේවයේ උසස්වීම් ලබා එම පත්වීම දක්වා එනවා. ඉඳහිට එක්කෙනෙක් දෙන්නෙක් වෙනස් වෙන්න ඉඩ තියෙනවා. එහෙත් මැතිවරණ කොමිසමට එන විට මැතිවරණ ක්‍රමයෙන්ම උඩට ආපු එක්කෙනෙක්වත් මැතිවරණ කොමිසමට පත් නොකර ඉන්නත් ඉඩ තියෙනවා. ඒ අනුව මැතිවරණ ගැන අවබෝධයක් නැති, පත්කරන බලධාරියාට හිතැති කෙනෙක් කොමිසමේ සාමාජිකයන් වෙන්න පුළුවන්. පත් කිරීමේ ස්වාධීනතාවය විසිවන සංශෝධනයෙන් නැති වෙනවා. අනෙක ජනාධිපතිවරයා පත් කරන කොමිසමක් සිටියදී ඔහුත් ඉදිරිපත් වෙන ජනාධිපතිවරණයක් පැවැත්වුවොත් මහා ප්‍රශ්නයක් එනවා. තමන් පත් කළ ස්වාමියා තරගකරුවෙක් වන විට, කොයිතරම් දුරට ස්වාධීනව හා සාධාරණව කටයුතු කරන්න කොමිසමට පුළුවන් වේවිද කියන ප්‍රශ්නය තියෙනවා.

පත් කළේ ජනාධිපතිවරයා වුණත්, පත්වීමෙන් පසු ස්වාධීනව කටයුතු කළ හැකි බව තර්ක කළොත්…

එහෙම තර්ක කරන්න පුළුවන්. ඉඳහිට එලෙස ස්වාධීනව ක්‍රියා කළ නිලධාරීන් ගැන උදාහරණත් තියෙන්න පුළුවන්. එහෙත් සංකල්පයක් විදියටත්, පෙර අත්දැකීම් අනුවත් වැඩි ඉඩක් තියෙන්නේ පත් කළ පුද්ගලයාට පක්ෂපාතීව කටයුතු කිරීමටයි.

විස්ස අනුව මැතිවරණ ගැන අවබෝධයක් නොමැති තුන්දෙනෙක් වුණත් කොමිසමට පත් කළ හැකියි නේද?

දහනවවැනි සංශෝධනයෙන් කොමිෂන් සභා පත් කරනකොට නිර්ණායක තිබුණා. ඒ අනුව කොමිසමේ එක් පුද්ගලයෙක් අනිවාර්යයෙන් නියෝජ්‍ය කොමසාරිස්වරයෙක් හෝ ඊට ඉහළ තනතුරක් සහිත අයෙක් විය යුතුයි. ඒකෙන් අදහස් කළේ කොමිසමේ අනිවාර්යයෙන් එක් සාමාජිකයෙක් මැතිවරණ පිළිබඳ අත්දැකීම් සහිත බව සහතික කිරීම. මැතිවරණ කොමිසම ප්‍රතිපත්ති සම්පාදනය කරන ආයතනයක් වුණාට, මැතිවරණ ඉතිහාසය හා මැතිවරණ නීති පිළිබඳ ප්‍රායෝගික භාවිතාව නොදන්නා කෙනෙක් හිටියොත් ප්‍රායෝගික ප්‍රශ්නයක් එනවා. 20 වැනි සංශෝධනය නිසා මැතිවරණ ක්ෂේත්‍රයේ අත්දැකීම් සහිත කෙනෙක් පත් කිරීම පිළිබඳ කාරණය අත්හැරිලා තියෙනවා. මැතිවරණ කොමිසමට ඒක  තීරණාත්මකයි.

කොමිසමේ තිබුණු ගණ පූර්ණය පිළිබඳ අඩුවත් 20 වැනි සංශෝධන කෙටුම්පතෙන් නිවැරදි කරලා නැහැ නේද?

මැතිවරණ කොමිසමට අදාලව දහනවවැනි සංශෝධනයේ තිබුණු ප්‍රධාන අඩුවක් තමයි සාමාජිකයන් සංඛ්‍යාව හා ගණ පූර්ණය. සාමාජිකයන් තුන්දෙනෙක්. ගණ පූර්ණයත් තුනයි. ඒ අනුව එක් සාමාජිකයෙක් හෝ යම් හේතුවක් නිසා සහභාගී නොවුණොත්, තීන්දුවක් ගන්න බැහැ. මේ ගැන මහාචාර්ය ජී.එල්. පීරිස් පවා දිගින් දිගටම කතා කරලා තිබුණ බව මතකයි. ඒක ඔවුන් බරපතල ප්‍රශ්නයක් විදියට දැක්කා. එහෙත්, ඒක ආමන්ත්‍රණය කරලා නැහැ. සාධනීය කාරණයක් සිද්ධවෙන්න තිබුණත්, ඒක වුණේ නැහැ.

කොමිසමේ ස්වාධීනත්වයට අමතරව මැතිවරණයට බලපාන අනෙකුත් කාරණා 20 සංශෝධනයේ තියෙනවාද?

මැතිවරණ ගැන කතාකරන විට මැතිවරණ කොමිසම ගැන විතරක් කතා කරන්න බැහැ. මැතිවරණයක තවත් පාර්ශ්වකරුවන් ඉන්නවා. රාජ්‍ය නිලධාරීන් ලක්ෂ ගණනක් ඉන්නවා. එම නිලධාරීන්ට ස්වාධීනව කටයුතු කිරිමේ හැකියාව තියෙනවාද නැතිද කියන එක මැතිවරණවලට ඍජුව බලපානවා. මෙතෙක් රාජ්‍ය සේවයේ පත්වීම්, උසස්වීම් සිදුකරන රාජ්‍ය සේවා කොමිෂන් සභාවේ සාමාජිකයන් පත් කළේ ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථා සභාව හරහා. ඒ අනුව ඔවුන්ට ස්වාධීනව කටයුතු කරන්න පුළුවන්කම තිබුණා. එහෙත් දැන් ඒකේ බලතල ටිකක් කැබිනට් මණ්ඩලයට අරගෙන තියෙනවා. කැබිනට් මණ්ඩලයේ උපදෙස් මත තමයි රාජ්‍ය සේවා කොමිසම ක්‍රියාත්මක වෙන්නේ. රාජ්‍ය සේවය ඍජු ලෙස මැතිවරණ ක්‍රියාවලියට බලපෑම් එල්ල කරනවා.

මැතිවරණ කොමිසමේ බලතල අඩුවීමක් තියෙනවාද?

මැතිවරණ කොමිසමට තිබුණ බලතල රාශියක් රාජ්‍ය සේවා කොමිසමට පවරාගෙන තියෙනවා. දැනට මැතිවරණ කාලයකදී පත්කිරීම්, උසස් කිරීම් හා මාරු කිරීම් මැතිවරණ කොමිසමෙන් අහන්නේ නැතිව කරන්න බැහැ. එවැනි ක්‍රියාවක් අත්‍යාවශ්‍ය නම්, කොමිසමේ අනුමැතිය ඇතිව ඒක කරන්න පුළුවන්. එවැනි ප්‍රතිපාදන අවශ්‍ය වන්නේ ඇයිද කියා පැහැදිලියි. යම් කිසි දේශපාලන වුවමනාවක්  කෙනෙක් මාරු කළොත්, ඒක මැතිවරණ ප්‍රතිඵලයට බලපානවා. දිස්ත්‍රික් ලේකම්වරුන් ඇතුළු තීන්දු ගැනීම්වලට අදාල නිලධාරීන්ට බලපෑම් කරන්න ඒ අනුව අමාරුයි. විසිවැනි සංශෝධනයෙන් මේක වෙනස් වෙනවා. එම බලය රාජ්‍ය සේවා කොමිසමට යනවා. මැතිවරණයට ඍජු ලෙස බලපාන කාරණාවලට විතරයි මැදිහත් වෙන්න පුළුවන්. මේ හේතුව නිසා අපැහැදිලි තැනකුත් මතු වෙනවා.

ඒ මොකක්ද?

දිස්ත්‍රික් ලේකම්වරුන් වැටෙන්නේ රාජ්‍ය සේවා කොමිසම යටතට. එහෙත් මැතිවරණවලදී දිස්ත්‍රික් ලේකම්වරුන් තේරීම් භාර නිලධාරීන් ලෙස  පත් කරනවා. එහෙම මොහොතක මැතිවරණ කොමිසමේ අවසර නැතිව මාරු කරලා යවන්න පුළුවන්ද, බැරිද කියන එක අපැහැදිලියි.  ස්වාධීන කොමිසමක් ක්‍රියාත්මක වෙනවානම්, මෙවැනි අපැහැදිලි තැන් වාසියක් ලෙස අරගෙන ස්වාධීන මැතිවරණයක් වෙනුවෙන් මැදිහත් විය හැකියි. එහෙත්, දේශපාලන කොමිසමක් නම් අපැහැදිලි තැනකදී අක්‍රියව ඉන්න ඉඩ තියෙනවා. ඒ අනුව දේශපාලනඥයන්ට වාසිදායක ලෙස කටයුතු කරන්න පුළුවන්.

මැතිවරණ කොමිසමේ බලය සීමා වෙන්නේ පත්කිරීම් හා උසස්කිරීම් ආදියට පමණද?

සංවර්ධන ව්‍යාපෘති ක්‍රියාත්මක කිරීම්, රැකියා ලබාදීම් ආදියටත් අදාලයි. මීට කලින් ජනාධිපතිවරණයේදී එක්සත් ජාතික පක්ෂයෙන් රැකියා ලබාදෙන්නට ගත් උත්සාහයක් කොමිසම නැවැත්වුවා. මේ මැතිවරණයේදී රැකියා ලක්ෂයේ වැඩපිළිවෙලක් මැතිවරණ කොමිසමෙන් නැවැත්වුවා. ඒක පසුව ක්‍රියාත්මක වුණා. එහෙත්, යූඇන්පීයෙන් පටන්ගත් වැඩපිළිවෙල ආණ්ඩු මාරුව නිසා ක්‍රියාත්මක වුණේ නැහැ. කොහොම වුණත් මැතිවරණ කොමිසමේදී මෙවැනි පත්වීම් ලබාදීම් මැතිවරණයට වාසිදායක ලෙස පාවිච්චි කරන්නට ඉඩ තියෙනවා. ඉස්සරහට විස්ස ක්‍රියාත්මක වුණොත් මැතිවරණ කොමිසමට මෙවැනි ක්‍රියා නවත්වන්න බැරි වෙනවා.

රාජ්‍ය දේපළ අවභාවිතයට විස්සෙන් වැඩිපුර ඉඩකඩ හැදෙනවාද?

මෙහෙම දෙයක් තියෙනවා. දහනවවැනි සංශෝධනය යටතේ මැතිවරණයක් ක්‍රියාත්මක වෙන කාලයේ භාරකාර ආණ්ඩුව හැටියට ක්‍රියාත්මක වුණේ කැබිනට් මණ්ඩලය පමණයි. කැබිනට් මණ්ඩලය යටතට රජයේ සෑම අමාත්‍යාංශයක්ම හා දෙපාර්තමේන්තුවක්ම අයත් වෙනවා. ඒ නිසා, එම කාලසීමාව තුළ ආණ්ඩුව පවත්වාගෙන යන්න කැබිනට් මණ්ඩලයට පුළුවන්. එහෙත්, 20 වැනි සංශෝධනයෙන් රාජ්‍ය ඇමතිවරුන්ට හා නියෝජ්‍ය ඇමතිවරුන්ට ඇතුළු කැබිනට් නොවන ඇමතිවරුන්ටත් මැතිවරණ සමයේ ක්‍රියාත්මක වෙන්න පුළුවන්. ඒ අනුව රාජ්‍ය දේපළ හා බලය අභිමත ලෙස පාවිච්චි කිරීමට වපසරියක් 20 වැනි සංශෝධනයෙන් හැදෙනවා.

පොලීසියේ ස්වාධීනත්වයත් තීරණාත්මකයි නේද?

මැතිවරණයක ප්‍රධාන පාර්ශ්වකරුවන් පිරිසක් තමයි පොලීසිය. පොලීසියේ ක්‍රියාකාරීත්වය මැතිවරණයක නිදහස් හා සාධාරණ බවට බලපානවා. පොලිස් කොමිසම ස්වාධීනව ක්‍රියාත්මක නොවන තත්වයක් ආවොත් ඒක බරපතලයි. මැතිවරණ කොමිසමටත් වඩා පොලීසියට බලපෑම් වැඩියි. මැතිවරණ නැති සාමාන්‍ය කාලවලදී පවා පොලීසීයට දේශපාලන බලපෑම් වැඩියි. මැතිවරණ කාලයක මේක තවත් බරපතල වෙන්න පුළුවන්. ස්වාධීන කොමිෂන් සභාවක් නැති තත්වයක් තුළ පොලිස් නිලධාරීන් ප්‍රාදේශීය දේශපාලනඥයන්ට අවශ්‍ය පරිදි කටයුතු කරයි. මැතිවරණ කාලයකදී ඍජුව කටයුතු කළත් ඡන්දයෙන් පස්සේ පළිගැනීමක් වුණොත් ආරක්ෂාව සපයන්න ස්වාධීන යාන්ත්‍රණයක් නැහැනේ. දැන් ව්‍යවස්ථාවට අනුව නම් පොලිස් කොමිෂන් සභාව තියෙනවා. දැන් පොලිස් කොමිසම සීයට සීයක් හොඳින් ක්‍රියාත්මක වෙන බව මට කියන්න අමාරුයි. අවසන් මැතිවරණවලදීත් පොලිස් නිලධාරීන් මාරු කර යැවූ අවස්ථා දැන් කොමිසම යටතේ තිබුණා. එහෙත්, ක්‍රමවේදයක් හැටියට පොලිස් කොමිසම වැඩිපුර ස්වාධීනයි.

මැතිවරණ කොමිෂන් සභාව ඇතුළේ තිබුණු මතගැටුම් ගැන චෝදනා තිබුණා නේද?

එහෙත්, මැතිවරණ තීරණාත්මක බලපෑමක් එල්ල කරන්නට තරම් නරක දේවල් මේ කොමිෂන් සභාවෙන් සිද්ධවුණේ නැහැ. කොමිසමේ නොයෙකුත් මත තියෙනවා. ගැටෙනවා. පොදු පිළිගැනීම් පිළිබඳ ප්‍රශ්න එනවා. නොයෙකුත් සාමාජිකයන් නොයෙක් දේවල් මාධ්‍යවලට කියනවා. එහෙත්, යම් ක්‍රමයක් යටතේ පත් වූ මිනිසුන්ගේ ප්‍රශ්න තිබුණු පළියට අපි ක්‍රමය වෙනස් කරලා හරියන්නේ නැහැ. අවුරුදු විස්සක විසිපහක මැතිවරණ දිහා බැලුවාම මිනීමැරුම් තිබුණා. ගිනිතැබීම්, වෙඩි තැබීම් තිබුණා. එහෙත්, අපි ඒ අඩුපාඩු පෙන්වලා මැතිවරණ නැවැත්වුවේ නැහැ. ඒවා තිබුණත් අපි මැතිවරණවලින් තමයි දේශපාලන නායකයන් පත් කරගත්තේ. අපි ටිකෙන් ටික ඒ තත්වය වෙනස් කරගත්තා. අඩුපාඩු හදාගත්තා. නිරීක්ෂණ ක්‍රම ගෙනාවා. ජාත්‍යන්තර නිරීක්ෂකයන් ආවා. අවුරුදු විසිපහක්, තිහක් යනකොට මිනීමැරීම් හා වෙඩි තැබීම් නැති තත්වයට ඇවිල්ලා ඉන්නවා. ස්වාධීන කොමිෂන් සභාවලත් ප්‍රශ්නයක් තියෙනවානම් එය නිවැරදි කරගැනීම මිසක් කොමිෂන් සභා නතර කිරීම විසඳුමක් නෙවෙයි. ඉදිරි මැතිවරණ නිදහස් හා සාධාරණව පවත්වන්නට ඕනෑ කරන යාන්ත්‍රණය හා එවැනි මැතිවරණයක විනිසුරන් වන කණ්ඩායමේ ස්වාධීනත්වය බරපතල අභියෝගයකට ලක් වෙන්න පුළුවන්. කාලයක් තිස්සේ ගොඩනැගිච්ච සමහර දේවල් ආපහු හැකිළීමට ලක්වෙන්න පුළුවන්.

අන්තිම මැතිවරණ දෙකේදී ඊට කලින් මැතිවරණවල දැක්කා වගේ අඩියෙන් අඩිය පෝස්ටර් ආදී බාහිරට පෙනෙන දේවල් වෙනස් වුණා නේද?

පැහැදිලි වෙනසක් සිද්ධවුණා. ඒක දහනවවැනි සංශෝධනය නිසාම සිදු වූ එකක් නෙවෙයි. මැතිවරණ දෙපාර්තමේන්තුව තිබූ කාලයේ වුණත් ක්‍රමික දියුණුවක් අප ලැබුවා. අසූදෙකේ ජනමතවිචාරණය, යාපනයේ සංවර්ධන සභා ඡන්දය, වයඹ මැතිවරණය ආදී දූෂිතම මැතිවරණවලින් පස්සේ 2004, 2005 මැතිවරණ වන විට අප සාධනීය තත්වයකට ආවා. මැතිවරණ සංස්කෘතියේ වෙනසක් සිද්ධවුණා. ඒ සංස්කෘතික දියුණුවට ගැලපන ව්‍යුහාත්මක වෙනස්කම් ටික යම් ප්‍රමාණයකට 19 සංශෝධනයෙන් ආවා. මැතිවරණ කොමිසම තවදුරටත් මේකට අදාල ප්‍රතිපත්තිමය මැදිහත්වීම් කළා නම් ප්‍රශ්න ටික තවත් වෙනස් කරන්න තිබුණා. තවත් සාධනීය මට්ටමකට යන්න තිබුණා. කෙසේ වෙතත්, මේ දක්වා ක්‍රමිකව ඇති කරගත් දියුණුව ස්වාධීන මැතිවරණ කොමිෂන් සභාවෙන් ස්ථාවර වුණා. අපට මේ ගැන බලන්න වෙන්නේ විස්ස ක්‍රියාත්මක වෙනකොට මැතිවරණ කොහොම වේවිද කියලා දැකීමෙනුයි. විස්ස යටතේ පවත්වන මැතිවරණයකදී පොලීසිය, රාජ්‍ය සේවය කෙලෙස ක්‍රියාත්මක වේවිද කියලා ඇස් දෙකෙන් බලාගන්න වෙනවා. කලින් වාගේ සක්‍රීයව පෝස්ටර් ගලවන්න ක්‍රියා කරයිද, ආණ්ඩුවේ පෝස්ටර් ඉතිරි කරයිද කියලා බලන්න වෙනවා. අපි කටයුතු කරන්නේ පෙර අත්දැකීම් අනුවනේ. ඉදිරියේදී පොලීසියට කොයිතරම් දුරට ස්වාධීන පියවර ගැනීමට හැකි වේදැයි අපට බලන්න වෙනවා.

මැතිවරණ කොමිසමේ සාමාජිකයන්ගේ නම් කියමින් විවේචන කිරීමත් දියුණු සංස්කෘතියක කොටසක් නේද?

ඔව්, එයත් දියුණු ලක්ෂණයක් ලෙස සැලකිය හැකියි. එක්තරා පොඩි ප්‍රශ්නයක් තියෙනවා. විවිධ මත ගැටෙන එක සහ විවිධ මත කෝණ කිහිපයකින් බලලා, සාකච්ඡා කරලා තීන්දු ගැනීම තමයි හොඳම තත්වය. එහෙත් ලංකාවේ මැතිවරණ කොමිෂන් සභාවේ වැරදි දෙකක් සිදු වූ බව මා හිතනවා. එකක් කොමිෂන් සභාවේ වාද විවාද ඔක්කෝම කරලා, එළියට එනකොට එක් මතයක් එක්ක එළියට එන්න ඕනෑ. නැතිනම් එම ආයතනය පිළිබඳ විශ්වාසය බිඳ වැටෙනවා. සභාපති එකක් කියද්දී සාමාජිකයෙන් තවත් එකක් කීම අඩුපාඩුවක්. දෙවැනි වැරැද්ද මේ කොමිෂන් සභාවලට පත් කරන්නේ විශ්‍රාමික පුද්ගලයන් පමණක් බවට අදහසක් තියෙනවා. ජව සම්පන්න, උගත්, තරුණ පුද්ගලයන්ට මෙවැනි තැනක ඉඩ නැති බව හිතනවා. හිටපු විනිසුරුවන්, හිටපු නීතිඥයන්, විශ්‍රාමික පරිපාලන නිලධාරීන් වැනි අයට පමණක් මේ ගැන දැනුම තියෙන බව හිතනවා. එවැනි පුද්ගලයන් නුසුදුසු බව මා කියන්නේ නැහැ. එහෙත්, එවැනි අය පමණක් පත් කිරීමෙන් වැඩක් නෑ.

කොමිෂන් සභාවල අඩුපාඩු පවා හදාගැනීමේ ක්‍රමවේද පැවතිය හැකියි නේද?

ඔව්, කොමිෂන් සභාවලින් පත්වෙන පුද්ගලයන්ගෙන් වැරැද්දක් වෙනවානම්, ඒ ගැන සොයා බලන්නට පාර්ලිමේන්තුවේ යාන්ත්‍රණයක් හදන්න පුළුවන්. පාර්ලිමේන්තු කමිටු ආදිය පත් කරන්න පුළුවන්. ඒ අනුව එවැනි චෝදනා පිළිබඳ ව්‍යවස්ථාදායකය ඉදිරියේ සාකච්ඡා කරන්න තිබුණා. ලෝකයේ කොහේවත් කොමිසමක් දෙකක් දැම්මාම ප්‍රශ්න සියල්ල විසඳෙන්නේ නැහැ. යම් අඩුපාඩු තියෙනවානම්, ඒවා නිවැරදි කරගන්න හැකියාව තියෙනවා. ඒකටත් ක්‍රම තියෙනවා.

මහජන ඡන්දයෙන් පත් කළ නියෝජිතයන් 20 වැනි සංශෝධනයට අත එසවීම ගැන හැඟෙන්නේ මොකක්ද?

අපට ඉල්ලන්න තියෙන්නේ මේකයි. විස්සට පක්ෂ වෙනවානම් පක්ෂ වෙන්න. විපක්ෂ වෙනවානම්, විපක්ෂ වෙන්න. හැබැයි විස්සේ තියෙන්නේ මොනවාද කියලා අධ්‍යන කරන්න. නැත්නම් මහජන නියෝජිතයන් 17 වැනි සංශෝධනයට අත උස්සනවා. ඊට ප්‍රතිවිරුද්ධ 18 වැනි සංශෝධනයටත් අත උස්සනවා. 19ටත් අත උස්සනවා. ඊට පස්සේ විස්සට අත උස්සනවා. මෙම සංශෝධන කියවා, එහි ඇති කරුණුවලින් ඡන්දය ප්‍රකාශ කිරීම සුදුසු බව අපට යෝජනා කළ හැකියි. ඊට අමතරව අපට විශේෂ ඉල්ලීමක් තියෙනවා. රටට වැදගත් නම්, විස්ස රහස් ඡන්දයකින් සම්මත කරගන්න කියලා අපි ඉල්ලනවා.■