■ ප්‍රියන්ජිත් ආලෝකබණ්ඩාර

අද තමන්ටම කියලා නිර්මාණ නැතිව ජනප්‍රිය ගායක ගායිකාවන්ගේ ගීත ගායනා කරන පිරිසක් ඉන්නවා. සමහර ගායකයන් ඒකට විරුද්ධයි. සමහරුන් එතරම් ගණන් ගන්නේ නැහැ…
මුල් නිර්මාණකරුවන්ට ගෞරවය දෙන්න ඕනෑ. ඒ කාලේ ගුවන් විදුලියේ ගීතයක් ප්‍රචාරය වුණාම ගීතයේ පද රචකයා, තනු නිර්මාණකරුවා හා ගායකයා කියන සියලු දෙනාගේ නම් කියලා තමයි ගීතය ප්‍රචාරය කළේ. අද වෙන කොට ඒ තත්වය වෙනස් වෙලා. අද ගීතය ප්‍රචාරය වෙනවා ලිව්වේ කවුද, කිව්වේ කවුද, තනු නිර්මාණ කළේ කවුද කියන්නේ නෑ. ඒ නිසා සමහර ගීතවල සැබෑ අයිතිකරුවා කවුද කියන්න අලුත් පරම්පරාව දන්නේ නැති තත්වයට පත්වෙලා. අද ගායන හැකියාව තියෙන දක්ෂ ළමයි ඉන්නවා. ඒ අයගෙන් බොහෝ දෙනෙක් ගායනා කරන්නේ ජනප්‍රිය ගායක ගායිකාවන්ගේ ගීත. රියැලිටි තරගයකදි ජනප්‍රිය ගීතයක් ගායනා කරලා ප්‍රේක්ෂක ප්‍රසාදය දිනා ගත්තාට කමක් නෑ. ගෞරවය දෙන්න ඕනෑ.
ප්‍රසංග වේදිකාවේ නැගලා දිගින් දිගටම ජනප්‍රිය ගායක ගායිකාවන්ගේ ගීත ගායනා කිරීම නම් වැරදියි. ඇතැම් සංදර්ශනවලට අපි යනකොට ඒ වගේ අය ඇවිල්ලා අපේ ගීත ගායනා කරලා බැහැලා ගිහිල්ලා ඉවරයි. එහෙම සිද්ධි පහුගිය කාලේ සිද්ධ වුණා. යම් ප්‍රසිද්ධියක් ලැබුණාට පස්සේ ඒ අය තමන්ගේම නිර්මාණ කරන්න මහන්සි ගන්න එක හොඳයිනේ. ජනප්‍රිය අයගේම ඒවා කියන්න ගියාම ඔවුන්ගේ දක්ෂතාවෙන් සමාජයට වැඩක් වෙන්නේ නෑ.
අපිත් සංගීත ක්ෂේත්‍රයට පිවිසුණු මුල් කාලේ මිල්ටන් පෙරේරා, මොහිදීන් බෙග්, එම්.එස්. ප්‍රනාන්දු වගේ ප්‍රවීණ අයගේ ගීත ගායනා කළා. හැබැයි අපි ඒ මත්තෙම හිටියේ නෑ. ගී පද රචකයෝ හොයාගෙන, ගීත හොයාගෙන, තනු නිර්මාණය කරගෙන මහන්සි වෙලා අපේම ගීත අපි නිර්මාණය කරගත්තා. තමන්ගේම ජනප්‍රිය සිංදු එකතුවක් හදාගැනීම වෙහෙසක් දරන්න ඕනෑ දෙයක්. ඒත්, ඒක තමයි සිද්ධවෙන්න ඕනෑ. ඒ නිසා තමයි අපට මේ වගේ දුරක් එන්න පුළුවන් වුණේ.

දැන් හැදෙන සිංදුවල පදමාලාවල අඩුවක් තිබුණා…
අපේ වාසනාවට අපට හොඳ ගී පද රචකයෝ මුණගැහුණා. කරුණාරත්න අබේසේකර, ප්‍රේමකීර්ති ද අල්විස්, කේ.ඩී.කේ. ධර්මවර්ධන වගේ දක්ෂ ගී පද රචකයෝ ඒ කාලේ හිටියා.
මුල්ම කාලේ මට ගීත ලියලා දුන්නේ රෝහණ මද්දුමරාල කියලා කෙනෙකුයි, ප්‍රේමසිරි විජේතුංග කියලා කෙනෙකුයි. ‘අඳුර අඳුර මගේ’ ගීතය ලියලා දුන්නේ රෝහණ මද්දුමරාල. ගුවන් විදුලියට සම්බන්ධ වුණාට පස්සේ තමයි අනෙක් ප්‍රවීණයන් මුණගැහුණේ. ධර්මරත්න පෙරේරා තමයි ‘ලිහිණි රෑන පියා සලන්නේ’ ගීතය ලියලා දුන්නේ. ඒ ගීතය බොහෝ ජනප්‍රිය වුණා. සරත් දසනායක, ක්ලැරන්ස් විජේවර්ධන, ස්ටැන්ලි පීරිස් වගේ සංගීතඥයන් මුණගැහුණා.
ගුවන් විදුලියේ මගේ ගීත ප්‍රචාරය වෙන්න ගත්තාම විජේපාල හෙට්ටිආරච්චි මහත්තයා ක්ලැරන්ස්ට කියලා තියෙනවා, ප්‍රියා සූරියසේන තියලා අලුත් කෙනෙක් ඉන්නවා එයාට ගීත හතරක් හදලා දෙන්න කියලා. ඒ ගීත හතර කළේ ග්‍රැමෆෝන් තැටියකට. පැතුම් පිරීලා, සැන්දෑ යාමේ, ඈත රන් විමන්, රටකින් එහා කියන ගීත හතර තමයි ඒ. ඒ අතරින් රටකින් එහා ගීතය බොහෝ ජනප්‍රිය වුණා. සංදර්ශන සඳහා විදේශ සංචාරවලදී අනිවාර්යයෙන් ඉල්ලන ගීතයක් බවට රටකින් එහා ගීතය පත් වුණා. මගේ පළමු කැසට් පටය කළේ විජය රාමනායක මහත්තයා. ඒකේ නම ‘මගේ ළමැද සුව යහනක්.’ ආදරණීය නේරංජනා, මගේ ළමැද, සඳ තාරකා, ඇසුරින් මිදීලා ආපසු එනවා, ඈත හිමගිරි වළලු යායේ, මා දෑතේ වෙලී, සුදුවත කමලේ වගේ ගීත තමයි ඒ කැසට් පටයේ තිබුණේ. ස්ටැන්ලි පීරිස් ඒ කැසට් පටියට ගීත හයක් කළා. සරත් දසනායක ගීත හයක් කළා. බොරැල්ලේ ජෝ නෙත් ශබ්දාගාරයේ තමයි පටිගත කළේ. ඒ කැසට් පටයේ පටිගත කිරීම් ශිල්පියා ඩොනල්ඩ් අයිවන්. මගේ ළමැද, හැරදා විමන් වගේ ජනප්‍රිය ගීත කිහිපයක් ඔහු ලියුවා. මමම තනු නිර්මාණ කරගත්ත මගේ ගීතත් ඒ අතර තියෙනවා. හෙට දවසේ අප දෙදෙනා, අඳුර අඳුර මගේ, සරතැස නිවා කියන ගීතවල තනු නිර්මාණය කර ගත්තේ මමමයි.

කුඩා කාලයේදීම ඔබ ගායකයෙක් ලෙස ගම් පළාතේ ප්‍රසිද්ධියක් ලැබුවාලු…
ඒ කාලේ එඩී ජයමාන්න මහත්තයා වගේම එයාගේ කොළොම්පුරේ ශ්‍රියා ගීතයත් බොහෝම ජනප්‍රියයි. නාත්තන්ඩිය සිංහල මිශ්‍ර පාඨශාලාවේදි මම ඔය ගීතය කෑ ගහලා කිව්වා. එතකොට මට අවුරුදු අටක් විතර ඇති. හය වසරට මාදම්පේ මධ්‍ය මහා විද්‍යාලයට ඇතුළු වෙන්න සිංදු කියපු එක බලපෑවා. නාත්තන්ඩිය මිශ්‍ර පාඨශාලාවෙ විදුහල්පතිතුමා මේ ළමයා හොඳ කල්ක්‍රියාවෙන් යුතු ළමයෙක් කියලා නිර්දේශ කරලා ලියුමක් දුන්නා. හයේ පංතියේදි දක්ෂතා අනුව ළමයි තෝරනවා. චිත්‍ර, නැටුම්, සංගීතය අනුව ළමයි වෙන් කළා. මාදම්පේ මධ්‍ය මහා විද්‍යාලයේ මහීපාල මාස්ටර් මා සංගීත පංතියට ගත්තා. සාමාන්‍ය පෙළ වෙනකන් ජල තරංග, තබ්ලාව, වයලීනය පුරුදු වුණා. ඒකට කිව්වේ හින්දුස්තානී සංගීතය කියලා. සංගීතය ඉගෙනගෙන පරීක්ෂණ සියල්ල සමත් වුණා. ඒ කාලේ සංගීතයෙන් ඉහළට යන්න විශ්වවිද්‍යාල තිබුණේ නෑ. පල්ලියේ මංගල්ලේ, පන්සලේ සල්පිල්වල, දහම් පාසලේ වැඩසටහන්වලදි ගීත ගායනා කරන්න අවස්ථාව ලැබුණා. ඒ තැන්වල මම බෙග් මාස්ටර්ගේ ‘තනිවයි උපන්නේ තනිවයි මැරෙන්නේ..’ ගීතය ගායනා කළා. ඒ නිසා නාත්තන්ඩිය පැත්තේ මට පොඩි ජනප්‍රියකමක් ඇති වෙලා තිබුණා. ‘ඔයා බෙග් මාස්ටර් වගේම කියනවා, ගුවන් විදුලියේ පරීක්ෂණේට ඉල්ලන්න’ කියලා වැඩිහිටියෝ කිව්වා. බෙග් මාස්ටර්ගේ අවසාන කාලේ වගේ මටත් එයා එක්ක එක බස් එකේ ගිහින් සංදර්ශනවලට සහභාගි වෙන්න අවස්ථාව ලැබුණා. ජෝති, හරුන් ලන්ත්‍රා, මිල්ටන් පෙරේරා, ලතා වල්පොල, ධර්මදාස වල්පොල ජෝඩුව, සුජාතා අත්තනායක, ෆ්‍රෙඩී සිල්වා මේ හැමෝම යන්නේ එක බස් එකේ. ඈත පළාත්වලට යනවා. අනුරාධපුරය, පොළොන්නරුව, ඇඹිලිපිටි, මොනරාගල වගේ පැතිවලට යනවා. ඒ ගමන්වලදි ජෝති අයියා මාත් එක්ක ඉතාම මිත්‍ර වුණා.

නාත්තන්ඩියේ ඉඳලා ගුවන් විදුලියට කොහොමද සම්බන්ධ වුණේ?
ගුවන් විදුලියට සම්බන්ධ වෙන්න කැමතියි කියලා මම මහීපාල මාස්ටර්ට කිව්වා. මාස්ටර් දන්නවා මට හොඳට සිංදු කියන්න පුළුවන් කියලා. ‘සරල ගී පරීක්ෂණය, ශ්‍රී ලංකා ගුවන්විදුලි සංස්ථාව, කොළඹ 7’ කියලා ගුවන් විදුලියේ සරල ගී පරීක්ෂණයට ඉල්ලන්න කියලා මාස්ටර් කිව්වා. මමත් ලියමනක් දැම්මා. ඒ අනුව සරල ගී පරීක්ෂණයට සහභාගි වෙන්න කියලා මට පිළිතුරක් ලැබුණා. මම අම්මාගෙන් මග වියදම් ඉල්ලගෙන ගුවන් විදුලියට ඇවිල්ලා හොයලා බලනවා කවද්ද පරීක්ෂණය තියෙන්නේ කියලා. ඔහොම කාලයක් ගෙවිලා ගියා. පරීක්ෂණේට එන්න කියලා ලියුමක් ආවාම සිංදු කිහිපයක් පුහුණු වෙලා ගිහින් සහභාගි වුණා. ඒ 1968 අවුරුද්දේ. සරල ගී පරීක්ෂණයෙන් මම සමත් වුණා. අපට කලින් සනත් නන්දසිරි, වික්ටර් රත්නායක, මර්වින් පෙරේරා, රූපා ඉන්දුමතී වගේ අය ජනප්‍රිය තලයේ හිටියා. මිල්ටන් මල්ලවාරච්චි ගීත ගායනා කරලා වසර දෙකක් විතර යනකොට එයාගේ ගීත ජනප්‍රිය වෙන්න පටන් ගත්තා. ඔරුවක පාවෙන, මේ මැයි ගහ යට, මංගලේ නෙත් මංගලේ ගීතවලට පස්සේ හෙට දවසේ අප දෙදෙනා, සරතැස නිවා ඇතුළු මගේ ගීත හතරක් සරල ගීත ලෙස ජනප්‍රිය වෙන්න පටන් ගත්තා.

ගායකයෙක් ලෙස අප ඔබව හඳුනාගෙන තිබුණත් ජනප්‍රිය සිංහල ගීත බොහෝමයක තනු නිර්මාණකරුවා ඔබ?
කටුනේරිය මධ්‍ය මහා විද්‍යාලයේ ඉඳලා සංගීත ගුරුවරයා ලෙස කැලණිය ගුරුකුලේට මාරුවක් ලැබුණා. කැලණියේ ගුරුකුලේ සංගීත ගුරුවරයෙක් හිටියා. එයා තමයි මර්වින් පෙරේරා. අපි ගුරුකුලේ සංගීත පංති බෙදාගෙන උගන්වමින් ඉන්නකොට මම මර්වින් අයියගෙන් ඇහුවා මර්වින් අයියේ මම ඔයාට සිංදුවක් කරන්නද කියලා. උඹ හදපන් මම කියන්නම් කියලා මර්වින් අයියා කිව්වා.
කපිල කුමාර කාලිංග එතකොට වැඩ කළේ රජයේ චිත්‍රපට අංශයේ. එයා මට ගීතයක් ලියලා දුන්නා. ඒක බලලා මම ඇහුවා මේක මර්වින් පෙරේරාට කියන්න දෙන්නද කියලා. කපිල බොහෝම කැමැත්තෙන් හා කිව්වා. බොරැල්ලේ ජෝනෙත් ශබ්දාගාරයේ තමයි ගීතය පටිගත කළේ. ඒක තමයි මම තනුව නිර්මාණය කරලා මර්වින් පෙරේරා ඉතාම අගේට ගයපු ‘නිමා නොවන පෙම් හැඟුම්, මහා සමුදුරක් ලෙසින්’ කියන ගීතය. අපි කවුරුවත් මුදල් බලාපොරොත්තුවෙන් කළ දේවල් නෙමේ. ඒ ගීතය අතිශයින් ජනප්‍රිය වුණා. මම ඇන්ටන් ජෝන්ට, එම්.එස්. ප්‍රනාන්දුට, ධනපාල උඩවත්තට ගීත හදලා තියෙනවා. ජෝතිපාල මහත්තයාට ‘වට පිට බලන් ඉන්න’ කියන ගීතය ඇතුළුව ගීත කිහිපයක් කරලා තියෙනවා. පුන්සිරි සොයිසාගේ ‘අඳුර නසන්නට’ ගීතය මම කළේ. මර්වින් මිහිඳුකුලගේ ‘එදා පෙම්වතුන්’ ගීතය ඇන්ටන් සේනානායකගේ ‘දුරක පාවී ගියා’ ගීතය මම කළේ. ඒ වගේ බොහෝ අයට ගීත හදලා දීලා තියෙනවා.

ඔබට ප්‍රේමකීර්ති ද අල්විස් ගීත කිහිපයක්ම ලීවා නේද?
ප්‍රේම් අයියා ක්ෂණිකව ගීත ලියන්න අපූරු හැකියාවක් තිබුණු කෙනෙක්. ගුවන් විදුලියේ කවුරුවත් හිටියේ නැති සෙනසුරාදා දවසක පටිගත කිරීම් මැදිරිය හිස්ව තිබුණා. වාදක මණ්ඩලය හිටියේ නෑ. ප්‍රේම් අයියයි, මමයි, යූ ආරියවිමලුයි, සැක්සෆෝන් වාදකයෙක් වූ රංජිත් පෙරේරයි එක් වෙලා ගීතයක් හැදුවා. ප්‍රේම් අයියා ගීතය ලිව්වා. මම තනුව දාලා කිව්වා. රංජිත් පෙරේරා බොක්ස් ගිටාර් එක ගැහුවා. එකම වාදන භාණ්ඩය. මේ ගීතය අහපු, අහපු රසික රසිකාවෝ මේ ගීතය නැවත ප්‍රචාරය කරන්න කියලා ගුවන් විදුලි සංස්ථාවෙන් ඉල්ලන්න පටන් ගත්තා. අපි එතකොට හිටිය සංගීත පාලක ඩන්ස්ටන් ද සිල්වාගෙන් ඉල්ලීමක් කළා. එයා රෙකෝඩ් ලයිබ්‍රරියට ඇවිල්ලා සිංදුව අහලා බලලා ගිටාරයක් එක්ක විතරක් වුණාට කමක් නෑ, සිංදුව හොඳයි කියලා ප්‍රචාරය කරන්න අවසර දුන්නා. ඒ ගීතය තමයි ‘ආදරණීය නේරංජනා.’

කරුණාරත්න අබේසේකර එකම ගීතයයි ඔබට රචනා කර තිබෙන්නේ?
මම එයාට කියලා ගීතයක් ලියා ගන්න ටිකක් මහන්සි වුණා. ගුවන් විදුලියට ඇවිත් බැලුවාම එයා වෙන වෙන වැඩසටහන්වලට ගිහින්. නැත්තං චිත්‍රපටියක සිංදුවක් ලියන්න ස්ටූඩියා් එකකට ගිහිං. මම කිහිප වතාවක් කරු අයියා හම්බ වෙන්න ඔහුගේ ගෙදරට ගියා. ගියාට එයා ගෙදර නෑ. පස්සේ මට ගෙදර ඇවිත් එයාව හම්බ වෙන්න කියලා දිනයක් ලැබුණා. එදා මම කරූ අයියගේ ගෙදර ගිහින් දොරට තට්ටු කරලා ඈතින් හිටගෙන හිටියා. කරු අයියාගේ නෝනා ඇවිත් දොර ඇරලා මම දැක්කාම, සිංදුවක් ලියාගන්න ළමයෙක් ඇවිල්ලා ඉන්නවා කියලා කරු අයියට කිව්වා. කරු අයියා ඇවිත් බලලා කවුද මේ, මොකටද ආවෙ? කියලා සැරට ඇහුවා. මම ගුවන් විදුලියේ සරල ගී සමත් වෙලා තියෙනවා. ගීතයක් ලියා ගන්නයි ආවේ කියලා මම කිව්වා. ආ මට ඔයා ගැන කියලා තියෙනවා. මම ඔයාට සිංදුවක් දෙන්නම් කියලා ලොකු පොතක් පෙරලලා කරූ අයියා වචන ටිකක් මට දුන්නා. බලපු ගමන් මට තේරුණා මට ඒක කියන්න පුළුවන් කියලා. ඒකට මම තනුවක් දාලා ගායනා කළා. ඒක තමයි ‘ඉස්සර මා ඔබ දකින්න ආවේ මුව සරසාගෙන සිනහවකින්’ කියන ගීතය. මම ඒ ගීතය ගුවන් විදුලිය වෙනුවෙන් ගැයුවා. හැබැයි ජනප්‍රිය වෙයි කියලා හිතුවේ නෑ. ඒ ගීතය අතිශයින් ජනප්‍රිය වුණා. එච්චරයි කරූ අයියාගේ පදමාලා මම ගයලා තියෙන්නේ.
අපේ තාත්තාගේ ගීතයක් ඔයා කිව්වා නේද, මම හරිම ආසයි ඒ ගීතයට කියලා පස්සේ කාලෙක කරු අයියාගේ පුතා දිලීප අබේසේකර හම්බවෙලා මට කිව්වා.■

■ කමලා ත්‍යාගරාජන්
පරිවර්තනය:
අභිෂේකා වාසල බණ්ඩාර

ශ්‍රී ලංකාවට කිලෝ මීටර 29ක් පමණ දුරින් පිහිටි පම්බන් දුපතට (රාමේස්වරම් දූපත) නුදුරු මුහුදේ නවතා තිබූ ට්‍රෝලර් යාත්‍රාවේ සිටි 40 හැවිරිදි අරෝකියරාජ් ෆ්‍රැන්සිස්ට, මුහුදේ එලා තිබූ මාළු දැලෙහි මඩිය සිරවෙනු දැනුණි. වෙලාව රෑ එකොළහට පමණ විය. කැළඹෙන මුහුදු ජලය ද බෙහෙවින් අඳුරු විය. දැලට හසුවූයේ කුමක්දැයි ඔහුට වැටහී ගියේ මහත් වෙහෙස වී එය බෝට්ටුවට දමාගත් පසුව ය. ඒ සිමෙන්ති මුට්ටයක් තරමට බරැති ඔලිව් රිඩ්ලි මුහුදු කැස්බෑවෙකි.
ඔලිව් රිඩ්ලි කැස්බෑවෙකු කොටුවුවහොත් ධීවරයන් දෙවරක් නොසිතාම ඌ ආහාරයට ගත් කාලයක් සිය කුඩා අවධියේ දී තිබුණු බව තුන්වැනි පරම්පරාව නියෝජනය කරන ෆ්‍රැන්සිස් කියයි. ‘ගණින්න බැරිතරම් වාර ගානක් මම මුහුදු කැස්බෑවෝ උයලා කාලා තියෙනවා’. ‘කෑවාම ලේ වඩනවා, ඇට හයිවෙනවා කියලා අපේ වැල්ලේ මිනිස්සු විශ්වාස කරනවා. ඒත් අද ඒක වෙනස් වෙලා.’
පැද්දෙන බෝට්ටුවක කා දැමූ වැඩ පැය දෙකක් මෙන්ම, ඉන්දීය රුපියල් 2000ක මුදලක් හිලව්වෙන බව දැනදැනත් ෆ්‍රැන්සිස් තමන්ගේ නිල් මාළු දැලෙන් සැලකිය යුතු ප්‍රමාණයක් කපා දැමුවේ කැස්බෑවා නිදහස් කර යැවීමට යි. ”ධීවරයන්ට හරි ප්‍රයෝජනවත් මේ සත්තු වඳවෙමින් ඉන්න කොටසක් කියලා මන් දන්නවා- මම ඒක රේඩියෝවෙන් ඇහුවා, අනික උගේ ජිවිතේ බේරන්න ලැබිච්ච එක මට සතුටක්.’
‘කඩල් ඕසායි’ (සමුදුරු සර) ප්‍රාදේශීය රේඩියෝ නාලිකාවේ විකාශය කෙරෙන සමුද්‍රම් පලගු (මුහුද ගැන දැනගන්න) නම් රේඩියෝ වැඩසටහනට ගෙවී ගිය අවුරුදු තුනේදීම ඔහු සවන් දී තිබුණි. එය, සිය දැක්ම වෙනතකට යොමු කළ බව ඔහු කියයි. මුහුදු ප්‍රාණීන්ගේ ජිවිතවල වටිනාකම මෙන්ම මුහුද යමක් පිරිනමයි ද එය සතුටින් බාරගැනීමට එම වැඩසටහනෙන් ඔහුට උගන්වා තිබුණි.
සමුදුරු සර රේඩියෝ නාලිකාව 2016 වසරේ සිට ධීවරයන් සහ ඔවුන්ගේ පවුල් වෙනුවෙන්ම නිර්මිත වැඩසටහන් ප්‍රචාරය කරන අතර එහි ගුවන්විදුලි තරංග පම්බන් දූපතේ පිහිටි ප්‍රධාන රේඩියෝ මධ්‍යස්ථානයේ සිට කිලෝමීටර 15ක වපසරියක් ඇතුළත පිහිටි ධීවර ගම්මාන 30ක 50,000ක පමණ ශ්‍රාවක පිරිසක් කරා ගමන් කරයි. දේශගුණික විපර්යාස සහ එය ප්‍රදේශයේ ජනතාවට බලපාන ආකාරයේ සිට, මුදුදේදී ප්‍රථමාධාර ලබාදෙන ආකාරය දක්වා මෙන්ම වේලාගත් මාළු කල් තබාගන්නා ආකාරය දක්වා එකී මෙකී නොකී සියලු දෑ පිළිබඳ දැනමුතුකම් ලබාදෙමින් වැඩසටහන් මෙහෙයවන්නන් 12 දෙනකු විසින් පැය 24ක ගුවන් කාලය ආවරණය කරනු ලබයි. ශීඝ්‍රයෙන් වෙනස්වෙමින් පවතින ලෝකය ගැන අවබෝධයක් ලබා ගැනීමට මෙන්ම ධීවර ප්‍රජාවේ දිරි වඩන සහ ඔවුන්ගේ යහපැවැත්ම උදෙසා රුකුල් දෙන තොරතුරු බෙදා ගැනීමට මෙම රේඩියෝ වැඩසටහන් බෙහෙවින් උපකාරී වේ.
ධීවර රැකියාවේ නියැලුණු 43 හැවිරිදි ආම්ස්ට්‍රෝන්ග් ෆර්නැන්ඩු මෙම රේඩියෝ මධ්‍යස්ථානය ස්ථාපනය කළ අතර ඔහු පවසන්නේ සන්නිවේදනය ඔස්සේ ධීවර ජනයාගේ ජීවිත වෙනස් කළ හැකිය යන්නට ‘සමුදුරු සර’ හොඳ සාක්ෂියක් බවයි. කලාපය තුළ බහුලව අත්විඳින්නට ලැබෙන ආන්තික කාලගුණ තත්වයන් පිළිබඳ අනතුරු ඇඟවීමට ඔහු මෙය පිහිටුවා තිබුණි. ‘නිවැරදි වෙලාවේදී ලැබෙන නිවැරදි තොරතුරකින් ජීවිත බේරා ගැනීමට හැකිවන බව මම විශ්වාස කරනවා’ ෆර්නැන්ඩු පවසන්නේ ය.
‘බලධාරීන් නිකුත් කරන කුණාටු පිළිබඳ අනතුරු ඇඟවීම් ධීවරයන් කනකට ගන්නේ නැති තරම්, මොකද ඔවුන් ඒ කාලගුණ තත්ව සමඟ නිතරම ගැටෙන නිසා. ඒත් තමන්ගේම උදවියගෙන් -ඔවුන්ගේ පුත්තු, දූවරු, මිතුරෝ සහ අසල්වාසී පිරිස්- ලැබෙන අනතුරු ඇඟවීම් අහක දාන්න අමාරුයි.’ රේඩියෝ නාලිකාව ජනප්‍රියත්වය අතින් මෙන්ම විෂය පථයෙන් ද ඉක්මනින් වර්ධනය විය.
අද, ෆර්නැන්ඩු පම්බන් දූවේ සිට පැය දහයක ගමන් දුරකින් පිහිටි චෙන්නායිහි පතල් සමාගමක් පවත්වාගෙන යන්නේය. ක්‍රමයෙන් අඩුවී යන මත්ස්‍ය සම්පත සහ මුහුදේ ගෙවෙන පැය ගණන වැඩිවීම නිසා හිත් කරදරයට පත් ඔහුගේ දෙමව්පියන් කීවේ ධීවර කර්මාන්තය අත්හරින ලෙසයි. එනමුත් ඔහු මුල අමතක කළේ නැත. පම්බන් දූපතේ ධීවර ගම්මානයක හැදීවැඩුණු ඔහු, ගුවන්විදුලි විකාශන ව්‍යාපෘතිය ඔස්සේ ගම වෙනුවෙන් යමක් කළ යුතුය යන්න තමන්ගේ හිතෙහි තිබුණු බව පවසයි. රේඩියෝ මධ්‍යස්ථානය පිහිටුවීමට පෙර සිටම ෆර්නැන්ඩු ධීවර ප්‍රජාවට අතහිත දුන්නේ ය. 1990 ගණන්වල ශ්‍රී ලංකාවේ සිවිල් යුද්ධය පැවති කාලවකවානුවේ දී එරට සාගර කලාපයට අනවසරයෙන් ඇතුල්වීමේ වරදට පම්බන් දූපතේ ඇතුළු තමිල්නාඩු ප්‍රාන්තයේ ධීවරයන් අත්අඩංගුවට ගෙන සිරගත කර තිබූ අවස්ථාවේ, නිදහස වෙනුවෙන් සටන් කරමින් සිටි ඔවුන්ට ඖෂධ, ආධාර සහ කෑමබීම ආදිය ලබාදීමට ඔහු විවිධ මාර්ග පාදාගෙන තිබුණි. ‘මාළු සීමාමායිම් ගැන දන්නේ නැහැ. ධීවරයනුත් එහෙමයි.’ ඔහු පවසයි. ‘ඒත්, රටවල් මේක හැමවෙලේම තේරුම් ගන්නේ නැහැ.’
ගුවන්විදුලි සේවා ස්ථානය පිහිටුවීම සඳහා ඇමරිකානු ඩොලර් 270,000ක මූලික ආයෝජනයක් කර තිබුණි. ධීවර සමිති දළ වශයෙන් අඩක් පමණ මුදල් ලබාදුන් අතර ඉතිරිය ෆර්නැන්ඩු දැරීය. විශාල මුදලක් වෙන්වූයේ නවීන ශබ්දාගාර උපකරණ සහ ශබ්දාගාරයේ හඬවරණය සඳහාය. රටවල් දෙකක සමුද්‍රීය කලාප වෙන්කෙරෙන මායිම ආසන්නයේ මෙම ගුවන්විදුලිය ක්‍රියාත්මක වෙන බැවින් බලපත්‍ර ලබාගැනීමට වසර 4ක කාලයක් සීරුමාරුවෙන් ගමන ගෙනයාමට ෆර්නැන්ඩුට සිදුවුණි. සෑම මසකදීම වුවමනා තැනදී වියදම් ද කළේ ය. කෙතරම් විශාල ආයෝජනයක් වුවත් එමඟින් නිර්මාණය කෙරෙන වෙනස වටිනාකමින් ඉහළ බව බව ඔහු පවසයි.
පැරණි තාලයේ, ට්‍රාන්සිස්ටර් රේඩියෝ අතින් රැගත් බොහොමයක් මසුන් මරන්නෝ ගොඩබිමේදී මෙන්ම මුහුදේදී ද සමුදුරු සරට සවන් දුන්හ. ගොඩබිමෙන් දුරස්ව සිටිය දී පැහැදිලි රේඩියෝ තරංග අල්ලා ගැනීමට ඇන්ටනා දඟර සවි කරගත්හ. මෙම කලාපයේ ධීවර බෝට්ටුවලටම-බොහෝවිට සාමාන්‍ය ඔරු, රුවල් බෝට්ටු සහ මෝටර් ට්‍රෝලර් යාත්‍රා- සවිකරන ලද රේඩියෝවක් ඇත්නම් ඒ කලාතුරකිනි.
සීනාත් රබියා, 2018 දී සමුදුරු සර ගුවන්විදුලියට බැඳෙන්නේ ධීවරයකු වූ පියා මුහුදේ ගතකරන දීර්ඝ පැය කිහිපයේ දී මෙම ගුවන්විදුලි නාලිකාවට සවන් දෙන්නේ කෙතරම් ආසාවෙන් දැයි පැවසූ පසුය. රේඩියෝව ඇගේ ජීවිතයට සමීප වන්නේ ඉතාමත් පීඩාකාරී අවධියකදී ය; එම ප්‍රදේශයේ විශ්වවිද්‍යාලයකින් ඉංග්‍රීසි සාහිත්‍ය උපාධිය ලබාගැනීමට හයමසක් තියන තැනදී ඇය විවාහ දිවියට පිවිසෙන නමුත් ස්වාමියාගේ පාර්ශ්වයේ උදවිය ඇගේ අධ්‍යාපනයේ වටිනාකමක් දකින්නේ නැත. අර්ථවත් යමක් කිරීමට අවශ්‍යව තිබූ බැවින් විශ්වවිද්‍යාලයෙන් ඉවත් වීම 27 හැවිරිදි රබියාට ඉතාමත් වේදනාකාරී අත්දැකීමක් විය. රේඩියෝ නාලිකාවේ රැකියාව හිමිවූ පසු ඇය සතුටින් පිනා ගියාය.
ඇගේ පළමු වැඩසටහනට නමක් පවා නොතිබුණි. ‘මම පුහුණුවෙමින් හිටියේ, මගේ එකම අරමුණ වුණේ ප්‍රජාව එක්කලා සම්බන්ධ වෙන එක’ ඇය පවසන්නීය. ඇය පැය තුනක ගුවන් කාලයක් සජීවී වැඩසටහන මෙහෙයවූවාය. රබියා සිය අසන්නන්ට ඉදිරි කාලගුණ තත්වය සහ නවතම පුවත් ගැන දැනුම් දුන්නා ය. ‘ධීවර ප්‍රජාවට අදාළ වෙන පුවත් සොයමින් මම දවසකට පත්තර 3ක් හෝ 4ක් කියවනවා, විශේෂයෙන් හවස නිකුත් වෙන පුවත්පත්. සිසුන්ට ශිෂ්‍යත්ව, ධීවරයන්ට හෝ කාන්තාවන්ට ප්‍රයෝජන වන රජයේ යෝජනා ක්‍රම සහ ණය ක්‍රම ආදිය තිබෙනවා නම් ඒ ගැන ඔවුන් දැනුවත් වග අපි සහතික කරගන්නවා.’
පම්බන් දූවේ බටහිරට වන්නට පිහිටි මණ්ඩපම් නම් කුඩා වෙරළ නගරයේ රබියා වාසය කරයි. වැඩිමනත් ධීවරයන් වූ එහි ජනගහනය 18,000ක් පමණ වේ. ඇය දිනපතා ගමන් කරන්නේ පෝර්ක් සමුද්‍ර සන්ධිය සහ මන්නාරම් බොක්ක දිස්වෙන ඉතාමත් දර්ශනීය පාලමක් මතිනි. ඇගේ අසන්නන්ට අතිශය වැදගත් මෙම කලාපය එකට ගත්විට ඉන්දියාව සහ ශ්‍රී ලංකාව අතර දැඩි ආරක්ෂිත මෙන්ම පාරිසරික වශයෙන් තර්ජනයට ලක්වී තිබෙන කලාපයක් නිර්මාණය කරයි. කොරල් පර, මුහුදු තෘණ පාත්ති සහ කඩොලාන පරිසර පද්ධතිය අභ්‍යන්තරයේ ජෛව විවිධත්වය ඉතාමත් පොහොසත්ය. බොක්ක ආශ්‍රිත නොගැඹුරු මුහුද, මුහුදු ඌරන් ආහාරයට ගන්නා තෘණ විශේෂ 15කින් සමන්විත කලාලයකින් වැසී තිබේ. එසේම ඉන්දීය ෆින්ෆිෂ් විශේෂ 450කට, කබලු මත්සයන් අවම වශයෙන් විශේෂ 79කට, මුහුදු හතු විශේෂ දළ වශයෙන් 108කට, මුහුදු කැස්බෑවන් විශේෂ 5කට (ඉන් හතරක් වඳවීමේ තර්ජනයට මුහුණ දී ඇත) ද මෙය නිවහන වේ. පම්බන් ධීවරයන් මේ අවිවේකී මුහුදේ සිටින සැමන් මාළු, පොකිරිස්සන්, වව්වාලයන්, ලූල් මාළු, ඉස්සන් සොයායයි.
පම්බන් දූපතේ බොහොමයක් ධීවරයන් පුරුෂයන් වන අතර, පවුලේ ආදායමට සවියක් වීම සඳහා කාන්තාවන් ද මුහුදු යනු මෑත වසරවල සිට දකින්න ලැබෙන්නකි. ඉන් සමහරෙක් මුහුදු පැලෑටි එක්කාසු කරන අතර සමහරෙක් ප්‍රාදේශීය කර්මාන්ත සඳහා මුතු වගා කරති. සැඟවුණු පරිශ්‍රමයන් එළියට ගෙනඒම සඳහා එවැනි කාන්තාවන් බොහොමයක් දෙනා සමඟින් රබියා සජීවී සම්මුඛ සාකච්ඡා පවත්වා තිබේ. සුගන්ති නම් එවැනි ධීවර කාන්තාවක රබියාට මෑතකදී ප්‍රකාශ කර සිටියේ මුහුදු පැළෑටි එකතු කිරීම සිතන තරම් ලෙහෙසි පහසු කටයුත්තක් නොවන බවයි. දවස පුරාම කරවටක් මුහුදු ජලයේ බැස ඉන්නා අයුරුත්, මුවහත් ගල්වලට නිතරම දෑත් කැපෙන අයුරුත් සුගන්ති විස්තර කළාය. කම්පා වූ රබියා, තුවාලවලට බෙහෙත් කරන්න වැඩ නතර කරන්නේ දැයි විමසූ විට සුගන්ති සිනාසුණාය. ‘ප්‍රථමාධාර කරන්න වැඩ අතරමග නතර කරන්න තරම් සැපපහසුවක් අපට කොයින් ද?’
ධීවර බිරියන් වන බොහොමයක් අසන්නෝ සෞඛ්‍ය උපදෙස්, පෝෂණය, ඉවුම් පිහුම් මෙන්ම රූපලාවන්‍ය ආදිය ගැන ද විමසීම් කරති.
රේඩියෝ නාලිකාවෙන් කෙරෙන බලපෑම ඉහළ යද්දී ආරාධිතයන්ගේ සහභාගිත්වයෙන් විකාශය කෙරෙන සාකච්ඡා වඩාත් අවධානයකින් සිදුකෙරුණි. 2019දී පැවැත්වූ බොහොමයක් සාකච්ඡාවල ප්‍රධාන මාතෘකා බවට පත්වූයේ දේශගුණ විපර්යාස සහ සාගර සංරක්ෂණයයි. ‘ජීවන වෘත්තීය රැකගැනීමට නම් පරිසරය රැකබලාගත යුතු බව වටහා ගැනීම උදෙසා අසන්නන්ට උපකාරී කිරීම අපේ අභිප්‍රායයි.’ 36 හැවිරිදි නාලිකා කළමනාකාරිනී ගයත්‍රී උස්මාන් පවසන්නී ය. ‘දීර්ඝ කාලයක් තිස්සේ මේ ප්‍රජාව පැටලිලා ඉන්න ගැටලු තමයි මේ.’
අසන්නන් මුහුණ දෙන ගැටලු පිළිබඳ ගැඹුරු අවබෝධයක් රේඩියෝ වැඩසටහන් මෙහෙයවන්නන් ලබාගන්නේ ප්‍රජා සාමාජිකයන් හමුවී කතාබහ කිරීමෙනි. දේශගුණික විපර්යාස ජීවිතවලට බලපාන්නේ කෙසේද යන්න විමසමින්, පසුගිය වසරේ දී රබියා ධීවරයින් 25 දෙනකු මුණගැසී කතාබහ කර තිබුණි. එම හමුවීම්වලින් පුදුම අවබෝධයක් ලබාගැනීමට ඇයට හැකිව තිබුණි. ‘ඉහළ යන උෂ්ණත්වය මෙන්ම ජලකඳ ගැන තමන්ට අවබෝධයක් ඇති බව ඔවුන් කිව්වා. නමුත් පුදුමයකට වගේ එය ඔවුන් ලොකු අවධානයක් යොමු කරන දෙයක් නෙවෙයි.’ ඇය පවසයි. ■

■ ප්‍රියන්ජිත් ආලෝකබණ්ඩාර

එස්.ඩබ්ලියු.ආර්.ඩී. බණ්ඩාරනායක මහතාගේ ඡන්ද පොරොන්දුවක් අනුව 1958 ජනවාරි 1 වන දා ලංගම බස් සේවය ආරම්භ කළේය. ඒ වෙනුවෙන් මහජනයා ප්‍රීතිඝෝෂා කළෝය. කිරිබත් කෑවෝය.
මුලින්ම කොළඹ නගරය කේන්ද්‍ර කරගත් බස් සේවාවක් ආරම්භ විය. ලංගම පිහිටුවා පසු කලක පුද්ගලික බස් කර්මාන්තයේ ව්‍යාප්තියත් තවත් ආනුෂංගික කාරණාත් නිසා කොටහේන නගරයෙන් ආරම්භ වූ බස් ගමන් බොහෝමයක් අද වන විට ක්‍රියාත්මක වන්නේ නැත. කාලයේ හැටි එහෙමය. සශ්‍රීක දේවල් අභාවයට යන්නේය. අලුත්, අලුත් දෑ සශ්‍රීක වන්නේය. පිටකොටුව ප්‍රධානතම ගමනාරම්භය වූ අතර කොළඹ නගරය තුළ ධාවනය වූ බස් රථ බොහෝමයක් ආරම්භ වූයේ කොළඹ නගරයට ආසන්න නගරයක් වන කොටහේනෙනි. කොටහේනෙන් පටන් ගන්නා බස් ප්‍රමාණාත්මකව වැඩි වීම සඳහා කොටහේන නගරයට ජනයාගේ යෑම්ඒම් වැඩිවීම බලපෑවේය. කොටහේනට රටේ විවිධ පැතිවලින් ජනයා පැමිණීමට සමාජ, ආර්ථික, ආගමික හා සංස්කෘතික කාරණා බොහෝමයක් බලපෑවේය.
ඒ පැත්තේ තිබුණු කාර්යාල, කර්මාන්ත ආදිය නිසා බොහෝ බස්රථ එහේට යා යුතු විය. කොටහේන වරාය ආශ්‍රිත නගරයක් වීම තවත් ප්‍රධාන කාරණාවක් විය. එහෙත් පසු කලක සමාජ ආර්ථික දේශපාලන හා සංස්කෘතික කාරණා වෙනස් වන්නට පටන් ගත්තේය. බොහෝ අය රැකියාවට ඒ පැත්තට ගියේ නැත. බත්තරමුල්ල, බොරැල්ල ආදි වෙනත් කේන්ද්‍රස්ථාන බිහි විය.
කල් යද්දී කොටහේනේ සිට ආරම්භ වූ බස්වල මාර්ග අංක ද එකින් එක භාවිතයෙන් ගිලිහී යන්නට විය. දැන් ඒ බස් පිළිබඳ ඇත්තේ මතකයක් පමණකි. නැත්නම් අතීතකාමයකි.
“කොච්චිකඩේ පල්ලියට හා මෝදර කෝවිල ඇතුළු ආගමික සිද්ධස්ථානවලට බාර හාර වෙන්න බොහෝ මිනිස්සු කොටහේනට ආවා. අදත් එනවා. කොටහේනේ සෙන් බෙනඩික්ට්, ඩි ලාසාල් වගේ පාසල් හා ප්‍රධාන රාජ්‍ය ආයතන කිහිපයක් තිබුණා. ඒවාටත් මිනිස්සු හරියට ආවා ගියා. සිරිමා මැතිනියගේ කාලේ කොටහේන, මට්ටක්කුලිය අතර හම් භාණ්ඩ සංස්ථාව තිබුණා. නාරා එකෙන් දාපු ධීවර සංස්ථාවට සම්බන්ධ ලොකු රාජ්‍ය ආයතනයක් තිබුණා. සුද්දෙකුගේ ගෙයක් අරන් පවත්වාගෙන ගියපු ප්‍රදීපා කියලා ප්‍රකට මංගල උත්සව ශාලාවක් තිබුණා. තේ ගෙනැල්ලා පැකට් කරලා පිටරටට යවන තේ කර්මාන්ත ශාලා තිබුණා. මෙහෙම විවිධ ආයතන කොටහේන ආශ්‍රිතව තිබුණා. ඒ නිසා බොහෝ ප්‍රදේශවලින් ජනයා කොටහේනට ආවා. අයි.ඩී.එච්. ඉඳලා 152 කැපිටල් කියලා කැපිටල් විද්‍යාලයට පාසල් බස් එකක් ආවා. 112 කියලා බස් එකක් තිබුණා මතකයි. 155 මට්ටක්කුලිය – ගල්කිස්ස, 145 රාසගුණකන්ද – කැටවලමුල්ල බස් තිබුණා. ඒ බස් බොහෝමයක් දැන් දුවන්නේ නෑ. කොටහේනේ තිබුණු සෙල්ලමහල් වගේ සිනමා ශාලාවලට දෙමළ ජාතිකයන් විශාල ප්‍රමාණයක් ඒ කාලෙ චිත්‍රපටි බලන්න ආවා.” එසේ කියන්නේ කොළඹ කෙසෙල්වත්තේ පදිංචිකරුවෙකු වන සාහිත්‍යවේදී අනුරසිරි හෙට්ටිගේය.
මාර්ග අංක 102 මොරටුව – කොටහේන, 105 අත්තිඩිය – කොටහේන, 106 මොරටුව – කොටහේන, 112 මහරගම – කොටහේන, 155 රත්මලාන – මට්ටක්කුලිය, 168 නුගේගොඩ – කොටහේන, 195 නුගේගොඩ – ලුණු පොකුණ, 176 කරගම්පිටිය – හෙට්ටියාවත්ත කොටහේන කේන්ද්‍ර කරගෙන ක්‍රියාත්මක වූ බස් මාර්ග කිහිපයකි. ඒවායෙන් දැන් ක්‍රියාත්මක වන්නේ බස් මාර්ග කිහිපයක් පමණකි.
කොටහේන නගරය ලංකාවේ දියුණු ජන විවිධත්වයක් සහිත නගරයකි. බහුවාර්ගික, බහුසංස්කෘතික නගරයකි. එය විචිත්‍ර වන්නේ ඒ බහුවාර්ගික, බහුසංස්කෘතිකකම නිසාය. දෙමළ, සිංහල, මුස්ලිම් ජනකොටස් පමණක් නොව ඉන්දියානු, චීන, ඕලන්ද, පෘතුගීසි, බර්ගර්, මැලේ සම්භවයක් සහිත ජන කොටස් කොටහේනේ ජන විවිධත්වයට එක් කරන්නේ විවිධත්වයකි. හින්දු, ඉස්ලාම්, බෞද්ධ, රෝමානු කතෝලික හා ක්‍රිස්තියානි ආගමික සිද්ධස්ථාන නිසා විවිධ පළාත්වලින් කොටහේනට ජනයා පැමිණියෝය. වරාය අශ්‍රිත නගරයක් වූ කොටහේනට විවිධ හේතු මත ජනයා නිතර ආවෝය, ගියෝය.
“ලංකාවට නිදහස හම්බුවෙනකොටත් මම කොටහේනේ හිටියේ. එතකොට මම පොඩියි. කොටහේනේ ඉඳන් කොළඹ නගරය වටේ යන ට්‍රෑම් කාර් සේවයක් තිබුණා. ඊට පස්සේ නගර සභාවෙන් ඉලෙක්ටි්‍රකල් ඩබල් ඩෙකර් බස් ගෙනාවා. ඒවා වැඩි කල් දිව්වේ නෑ, නැවතුණා. එක සෙක්ෂන් එකකට සත පහක් ගත්තා. සාමාන්‍ය බස් තිබුණා. ඒවායේ කෙලින් හිටගෙන යන්න බෑ. ඔළුව පාත් කරගෙන යන්න ඕනෑ. බෝලයක් මිරිකලා පොප් පෝප් කියලා ශබ්දය පිටකරන හෝන් තිබුණේ.” එසේ කියන්නේ අවුරුදු 83 ක් වයසැති එඩ්ගර් පෙරේරාය.
එකල මගී ප්‍රවාහන බස් රථයක ගමන් මාර්ගය තීරණය කළේ නගර දෙකක් අතර වූ පාසල්, ආගමික සිද්ධස්ථාන, රෝහල්, රජයේ හා ජන සහභාගිත්වයක් සහිත පුද්ගලක ආයතන අනුවය, ඒ ගමනේ දී සිනමා ශාලාවලට ලැබුණේ ප්‍රමුඛ ස්ථානයකි. නියමිත කාල වේලාවට අනුව ගමනාරම්භ කරන්න බස් රථය පෙර කී ස්ථාන පසුකරමින් කොළඹ නගරය හරහා යන්නේ මගී ජනයාට ඉතා සුළු මුදලකට ගමන් පහසුව සලසා දෙමිනි.
සිනමා ශාලා නමින් හඳුන්වන බස් නැවතුම් බොහෝමයක් කොළඹ නගරයේ තිබුණි. ඒ සිනමා ශාලා වැඩිහරියක් අද ඇත්තේ නැත. ඇත්තේ සිනමා ශාලාවේ නමින් හැඳින් වූ බස් නැවතුම පමණි. ගාමිණී හෝල් මරදාන, සමන්තා දෙමටගොඩ, ඉම්පාලා රාජගිරිය, රීගල්, වැල්ලවත්ත කල්පනා ඒ අතරින් කිහිපයකි.
මගී ප්‍රවාහනය සඳහා පුද්ගලික හිමිකාරීත්වය සහිත බස් ධාවනයට එක් වූයේ 1979 වසරේ සිටය. ධාවනයට පුද්ගලික බස් එක් වීමත් යතුරු පැදි, ත්‍රී රෝද රථ හා වෙනත් පුද්ගලික වාහන බහුල වීමත් නිසා කොළඹ නගරයේ බස් රූට්වලින් බස් රථ ඉවත් වන්නට පටන් ගත්තේය. අලුත් මාර්ග අංක සහිත බස් මාර්ග ආරම්භ වූයේය. එකල වැදගත්කමක් නොතිබුණු බස් අංකවලට වැඩි වැදගත්කමක් ලැබුණි.
කොටහේනෙන් ආරම්භ වූ බස් රූට්විලින් 112 මහරගම, කොටහේන බසය මෑතක් වෙනකම්ම ධාවනය විය. දැන් එය නවතා දමා තිබේ. 112 මහරගම, කොටහේන බස් රථයේ ගමන් මග වූයේ මහරගම, නාවින්න, දෙල්කඳ, නුගේගොඩ, කිරුලපන, හැවුලොක් ටවුම, ඩික්මන්පාර, බම්බලපිටිය, කොල්ලුපිටිය, ගාලු මුවදොර, කොටුව හා කොටහේනය. කාලයකදී මගී ජනයා අතර ජනප්‍රිය බස් මාර්ගයක් වූ 112 අවසාන කාලයේ මහරගම සිට නිවාඩු පාඩුව වංගු දමමින් යන්නටත්, එන්නටත් සීට් ගානටවත් මගීන් හිටියේ නැත. ඒ වෙනුවට පසු කලක 138 මහරගම කොටුව බස් මාර්ගය වඩාත් ප්‍රචලිත විය. මහරගම සිට හයිලෙවල් මාර්ගය ඔස්සේ හැව්ලොක් ටවුමෙන් ගාලු පාරට අවතීරණය වී වාහන තදබදය මැද්දේ කරදර වෙන්නට මගීන් කැමති වූයේ නැත. ඒ වෙනුවට කෙලින්ම හයිලෙවල් පාර ඔස්සේ 138 මහරගම – පිටකොටුව බස්රථයක ගමන් කිරීම කාලය ඉතිරි කළේය.
මෑත අතීතය වන තුරු මොරටුව කොටහේන බස් රථයක් තිබුණේය. මාර්ග අංක 102 මොරටුව කොටහේන බස් රථයේ ගමන් මාර්ගය වූයේ මොරටුව, රත්මලාන, ගල්කිස්ස, දෙහිවල, වැල්ලවත්ත, බම්බලපිටිය, කොල්ලුපිටිය, ගාලු මුවදොර, කොටුව හා කොටහේනය. 102 බස් රථයක් තිබුණේ මොරටුවේ සිට කොටහේනට ලී බඩු ප්‍රවාහනය කිරීමට නොවේය. මොරටුව ප්‍රචලිත වන්නේ ලී බඩු සඳහා නිසා යමෙකුට එසේ සිතෙන්නට බැරි කමක් නැත. බස් මගීන්ගේ අවශ්‍යතා විවිධය. රැකියාවට යන – එන, පාසල් යන – එන, ආරෝග්‍යශාලාවකට යන – එන මගියෝ සේම එකල ප්‍රචලිත සුපිරි වෙළඳ සකීර්ණය වූ බම්බලපිටියේ එම්සී එකේ රස්තියාදුවක් ගැසීමට එන තරුණයෙකු හෝ තරුණියක සිටිය හැකි විය. නැත්නම් බසයේ පසුපස ආසුන කෙලවරේ ඉඳගෙන වැල්ලවත්තේ සැවෝයි සිනමා ශාලාවේ 10.30 දර්ශනය නැරඹීමට හෝ ගෝල්ෆේස් පිට්ටනියේ ගැවසීමට පැමිණෙන පෙම් යුවලක්ද විය හැකිය.
“තර්ස්ටන් පාසල, ටවුන්හෝල් එක, කොටුවේ වරාය පිවිසුම් මාර්ගය පැත්තෙන්, කොච්චිකඩේ පල්ලිය ඉස්සරහින් ගිහින් කොටහේනට යනවා. මොරටුව ඩිපෝවෙන් බස් රථ 3 ක් 112 රූට් එකේ දිව්වා. රත්මලාන ඩිපෝවෙනුත් 102 බස් කිහිපයක් දිව්වා. මොරටුවේ ඉඳන් ලේක් හවුස් එක ගාවට යනකම්ම 102 ට හොඳට සෙනග හිටියා. කොටුව හරියේ ඉඳලා කොටහේනට සීට් ගානට ඉන්නවා. ඉස්සරහ මූණ උස ටාටා බස් එකක් තමයි මම දිව්වේ. මොරටුව – කොටහේන රූට් එකට මිනිස්සු ගොඩාක් කැමතියි. මම වැඩ කළේ 1998 වගේ කාලේ. පාරවල් අද වගේ හොඳට තිබුණේ නෑ. අබලන්. කොටහේනේ අපට බස් එක නවත්තන්න හරියට තැනක් තිබුණේ නෑ. ප්‍රයිවට් බස් ආරම්භ වුණාම අපිට නවත්තන්න දෙන්නේ නෑ. අපිත් අතාරින්නේ නෑ. විනාඩි දහයයි පහලවයි එතන ඉන්නේ. පස්සේ, පස්සේ ආදායම අඩු වුණා. උදේටයි, හවසටයි සෙනග හිටියා. අනෙක් වෙලාවල පාඩුවට දිව්වේ. 156 ගල්කිස්ස – මට්ටක්කුලිය බස් එකට සෙනග හිටියා. මොරටුවේ ඉඳන් කොටහේනට විනාඩි 45 ට යනවා.”
එසේ කියන්නේ ආනන්ද විමලසිරිය. ආනන්ද 102 මොරටුව – කොටහේන බස් මර්ගයේ වසර ගණනාවක් සේවය කළ මොරටුව ඩිපෝවේ රියැදුරු මහතෙකි.
කොළඹ නගරයේ වාහන බහුල නොවූ යුගයක, තදබදයෙන් සිර නොවූ කාලෙක බස් රථයක නැගී කොළඹ නගරයේ වටයක් යාම ආස්වාදජනක අත්දැකීමක් වන්නට ඇත. කොළඹ බස් රූට් ගැන මතකය සුන්දර අතීතකාමයකි. බස් රූට් නිසා හටගත් ඇතැම් පෙම්හබවල හිමිකරුවන් දැන් දරුවන් කිහිප දෙනෙකුගේ දෙමාපියන් බවට පත් වෙලාය. ඇතැම් විට සීයලා ආච්චිලාය. තට්ටු දෙකේ බස් භාවිතයෙන් ඉවත් වෙමින් තිබිය දී ඩබල් ඩෙකර් හෙවත් තට්ටු දෙකේ බස් රථයක ගමන් කිරීමේ අත්දැකීම දරුවන්ට ලබා දෙන අදහසින් ඇතැම් දේමව්පියෝ තට්ටු දෙකේ බස් රථවලට ගොඩ වූයේ තම කුඩා දරුවන් ද සමගිනි. තට්ටු දෙකේ බස් වැඩිපුර දිව්වේත්, මහරගම-කොටහේන 102 රූට් එකේය.
අද තට්ටු දෙකේ බස් භාවිත වන්නේ ප්‍රවර්ධන වැඩසටහන් හා විවිධ උත්සව අවස්ථා සඳහා පමණි. කෙසේ වෙතත් මාර්ග අංක ඇති වූයේ නැති වූයේ කොටහේන කේන්ද්‍රව ගමන් ගත් බස් රථවල පමණක් නොවේ. කොළඹ සිට ආරම්භ වූ බස්වලටද ඒ සිද්ධාන්තය පොදුය. සමහර විට ලංකාවේ හැම ප්‍රධාන නගරයකටම පොදුය. නිතර කතා බස් නොකළද මැකී ගිය බස් රූට් පිළිබඳ අපේ මතකය සිතින් මකා දැමිය නොහැකිය. අප තැනකින් තැනකට ගියේ බස් නිසාය. ඊටත් වැඩියෙන් සියලු කාමයන්ට වඩා අතීතකාමය ලොකුය.■

■ අනුර දයාරත්න
වරලත් වාස්තු විද්‍යාඥ

ලාංකික යැයි කිවහැකි වාස්තු විද්‍යාවක් හඳුන්වාදුන් වාස්තු විද්‍යාඥයා ලෙස හඳුන්වන ජෙෆ්රි බාවා ගැන ඔබ බොහෝ දේ කියවා තිබුණත් නුතනවාදී වස්තු විද්‍යාව ලංකාව තුළට රැගෙන ආ වාස්තු විද්‍යාඥයා ගැන කියවා නැතුව ඇති. මේ කතාකරන්නේ නවීනත්වය මෙරට වාස්තු විද්‍යාව තුළ ස්ථාපිත කළ වැලන්ටයින් ගුණසේකර නම් නිර්මාණශීලි වාස්තු විද්‍යාඥයා ගැන.
1931 වසරේ උපත ලබන වැලන්ටයින් ගුණසේකර කොළඹ රාජකීය විද්‍යාලයෙන් අධ්‍යාපනය ලබා එංගලන්තය බලා යන්නේ ලන්ඩන් නුවර ට්‍රොපිකල් ස්කූල්හි වස්තු විද්‍යාව හදාරන්න. අධ්‍යාපනය අවසන් කර නැවත ලංකාවට පැමිණෙන ඔහු, 1959 වසරේ සමකාලීනයකු වන ජෙෆ්රි බාවා සමග Edward, Reid and Begg (ER&B) ආයතනය තුළ සිට වාස්තු විද්‍යාත්මක නිර්මාණ කරන්නේ ලංකාව තුළ වාස්තු විද්‍යාවේ මංසලකුණු තබමින්. නැවත 1965 වසරේ වැඩිදුර අධ්‍යාපනය සඳහා ඇමරිකාව බලා යන ඔහු එහිදී ලෝක ප්‍රකට නිර්මාණශීලි වාස්තු විද්‍යාඥයන් වන Louis Kahn, Kevin Roche, Charles Eames, Richard Neutra, Paul Rudolph, Phillip Johnson ආදින් සමග පවත්වන ඇසුර නිසා එවකට ලොව පුරා ව්‍යාප්ත වූ පශ්චාත් නූතනවාදී වාස්තු විද්‍යාවේ ආභාසය ලබනවා. නැවත පැමිණෙන්නේ ලැබූ ආභාසය ඇසුරින් නූතනවාදී වාස්තු විද්‍යාව ශ්‍රී ලංකාව තුළ ස්ථාපිත කිරීමේ දහසින්. 1969 වසරේදී ජෙෆ්රි බාවා සමග ඇතිවන මතවාදී නොගැළපීම නිසා තමාගේම සේවා ආයතනයක් ආරම්භ කරන ඔහු ලංකාව තුළ තමාටම ආවේණික අනන්‍යතාවක් ගොඩනගා ගන්නවා. ඉතාමත් නිර්භීත ලෙස සම්ප්‍රදාය අතික්‍රමණය කළ වැලන්ටයින් ගුණසේකර යුගයේ ලාංකික රැඩිකල් වාස්තු විද්‍යාඥයා ලෙස නම් කරන්න පුළුවන්.
විශේෂයෙන් එවකට ලොව පුරා ව්‍යාප්තවූ නූතනවාදී වස්තු විද්‍යාවේ විශේෂ ලක්ෂයක් වූ විවිධ හැඩතල සහිත ආකෘතීන්ට ප්‍රමුඛත්වය දීමෙන් ආකර්ෂණීය වූ වාස්තු විද්‍යාත්මක නිර්මාණ බිහි කිරීමට කටයුතු කිරීම ඔහුගේ නිර්මාණවල ඇති විශේෂ ලක්ෂණයක්. එවකට ලොව පුරා විශිෂ්ට නිර්මාණ කළ ප්‍රසිද්ධ වාස්තු විද්‍යාඥයකු වන ඛැ Le corbusierගේ ආභාසය ලැබූ වැලන්ටයින් අනම්‍ය වූ හැඩතල ඔස්සේ මෙරට කළ නිර්මාණ ලාංකික වාස්තු විද්‍යාවට නව ආරක් එකතු කිරීම සැලකිය යුතු කාරණයක්. ඔහුගේ වාස්තු විද්‍යාවේ අනෙක් විශේෂිත වූ ලක්ෂණය වන්නේ බාහිර පෙනුම අනම්‍ය වූ හැඩතලයක් පිළිබිඹු කළත් එහි ඇතුළත අවකාශයන් ගොඩනැගීමේදී එම අවකාශ පාවිච්චිකරන්නාට පහසු වෙන අයුරින් එහි හැඩතල නිර්මාණය කිරීමයි. බොරැල්ල නගරයේ නිර්මාණය කර ඇති පෙර පාසල් ගොඩනැගිල්ල එයට කදිම උදාහරණයක්. 1970-1977 පැවති රජය ගොඩනැගිලි ද්‍රව්‍ය සඳහා පනවා තිබුණු ආනයන තහනම නිසා දේශීය ගොඩනැගිලි ද්‍රව්‍ය යොදාගෙන කරන ලද ඔහුගේ නිර්මාණ තුළින් දිස්වන නවීනත්වය සහ ආකර්ෂණීය බව එම නිර්මාණයන්හි විශේෂිත වූ ලක්ෂණයක්. නවීනත්වය මෙන්ම නිර්මාණය ගොඩනගන භුමියේ පිහිටීම අනුව තම නිර්මාණයේ අක්ෂයන් ස්ථානාගත කිරීමද ඔහුගේ නිර්මාණ තුළ දක්නට ලැබෙන විශේෂිත ලක්ෂණයක්.
ඒ සඳහා දිය හැකි හොඳම උදාහරණය ‘තංගල්ල බේ‘ හෝටල් සංකීර්ණයයි. වර්තමානයේ නව හිමිකරුවන් විසින් කරන ලද ප්‍රතිසංස්කරණය නිසා එහි තිබුණු පිවිතුරු බවට දැඩි හානියක් සිදුවී තිබුණත් ඉඩමෙහි පවතින ස්වාභාවික බෑවුම් සහිත පිහිටීම උපයෝගී කරගෙන භාවිත කරන්නාට විඳිය හැකි අයුරින් ඔහු ගොඩනගන අවකාශයන් විශිෂ්ටයි.
1970 දශකයේ සිට 1990 දශකය දක්වා විවිධ ප්‍රදේශවල ඔහු විසින් ඉදිකරන ලද දේවස්ථාන සහ නිවාස බොහොමයක් ඔහුගේ අනන්‍යතාව තහවුරු කරමින් අදටත් දක්නට ලැබෙනවා. සුප්‍රසිද්ධ බම්බලපිටිය ජේසුයිට් පල්ලිය සහ රත්නපුර ඇළපාත නිවස කදිම උදාහරණ. මෙම නූතනවාදී වස්තු විද්‍යාඥයාගේ නිර්මාණ ශ්‍රී ලංකාව තුළ නිසි ඇගයීමට ලක් නොවුණ බවයි මෙම ලියුම්කරුගේ අදහස. 1980 දශකයෙන් පසුව ශ්‍රී ලංකාව හැරගොස් 2017 සැප්තැම්බර් මස මෙලොවින් සමුගන්නා තෙක් ඇමෙරිකාවේ කැලිෆෝනියාවේ ජීවත් වූයේත් ඒ නිසාම විය හැකියි. අදටත් වාස්තු විද්‍යා ක්‍ෂෙත්‍රයේ හැදෑරීම් සඳහා යොදාගන්නා ඔහුගේ වාස්තු විද්‍යාව සහ නිර්මාණ පිළිබඳ මෙරට සිටින ප්‍රවීණ මෙන්ම නිර්මාණශීලි වස්තු විද්‍යාඥයන් දරන අදහස කුමක්දැයි විමසා බලමු.
වැලන්ටයින් ගුණසේකර සමග දීර්ඝ කාලයක් සේවය කර අද්දැකීම් ඇති වරලත් වාස්තු විද්‍යාඥ අනුෂා රාජපක්ෂ දක්වන්නේ මෙවැනි අදහසක්. ‘මට අනුව ඔහු උදාර ගතිගුණ තිබුණු ශ්‍රේෂ්ඨ මහත්මයෙක්, නිර්මාණශීලි වාස්තු විද්‍යාඥයෙක්. විශිෂ්ට ගුරුවරයෙක්. ඔහු ලංකාවේ තිබුණු සාම්ප්‍රදායික වාස්තු විද්‍යාව උඩ යැපුණේ නැහැ. එසේ වුවත් ඔහු එය ඇගයීමට ලක් කරන අතරම නවීන ආකෘතින් සොයාගෙන යන්න උත්සාහ කළා. ඔහු තම නිර්මාණ කිරීමේදී නිතර කියන දෙයක් තමයි අනම්‍ය වූ හැඩතල සහිත බොක්ස් එකක් වුවත් එය බොක්ස් එකක් විදිහට දිස් නොවන ලෙස නිර්මාණය කළ යුතු බව. ඔහු ආකෘතියක් (form) අනුව තම නිර්මාණ කළත් එයට එකතු කරන අනුකොටස් (details)වලින් එහි තිබුණු අනම්‍ය බව යටපත් කොට දකිනකෙනාගේ මනසට සැහැල්ලු බවක් දෙන්න උත්සහ කළා. එහෙත් ශ්‍රී ලංකාවේ බොහෝ සාම්ප්‍රදායික මිනිසුන් එයට එකඟ වුණේ නැහැ. එසේ වුවත් ඔහු කිසිම අවස්ථාවක තමාගේ නිර්මාණ සංකල්පය වෙනස්කරන්න කැමති වුණෙත් නැහැ. නිර්මාණකරණයේදී ඔහු ආඥාදායකයෙක්. එය ඔහුගේ ස්ථාවරය ගොඩනගන්නට බාධාවක් වුණා වෙන්නත් පුළුවන්. එසේ වුවත් ලංකාවේ තිබෙන අමුද්‍රව්‍ය යොදාගෙන ඔහුගේ නිර්මාණාත්මක අවකාශයන් නිර්මාණය කළා. ඔහු ගොඩනැගිල්ලක් වාස්තු විද්‍යාත්මකව රසවිඳින ගමන් හිතන්න පුරුදු කළ නිර්මාණශීලිත්වයකින් පරිපූර්ණ වූ වාස්තු විද්‍යාඥයෙක් කියලායි මගේ නිගමනය.’
වැලන්ටයින් ගුණසේකරගෙන් පසුව නූතනවාදී වාස්තු විද්‍යාව එයින් ඔබ්බට ගෙනගිය වාස්තු විද්‍යාඥයකු වූ සුජිත් මොහොට්ටි දක්වන්නේ මෙවැනි අදහසක්. ‘ඔහු මෙරට තුළ නිර්මාණ කළ කාලයට වඩා ඉදිරියෙන් සිටිය බවයි මගේ අදහස. එනිසා එකල මෙරට සමාජයට ඔහුගේ වාස්තු විද්‍යාව තේරුම් ගන්න බැරි වුණා. හරියට අකිර කුරසාවාගේ චිත්‍රපට ඒ යුගයේ සිටි ජපාන ප්‍රේක්ෂකයන්ට නොතේරුණා වගේ වැඩක් තමයි වස්තු විද්‍යාඥයෙක් විදියට වැලන්ටයින් ගුණසේකරගේ නිර්මාණවලට ලංකාවේදී වුණෙත්. පරිසරය සමග ගොඩනැගිල්ල බද්ධ කිරීමේදී ඔහු විශිෂ්ට ලෙස එය සිදුකළා. ඒ වගේම එහි අනුකොටස් නිර්මාණය කිරීමේදී දේශගුණයට සරිලන ලෙස එය කිරීමටත් දේශගුණයට සරිලන ලෙස ආකෘතිය නිර්මාණය කිරීමටත් ඔහු වග බලාගත්තා. තංගල්ල බේ කදිම උදාහරණයක්. ඒ වාගේම පිටතට නිරාවරණය වුණු කොන්ක්‍රීට් ආකෘතින් ඔහුගේ නිර්මාණවල දක්නට ලැබෙන විශේෂිත අනන්‍යතාවක්. ඔහු නිතර කියන දෙයක් තමයි අද නිර්මාණය කරන ගොඩනැගිල්ල හැම අතින්ම අද වෙන්න ඕනෑ.පැරණි ගොඩනැගිල්ලක් අද හදලා වැඩක් නැහැ. එය අයිතිවෙන්නේ ඉතිහාසයට. ඒ වාගේම ඔහු නිර්මාණකරණයේදී දැඩි ලෙස තීරණ ගත්ත කෙනෙක්. තංගල්ල බේ හෝටලයේ අදටත් එලෙසම පවතින සමහර බිත්ති තියනවා අඩි 40ක් පමණ උස. ඉංජිනේරුවොත් එවැනි දේ කරන්න බයයි. ඒ තමයි වැලන්ටයින් ගුණසේකර කියන්නේ. ඒ නිසායි මම කිව්වේ ඔහු ඒ යුගයට වඩා ඉදිරියෙන් සිටි නිර්මාණ ශිල්පියෙක් බව.’
මේ වාස්තු විද්‍යාඥ විනෝද ජයසිංහ දක්වන අදහස. ‘ඔහු ශ්‍රී ලාංකික වස්තු විද්‍යාවට වෙනත් මානයක් හඳුන්වාදුන් කෙනෙක්. තම නිර්මාණකරණයේදී නිර්මාණ සංකල්පය පිළිබඳ දැඩිව විශ්වාස කළ ඔහු එය කිසිම අයුරින් වෙනස් කරන්නට අකමැති වූ බව බොහෝ දෙනා දන්නා කාරණයක්. විශේෂයෙන්මEero Saarinen, Le Corbusier වැනි වාස්තු විද්‍යාඥයන් සමග වැඩ කිරීමෙන් ලත් ආභාසය නිසා ලංකාවට ආවේණික වූ නූතනවාදී වාස්තු විද්‍යාවක් ලංකාව තුළ ස්ථාපිත කරන්නට ඔහු උත්සහ ගත්තා. ඔහු නවීන වස්තු විද්‍යාත්මක ආකෘතීන් සොයාගෙන ගියේ පාරම්පරික සාම්ප්‍රදායික ආකෘතීන් සහ අනුකොටස් නැවත ප්‍රතිනිර්මාණය කරන්නට ඔහු තුළ තිබුණු අකමැත්ත නිසා විය යුතුයි. නව අවකාශයන් ගොඩනැගීමේදී යොදාගනු ලබන නවීන තාක්ෂණය සහ අමුද්‍රව්‍ය නිසා ඔහුටම ආවේණික වූ අනන්‍යතාවක් ගොඩනගාගන්නට සමත් වුණා. විශේෂයෙන්ම කොන්ක්‍රීට් සහ වීදුරු යොදාගෙන දේශීය ගොඩනැගිලිවලට නවීනත්වය ආරෝපණය කරන්නට ඔහු උත්සුක වුණා.’
මොරටුව විශ්වවිද්‍යාලයේ කථිකාචාර්යවරයකු වූ වාස්තු විද්‍යාඥ විජිත බස්නායක: ‘මගේ කියවීම අනුව නම් ඔහු හොඳ ගුරුවරයෙක්. ඉගැන්වීමට දක්ෂයෙක්. කැපකිරීමෙන් වැඩ කරන ආදර්ශමත් චරිතයක්. ඒ වාගේම මේ මොහොතේ වාස්තු විද්‍යාව ගැන (Modern moment Architecture) විශ්වාස කළ කෙනෙක්. ඔහුගේ විශේෂ ලක්ෂණය තමයි නිර්මාණ සංකල්පයක් උඩ වැඩ කිරීම. ඒ වෙනුවෙන් ඔහු ඕනෑම දෙයක් කරන්න පසුබට වුණේ නැහැ. ඵදාැරබ පදපැබඑModern moment Architectureවල තිබෙන ප්‍රධාන ගැටලුව තමයි පරිසරය ගැනවත් සමාජය ගැනවත් නොතකා නිර්මාණකරණයේ යෙදීම. ඔහු අනුගමනය කළ කැ le corbusier ප්‍රංශයේ පැරිස් නුවර තිබුණු පෞරාණික වාස්තු විද්‍යාත්මක ගොඩනැගිලි බිමට සමතලා කරලා අලුතෙන් ඉදිකරන්න කටයුතු කරනවා. වැලන්ටයින් කියන්නෙත් සත්‍ය වශයෙන්ම කොබුසියර් අනුගමනය කළ කෙනෙක්. උදාහරණයකට බොරැල්ලේ ඔහු විසින් ඉදිකරන ලද මොන්ටිසෝරි ගොඩනැගිල්ල ළඟ තිබෙන්නේ පෞරාණික වටිනාකමක් තිබෙන දේවස්ථානයක්. ඔහු එය නොසලකා හැර නවීන ගොඩනැගිල්ල එයට යාබදව නිර්මාණය කරනවා. ආකෘතිමය වශයෙන් ඒ තුළ තිබෙන නොගැළපීම බලන කෙනෙකුගේ ඇස්වලට දරාගන්න අමාරුයි. Modern moment වාස්තු විද්‍යාඥයන් පරිසරයට සංවේදී වුණේ නැහැ. කොන්ක්‍රීට් කියන්නේ අන්තිම භයානක අමුද්‍රව්‍යයක්. එයින් ස්වාභාවික පරිසරයට කරන හානිය අතිවිශාලයි. බිල්ඩින් කියන්නේ සමාජ ප්‍රශ්නයක්. එය නොසලකා හැර නිර්මාණකරණයේ යෙදෙන්න බැහැ. එය ප්‍රායෝගිකව විඳින කලාවක්. ඒ නිසා විඳින්නා කෙරෙහි සහානුකම්පිකව බලන්න ඕනෑ. කෙසේ වුවත් ඔහු නිර්මාණශීලි වාස්තු විද්‍යාඥයෙක්. නිර්මාණ සුන්දරය, සංකීර්ණයි තමයි. ඒත් වාස්තු විද්‍යාඥයකුට සමාජ මෙහෙවරක් තියනවා. ඔහුගේ සමහර නිර්මාණ ලංකාව තුළ කළ නොහැකි දේවල්. කැපවීමෙන් වැඩකිරීම කියන කරණයේදී නම් ඔහු ආදර්ශමත් චරිතයක්.’
වාස්තු විද්‍යාඥ, මොරටුව විශ්වවිද්‍යාලයේ හිටපු කථිකාචාර්ය රජිත් අලහකෝන් : ‘ඔහු සමග බොහෝ ගැඹුරු සම්බන්ධයක් මගේ තිබුණා. ඔහුගේ බිරිඳ අපේ පවුලේ හිතවතියක් නිසා එසේ වූවා විය හැකියි. මම වාස්තු විද්‍යාඥයෙක් වීමට ප්‍රථම ඔහු සමග වැඩකළා. ඔහු දැඩි විනයගරුක පුද්ගලයෙක්. ඒ විනයගරුක බව ඔහුගේ ආකිටෙක්චර්වලත් දක්නට ලැබුණා. ලෝක ප්‍රකට වාස්තු විද්‍යාඥ Mies van der Rohe සමග සමීප ඇසුරක් තිබුණ නිසා ඔහුගේ ආභාසය වැලන්ටයින්ගේ නිර්මාණ තුළත් දක්නට ලැබෙනවා. පිටතින් ඔහුගේ ගොඩනැගිලිවල අනම්‍ය වූ ඍජු ආකෘතියක් තිබුණත් ඇතුළත අවකාශයන්, භාවිත කරන්නන්ට ඉතාමත් සුවපහසු ලෙස විදින්න පුළුවන් ලෙස නිර්මාණය කිරීම විශේෂ ලක්ෂණයක්. අනුකොටස් නිර්මාණය කිරීමේදී කිසි විටෙකත් සාම්ප්‍රදායික දේවල් අනුගමනය නොකර නව්‍ය වූ නිර්මාණ කරන්නට ඔහු තුළ විශේෂ කැමැත්තක් තිබුණා. ස්වාභාවික හිරුඑළිය, වාතාශ්‍රය හොඳින් ගොඩනැගිල්ල තුළට ලබාගැනීම ඔහුගේ නිර්මාණවල විශේෂ ලක්ෂණයක්. මා ඔහු අගය කරන්නේ නිර්මාණ කිරීමේදී දැක්වූ කුසලතාව වගේම විනයගරුක බව නිසාමයි.’■