කොවිඩ්-19 වසංගතය නිසා ගුවන් ගමන් සීමා නොවුණොත්, දෙමළ දේශපාලන පක්ෂවල නායකයන් එක්ව ජිනීවා මානව හිමිකම් කවුන්සිල සැසිවාරයට සහභාගි වන බව දෙමළ ජනතා පෙරමුණේ නායක පාර්ලිමේන්තු මන්ත්‍රී ගජේන්ද්‍රකුමාර් පොන්නම්බලම් අනිද්දා සමඟ පැවසීය. මාර්තු මාසයේදී පවත්වන එම සැසිවාරයට සහභාගිවීමට නොහැකි වුවහොත්, වෙනත් ක්‍රමවේදයක් පාවිච්චි කරමින් සැසිවාරයට තම පක්ෂවල අදහස් ඉදිරිපත් කරන බවද ඔහු කීය.මානව හිමිකම් කවුන්සිලයේදී මෙවර ශ්‍රී ලංකාව පිළිබඳ නව යෝජනාවක් සම්මත වනු ඇති බව ඔහු කියයි.
කුමන ආණ්ඩුවක් බලයට පත්වුණද, එක්සත් ජාතීන්ගේ මානව හිමිකම් කවුන්සිලයේ යෝජනා අනුව ශ්‍රී ලංකාවේ ආණ්ඩුව මෙරට සිදු වූ අපරාධ පිළිබඳ ස්වාධීන පියවරක් ගන්නේ නැතැයි පැහැදිලි බවත්, එම නිසා එක්සත් ජාතීන්ගේ සංවිධානයේ අනෙකුත් බලවත් ආයතනවල මැදිහත්වීමක් අවශ්‍ය බවත් එහිදී දැනුම්දෙන බවද ඔහු කියයි.■
දෙමළ පක්ෂ එක්ව ජිනීවා යනවා – ගජේන්ද්‍රකුමාර්
අතුරුදන්වූවන්ගේ අයිඩෙන්ටිටි කොමිසමේ සභාපති ඉල්ලයි
අතුරුදන් පුද්ගලයන්ගේ හැඳුනුම්පත් ඉදිරිපත් කර නොමැති නම්, එම පුද්ගලයන්ගේ පැමිණිලි පිළිනොගන්නා ලෙස අතුරුදන්වූවන්ගේ කාර්යාලයේ සභාපති උපාලි අබේරත්න එම කාර්යාලයේ නිලධාරීන්ට නියෝග කර ඇතැයි වාර්තා වේ. යම් පුද්ගලයෙකු අතුරුදන් කරන විට ඔහු සතුව හැඳුනුම්පත තිබිය හැකි බවත්, තවත් පුද්ගලයන්ගේ හැඳුනුම්පත් පුළුස්සා ඇති බවත්, අතුරුදන්වූවන් වැඩි පිරිසකගේ පවුල්වල සාමාජිකයන් සතුව හැඳුනුම්පත් නොමැති බවත් එම කාර්යාලයේ නිලධාරීන් පෙන්වා දී ඇත. එහෙත් සභාපතිවරයා එය පිළිගෙන නැත.
ඊට අමතරව එක්සත් ජාතීන්ගේ මානව හිමිකම් කවුන්සිලයට ඉදිරිපත් කිරීම සඳහා අතුරුදන්වූවන්ගේ කාර්යාලයේ ප්‍රගතිය පිළිබඳ තොරතුරු ලබාදෙන ලෙස විදේශ කටයුතු අමාත්‍යාංශය කළ ඉල්ලීමක්ද ඔහු ප්‍රතික්ෂේප කර තිබේ. ඒ එක්සත් ජාතීන්ගේ මානව හිමිකම් කවුන්සිලයට පිළිතුරු දීමට තමා බැඳී නොසිටින බවත්, ශ්‍රී ලංකාව එම කවුන්සිලයේ 30/1 යෝජනාවෙන් ඉවත් වූ බවත් කියමිනි.■
ලංකාව සංහිඳියාවෙන් ෆේල් ජිනීවා මහකොමසාරිස් කියලා
■ අනුරංග ජයසිංහ
එක්සත් ජාතීන්ගේ මානව හිමිකම් කොමසාරිස් කාර්යාලය, මානව හිමිකම් කවුන්සිලයේ මාර්තු මස සැසියට ඉදිරිපත් කිරීමට නියමිත වාර්තාවේ ශ්‍රී ලංකාව සංහිඳියාව සඳහා අවශ්‍ය පියවර ගැනීමට අසමත් වූ බව සඳහන් කර තිබේ.
එම වාර්තාවෙන් වත්මන් ආණ්ඩුව සහ මීට පෙර ආණ්ඩුව ඒ සඳහා අසමත් වූ බව පෙන්වා දී තිබේ.
ඉදිරිපත් කිරීමට නියමිත එම වාර්තාවේ පිටපතක් ශ්‍රී ලංකා රජයට නිරීක්ෂණය කිරීමට සහ ප්‍රතිචාර දැක්වීමට සූදානම් වීමට කාලය ලබාදීම සඳහා මෙරට රජය වෙත එවා ඇත.
මාර්තු මාසයේදී පැවැත්වීමට නියමිත මානව හිමිකම් කවුන්සිලයේ සැසිවාරයට පෙර, එම වාර්තාව පෙබරවාරි මාසයේදී සභාගත කිරීමට නියමිතය. මානව හිමිකම් කවුන්සිලයේ 30/1 යෝජනාවෙන් ශ්‍රී ලංකාව ඉවත් වීම, එම යෝජනාවේ සඳහන්ව තිබුණු යෝජනා අතරින් අතුරුදන්වූවන් පිළිබඳ කොමිෂන් සභාව හැර අනෙකුත් යෝජනා ක්‍රියාත්මක කිරීමට අසමත් වීම, අතුරුදන්වූවන්ගේ කොමිෂන් සභාවේ සභාපතිධුරයට නුසුදුස්සෙකු වන උපාලි අබේරත්න පත් කිරීම ආදි කරුණු එහි සඳහන්ය.■
ජාතියේ මහා පහන්ටැඹ විකුණන්නේ චීනයටද?
කොළඹ කොටුවේ පිහිටි පිට්ටු බම්බුව ලෙස හඳුන්වන ගොඩනැගිල්ලෙන් ලංකා බැංකු මූලස්ථානය ඉවත්කර ගන්නා ලෙස නාගරික සංවර්ධන අධිකාරියෙන් එම බැංකුවට දැනුම් දීමක් ලැබී ඇත.
ලංකා බැංකු මූලස්ථානය ඉදිකිරීම සඳහා බත්තරමුල්ල ප්‍රදේශයෙන් අක්කර 5ක ඉඩමක් ලබාදෙන බවද නාගරික සංවර්ධන අධිකාරිය ලංකා බැංකුවට ඒ සමඟම දැනුම් දී ඇත.
ලංකා බැංකු සේවක සංගමයේ ලංකා බැංකු ශාඛාව මේ පිළිබඳ දැනගන්නට ලැබීමෙන් පසු එහි මහා කළමනාකරුගෙන් ජනවාරි 15 දින සාකච්ඡාවක් ඉල්ලා ඇති අතර ඒ අනුව ජනවාරි 18 වැනිදා සාකච්ඡාවක් ලබාදී ඇත. එම සාකච්ඡාවේදී මහා කළමනාකරු සුගත් ගුණසේකර බැංකු සේවක සංගම් නියෝජිතයන්ට දන්වා ඇත්තේ නාගරික සංවර්ධන අධිකාරිය එවැනි ඉල්ලීමක් කර ඇති බවය.
වැඩිදුරටත් වාර්තා වන්නේ ලංකා බැංකුවේ ආයතනික කළමනාකරණ රැස්වීමකදී එහි සභාපතිවරයා නාගරික සංවර්ධන අධිකාරියේ එම ඉල්ලීමට අනුමැතිය ලබාදුන් බව ප්‍රකාශ කර ඇති බවයි.
මේ පිළිබඳ ප්‍රශංසාව ආණ්ඩුවට ලබාදෙමින් පත්‍රිකාවක් මඟින් මුලින්ම කරුණු අනාවරණය කර ඇත්තේ ආණ්ඩු හිතවාදී ප්‍රගති බැංකු සංගමය වන අතර ලංකා බැංකු සේවක සංගමය සාකච්ඡාවක් ඉල්ලා ඇත්තේ එය පදනම් කර ගනිමින්ය.
ලංකා බැංකු මූලස්ථානය ඇතුළු ලෝක වෙළඳ මධ්‍යස්ථාන කුලුනු, හිල්ටන් හා ගලදාරි යන හෝටල් පිහිටි භූමිය නාගරික සංවර්ධන අධිකාරියට අයත් අතර මීට පෙර කොරියානු ආයෝජකයන් පිරිසක් ලෝක වෙළඳ මධ්‍යස්ථාන කුලුනු ඉල්ලා ඇතත් එහි සිංගප්පූරු හිමිකරුවන් එය ලබාදීමට එකඟ වී නැත. වැඩිදුරටත් වාර්තා වන්නේ ලංකා බැංකු- මූලස්ථාන ගොඩනැඟිල්ල ඇතුළු එම භූමියේ ගොඩනැඟිලි කිහිපයක් කොළඹ පෝට් සිටි චීන ආයෝජකයන් ඉල්ලා ඇති බවයි.■
රාජපක්‍ෂ රාජ්‍යය, රාජපාක්‍ෂික ධනේශ්වරය හා මංමුලාවූ දේශප්‍රේමය
■ තිසරණි ගුණසේකර
රත්නපුරේ මහින්ද රාජපක්‍ෂ ජාත්‍යන්තර මැණික් කුලුනට මුල් ගල තැබුණේ 2021 ජනවාරි 16දාය. මෙම කුලුන මුල් අදියරේදී මහල් පහකින් සමන්විත වන අතර, එය අවසානයේ මහල් 14ක් දක්වා විහිදීමට නියමිතය. මේ සඳහා වැයවෙතැයි දැනට ඇස්තමේන්තුගත මුදල් රුපියල් මිලියන 800කි.
රත්නපුරේ ජනතාව දශක කිහිපයක් බලා සිටියේ මැණික් කුලුනක් ඉදිවන තෙක් බව මහින්ද රාජපක්‍ෂ අගමැතිවරයා මුල්ගල තැබීමේ උත්සවය අමතා ප්‍රකාශ කළේය. රත්නපුරේ ජනතාවට ඇති ප්‍රධාන අඩුපාඩුව මැණික් කුලුනක් නැතිකමද යන්න වෙනම කතාවකි. තමන්ගේ නමින් යුතු කුලුනක් නැතිවීම අගමැතිවරයාට නම් බරපතළ අඩුවක් සේ පෙනුණු බව අනුමාන කළ හැක. ඔහු නමින් ගුවන් තොටුපොළක්, වරායක්, ජාත්‍යන්තර සම්මන්ත්‍රණ ශාලාවක්, ජාත්‍යන්තර ක්‍රීඩාංගණයක් ඇතුළු බොහෝ දේ තිබුණද ඔහු නමින් ජාත්‍යන්තර කුලුනක් නම් නොවීය. මහ රජාණන්ට තමන්වම අන්දාගත් මහින්ද රාජපක්‍ෂ මහතාට මේ අඩුව තදින් දැනීම පුදුමයක්ද?
තම නමැති කුලුනට මුල්ගල තබන උළෙලට මහින්ද රාජපක්‍ෂ මහතා සහභාගි වූයේ වීඩියෝ තාක්ෂණය හරහාය. හේතුව වසංගතයයි. ලොව අනෙක් බොහෝ රටවල් වසංගත තත්වය තුළ මුල් තැන දෙන්නේ රෝග ව්‍යාප්තිය පාලනය කිරීමටත්, සෞඛ්‍ය පහසුකම් දියුණු කිරීමටත්, කෝවිඩ්-19 ප්‍රතිශක්තිකරණ එන්නත ලබාගැනීමටත්ය. ලංකාවේ එසේ නොවේ.
ලොව බොහෝ රටවල් සංචාරකයන්ට දොරටු වසද්දී අපි යුක්රේනයෙන් සංචාරකයන් ගෙන්වා ගන්නෙමු. බි්‍රතාන්‍යයේ පැතිර යන වඩාත් දරුණු කෝවිඩ්-19 වෛරස ප්‍රභේදයෙන් ගැලවීම සඳහා බහුතරයක් රටවල් බි්‍රතාන්‍ය වැසියන් තම රටවලට ඒම වළකද්දී අපි බි්‍රතාන්‍යයෙන් ක්‍රිකට් කණ්ඩායමක්ම ගෙන්වා ගත්තෙමු. අනෙක් රටවල් සෞඛ්‍යයට වැඩියෙන් ප්‍රතිපාදන ලබාදෙද්දී අපි සෞඛ්‍යයට දෙන ප්‍රතිපාදන කප්පාදු කළෙමු. අනෙක් රටවල් හැකි ඉක්මනින් එන්නත් හැකි තාක් ප්‍රමාණයක් ලබාගැනීමට උත්සාහ කරද්දී අපි කාළි පැණිය වැනි මිථ්‍යාවන්හි නිමග්න වූයෙමු.
අඩුම තරමින් මෙරටට ගෙන්වා ගන්නේ කවර එන්නතද යන්න පිළිබඳවත් එකඟතාවක් ආණ්ඩුව තුළ තවමත් නොමැත. සමහරුන් ඉන්දියාවෙන් එන්නත් ගෙන්වා ගැනීම ගැන කතා කරන විට තවත් සමහරු බි්‍රතාන්‍යයෙන් හෝ රුසියාවෙන් එන්නත් ගෙන්වන බවට ප්‍රකාශ කරති. මේ අතර චීනයේ නිෂ්පාදිත SINOVAC එන්නත ලබා දෙන්නැයි ලංකා ජනාධිපතිවරයා චීන ජනාධිපතිවරයාගෙන් ඉල්ලා සිටි බව මාධ්‍ය වාර්තා සඳහන් කරයි. චීන එන්නතේ සාර්ථකත්වය 50.4% තරම් අඩු අගයක් බව එය භාවිත කළ බ්‍රසීලයේ අත්දැකීමෙන් හෙළි වී ඇත. නමුත් එය අපේ පාලකයන්ට ගැටලුවක් විය නොහැක. කාළි පැණියත් රිටිගල පැණියත් වැළඳගත් මහින්ද-ගෝඨාභය ආණ්ඩුව 50.4%ක් වූ අවම සාර්ථකත්වයක් ඇති එන්නතක් ජනතාවට ලබාදීම මිථ්‍යාවෙන් විද්‍යාවට පියවරක් තැබීමක් වේ.
බැලූ බැල්මට ආණ්ඩුවේ බැරිකම්, උවමනා නැතිකම් ප්‍රශ්නාර්ථයන් වුවද, ඒවාට පැහැදිලි හේතුවක් ඇත. ආණ්ඩුවේ ප්‍රමුණඛතාවන් තීරණය වනුයේ රාජපක්‍ෂ පවුලේ අවශ්‍යතාවන් අනුවය. ඒ අනුව දැඩි සත්කාර ඒකකයක් අලුතෙන් පිහිටුවීමට නැති මුදල් මැණික් කුලුන ඉදිකිරීමට තිබේ. නාමල් රාජපක්‍ෂගේ ක්‍රිකට් සැණකෙළිවලට උදයංග වීරතුංගගේ සංචාරක ව්‍යාපෘතිවලට කෝවිඩ් බාධාවක් නොමැත. රජයත්, ආණ්ඩුව/පාලක පක්‍ෂයත් අතර තිබිය යුතු පරතරය මකා දමමින් ජනාධිපතිවරයාගේ මැතිවරණ ප්‍රකාශය ක්‍රියාත්මක කිරීම සඳහා ප්‍රතිඥා දීමට රජයේ සේවකයන්ට සිදුව ඇත.
ලංකාව නමැති කේක් ගෙඩියේ ලොකු කැබැල්ල කාටද, අයිසිං මල් හෝ චෙරි ගෙඩි කාටද වැනි කරුණු සම්බන්ධයෙන් රාජපක්‍ෂ පවුලේ සාමාජිකයන් අතර තරග, වාද විවාද, මතභේද ඇතිවා නිසැකය. නමුත් කේක් ගෙඩියේ අයිතිකාරත්වය මුළුමනින්ම හා සදාකාලිකව තම පවුලට හිමි විය යුතුය යන්න පිළිබඳව ඔවුන් තුළ ඇත්තේ නොබිඳෙන එකඟතාවකි.
මෙය පැහැදිලිව විද්‍යමාන වූ අවස්ථාවක් නම් මහජන උපයෝගිතා කොමිසම අහෝසි කිරීමට දැරුණු මෙතෙක් අසාර්ථක වූ උත්සාහයයි. කොමිසම අහෝසි බව පවසමින් මුලින්ම ලිපියක් ඉදිරිපත් කළේ ජනපති ලේකම්වරයාය. මෙම නීතිමය නොවූ උත්සාහයට ආණ්ඩුව තුළින්ම විරෝධතාවක් මතුවිය. ඇමතිවරු සමහරක් අගමැතිවරයාට මේ ගැන පැමිණිලි කළේ මෙම උත්සාහයට ඔහු විරුද්ධය යන විශ්වාසය මත විය යුතුය. මහජන උපයෝගිතා කොමිසමේ තටු කපන යෝජනාව මුලින්ම ඉදිරිපත් කළේ අගමැතිවරයා විසින් ඔහුගේ 2021 අයවැය කථාවේ බව ඔවුන්ට අමතක විය.
2020 දෙසැම්බර් 21 දා මහජන උපයෝගිතා කොමිසම බෙලහීන කොට අකර්මණ්‍ය කිරීමේ යෝජනාව කැබිනට් මණ්ඩලයට ඉදිරිපත් කළේද අන් කිසිවෙක් නොව මහින්ද රාජපක්‍ෂ අගමැතිවරයාය. නව බලශක්ති ව්‍යාපෘති කඩිනමින් ක්‍රියාත්මක කිරීමට මහජන උපයෝගිතා කොමිසම බාධාවක් බවත් නව ව්‍යාපෘති අනුමත කිරීමේ පූර්ණ බලය කැබිනට් මණ්ඩලයට හිමිවිය යුතු බවත් මෙම යෝජනාවෙන් කියැවේ. රාජපක්‍ෂ පවුල අභ්‍යන්තරයේ මොන මතභේද පැවතියද ලංකාව තම පෞද්ගලික සුරභිධේනුව බවට පත්කර ගැනීම සඳහා වූ උත්සාහයේදී ඔවුන් සියලු දෙනා එක මිටට කටයුතු කරන බවට මෙය තවත් උදාහරණයක් පමණි.
ප්‍රහාරක ගුවන්යානා සාප්පු සවාරිය හා කෝවිඩ්-19 එන්නත හිඟමනේ යාම
බංග්ලා දේශය වැනි රටවල් පවා කෝවිඩ්-19 එන්නත මිලට ගැනීමට කටයුතු කරද්දී ලංකාව එන්නත ලබාගැනීම සඳහා ලොවට අත පාමින් සිටී. එන්නත හිඟමනේ ගියද ගුවන් හමුදාවට ප්‍රහාරක ගුවන් යානා තොග පිටින් මිලට ගැනීමට නම් රටේ පාලකයන්ට මුදල් අහේනියක් නොමැත.
ගතවූ ඉරිදා දිවයින පුවත්පත වාර්තා කළ පරිදි, C130 හර්කියුලිස් හමුදා ප්‍රවාහන ගුවන් යානා දෙකක්, MI35 ප්‍රහාරක හෙලිකොප්ටර් 3ක්, Y12 ගුවන් යානා දෙකක් හා කුඩා හෙලිකොප්ටර් 4ක් මිලට ගැනීමටත් කෆීර් යානා 5ක් අලුත් වැඩියා කිරීමටත් රාජපක්‍ෂ පාලනය තීරණය කර ඇත. ඇමරිකාවේ Lockheed-Martin සමාගම විසින් නිෂ්පාදිත ක්-130 හර්කියුලිස් යානාවක මිල ඩොලර් මිලියන 11.9 සිට 30.1 දක්වා විය හැකි බව අන්තර්ජාලයේ දැක්වේ. MI35 ප්‍රහාරක හෙලිකොප්ටර් රුසියාවේ නිෂ්පාදනයක් වන අතර, එය මහා පරිමාණයෙන් නිපැයීම 2020දී ඇරඹුණ බව වාර්තා වේ. චීනයේ නිෂ්පාදිත Y12 යානා යුද්ධමය මෙන්ම සිවිල් ගුවන් සේවා සඳහාද යොදා ගත හැක. 2020 ජනවාරි මස 3 දා හපුතලේදී ජීවිත 4ක් විනාශ කරමින් අනතුරට පත්වූයේ මේ වර්ගයේ ගුවන්යානයකි.
ඊලාම් යුද්ධය නිමා වී වසර 11කට වැඩි කාලයක් ගතව ඇත. තවත් එවැනි යුද්ධයක් ඇති වෙතැයි අනුමාන කිරීමටද නොහැකිය. දේශ සීමා නොමැති බැවින් අපට දේශ සීමා යුද්ධද නැත. පාස්කු බෝම්බ ප්‍රහාරය වැනි ත්‍රස්තවාදී ප්‍රහාරයන් අනාගතයේදී සිදුවුවද එවැනි තර්ජනයන්ට මුහුණ දීම සඳහා ප්‍රහාරක ගුවන් යානා අවශ්‍ය නැත. මෙවැනි යානා යොදා ගැනෙනුයේ සාම්ප්‍රදායික යුද්ධ තත්වයන් තුළය.
රට දරුණු ආර්ථිකමය හා මූල්‍යමය අර්බුදයකට ගොදුරුව ඇති හා තවමත් නිමාවක් නොපෙනෙන වසංගතයකින් බැට කන සංදර්භයක් තුළ ඩොලර් මිලියන ගණනින් වැය කරමින් යුද ගුවන් යානා මිලට ගන්නේ කුමකටද?
මේ සම්බන්ධයෙන් ඉඟියක් මුල් වාර්තාවේ සඳහන්ය. එනම් මෙම ටෙන්ඩර් ලබාගැනීම සඳහා ‘අතරමැදි ඒජන්තවරුන් අතර දැඩි තරගයක් හටගෙන ඇත’ යන්නය. මෙම තරගයට හේතුව යුද අවි ගනුදෙනුවලදී අතරමැදි ඒජන්තයන්ට ඉතාමත් ඉහළ කොමිස් දීමනාවක් ලැබීමයි. රාජපක්‍ෂ ඥාති සොහොයුරු උදයංග වීරතුංග මහතාද සම්බන්ධ මිග් ගනුදෙනුව මෙයට එක් උදාහරණයකි. අලුත්ම ගුවන්යානා ගනුදෙනුවෙන් සුපිරි වාසි ලබාගැනීමට උනුන් කුලල් කා ගන්නා ‘අතරමැදියන්’ කවුදැයි දිවයින වාර්තාවේ හෝ එය උපුටා දැක්වූ රාජපාක්‍ෂික වෙබ් අඩවියක් වන ලංකා සීනිව්ස්හි හෙළිදරව් කොට නොතිබිණි. ඒ කෙසේ වෙතත් මෑතකදී රට හෙල්ලූ සීනි ගනුදෙනුව මෙන්ම මෙයද රාජපාක්‍ෂික ධනේශ්වරයේ කවරෙකුට හෝ සතර මහා නිධානයක් වනු ඇතැයි නිගමනය කළ නොහැකිද?
නිශ්චිතවම කිව හැකි එක දෙයක් නම්, මෙයින් රටේ ණය බරත් ජනතාවගේ බදු බරත්, තවත් ඉහළ යෑමට මග පෑදෙන බවයි. සාම්ප්‍රදායික යුද ගැටුමක් නොමැති හා එවැන්නක් ඇතිවීමට ඉඩක් නැති තත්වයක් තුළ ඩොලර් මිලියන් ගණනින් ගෙවමින් ගන්නා මෙම ප්‍රහාරක ගුවන් යානාවලින් එකම ප්‍රයෝජනය වනු ඇත්තේ ගුවන් සංදර්ශන වර්ණවත් කිරීමය.
රටේ පවතින ආර්ථිකයට සම්බන්ධ නීති රීති අධ්‍යයනය කොට ඒවා ලිහිල් කිරීම සඳහා යෝජනා ඉදිරිපත් කිරීමට ජනාධිපතිවරයා විසින් කොමිසමක් පත්කර ඇත. මෙහි විශේෂත්වය වනුයේ රාජ්‍ය නිලධාරීන් හා ව්‍යවසායකයන්ගෙන් පමණක් මෙය සමන්විත වීමය. පිළිගත් ආර්ථික විද්‍යාඥයන් හෝ කම්කරු අයිතීන්, පරිසර සංරක්‍ෂණය, පාරිභෝගික සුබසිද්ධිය වැනි අතිශය තීරණාත්මක ක්‍ෂෙත්‍රයන් නියෝජනය කරන කිසිවකුත් මෙම කොමිසමට අයත් නොවේ. ආර්ථිකය ක්‍රියාත්මක කිරීමේදී එකම අදාළ සාධකය ව්‍යවසායකයාය යන දුර්මතයේ ගෝඨාභය-මහින්ද පාලනයද එල්බ සිටින බව මින් පැහැදිලිය.
මේ යන ගමනේ ප්‍රතිවිපාක පිළිබඳ ඉඟියක් මහින්ද රාජපක්‍ෂ ජනපතිවරයාගේ දෙවන ධුර කාලයේ ප්‍රවණතාවන් තුළින් දැකිය හැක. අද මෙන්ම එදාද රාජපක්‍ෂවරුන් ආර්ථිකය හැසිරවූයේ තමන්ට යටහත් පහත් අතවැසි ධනේශ්වරයේ (acolyte capitalists) වාසිය තකාය. අතවැසි ධනේශ්වරයට සුපිරි ලාභත් බහුතර ජනතාවට දේශප්‍රේමී සටන්පාඨත් ලැබෙන ආකාරයට ආර්ථික-දේශපාලන පිළිවෙත් එදා නිර්මාණය විය.
මෙහි ප්‍රතිඵලය 2012 වන විට පැහැදිලි වෙමින් පැවතිණි. ලොව සුප්‍රකට Gallup ආයතනය ලංකාවේ සිදුකළ විමසුමකින් අනාවරණය වූයේ 2011 අග වන විට ලංකාවේ ජනගහනයෙන් අඩකට පමණ ජීවිතයේ මූලිකම අවශ්‍යතාවන් වූ ආහාර හා නිවාස පහසුකම් සපයා ගැනීමට තරම් ප්‍රමාණවත් ආදායමක් නොමැති බවය. තිරිඟු පිටි හා අනෙකුත් අත්‍යවශ්‍ය භාණ්ඩවල මිල තවදුරටත් ඉහළ ගියහොත් ඉන් ලංකාවේ දුප්පත් ජනකොටස්වලට බලවත් පහරක් එල්ල වන බව ආසියානු සංවර්ධන බැංකුව 2012 මාර්තු මස ප්‍රකාශ කළේය.
ජනතාවගෙන් බහුතරයක් මූලික අවශ්‍යතාවන් පවා සපුරාගත නොහැකිව සිටියදී අතිශය සුළුතරයක් ලොව දියුණු රටවල් හා සම කළ හැකි සුපිරි සුඛෝපභෝගී ජීවන රටාවක් ගොඩනංවමින් සිටියහ. ලෝකයේ මිල අධිකම අතුරුපස ලංකාවේ සුපිරි හෝටලයක් විසින් නිර්මාණය කළේ මෙලෙස ජනතාවගෙන් 50%ක් ආහාර මදිකමෙන් පෙළෙන කාලයකය. 2012 මාර්තු මස අහුන්ගල්ලේ හෙරිටන්ස් හෝටලය නිර්මාණය කළ මේ කේක් ගෙඩිය ඩොලර් මිලියන 34ක් මිල වූ අතර මෙරටින් ලැබෙන නිල් මැණික් වර්ග සියල්ලක්ම එය අලංකරණය සඳහා යොදාගෙන තිබිණි.
2012 වන විට ලංකාවේ ආර්ථික වර්ධන වේගය 8% ක පමණ තත්වයක පැවතුණි. නමුත් මෙම වර්ධනයෙන් වාසි ලැබුවේ ඉහළ ආදායම් ලබන සුළුතරය පමණි. ප්‍රමාණවත් ලෙස කුසට අහරක් හා හිසට සෙවණක් නැතිව සිටි ජනතාව වෙනුවෙන් රාජපක්‍ෂවරුන්ගේ අනුග්‍රහය සහිතව බොදු බල සේනා සංවිධානය මුස්ලිම් විරෝධී මහා ව්‍යාපාරයක් දියත් කළේද 2012දීය.
ගෝඨාභය-මහින්ද ආර්ථික දිශානතියේ ගැබ්වී ඇති ප්‍රතිවිරෝධතාවන් හෙළිකරන පුවත් දෙකක්, 2021 ජනවාරි මස 21දා Financial Times පුවත්පතේ පළවිය. එකක් නම්, කොටස් වෙළඳපොළ ඉතාමත් ඉහළ අගයක් වාර්තා කළ බවය. අනෙක නම් මෙරට ව්‍යාපාරික විශ්වාසි දර්ශකය (Business Confidence) දිගින් දිගටම පහළ වැටෙමින් තිබෙන බවය. Lanka Monthly Digest සඟරාව ව්‍යාපාරික ප්‍රජාව ඉලක්ක කරගනිමින් මාස් පතා සිදුකරන මත විමසුමකින් අනාවරණය වූයේ පාලකයන් මොන තරම් දෙඩෙව්වත්, මෙරට ආර්ථික අනාගතය පිළිබඳව ව්‍යාපාරික ප්‍රජාවේ ඇති විශ්වාසය මසින් මස හීන වන බවය.
2020 නොවැම්බර් මස අගයන්ට අනුව ලංකාවේ ආර්ථිකය යහපත් ලෙස වෙනස් වනු ඇතැයි විශ්වාස කළේ ව්‍යාපාරික ප්‍රජාවෙන් 23%ක් පමණි. 2020 දෙසැම්බර් මස වන විට මෙම ප්‍රමාණය 19%ක් දක්වා පහත වැටී තිබුණි. පවතින ආයෝජන පරිසරය (Investment Climate) යහපත් යැයි සිතනුයේ ව්‍යාපාරික ප්‍රජාවගෙන් 7%ක් පමණ වූ අතිශය සුළුතරයකි. 53%ක් සිතනුයේ එය අයහපත් බවය.
රාජපක්‍ෂවරුන්ගේ දේශපාලන පිළිවෙත්වල මූලික අරමුණ පවුල් බලය තහවුරු කිරීමයි. පාලක සන්ධානය තුළ පවා ඉරිතැලීම් ඇති කළ 20වන සංශෝධනය මෙයට කදිම උදාහරණයකි. ඔවුන්ගේ ආර්ථික පිළිවෙත් සකස් වනුයේද රටේ බහුතර ජනතාවගේ යහපත හෝ ව්‍යාපාරික ප්‍රජාවගෙන් බහුතරයක වාසිය තකා නොව තමන්ට යටහත් පහත් තමන් හා ඓන්ද්‍රීය ලෙස බැඳුණු අතවැසි ධනේශ්වරයේ උවමනා එපාකම් මතය. එහි ප්‍රතිඵලය වනුයේ පාලකයන්ගේ ආර්ථික හස්තය ලෙස කටයුතු කරන ව්‍යාපාරිකයන් සුළුතරයකට ව්‍යවසායකමය- මූල්‍යමය කෙළිබිමක් නිර්මාණය වීමය.
ජෙකිල් හා හයිඩ් පාලනය
මහරගම පමුණුව පාරේ රෙදිපිළි ව්‍යාපාරය අවිධිමත් ආර්ථික අංශයේ සාර්ථකත්වය පිළිබිඹු කරන සංකේතයක් වැනිය. මාර්ග සංවර්ධනයට මුවා වී මේ රෙදිපිළි ව්‍යාපාරිකයන් බොහොමයකට ජීවිකාව අහිමි කිරීමට දැරුනු උත්සාහයකින් ගතවුණු සතියේ මහරගම ගිනියම් විය.
මහරගම නගරාධිපතිවරයා හා ගජමිතුරු ව්‍යාපාරිකයකු මෙම උත්සාහය පිටුපස ඇති බවත්, ඊට අවශ්‍ය නියෝග හා පොලිස් බලය ලබා දුන්නේ සරත් වීරසේකර ඇමතිවරයා බවත් වාර්තා වේ. මෙම උත්සාහයට විරුද්ධව පාලක සන්ධානයේ පළාත් පාලන මන්ත්‍රීවරු පිරිසක් පෙරමුණ ගත් අතර ඊට එජාපයේද සහාය ලැබිණි.
ආණ්ඩුවේ අමනෝඥ මූල්‍ය පිළිවෙත් නිසා ආරම්භ වූ ආර්ථික අවපාතය වසංගතය තුළින් තවත් තීව්ර විය. මේ සංදර්භය තුළ ජනතා යහපත හා රටේ ආර්ථික අනාගතය පිළිබඳව බිඳකුදු හැඟීමක් ඇති ආණ්ඩුවක් කළ යුත්තේ ඍජුව හා අනියමින් ලක්‍ෂ ගණනකගේ බඩ වියත රකින ව්‍යාපාරික ප්‍රජාවක් සුරැකීම විනා ඔවුන් මහ මඟට ඇද දැමීම නොවේ. බුද්ධිමත් ධනේශ්වර පාලනයක් මෙවැනි ක්‍රියා නොකරයි. අතවැසි ධනේශ්වරයකට ප්‍රමුඛතාව දෙන පවුල් පාලනයක් මෙවැනි ආර්ථික මෝඩකම් කිරීම පුදුමයක් නොවේ.
තමන්ට හොඳ හා දරුණු යැයි චරිත දෙකක් ඇති බවට හැඟවෙන පරිදි ගෝඨාභය ජනපතිවරයා කළ ප්‍රකාශය හරින් ප්‍රනාන්දු මන්ත්‍රීවරයාටත් අනෙකුත් විවේචකයන්ටත් කළ වක්‍ර තර්ජනයක් ලෙස පෙනේ. එක් පුද්ගලයකු තුළ පරස්පර විරෝධී චරිත දෙකක් තිබීම මනෝ විද්‍යාවේ හඳුන්වනුයේ Dissociative Personality Disorder යනුවෙනි. Split Personalityයනු මෙම මානසික කොන්දේසිය හැඳින්වීමට භාවිත කරන ජනප්‍රිය යෙදුමකි. ආර් එල් ස්ටීවන්සන් කුවරයාගේ ලොව සුප්‍රකට Strange case of Dr. Jekyll and Mr. Hyde යන කෙටි නවකතාවට (novella) පාදක වනුයේ මෙවැනි බීජයකි. හෙන්රි හයිඩ් යනු ප්‍රසන්න ගුණැති ජනප්‍රිය වෛද්‍යවරයෙකි. නමුත් ඔහු එක්තරා රහසිගත පැණියක් පානය කළ විට ජෝන් හයිඩ් නමැති මිනීමරු ක්‍රියා කරන දරුණු හා අමන පුද්ගලයකු බවට පත්වේ.
තමන් තුළ එකිනෙකට පරස්පර චරිත දෙකක් ඇතැයි යමකු කියන්නේ නම් ඒ පිළිබඳ විවාදයක් අනවශ්‍යය. ඒ කෙසේ වෙතත්, ගෝඨාභය-මහින්ද පාලනය නම් ක්‍රියාත්මක වනුයේ ජේකිල්-හයිඩ් ක්‍රමයට බව නම් ඉතාම පැහැදිලිය.
මිනීමරු චෝදනාවකට වරදකරු වූ පොදු ජන පෙරමුණේ මන්ත්‍රී ප්‍රේමලාල් ජයසේකර මහතාට පාර්ලිමේන්තු වරම් ලැබීමත්, අධිකරණයට අපහාස කිරීම පිළිබඳ වරදකරු වූ රන්ජන් රාමනායක මන්ත්‍රීවරයාට මන්ත්‍රී ධුරය පමණක් නොව ප්‍රජා අයිතියත් අහිමි කිරීමට දැරෙන උත්සාහයන් මෙම දෙබිඩි පිළිවෙතට නවතම උදාහරණයයි. නත්තල් දාට පෙරදා මැදියම් රෑ දේව මෙහෙයට සහභාගි වෙමින් සිටියදී පල්ලිය තුළම වෙඩි තබා ජෝසප් පරරාජසිංහම් මන්ත්‍රීවරයා ඝාතනය කිරීම පිළිබඳ චෝදනා ලැබ සිටි පිල්ලෙයාන් මන්ත්‍රීවරයා නිදොස් කොට නිදහස් කර ඇත. නමුත් හෙජාස් හිස්බුල්ලා නීතිඥවරයා වසරකට ආසන්න කාලයක් සිරගතව සිටී. හිස්බුල්ලා මහතාට එරෙහිව බොරු සාක්කියක් නිර්මාණය කිරීමට මහේස්ත්‍රාත්වරයකු ඉදිරියේ උත්සාහ කළ අපරාධ පරීක්‍ෂණ දෙපාර්තමේන්තුවේ නිලධාරීන් නිදැල්ලේ ඇති අතර, බොරු සාක්‍ෂි නිර්මාණය කළායැයි චෝදනා කරමින් මෙරට බිහිවූ කීර්තිමත්ම රහස් පරීක්‍ෂකයා වූ ශානි අබේසේකර මහතා මාස 5ක් පුරා සිරගත කර ඇත.
උදයංග වීරතුංග රාජපක්‍ෂ ඤාති සොහොයුරා යුක්රේනියානු සංචාරකයන් පිරිසක් සමග සීගිරි බිතුසිතුවම් අබියස ඡායාරූප ගෙන ඇත්තේ ඒ පෞරාණික උරුමයට හානිවන බැවින් ඒ ස්ථානයේ ඡායාරූප ගැනීම තහනම් කරන නීතිය අමු අමුවේ උල්ලංඝනය කරමිනි. සාමාන්‍ය විවාහ මංගල්‍යයකට ආරාධනා කළ හැක්කේ 50 දෙනකුට වුවද ඒ කෝවිඩ්-19 නීති රීති සියල්ල උල්ලංඝනය කරමින් කතානායකවරයා 500කට ආසන්න පිරිසක් සඳහා අයවැය සාදයක් පැවැත්වූ බව වාර්තා වේ. ඉරාන් වික්‍රමරත්න මන්ත්‍රීවරයා පාර්ලිමේන්තුවේදී හෙළිදරව් කළ පරිදි හිටිගමන් සීනි ආනයන බද්ද කිලෝවකට රුපියල් 50 සිට සත 25 දක්වා අඩු කිරීම නිසා රජයට රුපියල් බිලියන 10ක පමණ පාඩුවක් වී ඇතැම් ව්‍යාපාරිකයන් බිලියන ගණනින් ලාබ ලබා ඇත. නමුත් රාජපක්‍ෂවරුන් යළි බලයට ගෙනඒමට දර දිය ඇදි පමුණුවේ රෙදිපිළි ව්‍යාපාරිකයන්ට උරුම කර ඇත්තේ මහ මඟය.
බුදු බණ විකෘති කරමින් සංඝ සාසනය කිසි කලෙක නොවූ විරූ තරම් දේශපාලනීකරණය කරමින් රාජපක්‍ෂවරුන්ගේ ජයග්‍රහණයට මහාමෙරකටත් වැඩි මෙහෙවරක් කළ භික්‍ෂූන්ට නොලැබුණු දේශපාලන හයිය ලැබී ඇත්තේ අනුරාධපුරේ ඥානක්කා නමැති කාන්තාවකට බව අන්තර්ජාල මාධ්‍ය වාර්තා කරයි.
ගෝඨාභය- මහින්ද සංයෝගයෙන් සිංහල-බෞද්ධ රාජ්‍යයක් බිහිවනු ඇතැයි සිංහල-බෞද්ධ දේශප්‍රේමීහු විශ්වාස කළහ. නමුත් නිර්මාණය වෙමින් පවතිනුයේ රාජපක්‍ෂ පවුලේ අවශ්‍යතා උවමනාවන් හා අභිමතාර්ථයන් මත පදනම් වූ රාජපක්‍ෂ රාජ්‍යයකි. ඒ රාජ්‍යය තුළ පාලක පවුලේ දේශපාලන ව්‍යාපාරික හෝ හමුදාමය අන්තේවාසිකයන්ට ඕනෑම පිනුමක් ගැසීමේ නිදහස ඇත. රාජපක්‍ෂ පවුලේ කවරකුට හෝ සිතින් කයින් හෝ වචනයෙන් විරුද්ධ වන්නන්ට හිමි වනුයේ දේශපාලන කුණු බක්කිය හෝ සිපිරි ගෙයයි.
තමන්ගේ සිංහල-බෞද්ධ රාජ්‍යය පිළිබඳ සිහිනය ඇස් පනාපිටම බොඳවී යනු බලමින් අපේක්ෂා භංගත්වයට පත්ව ඇති ‘දේශප්‍රේමීන්’ වෙනුවෙන් ‘දෙමළ විරෝධය’, ‘මුස්ලිම් විරෝධය’ හා ‘බටහිර විරෝධය’ හැර වෙන ප්‍රතිකර්මයක් රාජපක්‍ෂවරුන්ට නොමැත. මංමුලාවූ දේශප්‍රේමය මුස්ලිම්-විරෝධී හෝ දෙමළ විරෝධී හෝ කිතුනු විරෝධී දිශාවකට යොමු කිරීම පාලකයන් හමුවේ ඇති එකම විකල්පයයි. ප්‍රශ්නය නම් කිහිප වරක් වැටුණු නරා වළට තවත් වරක් පැනීමට තරම් බහුතර ජනතාව අඥානසම්පන්නද යන්නයි. ■
අනූනවයෙන් වැළකුණු වින්නැහියක්
මගේ මිතුරෙක් විද්‍යුත් පණිවිඩ ක්‍රමයට පුංචි කතාවක් එවා තිබුණි.
ඒ මෙසේ ය: උදේ පාන්දර බස් ඩිපෝවෙන් රාජකාරි ආරම්භ කළ එක් රියැදුරෙක් සුක්කානම තුන් පාරක් පැදකුණු කොට සුපුරුදු මාර්ගයේ බසය ධාවනය කිරීමට වන්නේය. පළමු නැවතුම්පොළේදී මගියක් දෙන්නෙක්, දෙවැනි නැවතුම්පොළේදී තවත් මගියෙක් දෙන්නෙක් ආදි වශයෙන් කිහිප දෙනෙක් බසයට ගොඩවූහ. තුන්වැනි නැවතුම්පොළේදී එක මගියෙක් බසයට ගොඩවිය. ඔහු අසාමාන්‍ය සිරුරකින් හෙබි, සද්දන්ත පුද්ගලයෙකි. මුහුණේ පෙනුමත් හරිම රළුපරලුයි. රියැදුරාගෙන් ටිකට්පත ලබාගන්නවා වෙනුවට ඔහු “ලොකු ජෝන් ටිකට් ගන්නෙ නැහැ!” කියාගෙන පසුපස අසුනකට ගොස් වාඩි විය. අසරණ රියැදුරා, අඩි පහක්වත් උස නැති, කෙසඟ මිනිසෙකි. අර මරුමුසුවාගේ මැරකම ඉදිරියේ නිශ්ශබ්දව සිටීම හැර කිරීමට වෙන දෙයක් තිබුණේ නැත. ඊට පසුවදාත් මේ දේම සිදුවිය. එදාත් රියැදුරා ඉවසා සිටියේය. එහෙත් දිනපතාම මෙසේ වෙද්දී තවදුරටත් ඉවසා සිටීමට රියැදුරාගේ අභිමානය ඉඩ දුන්නේ නැත. ඔහුගේ කෑම රුචිය නැති විය. නින්දයාම නතර විය. එතෙක් පැවති සැහැල්ලු මනෝභාවය තුරන් විය. අවසානයේ, මේ ප්‍රශ්නය විසඳා ගැනීමට සිතාගත් රියැදුරා ඒ සැරේ ගිම්හාන නිවාඩුව වැය කෙළේ, කායවර්ධන පාඨමාලාවකට බැඳී ශාරීරිකව හැඩිදැඩි වීමටත්, කරාටේ සහ ජුඩෝ වැනි සටන් ක්‍රම ප්‍රගුණ කරගැනීමටත් ය. නිවාඩුවෙන් පසු පළමු දවසේම යෝධ මැරයා බසයට ගොඩ වී සුපුරුදු කතාව කියා බසයේ පසුපසට ගොස් ආසනයක වාඩි විය. බසයේ එන්ජිම නතර කළ රියැදුරා නැඟී සිටියේය. මැරයාගේ අසුන ළඟට ගොස් හිටගත්තේය. “ඇයි ටිකට් ගන්නෙ නැත්තේ?” ඔහු කෙලින්ම ප්‍රශ්න කෙළේය. “මට බස් පාස් එක තියෙනවා” අර මිනිහා කීය.
(ලෝ ප්‍රකට නවකතාකරුවෙකු, කෙටිකතාකරුවෙකු සහ කවියෙකුද වන ඇමරිකානු ජාතික රිචඩ් රයිට්ගේ “ලොකු, කළු, සත්පුරුෂයා” නමැති කෙටිකතාවත් මීට සමාන ය. 1980 දශකය අවසානයේ එය සිංහලට පරිවර්තනය වී තිබේ).
මේ දෘෂ්ටාන්තයේ මගේ අවධානය යොමු කෙරෙන කාරණය වන්නේ, ‘බස් පාස්’ එක ය. මේ සඳහා ‘අවසරය’ යන වචනය අපි පාවිච්චි කරමු. මිනිස් ශිෂ්ටාචාරය තුළ මෙතෙක් අප අත්පත් කරගෙන ඇති කේවල, මහපරිමාණ යෝධ අවසරය වන්නේ, අප කවුරුත් අද හොඳින් දන්නා ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයයි. එහිදී, පාලකයාට මෙන්ම පාලිතයාටත් මහා අවසරයක් තිබේ. ඒ අවසරය තුළ, බලය සහ වගකීම යනුවෙන් දෙකක් තිබේ. එය විවිධ අය විවිධ ආකාරයෙන් පාවිච්චි කරති. විටෙක ඉහත කී යෝධ පුද්ගලයා කළා සේ අහිංසක ආකාරයකින් විය හැකිය. තවත් විටෙක, ඇඩොල්ෆ් හිට්ලර් සේ මහා විනාශයක් සඳහා විය හැකිය. කෙසේ වෙතත්, අර රියැදුරා වැනි ජනතාවක් රටක සිටීම, නිෂ්ඵල දෙයක් නොවෙනවා පමණක් නොව, එය අත්‍යවශ්‍ය දෙයක්ද වන්නේය. මුල් දවසේම, අර යෝධයාගේ කතාව ප්‍රශ්න කිරීමට රියැදුරාට ‘අවසර’ තිබුණි. එහෙත් ඔහු ඒ ‘අවසරය’ පාවිච්චි කෙළේ නැත. ඒ සඳහා ශක්තියක් අවශ්‍ය විය. මන්ද යත්, අර යෝධයාගේ ‘අවසරය’ ප්‍රකාශයට පත්වුණේ එක්තරා ශක්ති ප්‍රභවයකින් නිසා ඊට මුහුණදීමටත් එවැනිම ශක්ති ප්‍රභවයක් අවශ්‍ය කළ බැවිනි.
ලෝකයේ විශාලතම සහ දියුණුම ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය තිබෙන රට ඇමරිකාව යැයි සැලකේ. ඉහත කී ආකාරයේ රෞද්‍ර යෝධයෙක් මීට අවුරුදු හතරකට කලින් ඇමරිකානු බසයට ගොඩ විය. ඔහුට ‘පාස්’ එකක් තිබුණි. ඒ ‘අවසරය’ පාවිච්චි කොට, රියැදුරා ඇතුළු බසයේ මගීන්ටත්, බසයටත් පමණක් නොව, පාරේ යනෙන අනෙක් සියලු දෙනාට සහ සියලු දෙයටත් අලාභහානි කිරීමට ඔහු පටන්ගත්තේය. අවසානයේ රියැදුරා ඇතුළු බසයේ මගීන් එකතු වී ඔහුගේ ‘පාස්’ එක උදුරා ගත්තේය. අවුරුදු හතරකට පසු 20වැනිදා ඔහු බසයෙන් බැස්සවීය.
සමාජ පාලනය සහ කළමනාකරණය සඳහා මනුෂ්‍යයා ඉතිහාසය පුරා ඇති කරගෙන තිබෙන ක්‍රම බොහෝ ය. රජ ක්‍රමය ඉන් එකකි. ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී ක්‍රමය තවත් එකකි. කොමියුනිස්ට් ක්‍රමය තවත් එකකි. ඒකාධිපති ෆැසිස්ට් ක්‍රමය තවත් එකකි. මේ සෑම පාලන ක්‍රමයක් තුළදීම, එය වඩාත් දියුණු ක්‍රමය වශයෙන් ඒ කාලයේ සමාජ පිළිගැනීමට ලක්වීම සාමාන්‍ය සිරිතයි. එහෙත් විවිධ හේතු නිසා, එකී ක්‍රම වෙනස් වී තිබේ. අභාවයට ගොස් තිබේ. රජ ක්‍රමය අවසන් වී ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී ක්‍රමය පැමිණියා සේ ය. ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී ක්‍රමය අවසන් වී කොමියුනිස්ට් ක්‍රමය පැමිණියා සේ ය. ඒ වෙනස, හැම විටකම සමාජ ප්‍රවර්ධනයක් හෝ සමාජ දියුණුවක් වන බවට අනිවාර්ය නියමයක් නැත. රජ ක්‍රමයේ සිට ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය වෙත වෙනස් වීම ඇත්තෙන්ම දියුණුවකි. එහෙත් ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය නසා ෆැසිස්ට්වාදය වෙත යාම හෝ නැවත රජ ක්‍රමය වෙත හෝ ඒකාධිපතිත්වය වෙත යාම, දියුණුවක් හෝ ප්‍රගමනයක් නොවේ.
රජ ක්‍රමය අවුරුදු දහස් ගණනක් තිබුණි. ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයේ වයස තවම අවුරුදු දෙතුන් සීයකි. කොමියුනිස්ට් ක්‍රමය අවුරුදු හැත්තෑවකට සීමා විය. ෆැසිස්ට් ක්‍රමය අවුරුදු හතඅටකට සීමා විය. අද වන විට ලෝකයම, අඩුවැඩි වශයෙන්, ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයට පැමිණ ඇත. මේ තත්වය ඇති වුණේ, 1990 දශකයේ ආරම්භයත් සමග ය. එනම්, ලෝකය පුරා කොමියුනිස්ට් ක්‍රමය බිඳවැටීමත්, ඒ ක්‍රමය යටතේ පැවති රටවල් සියල්ල ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය වැළඳගැනීමත් සමග ය.
ඒ කාලයේ, එනම් 1992 දී ෆ්‍රැන්සිස් ෆුකුයාමා නමැති ඇමරිකානු දේශපාලන විද්‍යාඥයා පොතක් ලීවේය. එහි නම “ඉතිහාසයේ අවසානය සහ අවසාන මිනිසා” යන්නයි. ඉතිහාසය අවසානයකට පත්ව ඇති බවට තර්ක කළ ඔහු, මිනිස් ශිෂ්ටාචාරය තුළ අත්පත් කරගෙන සිටින ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය නමැති පාලන ක්‍රමය ඒ ඉතිහාසයේ උච්චතම ස්ථානය නියෝජනය කරන බවත්, එය ආපසු හැරවීමේ හැකියාවක් මිනිසාට නොමැති බවත් කියා සිටියේය. එනම්, වර්තමාන මිනිසා මොන තරම් සෙව්වත්, ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයට වඩා දියුණු පාලන ක්‍රමයක් සොයාගැනීමට මිනිසාට නොහැකි වන බවයි. ඒ නිසා, ඔහු එය හැඳින්නුවේ ‘ඉතිහාසයේ අවසානය’ වශයෙනි. එහෙත් 2017 දී මෙවැනි දෙයක් කීමට ඔහුට සිදුවිය: ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය ආපසු හැරීමේ කිසි ඉඩක් ඇති බවක් මීට අවුරුදු 25 කට කලින් (1992) තමාට සිතාගත නොහැකි වූවත්, ජනාධිපති ට්‍රම්ප්ගේ පාලනය යටතේ ඇමරිකාවේ ආයතනික පද්ධතිය දුර්වල වන සැටි දකින අද, ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය පවා ආපසු හැරවිය හැකි බව තමාට දැන් පෙනෙන්නේ යැයි හෙතෙම කීවේය.
ඊයේ (20) මධ්‍යම රාත්‍රියෙන් ට්‍රම්ප්ගේ පාලන කාලය අවසන් විය. එය, මුළු ලෝකයේම ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය මරු කපොල්ලකින් ගැලවුණු මොහොතක් වශයෙන් සැලකිය හැකිය. යම් හෙයකින් ඔහු තවත් අවුරුදු හතරකට තේරී පත්වුණි නම්, ලෝකය පුරා ශීඝ්‍රයෙන් වැළඳිය හැකි එක් රෝගයක් තිබුණි. එනම්, විකාරික ජාතිකවාදයයි. තවද, ලෝකය පුරා ශීඝ්‍රයෙන් බෝ විය හැකි වසංගතයක් තිබුණි. එනම්, ප්‍රජාපීඩක අධිකාරිවාදයයි. ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයේ මුදුන්මල්කඩ වශයෙන් සැලකෙන ඇමරිකාව විසින්ම මේ කියන විකාරික ජාතිකවාදය සහ ප්‍රජාපීඩක අධිකාරිවාදය දීර්ඝ කාලයක් තිස්සේ අභ්‍යාස කෙරුණි නම්, ලංකාව වැනි රටක් කෙසේ හැසිරෙන්නට තිබුණිදැයි මඳක් සිතා බලන්න.
මෙවැනි අවදානම්කාරී තත්වයන්ට ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය විටින්විට මුහුණදෙන්නේ ඇයි?
සමාජයක නොදියුණුව නිසා, ස්වභාවයෙන්ම ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය අනතුරට පත්විය හැකි බව අමුතුවෙන් කිව යුතු නොවේ. එහෙත් සමාජයක දියුණුව විසින්මත් ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය අනතුරේ හෙළිය හැකිය. පසුගිය වසර හතරක ඇමරිකානු ඉතිහාසය පෙන්නුම් කෙළේ එයයි. එහෙත් ඒ කාසියේම තවත් පැත්තක් තිබේ. එනම්, දියුණු රටක ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය අනතුරේ වැටුණු විට, එම සමාජයේ ඇති වෙනත් දියුණු ගතිකත්වයන් තුළින් එය යථා තත්වයට පත්කර ගැනීමටත් හැකියාව ලැබෙන බව ය.
ට්‍රම්ප් මෙවර ජනාධිපතිවරණයෙන් පරාජය විය. එහෙත් ඔහු පරාජය භාරගත්තේ නැත. මැතිවරණය දූෂිත වී යැයි කියමින්, මැතිවරණ ප්‍රතිඵලය මුළු ලෝකයාම පිළිගනිද්දී පවා ඔහු එය ප්‍රතික්ෂේප කෙළේය. අවසානයේදී ගිය සතිය වන විට, ඔහු විසින් උසිගන්වන ලද මැර කණ්ඩායම් පාර්ලිමේන්තු ගොඩනැඟිල්ලට කඩාවැදී මහා විනාශයක් කෙළේය. කිහිප දෙනෙක් එහිදී ජීවිතක්ෂයට පත්වූහ. හැට හැත්තෑවක් අත්අඩංගුවට පත්වූහ. ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය පාගමින් ඔහුට ගමන් කළ හැකිව තිබූ අවසාන දුර එය විය. ඔහුගේම උපජනාධිපතිවරයා පවා ඒ ප්‍රචණ්ඩකාරී ක්‍රියාව, ඇමරිකානු ඉතිහාසයේ කළු පැල්ලමක් වශයෙන් හැඳින්නුවේය. පොලීසිය වැනි රාජ්‍ය ආයතන ට්‍රම්ප්ගේ හිතුවක්කාරී චර්යාවට එරෙහිව නීතිය පැත්තෙන් පෙනී සිටියේය. ආණ්ඩුවට පිටින් ඇති ගූගල්, ට්විටර් සහ ෆේස්බුක් ආදි සමාජ මාධ්‍ය ජාල තමන්ගේ සන්නිවේදන වේදිකා රටේ ජනාධිපතිවරයාට වසා දැමූ අතර, ප්‍රධාන පෙළේ ව්‍යාපාරික ආයතන බොහොමයක් ජනාධිපතිවරයාගේ පක්ෂයට මුදලින් ආධාර කිරීම නතර කරන බව ප්‍රකාශයට පත්කෙළේය. එයින් පෙනීගියේ, වරක් ඡන්දයකින් පත්කර ගැනෙන පිස්සෙකු දිගටම පිස්සු කෙළියොත් ඔහු ඊළඟ ඡන්දයෙන් පරාජය කිරීමට තරම් ජනතාවක් එක පැත්තකින් සිටින බවත්, රටේ නායකයා නීතිය අතට අරගෙන සීමාව ඉක්මවා යන විට ඊට එරෙහිව නැඟී සිටීමට තරම් ශක්තිමත් ආයතන පද්ධතියක් තවත් පැත්තකින් තිබෙන බවත් ය.
මේ සාධක දෙකෙන් එකක් හෝ නැති වෙතොත් එය ඕනෑම රටක ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයට අනතුරකි.
මේ සාධක දෙකම දුර්වල වීමට පටන්ගෙන දැන් අවුරුදු පනහක්වත් ඇති. ඉතා දීර්ඝ කතාවක් කෙටියෙන් කිවහොත්, ලෝකය සහ දේවල් පිළිබඳව මිනිසාට එතෙක් තිබූ ‘මිම්මක්’ මේ කාලය තුළ අහිමිව ගියේය. ඒ මිම්ම, කළු සහ සුදු යැයි, තේරුම්ගැනීමේ පහසුව සඳහා අපි නම් කරමු. මෑතකාලීන චින්තන දියුණුව තුළ, මේ දෙක අතරේ අළු පැහැයකුත් ඇති බවක් මිනිසාට පෙනුණි. ඉතිං, ඒ අළු පැහැය පිළිබඳ ‘ඥානය’ වැඩි වෙද්දී, කළු සහ සුදු පාට යන වර්ණ දෙක මුළුමණින්ම වෙනස් විය. කළු වර්ණය ලා කළු වී, සුදු වර්ණය ලා සුදු විය. එනම්, සියල්ල ‘අළු’ විය. ඇත්ත වශයෙන්ම සිදුවුණේ, සත්‍යය සහ අසත්‍යය අතර තිබූ ඉර බොඳ වී යාමයි. යහපත සහ අයහපත අතර පැවති වෙනස නැති වී යාමයි. වචනවල ඇති සාමාන්‍ය අරුත් නැති වී යාමයි. මෙය, ‘පශ්චාත් නූතන’ යුගය වශයෙන් හැඳින්වෙයි. ඒ යුගයට පිටුදුන්, ‘පශ්චාත් නූතන චින්තනය’ කියා දෙයක් තිබේ. ඩොනල්ඩ් ට්‍රම්ප් යනු, අප දුටු ඒ චින්තනයේ ප්‍රතිමූර්තියකි.
මේ කාරණය අපේ නවතම අත්දැකීමකින් පැහැදිලි කළ හැකිය. පසුගිය කාලයේ කෝවිඩ් වසංගතයට බෙහෙතක් වශයෙන් ලංකාවෙන් සොයාගනු ලැබූ ‘පැණියක්’ තිබුණි. එය ලංකාවේ සෞඛ්‍ය ඇමතිනිය ප්‍රසිද්ධියේ පානය කොට අපට පෙන්නුවාය. කතානායකවරයා එය පානය කොට පෙන්නුවේය. තවත් මැති ඇමතිවරු ගණනාවක්ම ඒ වෙනුවෙන් ප්‍රසිද්ධියේ පෙනී සිට ‘පැණිය’ පානය කළෝය. කොටින්ම, අපට එන්නතක් ගෙන්වා ගැනීමේ අවශ්‍යතාවක් නැති බව වාසුදේව නානායක්කාර පාර්ලිමේන්තුවේදී කියා සිටියේය. මේ සියල්ල, අපට ඇස්පනාපිට පෙනුණි. දැන්, ‘පැණිය’ පාවිච්චි කළ බොහෝ දෙනා කෝවිඩ් රෝගීන් බවට පත්ව තිබේ. ඒ අතරේ එක් ඇමතිවරයෙක් හෝ දෙන්නෙක්ද සිටිත්. කතානායකවරයාත් නිරෝධායනයට ලක්කෙරුණු බව වාර්තා විය. වාසුදේව නානායක්කාරටත් කෝවිඩ් ය. කාලි මෑණියන්ට ආවේශ වන ‘පැණිය’ හැදූ මිනිහා, වෛද්‍යවරයෙකුට පහර දී පැය ගාණක් එම වෛද්‍යවරයා තමාගේ නිවසේ සිරඅඩස්සියේ තබාගෙන සිටි බව ඊයේ මාධ්‍ය වාර්තා කෙළේය.
මෙසේ තිබියදී ඊයේ මාධ්‍ය සාකච්ඡාවකදී කෙහෙලිය රඹුක්වැල්ල ඇමතිවරයා, ‘ධම්මික පැණිය’ ගැන ආණ්ඩුව කිසි විටෙකත් පෙනී සිටියේ නැති බව කීය. කලින් ඡේදයේ මා කී සිදුවීම් සියල්ල අසත්‍ය බව රඹුක්වැල්ලගේ එම ප්‍රකාශයෙන් ඔප්පු වෙයිද? නැත. ඔහු කීවේ ‘සත්‍යයකි’. ආණ්ඩුව යනුවෙන් ගැනෙන, ජනාධිපති, අගමැති සහ කැබිනට් වැනි ආයතන කිසිවකින් ඒ ගැන ප්‍රතිපත්තිමය තීන්දුවක් ගෙන නොතිබුණි. එසේ නම්, දැන් ‘සත්‍යයන්’ දෙකක් තිබේ. එකක්, කලින් ඡේදයේ කී සිදුවීම් සමුදායයි. දෙවැන්න, රඹුක්වැල්ල ඇමතිවරයාගේ ප්‍රකාශයයි. එකම කාරණය සම්බන්ධයෙන් එකිනෙකට පරස්පර ‘සත්‍යයන්’ දෙකක් තිබිය හැකිද? ඔව්, අර මා කලින් කී ‘පශ්චාත්-නූතන’ තත්වය තුළ, ඒ දෙකම එක්කෝ ‘සත්‍යයන්’ ය. එක්කෝ, ‘අසත්‍යයන්’ ය.
1960 ගණන්වල සිට පශ්චාත්-නූතන තත්වය ඇති වීමට කලින් පැවති සරල සත්‍යය අද වන විට අඩුවැඩි වශයෙන් ඝාතනය වෙමින් තිබේ. හරියටම කිවහොත්, ඝාතනය කරමින් තිබේ. තවදුරටත්, සත්‍යය කුමක්ද, අසත්‍යය කුමක්ද යන්න නිශ්චය කරගත නොහැකි තත්වයට ඔබ පත්වෙමින් සිටී. සෞඛ්‍ය ඇමතිනිය සහ කතානායකවරයා ‘පැණි’ බොන දර්ශනය සහ කෙහෙලිය රඹුක්වැල්ලගේ ප්‍රකාශය අතරේ ඔබ අතරමං වෙයි. රටක මිනිසුන්ගෙන් බහුතරයක් එවැනි තත්වයට පත්කෙරුණු පසු, ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය අහෝසි වී, ඕනෑම පිස්සෙකුට හෝ ඒකාධිපතියෙකුට පහසුවෙන්ම බලයට පත්විය හැකිය.■
නෝ..නෝ..නෝ.. බෝගල සවුන්දිරිස්! – රංගන ශිල්පී ශ්‍රියන්තමෙන්ඩිස්
■ ප්‍රියන්ජිත් ආලෝකබණ්ඩාර
කලා දිවියේ ආරම්භය කොහොමද?
අපි මේ ක්ෂේත්‍රයට අවතීර්ණ වුණේ 1956න් පටන් ගත් සාහිත්‍ය ප්‍රවාහයේ උච්චතම අවස්ථාවේ. ඒ කියන්නේ 1960 දශකයේ අග සහ 70 දශකයේ මුල. අපි එතකොට දුහුනෝ, පැඟිරෝ, ආධුනිකයෝ. පාසල් අධ්‍යාපනය අවසන් කරලා මොනවද කරන්නේ කියලා හිතාගන්න බැරුව අපි හිටියේ. ඒ අතරේ මට මුණගැහුණා අපූරු මනුස්සයෙක්. යමුනා මාලනී පෙරේරාගේ ස්වාමියා වූ සේනක පෙරේරා. ඔහු රාගම, රම්පිටියේ අපේ ගෙදර නැවතිලා කැලණිය විශ්වවිද්‍යාලයේ උපාධියක් හදාරමින් හිටියේ. ඔහු තමයි මගේ ජීවිතේ හැරවුම් ලක්ෂ්‍යය. ඔහුගේ භාෂා විලාසය, හැඩරුව, නිර්මාණාත්මක භාවිතාව, ජීවිතය ගැන හිතන විදිහ අපේ සිත්ගත්තා. ඒ කාලේ ගම්වල ටීටර් පෙන්නනවා. ඒවා අතික්‍රමණය කරන්න අපට වුවමනා වෙලා තිබුණා. සේනක පෙරේරා කිව්වා මල්ලී ඕවා හරියන්නේ නෑ, අපි වෙන විදිහේ නාට්‍යයක් කරමු කියලා. එහෙම කියලා පිටපතක් අරන් ආවා. කේ.බී. හේරත්ගේ ‘ඉල්ලිස ජාතකය.’ කතාව පැයයි. රාගම පුනරුත්ථාපන රෝහලේ ජී.එල්. චන්ද්‍රපාල කියලා වෛද්‍යවරයෙක් ලිව්වා ‘සතුරෝ’ කියලා නාට්‍යයක්. ගමේ අය එක්ක මේ නාට්‍ය දෙක පුහුණුවෙලා 1976 නොවැම්බර් මාසේ 30 වෙනිදා රාගම තලගොල්ල පාසලේ රංග ශාලාවේදී පෙන්නුවා. කොමඩි කෑලිත් තිබුණා. එක රැයින් අපි ඒ ප්‍රදේශයේ ජනප්‍රිය වුණා.
නෝබට් ජේ. මයර් මුණගැහුණේ?
ඔහු ලංකාවට ඇවිත් තරුණ තරුණියන් කණ්ඩායමක් පුරුදු පුහුණු කරලා නාට්‍යයක් කරන්න කටයුතු කළා. කොළඹ සුදර්ශියේ සම්මුඛ පරීක්ෂණය තිබුණේ. මමයි ජයන්ත චන්ද්‍රසිරියි ගියේ. කමල් අද්දරආරච්චි, චිත්‍රා කුමාරි කළුබෝවිල, නෙළුම් කළුබෝවිල, යූ.ආර්. ද සිල්වා, ජූඩ් ශ්‍රීමාල්, රත්නා කුමාරි රණසිංහ, ලක්ෂ්මන් ෆොන්සේකා, කීර්ති රණවීර වගේ අය ඒ වැඩමුළුවේ අපිත් එක්ක හිටියා. මයර් ගුරුතුමා අපිව පුහුණු කරලා ‘අනේ අබ්ලික්’ කියලා නාට්‍යයක් හැදුවා. 1978 ජූලි 13, 14, 15 ලයනල් වෙන්ඩ්ට් රඟහලේ නාට්‍යය ප්‍රදර්ශනය වුණා. කොළඹ ඇවිල්ලා ලොකු වේදිකාවක රඟපෑ පළමු නාට්‍යය ඒක. ඒ නාට්‍යයෙන් අලුත් තරුණ කණ්ඩායමක් කලා ලෝකයට ප්‍රවිෂ්ඨ වුණා.
සම්මුඛ පරීක්ෂණයේදි මයර් මට චරිතයක කොටසක් කරන්න කිව්වා. ‘මිනිසා හා මෘගයෝ’ කියලා අපි කළ කෙටි නාට්‍යයක ගැබ්බර වෘක ධේනුවකගේ චරිතයක් මම කරලා තිබුණා. මම පාත් වෙලා වෘක ධේනුව වගේ රඟපෑවා. වැඩමුළුව පටන් ගන්න දවසේ මගේ දිහා බලලා වෘකයෙක් වගේ ගොරවලා, හිනාවෙලා, ‘දැන් උඹලා මිනිස් චරිත රඟපාන්න පුරුදු වෙන්න ඕනෑ’ කියලා මයර් ගුරුතුමා අපිව පුරුදු කරන්න පටන් ගත්තා. නළුවෙක් වෙන්න කලින් හොඳ මිනිහෙක් වෙයන් කියලා ඔහු දවසක් කිව්වා. අනේ අබ්ලික්ට විශාල ප්‍රේක්ෂක ප්‍රතිචාරයක් ආවා. අපට ලොකු සමාජයක් මුණගැහුණා.
ඊට පස්සේ සාගරයක් මැද..
කමල් අද්දරආරච්චිට ගාමිණි ෆොන්සේකාගේ සාගරයක් මැද චිත්‍රපටයේ චරිතයක් ලැබුණා. කමල්ගේ පස්සෙන් අපිත් රූගත කිරීම්වලට ගියා. ඒකෙදි තමයි ගාමිණී ෆොන්සේකා, වීනා ජයකොඩි, අයිරාංගනී සේරසිංහ, අමරසිරි කලංසූරිය මුලින්ම දැක්කේ. චිත්‍රපටියක් හැදෙන හැටි මුලින්ම දැක්කේත් ඒකෙදි. අපි ගාමිණි ෆොන්සේකා පස්සේ වැටිලා ඔහු රඟපෑ චිත්‍රපටි ගැන ඇහුවා. සාගරයක් මැද චිත්‍රපටයේ කමල්ගේ යාළුවෝ අතර මමත් ඉන්නවා. අවසාන දවසට කලින් දවසේ පැකප් පාටි එක තිබ්බා. එදා අපිට ටිකක් වැඩි වෙලා, කෑගහලා පොඩි සෙල්ලං ටිකක් දැම්මා. ගාමිණී මහත්තයා උඩ ඉඳන් බලාගෙන ඉඳලා. අපි දන්නේ නෑ. ‘කමල් පැකප්’ කිව්වා. අපි කාමරේට ගියේ කොහොමද කියලා මතක නෑ. අපි නිදාගන්න කාමරේ දොර ඉස්සරහ කෑම මේසේ තියෙන්නේ. උදේ දොර මෑත් කරලා බැලුවාම ගාමිණී මහත්තයා දොර දිහා බලාගෙන කෑම කනවා. රෑ වෙච්ච සිද්ධියත් එක්ක අපිට ලැජ්ජයි. බැරිම තැන සිල්ගත් පූසෝ වගේ එළියට ඇවිත් කෑවා. ගාමිණී මහත්තයා එයාගේ කෑම ජාතිත් අපිට දුන්නා. කාලා නැගිටලා යන්න හදනකොට ‘සර් මම යන්නම්’ කිව්වා. ‘බොහොම හොඳයි. මට තමුන්ට යමක් කියන්න ඕනෑ. මේක හොඳට මතක තියාගන්නවා. හොඳට හිටියොත් දුර ගමනක් යන්න පුළුවන් හරිද? මේක අනාවැකියක්.’ ගාමිණී මහත්තයා කිව්වා.
ඊට වසර විසි පහකට පමණ පස්සේ මට එතුමා මුණගැහුණා. වික්ටර් රත්නායකගේ ‘ස’ ප්‍රසංගයේ 1500 දර්ශනය බලන්න ඇවිත් හිටියා. සිනමා නළුනිළියෝ, කලාකාරයෝ එයාව වටකරගෙන හිටියා. මම ගිහිල්ලා ‘සර් මම ශ්‍රියන්ත මෙන්ඩිස්’ කියලා කිව්වා. එයා මගේ කරට අත දාලා ‘නෝ.. නෝ.. නෝ.. බෝගල සවුන්දිරිස්. එදා මම කියාපු අනාවැකිය හරිනේ?’ කිව්වා. ‘මොකක්ද සර් අනාවැකියක් කිව්වේ’ කියලා අනෙක් අය ඇහුවා. ‘තමුන්නාන්ෂෙලාට වැඩක් නෑ. ඒක අපි දෙන්නගේ කතාවක්’ හිනාවෙලා කිව්වා. කුසුම් ටිකක් ඈතින් හිටියේ. ‘අන්න තමුන්නාන්සේගේ ලස්සන නෝනා බලාගෙන ඉන්නවා. ගුඩ් නයිට්’ කිව්වා. ඒ මතකය ගැන මට පුදුම හිතුණා.
ලංකාවේ තුන්වන ටෙලිනාට්‍යය පළිඟු මැණිකේ…
80 දශකයේ මුල් කාර්තුවේදි ටෙලිනාට්‍ය කලාව ආරම්භ වෙනවා. පළමුව ‘දිමුතු මුතු’, දෙවනුව ‘ලා හිරු දහසක්’, තුන ‘පළිඟු මැණිකේ.’ පළිඟු මැණිකේ සූරසේන චරිතයට ධම්ම ජාගොඩ මහත්තයා මාව සම්බන්ධ කරගත්තා. මුල් යුගයේ ටෙලිනාට්‍ය කියලා දෙයක් තිබුණේ නෑ. වේදිකා නාට්‍ය තමයි රූගත කරලා පෙන්නුවේ. විමලරත්න අධිකාරීගේ ‘පරාස්ස’ නාට්‍යයේ මම පූර්ණක යකාගේ චරිතය රඟපෑවා. රෝහණ දන්දෙණිය ඒ නාට්‍යයම පස්සේ ‘රාස්ස පරාස්ස’ කියලා කළා. වසර හතළිහක් තිස්සේ ඒ චරිතය නිරූපණය කරන්නේ මම. ධම්ම ජාගොඩ මේ නාට්‍ය රූගත කරලා ජාතික රූපවාහිනියේ විකාශය කළා.
පළිඟු මැණිකේ ධම්ම ජාගොඩගේ පළමු අධ්‍යක්ෂණය. සෝමවීර සේනානායකගේ පළමු තිරරචනය. පළිඟු මැණිකේ නාට්‍යයේ සූරසේන අතිශය ජනප්‍රිය චරිතයක් වුණා. ‘පළිඟු මැණිකේ බිහි කළ වීර පුතා’ කියලා ‘තරුණයා’ පත්තරේ ලිපියක් පළවුණා. ඒකේ මගේ ලිපිනය දාලා තිබුණා. ඔයාට ලියුම් ගොඩාක් ඇවිත් තියෙනවා, ගෙනියන්න ගෝනියක් අරන් එන්න කියලා ලියුම්කාරයා ගෙදරට ඇවිත් කිව්වා. නත්තල් පප්පා තෑගි ගේනවා වාගේ කරේ තියාගෙන ආවේ. ලියුම් ගොඩ දැකලා අපේ අම්මා කම්මුලේ අත තියා ගත්තා. ලංකාවේ රූපවාහිනිය තුළ පළමු සෙල්ලක්කාර චරිතය සූරසේන. සූරසේන නිරූපණය කළේ 77 විවෘත ආර්ථිකයේ ආගමනය.
ධම්ම ජාගොඩ මතකය කොහොමද?
අපි ධම්ම ජාගොඩ මහත්තයා ළඟට ගියේ දැවැන්ත, නපුරු ගුරුවරයක් මුණගැහෙන්න බලාගෙන. ගිහින් බැලුවාම ඔහු ඉතාම ගුණවත්, සාමකාමී, කරණාවන්ත හා දයාබර මනුස්සයෙක්. චරිත පිළිබඳ විධාන දුන්නේ බොහෝම හෙමින්. ‘හොඳයි. හුඟාක් හොඳයි. තව එකක් ගනිමු’ කියනවා. නැත්නම් ‘තව ටිකක් මේක මෙහෙම වුණා නම්’ කියනවා. අපට රඟපාන්න පූර්ණ නිදහස දුන්නා. සූරසේනගේ ආනුෂංගික අංග අපේ ඇඟේ අඩුවැඩි වශයෙන් තිබුණා. ධම්ම ජාගොඩ ඒවා ඉතා සියුම් ලෙස ඔපමට්ටම් කළා.
වේදිකාව අත් නොහැර දිගටම හිටියා නේද?
ටෙලිවිෂන් එකට ආවාට මම වේදිකාව අත්හැරියේ නෑ. මම බලලා තිබුණු පළමු වේදිකා නාට්‍යය සුභ සහ යස. රුපියල් පහක් දීලා ටිකට් එකක් අරන් සෙනග අස්සේ තෙරපිලා ගිහින් බැලුවේ. එතකොට රඟපෑවේ උපාලි අත්තනායක. පස්සේ සයිමන් නවගත්තේගම රඟපෑවා. ඒ නාට්‍යයට මට ආසා හිතුණා. මම නවගත්තේගම මහත්තයා මුණගැහෙන්න ගිහින් චරිතයක් ඉල්ලුවා. දෙතුන් පාරක් එලවා ගත්තා. අවසානේ ‘සුදු සහ කළු’ නාට්‍යයේ ගරිල්ලා භටයෙක්ගේ පොඩි චරිතයක් මට දුන්නා. ඒ චරිතය මම හොඳට කළා.
80 දශකයේ මුල් කාර්තුවේ කුසුම් හා මම සයිමන් නවගත්තේගමගේ ‘පණ්ඩුකාභය’ නාට්‍යයේ රඟපෑවා. මම දීඝ ගාමිණී. කුසුම් උන්මාද චිත්‍රා. ඒක ඓතිහාසික ප්‍රේම වෘත්තාන්තයනේ. 1986 අපි විවාහ වුණා.
සයිමන් නවගත්තේගම?
අපේ යුගයේ බොහිමියානුවා සයිමන් නවගත්තේගම. එතුමා ජීවිතේ ගැන අමුතුම විදියකට හිතපු කෙනෙක්. නාට්‍ය තුළ එතුමා දැවැන්ත විනයක් පවත්වා ගත්තා. ඒ තරම් උස මහත නැති වුණාට විශාල පෞරුෂයක් තිබුණා. එක බැල්මකින් අනෙක් අය සීතල කරන්න පුළුවන්කමක් ඔහුට තිබුණා. එතුමාගේ අසීමිත දැනුමින් අපි ප්‍රයෝජන ගත්තාද කියලා හිතෙනවා. හරිම නිවිච්ච, සම්ප්‍රදායට එරෙහිව වැඩ කළ කෙනෙක්. සුභ සහ යස කරනකොට දවසක් මට කතා කරලා ‘මට මේ නාට්‍යය හරියට කරගන්න ඕනෑ. මට දැන් මහන්සියි. තමුන් මේක රඟපාන්න ඕනෑ’ කිව්වා. ‘අනේ මට බෑ සර්’ මම කිව්වා. බලෙන් වගේ මාව ප්‍රධාන චරිතයට දැම්මා. අද සුභ සහ යස, කළු සහ සුදු නාට්‍ය දෙකේම ප්‍රධාන චරිතය මම.
ජයන්ත චන්ද්‍රසිරිගේ මිත්‍රකම..
ජයන්ත චන්ද්‍රසිරි මගේ මිත්‍රයා. එයා මගේ හොඳ නරක සියල්ල දන්නවා. ඔහුම ලියා ගත්තු මගේ ජීව දත්ත ඔහු ළඟ තියෙනවා. චරිත නිරූපණයේ මගේ සීමාවන් ඔහු දන්නවා. ඒ නිසා ජයන්තගේ නිර්මාණවල රඟපෑ හැම වෙලාවෙම මට ඇගයීමක් ලැබුණා. ‘දඬුබස්නාමානය’ හා ‘අකාල සන්ධ්‍යා’ සඳහා මම හොඳම නළුවාට නිර්දේශ වෙනවා. ‘සතරදෙනෙක් සෙන්පතියෝ’ සඳහා හොඳම නළුවා සම්මානය ලැබෙනවා. ‘මෝරා’ සඳහා හොදම නළුවා සම්මානය ලැබෙනවා. අධ්‍යක්ෂවරයා හා නළුවා සංසර්ගයේ යෙදිලා බිහිකරන දරුවා තමයි චරිතය. අපි දෙන්නාගේ සංසර්ගය හොඳයි. ඒ නිසා බිහිවන දරුවා නිරෝගියි.■
අපේක්‍ෂාවේ බසය පදවන්නෝ
- මේ මිනිස්සු පරිස්සමින් ගෙනියන එක මට භාරයි. ඒක දේව කාරියක් වගෙයි.
■ පවිත්‍රා රූපසිංහ
පේදුරු තුඩුවේ සිට දෙවුන්දර තුඩුව දක්වාත්, රටේ සතර දිග්භාගයේ සෑම අස්සක් මුල්ලක් නෑරමත් පීරමින් ඇදෙන මඟී ප්‍රවාහන සේවාවේ මධ්‍යය ලක්ෂ්‍යය වන්නේ, කොළඹ කොටුව බස්නැවතුම්පොළය.
දැන් රට පුරා විහිදෙන දුර ගමන් යන තවත් බස් නැවතුම්පළක් කොළඹින්ම ඇරඹී තිබේ. ඒ මහරගම නගරයට නුදුරින් තිබෙන අපේක්ෂා රෝහල ඉදිරිපිටය. සමහරු අඬ අඬා පැමිණ සිනහව රැගෙන යති. සමහරු අඬමින් පැමිණ, අඬමින්ම යති. තවත් ඇත්තෝ උපේක්ෂාවෙන් පැමිණ උපේක්ෂාවෙන්ම නික්ම යති. ඒ මෙම නැවතුම්පළින් ගමන් අරඹන මගීන්ගේ හැටිය.
ගංවතුර මැද්දෙන්, අලි කරදරවලට වහං වෙමින්, දරුණු නියං කාල අතරින් සහ මාරාන්තික වසංගත මැද්දෙන් එළිවෙන පාන්දර ලංකා ගමනාගමන මණ්ඩලයේ බසයක් ඈත නගරවලින් පිටත්වන්නේ කොළඹ යන්නටය. කොළඹ කිව්වාට, මහරගම අපේක්ෂා රෝහල වෙත යන්නටය. ඒ බසය අපේක්ෂාවෙන් පාන්දරම සමහරුන් පාරට එන්නේ, රෝහල්ගතව සිටින තමන්ගේ ආදරණීයයන් වෙනුවෙනි. සීතල කඳුකරයේ නුවරඑළිය, මහනුවර, වැව්බැඳි රාජ්‍යයේ අනුරාධපුරය, පොළොන්නරුව, උතුරු නැගෙනහිර සිට කන්කසන්තුරෙයි, යාපනය, ත්‍රිකුණාමලය හා ගාල්ල, මාතර, කුරුණෑගල සිට මහරගම අපේක්ෂා රෝහල දක්වා පැමිණ එදිනම පෙරළා ගම්බිම් බලා යාමේද ඒකායන අධිෂ්ඨානයෙනි.
අපේක්ෂා රෝහල වටා නිර්මාණය වී ඇති මානුෂීය සංස්කෘතිය කොටුවේ බස්නැවතුම්පල වටා නිර්මිතව තිබෙන වෙළඳපල සංස්කෘතියට සපුරා වෙනස්ය. රට පුරා දිවෙන බස් නැවතුම්පලක්, රෝහලක දොරටුව අබියස ඉදිවන්නේ මන්ද යන්න මඟහැර ඒ ගැන කතා කරන්නට බැරිය.
2019 වසරේ රෝගීන්ගේ දත්ත මත පිහිටා කරුණු දක්වන්නන් පවසන්නේ ලංකාවේ දිනකට පිළිකා රෝගීන් හැටහතරක් අලුතින් හඳුනාගන්නා බවය. වාර්ෂිකව රෝගීන්ගේ සංඛ්‍යාව ඉහළයාමත්, මරණ ඉහළයාමත් අතර, රටේ කුඩා දරුවන් පිළිකා රෝගීන් බවට පත්වීමේ ප්‍රවණතාවක් පිළිබඳව ද වෛද්‍යවරුන් කතා කරන්නට පටන් ගෙන තිබේ.
හපුතලේ පදිංචි ඩබ්ලිව්.එම්. තිළිණ ඉසුරු බණ්ඩාර හෝමාගම ඩිපෝවේ කොන්දොස්තරවරයෙකි. ඔහු අනුරාධපුරයේ සිට අපේක්ෂා රෝහල දක්වාත්, අපේක්ෂා රෝහලේ සිට අනුරාධපුරය දක්වාත් ධාවනය කරන බස් රථයේ සේවය කරන්නේය. ඔහු සිය භූමිකාව ගැන කතාකළේ බුලත් විටක් සපමින් බසය වෙත පැමිණෙන මඟීන් හා කටපුරා සිනාසෙමින් හා විටින් විට මගීන්ගේ ගමන්මලු උසුලමින් උපකාර කරමිනි.
‘අනුරාධපුරෙන් බස්එක පටන් ගන්නේ, උදේ පාන්දර හතරයි පනහට. අනුරාධපුරේ ඉඳලාම ගත්තොත් අපේක්ෂා රෝහලට හරියටම මඟීන් විස්සක් පමණ දිනපතා පැමිණෙනවා. දවල් එකොළහ වෙද්දී ඉස්පිරිතාලෙ ගාවට එනවා. ආපසු අනුරාධපුරේට රෝහල ගාවින් පිටත් වන්නේ සවස එකහමාරටයි. අනුරාධපුරේට යද්දී රාත්‍රී හත පමණ වෙනවා. අපි අතරමග ඉස්සර නැවැත්තුවත්, කොරෝනා නිසා දැන් කොහෙවත් තේ සඳහාවත් නවතින්නේ නැහැ. ඒත් අතරමඟදී මඟියෙක් අසනීප වුණොත් හෝ හදිසි වුවමනාවකට නවත්වනවා. ඇත්තටම කොරෝනා කියලා අපේ බස්එකට මගීන්ගෙන් අඩුවක් වුණේ නැහැ. කොරෝනාවලට බයේ මිනිස්සු කොහොමද තමන්ගේ දරුවාව, නැත්නම් අම්මා තාත්තාව නොබලා ඉන්නේ. නැත්නම් ප්‍රතිකාර කල් දාන්නේ. ඒ අය හැමදාම ඉස්පිරිතාලෙට ආවා. ඇඳිරි නීතිය අවස්ථාවේ විතරක් අපිට ධාවනය නතර කරන්න සිදුවුණා. අනෙක් හැම දවසකම අපි වැඩකළා. මිනිස්සු බස්එකේ ආවා, ගියා.
අපේ බස්එකේ තියෙනවා ටෙලිෆෝන් අංකයක්. දිනපතා යන මගීන් ඊට වැඩිපුර කතා කරන්නේ නැහැ. ඒත් මාසයකට වරක් යන මගීන් ඒ නොම්බරේට කතා කරලා තොරතුරු දැනගන්නවා. අනුරාධපුරේ ඉඳලා දිනපතා ඉස්පිරිතාලේ යන්න බැරි වැඩිහිටි සමහර අය ලෙඩාට දෙන්න කියලා කෑමබීම, ඇඳුම් සහ බඩුබාහිරාදිය අපට භාරදෙනවා. අපි ඒවා රෝහලේ වාට්ටුවට ගිහින් ලෙඩාට දෙන අවස්ථා තියෙනවා. දිනපතාම නොවුණත්, නිතරම එහෙම දේවල් වෙනවා. අපි නැත්නම් ඒ අයට කවුරු උදව් කරන්නද?
බස්එකේ වැඩි වශයෙන් එන්නේ යන්නේ ලෙඩ්ඩුන්ව බලන අයයි. එහෙම නොවන පොදු මගී ජනතාව අඩුයි. අපේක්ෂා රෝහලට එන ලෙඩ්ඩුත් දිනපතාම බස්එකේ ඉන්නවා. ඒ අයට ලෙඩ්ඩු කියන්න මං ආස නෑ. මගීන් තමයි කියන්න ඕනෙ. අවුරුදු එකහමාරෙ, අවුරුදු තුනේ හතරේ ළමයි ක්ලිනික් බෙහෙත් ගන්න බොහෝවිට එනවා. සමහර විට හිසේ කෙස් ගහක්වත් නැති. අනුරාධපුරේ ඉඳලා අපේක්ෂා රෝහලට ටිකට් එකක් රුපියල් තුන්සිය හැට හතරයි. අවුරුදු තුන හමාරට වැඩිනම් භාග ටිකට්එකක් නිකුත් කළ යුතුයි. මේ පුංචි ළමයිගෙ මූණ බලලා ටිකට් එකක් කඩන්නවත් හිත දෙන්නේ නැහැ. සමහර අම්මලා අඬ අඬා තමයි බස්එකේ එන්නේ. යද්දිත් එහෙමයි. ළමයින් නිදා වැටුණත්, කොච්චර දුර ගියත් අම්මලා ඉන්නේ දුර කල්පනාවකයි.’
රෝහලේ දොරටුවෙන් තරුණියක පැමිණියේ බසය දෙස එකඑල්ලේ බලාගෙනය. වයස අවුරුදු තිහකට වැඩි නැති ගානය. ඇය හඹායාමට සිත් නොදුන්නත්, බසයට නැඟ වාඩි වී කවුළුවෙන් හිස එළියට ඔබා වටපිට බලා සැණින් අතුරුදහන් වූ ඇයගේ හැසිරීමේ තිබූ අමුත්ත නිසාම ඇය කරා යන්නට සිතුණි. ‘මගේ මහත්තයා දැන් හොස්පිට්ල්ලෙකේ සති තුනක්. මං නාරම්මල ඉඳලා එන්නේ. එයාට අවුරුදු තිහයි. දැන් අවුරුද්දක් තිස්සේ රෝගීවෙලා. තව සති තුන හතරකටවත් ගෙදර යන්න වෙන එකක් නැහැ. එයාට දැන් මතකය යන්තම් ටිකක් තියෙනවා. වතුර විතරයි බොන්නේ. ඇස්වලින් කඳුළු බේරෙනවා මං දැක්කාම. හැමදාම මං එනකම් බලාගෙන ඉන්නවා. මං හැම දවසකම එයා බලන්න එනවා. කොරෝනා කියලා මොහොතකටවත් අතහරින්න පුළුවන්ද? මේ බස්එකේම යන එන එක පහසුයි. ඩ්‍රයිවර් මහත්තයායි, කොන්දොස්තර මල්ලියි අපි බස්සෙකට එන බව ස්ථිරවම දන්නවා. හෝල්ට් එකේ නැති වුණොත් නතරවෙලා බලනවා.’
බසයේ වාඩිගෙන සිටින බහුතරයක් රෝගීන්ගේ ආදරණීයයෝය. දැඩි නිහැඬියාවක් පරිසරයම ගිලගෙන ඇති සැටියෙකි. කවුරුත් කාගේත් කතාව යම් පමණකින් දන්නවා වැනිය.
අනුරාධපුරයේ සිට අපේක්ෂා රෝහල වෙත ධාවනය වන බස්රථ රියැදුරකු වන එස්.කේ. දිසානායක: ‘මට බස්එකට නඟින රෝගීන්වත්, රෝගීන් බලන්න යන එන පවුල්වල අයගේ මුහුණුවත් පේන්නේ නැහැ. ඒත් මං හොඳටම දන්නවා මේ මිනිස්සු විඳින දුක. අපි රස්සාව කරන්නේ දවස් දෙකින් දෙකට. අද උදේ හතරයි පනහට වැඩ පටන් ගත්තාම හෙට රාත්‍රී හතට තමයි අවසන් කරන්නේ. බස් එකේ යන අයට වේදනාවක් ඇති නොවන පරිදි පදවන්න ඕනෑ. ඒ අය හරිම මහන්සියෙන් ඉන්නේ කියලා අපි දන්නවා. එක පැත්තකින් ලෙඩවෙලා. අනෙක් පැත්තෙන් මුදල් හිඟපාඩු තියෙනවා. බෙල්ලේ ඔපරේෂන් එකක් කරලා බෙල්ල ඔතාගෙන බස්එකේ ගෙදර යන්නේ ඒ හින්දායි. මේ මිනිස්සු පරිස්සමින් ගෙනියන එක මට භාරයි. මං ඒ බව දැනගෙනයි රාජකාරිය කරන්නේ. ඒක දේවකාරියක් වගෙයි.’
තාත්තා කෙනෙකු තම දියණියකගේ අතට වාරුවී කුරුණෑගල සිට අපේක්ෂා රෝහලට පැමිණ පිටත්ව යන බසයට නැංගේ රෝහලේ මාසයකටත් වැඩි කාලයක් නතර වී ප්‍රතිකාර ගැනීමෙන් අනතුරුවය. දැන් සනීපද? ‘නෑ. මේවා සනීප වෙන ලෙඩ නෙමෙයි. ගෙදර ගිහින් මාසෙකින් ආයෙ එනවා. සමහරවිට මේ පාර ආපහු එන්න බැරිවෙයි.’ තාත්තා එහෙම කියද්දී දියණිය සිනාසුණේ, ‘ඒ මොකද එහෙම කිව්වේ’ කියමිනි. ‘මං ගොවිතැන් බත් කරපු මිනිහෙක්. මේ වගේ ලෙඩ දුක් අපි පොඩිකාලෙ අහලාවත් තිබුණෙ නෑ. දැන් බත හදන අපිත්, අපේ බත කන ඈයොත් ලෙඩ්ඩු තමයි. කන බතට වහ ගහන්න පුරුදු කළේ පරම්පරාවෙන් නෙමෙයි. අපේ අප්පලා මහපොළොවට ආදරෙයි. මං ලෙඩවුණේ මහපොළොවට වහ වක්කරපු හින්දම තමයි පුතේ.’ තාත්තා කිව්වේ දියණියගේ දෑස් මඟහරිමින් ඇයටමය.
ඒ තාත්තා නැගි බසය මඟීන්ගෙන් පිරෙද්දී අවසාන අසුනේ එක් අයෙකුට පමණක් වෙන්වී තිබුණි. ඒ ඇයි? ඔහු වෙතට සමීප වෙද්දී දුටුවේ, වාඩිවී ගමන් කිරීමටවත් සිරුර වත්තම් කරගත නොහැකි ඔහුගේ පියා වැතිරී සිටින බවකි. ඔහුගේ නාසයට ඇතුල් කර තිබූ බටයක් ඉහළට ඔතා බැඳ තිබුණේ රෙදි පටියකිනි. කතා කරන්නට වෙහෙස නොවන ලෙස කියද්දීත්, සිනාමුසු මුහුණින් දෑතම අල්ලා ඔහු කීවේ, ‘මං හොඳ ගොවියෙක්’ කියාය. වයස පණහ ඉක්මවූ ඔහුගේ පුතා කතා කරන්නට පටන් ගත්තේය. ‘වෙනම වාහන අරන් ගෙදර යන්න පුළුවන්කමක් අපට දැන් නැහැ. අපි කලින් යහමින් ජීවත්වුණා. ඒත් දැන් බින්දුවටම වැටිලා ඉන්නේ. අපි පරම්පරාවෙන්ම ගොවියෝ. මාත් ගොවිතැන් කරනවා. තාත්තා දැන් මොකුත් කන්නේ නැහැ. බොන දෙයක් විතරයි. ඒත් මේ බටෙන් තමයි දෙන්නේ.’ ඒ තාත්තා හුස්ම ගත්තේ අමාරුවෙනි. පුතා ඔහුගේ හිස සෙමින් පිරිමදිමින් අතීතයට ඇදෙද්දී, ඔහු දෑසවසා සිටියේ යමකට සමවැදී නම් නොවේ යැයි සිතුණි. ඔහු සිටියේ පැය පහක පමණ දුරක් ගමන්කිරීමේ විඩාව ගැන සිතමින් විය යුතුය. නැත්තම් තමා නැවත මේ මඟ පැමිණේ ද යන්න ගැන සිතමින් විය යුතුය. ඒ වගක් නොදන්නා සේ පුතා දිගින් දිගටම කීවේ වැව් බැඳි රාජ්‍යයේ ගොවීන් අතර දැන් පිළිකාව බෝවන රෝගයක් තරමට පැතිරෙමින් තිබෙන බවය.
මේ මිනිසුන්ගේ ගත සුවපත් නොවුණත්, සිත සුවපත් කරන්නට, මහ මඟ දිඟු කරන දෑත් බොහෝය. ඒ අතර ඈත ගම්දනව්වල සිට රෝහල් භූමියටම ගෙනැවිත් ඇරලන, රියැදුරු සහ කොන්දොස්කර මහතුන්ගේ දෑත් මේ මිනිසුන්ට ආශීර්වාදයක් වී ඇති සැටියෙකි. ඒ දෑත්, වෙදදුරකුගේ දෑත් තරම්ම මගීන්ට අත්වැලක් වන බව සියල්ලෝම පවසන්නෝය. වෙලාව හරියටම සවස එකහමාරය. බසය පණගැන්වුණේ අනුරාධපුරය බලා යාමටය. ‘රියැදුරු දෑතට දෙවි පිහිටයි!’ යනුවෙන් මුද්‍රාවක් බසයේ අලවා තිබෙනු දුටුවෙමි.■
අලුත් දැනුමැ’ති පරණ පොත් ඇති මරදාන
- මේ දෙස බලා සිටි ‘අත කොට මුදලාලි’ හෙවත් ප්‍රේමදාස මුදලාලි මරදාන දුම්රියපොළ ඉදිරිපිට කුඩා කඩ පේළියේ පරණ පොත් කඩයක් පටන් ගත්තේය.
ඒ 1960 දශකයේ දීය. - 83 ගාමිණී සිනමා ශාලාව ගිනි තියන්නට කලින් නම් එක පැත්තක පරණ පොත් බසාර් එකය. තවත් පැත්තක ගාමිණී සිනමා ශාලාවය. අනෙක් පැත්තේ ඔලිම්පියා සිනමා ශාලාවය. දැන් මේ සංස්කෘතික ත්‍රිකෝණයේ පාද දෙකක් අහිමිය.
■ ප්‍රියන්ජිත් ආලෝකබණ්ඩාර
කොළඹ, මරදාන සිංහල, දෙමළ, මුස්ලිම් ජනයා වෙසෙන විවිධත්වයෙන් පොහොසත් නගරයකි. දුම්රියපොළ, එල්පින්ස්ටන් රඟහල හා ටවර් රඟහල, ආනන්ද විද්‍යාලය, ඔලිම්පියා හා සිනෙසිටි සිනමා ශාලා. මේ සියල්ල තිබෙන්නේ මරදානේය, රටේ නමගිය පොත් සාප්පු මරදානට එක්කර තිබෙන්නේ විශේෂ වටිනාකමකි. මරදානේ ඩී.ආර්. විජේවර්ධන මාවත ආරම්භ වන තැන තිබෙන පරණ පොත් බසාර් එක මරදාන නගරය ගැන අපේ හිතේ ඇති කරන්නේ අපූරු හැඟීමකි.
පරණ පොත් බසාර් එකට නිරතුරුව පැමිණෙන්නෝ පොත්වලට ආදරය කරන්නෝය. ඒ ආදරය වෙනස්ය. විචිත්‍රවත් කවර, සුදෝ සුදු ඇතුළු පිටු සහිත අලුත් පොතකට ආදරය කරනවාට වඩා වර්ණ වියැකුණු කවර, අව පැහැ ගැහී කඩතොලු වූ ඇතුල් පිටු සහිත පරණ පොතකට කරන ආදරය වෙනස්ය. දේශපාලකයන්, කලාකරුවන්, ඉහළ රාජ්‍ය නිලධාරීන්, නීතිඥයන්, වෛද්‍යවරුන්, ඉංජිනේරුවන්, ක්‍රීඩකයන් වැනි විවිධ තරාතිරම්වල පරණ පොත්වලට ආදරය කරන්න පුද්ගලයන් මරදානේ ඩී.ආර්.විජේවර්ධන මාවතේ පරණ පොත් බසාර් එකට පැමිණීම පුරුද්දක් කරගෙන සිටින්නේ ඒ නිසාය.
ආරම්භය
අන්තර්ජාල පහසුකම් නැති, රූපවාහිනී නැති යුගයක වේදිකා නාට්‍ය, චිත්‍රපට නැරඹීම හා පොත් කියවීම මිනිසුන්ගේ රසවින්දන මාධ්‍ය අතර ඉහළින්ම තිබුණේය. ඒ කාලයේ දමිළ සංචාරක පොත් වෙළෙන්දෝ කොළඹ නගරයේ සිටියෝය. ඔවුහු පාපැදියේ නැගී බංගලාවලට ගොස් පරණ පොත් මිලදී ගත්තෝය. පැරණි පොත් අළෙවි කළෝය. මේ ක්‍රියාවලියට ඇබ්බැහි වූ පිරිසක් කොළඹ නගරයේ සිටියෝය.
මේ දෙස බලා සිටි ‘අත කොට මුදලාලි’ හෙවත් ප්‍රේමදාස මුදලාලි මරදාන දුම්රියපොළ ඉදිරිපිට කුඩා කඩ පේළියේ පරණ පොත් කඩයක් පටන් ගත්තේය. ඒ 1960 දශකයේ දීය. 1976 නොබැඳි සමුළුව අවස්ථාවේ අකමැත්තෙන් වුවද මරදාන දුම්රියපොළ ඉදිරිපිටින් ඉවත් වී ඩී.ආර්. විඡේවර්ධන මාවතේ කඩ පේළියකට මාරු වෙන්නට ප්‍රේමදාස මුදලාලිට සිදු විය.
පීටර් අප්පුහාමි ප්‍රේමදාස මුදලාලිගේ ගෝලයාය. ඔහු පොත් වෙළඳාමට සම්න්ධ වී තිබුණේ අවුරුදු 18 දී පමණය. පසුකාලීනව පීටර් අප්පුහාමි වෙනම කඩයක් පටන් ගත්තේය. පරණ පොත් කඩවල නිර්මාතෘවරයා වූ ප්‍රේමදාස මුදලාලි දැන් ජීවතුන් අතර නැත. පීටර් අප්පුහාමි ද දැන් පොත් බසාර් එකේ නැත. ඔහු දැන් පොත් රස්සාවෙන් විශ්‍රාම ගොසිනි. ඔහු තමන්ගේ පොත් කඩය ගෝලයෙකුට බදු දුන්නේය.
‘1976 නොබැඳි සමුළුව වෙලාවේ අපිව ඩී.ආර්. විජේවර්ධන මාවතට ගෙනැල්ලා දැම්මා. මුලදී අපි විරුද්ධ වුණා. පස්සේ පස්සේ රෙදි කඩ වගේ වෙළඳාම් කළ කට්ටියත් පරණ පොත් විකුණන්න පටන් ගත්තා.’ පීටර් අප්පුහාමි අතීතය ආවර්ජනය කළේය.
තුන්වෙනි පරම්පරාව
දැන් පීටර් අප්පුහාමිගේ පරණ පොත් කඩය බදු පදනම මත පවත්වාගෙන යන්නේ පුෂ්පකුමාරය. පුෂ්පකුමාර මේ පරණ පොත් කර්මාන්තයේ තුන්වන පරම්පරාවේ පුරුකකි.
‘අපිට පණිවිඩ ලැබුණාම ගෙවල්වලට ගිහින් පොත් මිලදී ගන්නවා. සමහරු මෙතෙන්ට පොත් ගෙනැත් දෙනවා. පොතේ මුද්‍රිත මිලට වඩා භාගයක් විතර අඩුවෙන් තමයි අපි පොතක් විකුණන්නේ. ලංකා ඉතිහාසය වගේ ලියැවුණු දුර්ලභ පොත්වල මිල පෞරාණික වටිනාකම මත ඉතා ඉහළ යන්න පුළුවන්.
මම ගලහිටියාව සෙන්ට්‍රල් එකට ගියේ. පොත්වලට ආස නිසා උසස් පෙළ කරලා මෙතන්ට ඇවිත් පොත් කඩේක වැඩකළා. පස්සේ මේ කඩේ බදු ගත්තා. හැබැයි අපේ පුතාලා මේ රස්සාවට කැමති නෑ. සමහර විට අපි දුක් විඳිනවා වගේ එයාලට පේනවා ඇති. උදේම ගෙදරින් එනවා. ගෙදර යනකොට රෑ වෙනවා.
මේ බිස්නස් එක කරන වෙලාවට පොත් කියවන්න බෑ. මේකටම කැප වෙලා ඉන්න ඕනෑ. මිනිස්සු එනවා. යනවා. ඒ ගැන අවදියෙන් ඉන්න ඕනෑ. පොත් අස් කරන්න ඕනෑ. පිහදාන්න ඕනෑ. ඉස්කෝලේ යන කාලෙත් මෙහෙට ආව මුල් කාලෙත් පොත් ගොඩාක් කියෙව්වා. වැඩ කරන වෙලාවේ පොත් කියවලා බැනුම් අහලාත් තියෙනවා. මම කැමැත්තෙන් කියවපු නවකතාවක් තමයි ‘ඇස් දෙක’. 1962 ඒ පොත ලියලා තියෙන්නේ. තවමත් ඒක මුද්‍රණය වෙනවා. ශ්‍රී වික්‍රම රාජසිංහ කාලේ වලව් පවුල් දෙක් අතර කතාවක් ඒක. ලියලා තියෙන්නෙ සෝමපාල රණතුංග මහත්තයා. එයා ලියලා තියෙන්නේ පොත් දෙකයි. අනික තමයි ‘ශෛල කල්‍යාණි.’ ඒකේ තියෙන්නේ ඉසුරුමුණියේ පෙම් යුවලගේ කතාව. ඒකත් හරිම ලස්සන නව කතාවක්.’ පුෂ්ප කුමාරට පොත් ගැනත් ලේඛකයන් ගැනත් ඇත්තේ විශාල දැනුමකි.
ගාමිණී හෝල්
පොත් බසාර් එක පිහිටා තිබෙන තුංමං හංදියේ අනෙක් පැත්තේ තිබෙන්නේ ගාමිණී සිනමා ශාලාව තිබූ ඉඩමය. ගාමිණී සිනමා ශාලාව ගිනි තිබ්බේ 1983 වසරේය. අවුරුදු 37ක් ගතවී තිබුණත් තවමත් එතැන බස් නැවතුම හඳුන්වන්නේ ගාමිණී හෝල් කියාය. කේ. ගුණරත්නම් මහතාට අයත් සිනමාස් සමාගම සතුව රට පුරා සිනමා ශාලා 12ක් තිබිණි. මරදානේ ගාමිණී සිනමා ශාලාව ඒ අතරින් ප්‍රමුඛ සිනමා ශාලාවය.
‘කලබලත් ඉවර වෙලා ටික දවසකට පස්සේ, ඇඳිරි නීතිය අයින් කරලා තිබුණේ. හෝල් එකේ බාර් එකක් තිබුණා. විස්කි, බ්‍රැන්ඩි වගේ වටිනා මත්පැන් බෝතල් බාර් එකේ තිබුණා. කලින් දවසේ හොඳට තිබුණ හෝල් එක පහුවදා අපි එනකොට ගිනි තියලා. ගොඩනැගිල්ලට ගින්නෙන් ගොඩාක් හානි වෙලා තිබුණේ නෑ. කේ. ගුණරත්නම් මහත්තයා ඔය ඉඩම දුම්රිය දෙපාර්තමේන්තුවෙන් 99 අවුරුදු බදු අරන් තිබුණේ. දුම්රිය දෙපාර්තමේන්තුව ගුණරත්නම් මහත්තයාගෙන් ඉඩම ඉල්ලුවා. දෙන්න බෑ කියලා එයා නඩු කිව්වා. කලකෝලාහලවලට අහු වුණු ඉඩම්, ගොඩනැගිලි රජයට පවරා ගත්තානේ. ආණ්ඩුව ඒ වෙලාවේ වාසිය අරන් ඉඩම ආණ්ඩුවට පවරා ගත්තා. මරදානට තිබුණු හොඳම සිනමා ශාලාව නැති වුණා.’ පරණ පොත් බසාර් එකේ ජ්‍යේෂ්ඨතම සාමාජිකයා වන ප්‍රේමසිරි පොත් සාප්පුවේ අතුල අතීතය ආවර්ජනය කළේය.
මරදානෙන් ඩී.ආර්. විජේවර්ධන මාවත පටන් ගන්නා තැන තුංමං හංදිය වේගයෙන් සංවර්ධනය වීගෙන ආවත්, තවමත් ගස්කොලන් ගැවසුණු සන්සුන් ඉසව්වකි. එක පාරක් තිඹිරිගස්යාය දෙසටය. තවත් පාරක් මරදානට පයින් යන දුරය. අනෙක් පාර ලේක්හවුස් හරහා පිටකොටුව දෙසටය. 83 ගාමිණී සිනමා ශාලාව ගිනි තියන්නට කලින් නම් එක පැත්තක පරණ පොත් බසාර් එකය. තවත් පැත්තක ගාමිණී සිනමා ශාලාවය. අනෙක් පැත්තේ ඔලිම්පියා සිනමා ශාලාවය. දැන් මේ සංස්කෘතික ත්‍රිකෝණයේ පාද දෙකක් අහිමිය. ඒ ඔලිම්පියා සිනමා ශාලාවද වසා ඇති බැවිනි. පොත් බසාර් එකත් තිබෙන්නේ අතීතයේ තරම් ප්‍රාණවත්ව නොවේ.
පුස්තකාල ක්‍රමය
මරදානේ පරණ පොත් බසාර් එකේ පොත් ඕනෑම පුද්ගලයෙකුට බැහැරට ගෙන යා හැකිය. මෑත කාලයේ එසේ බැහැරට ගෙන යන පාඨකයන්ගේ ප්‍රමාණාත්මක අඩු වීමක් තිබුණත් තවමත් ඊට ඇබ්බැහිවූවෝ පැමිණ පොත් රැගෙන යති. කියවා ගෙනත් බාර දී වෙනත් පොත් රැගෙන යති. මරදාන පරණ පොත් බසාර් එකේ කඩ කෑලි තුනක පවත්වාගෙන යන ප්‍රියංකර පොත් සාප්පුවේ ප්‍රියංකර කියන්නේ ඩිජිටල් යුගයකට පිවිසෙමින් සිටියත් පොත් කියවීමේ අනුරාගය වැදගත් මිනිසුන්ගෙන් ගිලිහී ගොස් නොමැති බවය.
‘අපි පොතක් මිල කරන්නේ පොතේ මුද්‍රිත වටිනාකමින් භාගයකට. රුපියල් 500 නම් රුපියල් 250ට. පොත ගෙනිහින් බලලා ගෙනැත් දෙනවා නම් පොතේ වටිනාකම ගෙවලා පොත ගෙනියන්න පුළුවන්. ඒ මුදල අපි ඩිපොසිට් එකක් හැටියට තමයි සලකන්නේ. මාසයක කාලයක් සඳහා අපි රුපියල් 100ක් අය කරනවා. ඉස්සර නම් රුපියල් 50යි ගත්තේ. පොත ගෙනැත් දුන්නාම රුපියල් 100 අඩු කරගෙන ඉතිරි මුදල ආපහු ගෙවනවා. පොත ආයේ ගෙනැත් නුදුන්නත් ප්‍රශ්නයක් නෑ.”
පරණ පොත් බසාර් එකට නුදුරින් පාරෙන් අනක් පැත්තේ පෙනෙන්නේ අහස සිඹින නෙළුම් කුලුනය. ප්‍රේමසිරි පොත් සාප්පුව ඉදිරියේ ප්ලාස්ටික් පුටුවක් තබා පොතක් පෙරලමින් සිටින්නේ පැරණි පොත් කර්මාන්තයේ ජ්‍යේෂ්ඨතම සාමාජික අතුලය. මොන තාක්ෂණය පැමිණියත් මිනිසා හා පොත අතර ගනුදෙනුව ලෝකයෙන් තුරන් නොවන බව ඔහු ස්ථිරව කියයි.
‘1981 රූපවාහිනිය එනකොට දැන් ඉතින් මිනිස්සු පොත් කියවන එකක් නෑ කියලා බොහෝ අය කිව්වා. ඒ උණුසුම තිබුණේ ටික දවසයි ආයෙත් මිනිස්සු පොත් කියවන්න පටන් ගත්තා. අන්තර්ජාලය ආවා කියලාත් බලපෑමක් නෑ. සමහර අය පොත් එකතු කරන්න ආසයි. ලෝකේ පවතින කම් මිනිස්සු පොත් කියවීම අත් හරින එකක් නෑ. මනසින් අපිව ලෝකේ ඕන තැනකට ගෙනියන්න පොත්වලට පුළුවන්. ඉතිහාසයට විතරක් නෙමේ. අපිව අනාගතයට ගෙනියන්නත් පොත්වලට පුළුවන්.’ අතුල කියයි.■
සති දෙකේ සමනල සංධ්වනිය
■ පවිත්‍රා රූපසිංහ
වසර ගණනාවක් තිස්සේ සමනලුන් ගැන විද්‍යාත්මක පරීක්ෂණයන්හි නිරතව සිටින පරිසර විද්‍යාඥ රජික ගමගේ සමග සමනල ලෝකයට පිවිසෙන්න එන්න.
පියාඹන සමනල්ලු
සමනලියන් බිත්තර දමන්නේ තෝර ගසේ කොළවල යටි පැත්තේයි. වීර ගස්වලත්, ඇසළ ගසේත් ඔවුන් බිත්තර දානවා. බොහෝවිට මේ ගස් බහුල වශයෙන් හමුවන්නේ වියළි කලාපයේයි.
වියළි කලාපයේ උපත ලබන ඔවුන් රට තුළ සංක්‍රමණය වන අවස්ථා බහුලයි. උතුරේ වියළි කලාපයේ අය, දකුණු පළාතට පියාසර කරනවා. ඔවුන් පියාසර කරන්නේ මධ්‍ය කඳුකරය හරහායි. මධ්‍ය කඳුකරයට සාමාන්‍යයෙන් වසරේ දෙසැම්බර් සහ ජනවාරි වැනි කාලවල වැසිවරුසා ඇදහැලෙන්නේ නැහැ. ඒ අවසරයෙන් සමනල්ලු මධ්‍ය කඳුකරය හරහා හනි හනික පියඹා දකුණු පළාතට යනවා. මේ සංක්‍රමණය සාහිත්‍යකරුවන්ගේත් ඇස ගැටිලායි තියෙන්නේ.
බෞද්ධයන්ටත් සෑම ආගමිකයකුටමත් අයිතියක්ව තිබෙන සිරිපාදේ සම්බන්ධ කරමින් සමනලයන් සිරිපාදේ යන බවක් කියැවෙනවා. දෙසැම්බර්වලින් පටන් ගන්නා සිරිපා වන්දනා සමයත් සමඟම, සමනල්ලු සිරිපාදේ වඳිනවායැයි කියැවෙනවා. මේ කාලය සමනලුන් තෝරාගන්නේ ඉතාමත් ඕනෑකමින්. වැසි නොවැටෙන කාලයේ ඔවුන් සුවසේ සංක්‍රමණයට ආසා කරනවා.
සමනලුන් පියාඹා යන්නේ ආහාර සුලබතාව සොයා වෙන්න පුළුවන් වුණත් වැඩි වශයෙන් බිත්තර දාන්න හොඳ පළාත්, නැත්නම් ධාරක ශාක සොයමින් ඔවුන් පියාඹා යනවායැයි පර්යේෂණ වාර්තා සනාථ කර තිබෙනවා. මීමැස්සන් සේ සමනලුන් කිසිවක් රැස් කරන්නේ නැහැ. මීමැස්සන් අතරින් ඉදිරියෙන්ම පියාඹා යන මීමැසි රැජන සිය පෙම්බරා හැටියට තෝරාගන්නේ තමා සමඟ දිගු දුර පියාඹා යන්නට සමතායි. ඔහු නිසැකවම සැබෑ ශක්තිමතෙක්. සමනලුන්ගේත් සංක්‍රමණ සහ දිගු දුර පියාඹා යාම හරහා එවන් කතාවක් කියැවෙනවා. පර්යේෂණයකින් තවමත් සනාථ වී නැතත්, සමනලියක, රැහේ බොහෝ සමනලුන් අතරින් සැබෑ ශක්තිවන්තයා තෝරා ගැනීමේ නාමයෙන් එසේ ඈත පියඹන බව කියැවෙනවා.
සමනල්ලු රංචු විදියට ජීවත් වෙන අය නෙමෙයි. ඔවුන් පුරුදුව ඉන්නේ, තනිව ජීවත් වෙන්න. මලින් මලට යන්නේ තනිවමයි. ඒත් ඔවුන් එක පොදියට සිටිනවා ඔබ දැක ඇතිවාට කිසිම සැකයක් නැහැ. එක පොදියට සංක්‍රමණය වන්නට පුරුදු පුහුණු වී සිටියත්, තනි තනිව ජීවත් වෙන්නයි සමනලුන් ආසා කරන්නේ.
ඒ තරම් සිරියාවක් සමනලුන් වෙත දිස්වන්නේ ඔවුන්ගේ පියාපත්වල ඇති වර්ණ නිසා විය හැකියි. ඒ ඒ ප්‍රභේද නිසා වර්ණ වෙනස් වෙනවා. ලංකාවේ සමනලුන් ප්‍රභේද 249ක් සිටිනවා. ශීත කාලයේ, උෂ්ණ කාලයේ සමනලුන්ට තමන්ගේ වර්ණයන්ගේ වෙනස්වීම දරාගන්නත් වෙනවා. ගැහැනු සහ පිරිමි විදියටත් ඔවුන්ගේ වර්ණ වෙනස්. ගැහැනු, පිරිමි හඳුනා ගන්න පළපුරුදු නිරීක්‍ෂකයන්ට පුළුවන්. වර්ණය, සිරුරේ ප්‍රමාණය අනුව සමනලියන් වෙන් කර හඳුනාගන්න ලෙහෙසියෙන්ම පරිසර දැනමුත්තන්ට පුළුවන්.
සමනලුන්, මීමැසි හෝ දෙබර කුලකයට අයිති නැහැ. ඔවුන්ගේ එකම ඥාතියා තමයි සළබයා. මල් පැණි බිව්වත් මීමැස්සන් එක්ක සමනලුන්ට ගනුදෙනුවක් නැහැ. හුදෙකලාවට ඇලුම් කරන සමනලුන්ට පරිසරයේ සතුරන් නම් එමටයි. කුරුල්ලන්, මකුළුවන්, කටුස්සන්, කූඹින් වගේ සතුන් සමනලයාගේ ජීවන චක්‍රයේ ඒ ඒ අවධිවලදී මරණීය සතුරුකම් පාන්නන්.
මල් පැණිවලට අමතරව සමනලුන්ට දැඩි ලවණ අවශ්‍යතාවක් ඇති බවයි කියැවෙන්නේ. ගව මුත්‍රා ඇති පොළොවේ සහ බොහෝ තෙත් බිම්වල සමනලුන් බහුල වශයෙන් නිහඬව වසා සිටිනු දැකිය හැක්කේ ඒ නිසායි.
යාපනයේ, වව්නියාවේ යම් කාලවලදීත්, විශේෂයෙන්ම වියළි කලාපයේත් විශාල වශයෙන් සමනලුන් දැකිය හැකියි. ඒ පළාත්වල වසරේ පළමු වරුසාවෙන් අනතුරුව විශාල වශයෙන් තෝර ගස් පැළවෙනවා දැකිය හැකියි. තෝර ගසේ කොළ යටි පැත්තේ, සමනලියන් තරගයට මෙන් බිත්තර දානවා. විශාල බෝ වීමක් ඒ ඇසුරේ සිදුවන්නේ ඒ නිසායි.
වියළි කලාපයේ සමනලුන් වැව්වල වතුර බොනවා වැන්නක් ඔබ දැක තියෙන්න පුළුවන්. ඒත් ඒ සමනලුන් වතුර බොනවා නෙවෙයි. ඔවුන් වතුර බොමින් වතුරේ ඇති ලවණ සිරුරට උරාගෙන, පෙවෙන වතුර එසැණින් සිරුරින් පිට කරනවා.
ඔවුන් කැමති මල් විශේෂ තියෙනවා. හැම මලකටම ඔවුන් ආසා නැහැ. සමනලුන් අතරේ දිග ශුණ්ඩාවත් තියෙන සමනල ප්‍රභේදය කැමති ලොකු මල්වලටයි. ඔවුන්ට, ජීවිතය හා බැඳුණු ශාක විවිධත්වයක් තමයි තියෙන්නේ.
ජීවත් වෙන්න කියලා ඔවුන් තෝරාගත් විශේෂ කලාපයක් නැහැ. වියළි කලාපයේ වැඩි වශයෙන් සමනලුන් ජීවත් වෙනවා. සුදු පාට සහ කහ පාට පුංචි සමනලුන් විශේෂයක් වන ‘පියරිඩේ’ වැඩි වශයෙන් ජීවත් වන්නේ වියළි කලාපයේ. කෙසේ නමුත් සෑම පළාතකම වගේ සමනලුන් ජීවත් වෙනවා පෙනෙනවා. උඩරට කලාපවල ජීවත්වෙන සමනලුන්, පහතරට කලාපයන්හි දකින්නට නැහැ.
අතුරුදහන් සමනලයෝ
ඇත්ත කතාව නම්, අද සමනලුන් පරිසරයෙන් වේගයෙන් අතුරුදහන් වෙමින් සිටීමයි. සමනල් ගහනයේ කිසියම් අඩුවීමක් පර්යේෂණ හරහාත් වාර්තා වෙනවා. මීට අවුරුදු දහයකට විස්සකට පෙර තරම් දැන් පරිසරයේ සමනල්ලු නැහැ. ඒ පරිසරයට මුදා හරින කෘෂි රසායන හින්දාම නෙමෙයි. අද ලංකාවේ පොළොවේ විශාල වශයෙන් ආක්‍රමණික ශාක හටගන්නවා සහ පැතිරෙනවා. ගඳපාන, ගිනිග්‍රාස් වගේ ආක්‍රමණික ශාක, දේශීය ශාකවලට සහ සතුන්ට නරක බලපෑමක් කරමින් සිටිනවා. මේ තත්වය නිසා සමනලියන්ට බිත්තර දාන්න ආවේණික පැළෑටි, ගස් අහිමි වෙනවා. බිත්තර දාන්න තැනක් නැතිව සමනලුන් වඳවී යන තර්ජනයක් ඇති වී තිබෙනවා. බිත්තර දාන ගස් වගේම පැණි බොන මල් ගසුත් දැන් වියළි කලාපයේත් ආක්‍රමණික ශාකවලින් වැසී යමින් තියෙනවා. මේ ආක්‍රමණික ශාක නිසා අද මහපොළොවේ උඳුපියලිය, මොනරකුඩුම්බිය වගේ තෘණ නැහැ. සමනලුන් පුරුදු වෙලා ඉන්නා ඒ ගස් මල් නැතිවීම බලවත් අඩුවක්.
දියුණු රටවල සමනලුන්ට අපේ සමනලුන්ට තියෙන මේ වගේ ප්‍රශ්නයක් නැහැ. ඕස්ටේ්‍රලියාව ඇතුළට කිසිම ජීවී පැළෑටියක් ගෙනෙන්න අවසර නොදී නීතිරීතිවලින් වැට බැඳ තිබෙනවා. ජීවී බීජ වර්ගයනුත් රට තුළට ගෙනෙන්න බැහැ. සංචාරකයන් පවා වෙනත් රටවල මල්වලට කෙතරම් ආශා කළත් පැළෑටි තමන්ගේ රටට ගෙනයන්නේ නැහැ. මොකද ඒ රටවල තිබෙනවා දියුණු සිතීමක්, මහපොළොව ගැන, ඒ මත ජීවත්වන සියලු සත්වයන් ගැන සැබෑ කියවීමක්. ඒත් අපේ රටේ පුරුද්දක් විදියටම සංචාරවල නිරතව පැමිණීමේදී බොහෝ ඇත්තෝ විවිධ වර්ගයේ පැළෑටි, මල් පැල වර්ග සහ බීජ වර්ග ගෙනැවිත් පැල කරනවා. ඒවා මතුයම් දවසක ආක්‍රමණික ශාක බවට පත්වෙලා පරිසර පද්ධතිය තුළ පැතිරෙමින් හීන්සීරුවේ අභියෝගයක් විය හැකියි.
බිත්තර, දළඹු වශයෙන් අවුරුද්දක් පමණ ආයු කාලයක් තිබුණත්, සමනලයෙකුගේ ආයු කාලය සති දෙකක් වගේ පුංචියි. ඒ පුංචි කාලය තුළ ඔවුන් මිහිතලය සුන්දරත්වයෙන් නහවනවා.
සිංහරාජ වන පියසේ ජීවිතය විඳින සමනලුන් විශේෂ දෙකක් හා උප විශේෂ දහනවයක් පවතිනවා. ශ්‍රී ලංකාවේ ජීවත්වන විශාලතම සමනලයා ජීවත්වන්නේත් සිංහරාජයේයි. සමනලුන්ට බිත්තර දමන්නට සහ සුවසේ වැඩෙන්නට සිංහරාජය අපූරු තෝතැන්නක් බව සත්වවේදීන් කියනවා.
පරිසර පද්ධතියක පොහොසත් බව මනින නිර්ණායකය තමයි සමනලයා. ප්‍රදේශයක් මිනිස් වාසස්ථානයකට සුදුසුද නැද්ද යන්නත් මනින්නට සමනලුන් ජීවත් වෙන පරිසරයක්ද යන්න සලකා බැලෙනවා. වතුරේ පවිත්‍රතාව හෝ ගුණාත්මකභාවය මනින නිර්ණායකය විදියට ජලයේ ජීවත් වන සතුන් යොදාගන්නවා වගේම, මිහි මත පරිසරයේ ගුණාත්මකභාවය මනින මිනුම් දණ්ඩ සමනලුන්.
එනිසා, සමනලයන් සරිසරයෙන් අතුරුදහන් වීම මහපොළොවේ ජීවත් වන සියල්ලන්ට නිහඬ පණිවුඩයක් ලබාදෙමින් සිටින බව පැහැදිලියි. සමනලයන්ට මල්පැණි ඕනෑමයි. මල්වලටත්, සමනලයන් නැත්නම් පවතින්න බැහැ. පරාගනය කරලා මල්වලට තම වර්ගයා බෝකිරීමේ හැකියාව ලබාදෙන සමනලයා නැති විට, මතු ලෝකයේ පිපෙන්නට පැතුම් ඇති මල්වලට කාගේ සරණක්ද?■