■ කැත්ලීන් ජයවර්ධන

ඔබ කොංගෝවෙ, නැතිනම් ඒ වගේ රටක ජීවත් වුණා නෙවෙයි නම්, ඔබ වෙළඳ දැන්වීම් දැකල ඇති. නමුත් ඇත්තටම ඔබ කොංගෝ රටේ ජීවත් වෙන කෙනෙක් නම්, BERTIE කියන්නෙ මොකක්ද කියල ඔබට කියන්න මට ඉඩදෙන්න. BERTIE කියන්නෙ, ඉවීම, පිරිසිදු කිරීම, රෙදි හේදීම වගේ දෙවල් කාර්යක්ෂමව කරන රොබෝ කෙනෙක්… ඔබට වැටහෙනවනෙ. දෙවැනි පරම්පරාවෙBERTIE (අප ළඟ ඉන්න වර්ගයේ)ට පු`ඵවන් බල්ලන් ඇවිද්දවීම, ළමයින්ගෙ ගෙදරවැඩ වගේ ම ශරීර සම්බාහනය (මගේ නෝනගෙ ප්‍රියතම අවශ්‍යතාව) පවා.
BERTIE කියල කෙටි කරල තියෙන්නෙ Bionically Engineered Robot Trained for Intelligent Evolution- බුද්ධි පරිණාමය උදෙසා කෘත්‍රිම ශරීරාංගවලින් යම් කාර්යයන් හැසිරවීමට පුහුණු කරවනු ලැබූ රොබෝ-කියන වගන්තිය. (බර්ටි, 123 පිට)
ජොන් ලැන්ග්ෆර්ඩ් ලියූ ‘බර්ටි’ ගැන දැන් අමුතු හැඳින්වීමක් කළ යුතු නැත. ‘බර්ටි’ කෙටිකතා සංග්‍රහයේ ‘බර්ටි’ නමින් ම වූ කෙටිකතාවේ ප්‍රධාන චරිතයක වගකීම පැවරී ඇත්තේ බර්ටි නම් වූ තාක්ෂණික මෙවලමකට ය. BERTIE කොම්පැණියේ මිනිසුන් ද වෙන අය මෙන් ම ඔවුන්ගේ කෙටිනම්වලට ප්‍රිය ය. උත්තම පුරුෂ දෘෂ්ටිකෝණයෙන් බර්ටි කෙටි කතාව කියන පුද්ගලයා බර්ටි කොම්පැණියෙන් ‘බර්ටි’ මිලදී ගන්නේ සැලකිය යුතු මුදලක් වැය කොට ය.
දැන් මං පිළිගන්නවා, මෙවලමකට (නැත්නම් ඒ වහලෙකුද?) ඩොලර් විසිදාහක් වියදම් කිරීම පමණට වැඩි දෙයක් කියලා. නමුත් අපි ගණන් හදල බැලුවා, දීර්ඝ කාලීනව අපි ඒකෙන් ඉතිරි කරනවා. ඊටත් වඩා වැදගත්ව අපි කාලය ඉතුරු කරාවි. ඉතින් අපි ආයාවයි, පිරිසිදු කරන්නාවයි අස් කරලා, එක අඟහරුවාදා දවසක මං ගෙදර ආවෙ BERTIE කෙනෙක් එක්ක. (124 පිට)
ගෙහිමියා, බිරිඳ, දියණිය හා බල්ලා මැදසාලයේ වාඩි වී පුදුමයෙන් වාගේ බලා සිටින්නේ බර්ටි හෙවත් අලුත් මානවරූපියා කොනක සිටගෙන තමාට අවශ්‍ය ප්‍රාණය (විදුලිය) ප්‍රධාන විදුලි සැපයුම ඔස්සේ උරාගන්නා ආකාරය දෙස ය.
මේ මෙතන තියන්නේ එයාගෙ කෙස්. ඇත්ත මිනිස් කෙස් ම යි.
බිරිඳගේ මේ අදහස සැමියා තුළ කලම්බනයක් සිදු කරයි. සැමියා රොබෝ කෙස් දකින්නේ ඒ මොහොතේ ය.
මට නහුතෙට තද වුණා. ඒ බැල්ලියකුගෙ පුතාට, මට වැඩිය ගනට කෙස්. ඊළඟට මං කල්පනා කළේ ඒ කෙස් ආවෙ කොහෙන්ද කියලයි. ඒවා, මැරුණ මිනිහකුගෙන් ද? නැත්නම් නිෂ්පාදකයා මිනිසුන්ට සල්ලි ගෙවල කෙස් ගත්තාද? දෙකෙන් කොයික වුණත් අශිෂ්ටයි. මං දන්නෑ, එගොල්ල මේක මේ තරම්ම මිනිස් පෙනුමට හදන්නෙ ඇයි කියලා. (124 පිට)
විවේකී දවසක මු`ඵ පවුල ම උද්‍යානයකට යන්නේ බර්ටි මෙන් ම බල්ලා (ලෝගන්) ද කැටුව ය. ඔවුන් බර්ටි කැඳවාගෙන යන්නේ තමන් රැගෙන ගිය ආහාරපාන සුදානම් කර තැබීම, අස්පස් කිරීම ආදිය සඳහා උදවුවට ය. උද්‍යානයේ ඔවුන් අසලින් සිටි වෙනත් පවුලක් කෑමබීම එළියට ගත් සැණින් නගුට වනමින් එතැනට දුව යන්නේ ලෝගන් ය. හාම්පුතා කී වරක් කතා කළ ද නොපැමිණි ලෝගන් කීකරු ලෙස ආපසු පැමිණෙන්නේ බර්ටිගේ එකම ඇමතුමකිනි. සුනඛයා පස්සා කකුල්වලින් නැගී සිටිමින් ආදර ගෞරව දක්වන්නේ බර්ටිට ය.
මගේ රොබෝවා, මගේ බල්ලගෙ ස්වාමි ගරුත්වය හොරකම් කරගෙන තිබුණා. දවසෙ ඉතිරි කාලය මං ගෙව්වෙ නිහඬව කේන්තියෙන් පුපුරමින් හා අවුල් හිතින්. (125 පිට)
කථකයා වරක් නිවෙසට පැමිණෙන මොහොතක මීයට පිම්බාක් වැනි නිහඬතාවක් පරිසරයෙහි පැතිර පවතියි. ඔහු හීන් අඩි තබමින් ගෙට ඇතු`ඵ වෙයි. කාමරයකින් මතුව නැගෙන්නේ කෙඳිරිලි රාවයකි.
මං නැවතිලා කන් දුන්නා. ඒ මගේ බිරිඳ. ඈ නැවතත් කෙඳිරි ගානවා. සද්දෙත් වැඩි වෙනවා. ඒ කෙඳුරුම මොහොතක් අවකාශයේ රැඳෙන්නට ඉඩ හරිනවා. අපි රමණයෙ යෙදෙන කොටත් එයා මෙහෙම කරනවා.
රහසින්, සැකයෙන් වගේම බලාපොරොත්තු සහගතව මං අමුත්තන්ගෙ කාමරයෙ දොර ආසන්නයට අඩි කීපයක් තිබ්බා. ඈට රහස් සම්බන්ධයක් තිබුණ නම් ඒක මට ගැලවීමක් වෙන්න තිබුණා.
ඊළඟට ඈ කුල්මත්බවේ දිග හඬක් නැඟුවා. ‘ෂා! ඒක මා…ර සනීපයි.’ (126 පිට)
ඔහු දකින්නේ ඇය නිරුවත්ව මුණින්තලාව සිටින අයුරු ය. කුඩා තුවායකින් ඇගේ යටිකය වැසී ඇත්තේ යාන්තමිනි. රොබෝවා ඇය අසලින් නැගී සිටියි.
‘මෙතන මොනවද සිද්ධ වෙන්නෙ ?’ ඔහු අසයි.
‘ආ ඔයා’ බිරිඳ කියන්නේ ගාණනකට නැතිව ය.
‘ඔයා මොනවද ගෙදර කරන්නෙ? මං මසාජ් එකක් ගන්නවා.’
ඔහුට උත්තර දෙන්නට බැරි ය. ඇය වගඋත්තරකාරියක වන්නේ බර්ටි මනුස්සයෙක් නම් ය. එහෙත්…?
මිනිසාගේ ජීවිතය පහසු කළ විද්‍යාව, තාක්ෂණය මිනිසාගේ මානවීයත්වයට එල්ල කළ අනපේක්ෂිත, දැවැන්ත ප්‍රහාර ගැන ඉඟි සපයන නවකතා කෙටිකතා ගණනාවක් මේ වන විට ප්‍රකාශයට පත්වී තිබේ. රොබෝවකු කෙරෙහි ඊර්ෂ්‍යාපරවශ වෙමින් රොබෝවාට වෛර බඳින මිනිසා අපට සම්මුඛ කරන්නේ බර්ටි ය. නැවුම්බවින් යුතු මේ කෙටිකතා සංග්‍රහයේ එක කෙටිකතා කිහිපයකට යොදා ඇති නම් ද අපූර්වත්වයෙන් යුත්ත ය.
‘මතක අස්වැන්න’
‘සංගීතය එන්නේ කොයිසිට ද? සංගීතය ගොස් ඇත්තේ කොතැනකට ද?’
මෙහි එන ඇතැම් කෙටිකතාකරුවන්ගේ ජීවදත්ත තොරතුරු ද කෙටිකතාවක් සඳහා වස්තුබීජ සපයනසුලු ය. ‘බර්ටි’ කෙටිකතාවේ රචකයා, වෙබ් අඩවියකට සපයා ඇති සිය ජීවදත්ත තොරතුරු අරඹන්නේ මෙසේ ය.
‘නව එංගලන්තයේ කුඩා නගරයක වෙසෙමි. බළලුන් දෙදෙනකු, රූපවාහිනී යන්ත්‍රයක් හා කේතලයක් මා සතුය.’ (122 පිට)
මතක අස්වැන්න නමැති කෙටිකතාව ලියූ එලන් වොරල් කියන්නේ ද මේ හා සමාන කතාවකි. තමා මධ්‍යම එංගලන්තයේ ජීවත් වන්නේ එකැස් සුනඛයකු හා එකැස් බළලෙක් ද සමග යයි ඇය කියයි. මේ එකැස් කතාවේ මූලය සොයා යාමේ අතිරේක ආශාවක් ද පාඨකයාට හැඟෙයි.
සයිබර් අවකාශයෙන් සොයා සපයා ගත් කෙටිකතා 9කට කෙටිකතා සංග්‍රහයකින් උපුටා ගත් කෙටිකතාවක් ද එක්ව ඇති අතර ඒ නිර්මාණය නම් කොට ඇත්තේ ‘ජපන් බිරි`ඳ’ ලෙස ය. එය ඉන්දීය ලේඛක කුනාල් බාසුගේ ය. සරසවි ප්‍රකාශනයක් වන බර්ටි කෙටිකතා සංග්‍රහයේ හැම කෙටිකතාවකට ම පාහේ පොදු වූ ක්ෂුද්‍රභාවය, නැවුම්බව බෙහෙවින් ම වැදගත් ය. පොතේ පරිවර්තකයා වන දේ.වි. ගාල්ලගේ අපූර්ව වස්තු සොයා යාමේ පිපාසාවෙන් යුතු වූවකු බවට ඔහුගේ මුල් පරිවර්තන කෘති කිහිපයක් ද සාක්කි කියයි.
මේ හැම කෙටිකතාවක ම අනන්‍ය ලක්ෂණ ගැන කතා කිරීම දුෂ්කර වන හෙයින් මෙහිදී අප සාකච්ඡාවට බඳුන් කිරීමට අපේක්ෂා කෙරෙන අනෙක් නිර්මාණය නම් කොට ඇත්තේ The New Religan (අලුත් ආගම) ලෙස ය. කාලීන සමාජ ප්‍රවණතා සම්බන්ධයෙන් උත්ප්‍රාසයක් දනවන මේ අපූරු කෙටිකතාව කියවාගෙන යද්දී මට සිතුණේ මේ වන විට ලෝකය තුළ අලුත් ආගමකට අවකාශයක් විවර වී ඇත්තේ දැයි කියා ය. තමන් අධ්‍යාත්මිකලාභීන් යැයි කියාගන්නා එමෙන්ම අධ්‍යාත්ම ගවේෂණයන්හි යෙදෙන ඒ තරම් ම පිරිස් අප වටා විසිර පැතිර සිටිති. මෙය ලියා ඇත්තේ Clear Reddaway h’
ය.
අලුත් ආගම කෙටි කතාවේ මාර්ටින් ජෙන්කින්ස්ගේ ජීවිතය ඇරඹෙන්නේ ද අලුත් ආගමක් අරඹන්නට තීරණය කළ දවසේ ය. රිච්මන්ඩ් චන්ද්‍රවංකයේ පිහිටා ඇති ඔහුගේ නිවෙසේ අංකය 42 ය. ඝනකම සහිත උපැස් යුවළක් පැළඳ සිටිය ද මාර්ටින්ගේ වයස අවුරුදු 53 පන්නා නැත. තවමත් ඔහු දූරකථන සමාගමක අලෙවි ප්‍රධානී ලෙස රැකියාව කරයි. වෘත්තීය ඉණිමගේ ඉහළම පෙත්තක පිහිටා ඇති අධ්‍යක්ෂ ධුරයක් සඳහා සිහින දකිමින් සිටි ඔහු ප්‍රධාන ශාඛාවේ නාම පුවරුවක් සහිත මේසයක වාඩි වී යටත් සේවකයන්ගෙන් ‘සර්’ යනුවෙන් ඇමතුම් ලැබීමට බලාපොරොත්තු වූයේ කලකට පෙර ය. එකල ඔහු තමාගේ බිරිඳට උජාරුවෙන් කියා සිටියේ මෙසේ ය.
‘දැං ඕනම වෙලාවක මං මැනේජර් කෙනෙක් වෙන්න ඉඩ තියනවා’.
මේ වන විට ඇය පුවත්පත් නියෝජිතයා සමඟ සැඟවී ගොස් දුර ඈතක පදිංචි වී අවසන් ය. ඒ අතර දීප්තිමත් බොකුටු හිසකෙස් සහිත තරුණයෙකු ඔහුට ඉහළින් උසස්වීමක් ද ලබා තිබේ. ඉතින් දැන් ඔහුගේ ජීවිතයට අවශ්‍යව ඇත්තේ කිසියම් වූ හැරවුමකි. මේ ගැන කෙටිකතාව එක වැකියකින් ඉඟි කරන්නේ මෙසේ ය.
‘ගැලවුම්කාර භූමිකාවට ඔහු අපූරු තෝරාගැනීමක් විය’
මාර්ටින්ට භක්තිවන්ත ආගමිකයකු වීමට බැරි වීමේ එක් හේතුසාධකයක් නිර්මාණය කර දී තිබුණේ ප්‍රදේශයේ ඇන්ග්ලිකානු පූජකවරියයි. මාර්ටින්ගේ ඉල්ලීම පරිදි, ඔහුගේ බිරිඳ සදාකාලිකව නිරයට යැවීමේ ශාපය සහතික කිරීම, මේ පූජකවරිය විසින් ප්‍රතික්ෂේප කරනු ලැබීම ඊට හේතුවයි. ඒ නිසාම මාර්ටින් හා පූජකවරිය අතර නිර්මාණය වී ඇත්තේ ද විරසකයකි. නිරතුරුවම වාගේ මාර්ටින්ගේ සිත පෙඵෑ ව්‍යකූලත්වය කෙටිකතාව හඳුන්වන්නේ ආධ්‍යාත්මික කැසිල්ල ලෙස ය. එය ඔහුගේ ඉච්ඡාභංගත්වයට කදිම දීගයක් වූවේ ය.
මාර්ටින් දිනක් අන්තර්ජාලය පීරමින් සිටින්නේ අලුත් බූට් සපත්තු පිළිබඳ ආකර්ෂණීය වෙළෙඳ දැන්වීමක් සොයමිනි. එහෙත් දෛවෝපගත ලෙස ඔහුගේ නෙත් දකින්නේ වෙනත් වෙළෙඳ භාණ්ඩයක ශීර්ෂ පාඨයකි.
මිල අඩු පූජක නිල ඇඳුම්
මාර්ටින්ගේ ජීවිතයේ හැරවුම් ලක්ෂ්‍යය සලකුණු වූ එතැන් පටන් සියලු සිදුවීම් පෙළ ගැසෙන්නේ මාර්ටින් හෝ සිතාසිටි ආකාරයට නොවේ. රිච්මන්ඩ් චන්ද්‍රවංකයේ නිවෙස්වල තැපැල් පෙට්ටි තුළට අමුතුම ලියවිල්ලක් රිංගා ගන්නේ මේ අතරේ ය.
‘ඔබ ජීවත් වන්නේ ආගමික ශූන්‍යත්වයක ද?
සාදාචාරාත්මක ප්‍රබෝධකයක් පතනවා ද?
නගර සභාවේ ප්‍රතිචක්‍රීයකරණ වියදම් ගැන කෝපයෙන් ද?
මේ සිකුරාදා 8.00 ට මාර්ටින් සහෝදරතුමා හා එක්වන්න.
ඇරියුම සැම දෙනාටම ය.’ (44 පිට)
ප්‍රදේශවාසීන් තුළ එක්තරා අවදිමත්බවකට මෙන්ම කලබැගෑනියකට ද මුල පුරන්නේ ඉන් පසුව ය. මාර්ටින් පසුවන්නේ බලාපොරොත්තු සහගතව ය. නගර සභාවේ ප්‍රතිචක්‍රීකරණ වියදම් ගැන ප්‍රදේශවාසින්ට ඇඟිල්ලෙන් ඇන මතක් කරදෙන්නට ඔහුට ඕනෑ වුයේ නගර සභාව තමාට කර තිබු කෙනෙහිලිකම්වලට සරිලන්නට ය. පරණ පත්තර කසල බඳුන්වලට ඔබා තැබීම පිළිබඳ සිල්ලර කාරණාව නගර සභාවට පෙනී ගොස් තිබුණේ තමා පුද්ගලික මට්ටමින් ගෝලීය උණුසුමක් නිර්මාණය කළ ආකාරයට ය.
ඒ සිකුරාදා මාර්ටින් නිවෙසට පැමිණෙන්නේ කැවිලි පෙවිලි පාර්සලයක් ද අතැතිව ය. අනතුරුව ඔහු ඉදිරි කාමරයක වූ කෝපි මේසය මත වීදුරු තබා සකස් කර බලාපොරොත්තු සහගතව කාමරයට වදියි. අලුත් පූජක ලෝගුව ලාගනියි. කැඩපත තුළින් ඔහුට හමුවන්නේ අධිකාරී බලය හා ප්‍රඥාව ප්‍රකට කරන අමුත්තෙකි. එහෙත් අඩුපාඩුවක් ද තිබේ. අමුත්තාට හිස්වැස්මක් නැත. වෙබ් අඩවියේ තිබු බිෂොප් හිස්වැස්ම මිලට ගැනීමට ඔහුට අමතක වී ගොසිනි.
රෑ අටට විදුලී සීනුව නද දෙන්නට වෙයි. කලබලයෙන් වහ වහා යද්දී තමා පය පැකිළී වැටෙන්නට ගියේ ඇයි දැයි මාටින්ට මතක් වන්නේ එසැණිනි. නුපුරුදු ලෝගුව ඇඟිලිවලින් ඔසවා ගනිමින් ඔහු ජෙසී හික්ස් සඳහා දොර විවර කරයි. ඇගේ පදිංචිය ඉහළ මාලයේ අංක 2 දරන නිවසේ ය. ඉනික්බිතිව අසල්වැසියෝ පෝලිමටම පැමිණෙති.
රජිව්….. ජොනතන්…. එමා යුවල …. ෆ්‍රොබිෂර් මහත්මිය….. ආහාර පානයෙන් සන්තර්පණය වූ පිරිස අමතා මාර්ටින් පූජකතුමා නැගී සිටියි. නිහඬතාව ඉල්ලා සිටිමින් අත ඔසවයි.
‘අපි ඇස් පියාගෙන හිස් පහළට හරවා ගමු. ආරම්භක යාච්ඥාවකට’
ඒ සමගම ඔහුගේ සිතට චකිතයක් නොසන්සුන්තාවක් නැගෙයි. ශාන්ත පීතර චතුරස්‍රයේ සඳලුතලය මත දී පාප්තුමා මුණ දෙන්නේත් මේ මනෝභාවයට විය හැකි යැයි ද සිතෙයි. සිය ආගමේ මූලික නියාමනයන් මාර්ටින් පූජකතුමා පැහැදිලි කරන්නේ යාච්ඥාවෙන් පසුව ය.
‘රෑ 10.00 න් පස්සේ සංගීතය බෑ’
‘බීලා පාරවල්වල වමනෙ දාන්න බෑ’
‘ගෙවල් ඉස්සරහ වල් ගැලවීම අනිවාර්යයි’
‘සිකුරාදාට මා`ඵ වෙනුවට වෙන වෑංජනයක් අනිවාර්ය කළොත් නරක ද?’ ඒ රජිව ය. ආසන්නම ‘ටේක් අවේ’ අවන්හලේ අයිතිකරු ඔහුගේ මස්සිනා ය.
‘බල්ලන් එහෙ මෙහෙ කැත කරන්න බෑ. දඬුවම් කරන්න ඕන-දඬුවම මොකක්ද මාර්ටින්?’ ෆ්‍රොබිෂර් මහත්මිය විමසුවා ය.
‘අපායෙ ගින්දර’ මාර්ටින් කියා දැම්මේ, ක්‍රමයෙන් වැඩෙන ඔහුගේ ආගමික ගැඹුරින් බාහිරව, සූදානමක් නොමැතිව ය. ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය ඔහුගේ සැලසුම නොවීය.’
‘මරු! බල්ලන් කැත කරනවට දඬුවම අපායෙ ගින්දර. අපි සභා වාර්තාවක් ලියනවද? මං ඒ වැඩේ කරන්නද?’ (48-49 පිටු)
මේ කුඩා ඇරඹුම සුළිසුළඟක් බවට පත්වන්නේ මාර්ටින් පූජකතුමාගේ පෞද්ගලික න්‍යාය පත්‍ර, කෝන්තර යක්ෂාරූඪයක් ලෙස ක්‍රියාත්මක වීම ඇරඹුණ දා සිට ය. පියතුමාගේ දූත මෙහෙවර අතරතුර මෙන්ම ප්‍රදේශයේ විනය පාලනය සඳහා වීදිවල මුර සංචාරයේ යෙදෙන්නට යොමුවු අතරමැදි අවස්ථාවකදීත් ඊට අවහිර කරමින් පරුෂ බස් දොඩා තිබුණේ ලූෂන් නම් වූ ඔහුගේ පසමිතුරු අසල්වැසියා ය. භක්තිමතුන් මාර්ටින් පියතුමාගේ ගෙමිදුලේ පැවැති බාබකියු සාදයේ සොසේජස් වටා එක්රොක්ව සිටිය දී ලූෂන් කුදලාගෙන එනු ලබන්නේ ද බැතිමතකු විසිනි.
“උඹ මට ‘බාබකියු’ අඬු දික් කරනවද? භූතයා!” ලූෂන් යටිගිරියෙන් මොර දුන්නේ ය. “උඹේ මේ වඳුරො මගෙන් අහකට ගනින්.”
“ලූෂන් මාක්ස්බෙරි, රිච්මන්ඩ්! ආගමික නියමයන්ට යටත් වෙන්න තමුන් එකඟ වෙනවද?” මාර්ටින් අමුතු තානයකින් ප්‍රශ්න කළේ ය. ( 51 පිට)
පව්කාර පසමිතුරන්ට දේව දඬුවම් පමුණුවන්නට, ඔවුන් පු`ඵස්සාලීම සඳහා බාබකියු ගින්නෙන් අපා ගිනි දල්වන්නට මාර්ටින් දරණ උත්සාහය අනුනමයෙන් වැළකී යන්නේ දෙවියන්ගේ සම්ප්‍රාප්තියකින් නොවේ. පොලීසිය කඩාවැදුණ නිසා ය. ‘ද ක්‍රොනිකල්’ පුවත්පතේ පසු දා පළවන්නේ සම්පූර්ණ බිෂොප් ඇඳුමෙන් සැරසී දැවෙන ගිනිඅඟුරක් තර්ජනාත්මක ලෙස ලෙළවමින් සිටින මිනිසෙකුගේ ඡායාරූපයකි. ඊට ඉහළින් අකුරු පේළියක් ද වෙයි.
ඔබේ අසල්වැසියාට ප්‍රේම කරන්න.■

■ පවිත්‍රා රූපසිංහ

‘අප්‍රිකාවේ ගස් අම්මා’ නමින් විරුදාවලි ලද මහාචාර්ය වංගාරී මුටා මාතායි 1997 වසරේ දී පාරිසරික ලෝකයේ සැබෑ වෙනසක් සිදු කළ ලෝකයේ සියදෙනා අතරට එක්වුණා. ‘වීරයන් වන්නේ, තමන්ට කළ හැකි දේ කරන අයය’ යන්න පිළිගනිමින් එය ලෝකයට පසක් කළ ඇය, ඉතාමත් සියුම්ව, ඉතාමත් කර්කශ පාඩමක් ලෝකයට කියා දුන්නා.
වංගාරී, 1998 වසරේදී කෙන්යානු රජය එරට රක්ෂිත වනාන්තරයකින් විශාල කොටසක් ස්වකීය දේශපාලන හිතවතෙකුට පැවරීමට කටයුතු සිදු කරද්දී, ඊට එරෙහිව මඟට බැස්සා. වීදි බැසි ඇය සියක් දහසක් දෙනා සහභාගී කරවා ගනිමින්, එවකට බලවත්ව එරට රජයට එරෙහිව විරෝධතාවේ යෙදුණා. රජයේ බලහත්කාරය සහ ප්‍රචණ්ඩත්වය ඇය සහ පිරිවර කෙරේ එල්ල වුණේ ඉතාමත් පීඩාකාරී ආකාරයටයි. ඒ මර්දනය තඹ දොයිතුවකට මායිම් නොකළ වංගාරී දේශපාලනඥයන්ගේ වනාන්තර විනාශයට එරෙහිව, ජීවිතය දෙවනු කොට පෙරමුණ ගත්තා. ඉලක්කය අවසන් වුණේ, වංගාරී ඇතුළු පිරිස ජයග්‍රහණයේ නියමුවන් බවට පත්වෙමිනුයි. ඒ දැවැන්ත ජයග්‍රහණයත් සමඟ වංගාරී දේශපාලනික අඩන්තේට්ටම්වල ඉලක්කයක් වුණා.
අවසන කෙන්යාවේ වනගහනය ඉහළ නැංවීමටත්, වන විනාශයන්ට තද රැහැනකින් වැට බඳින්නටත් ඇය සමත් වුණා. අනේක බාධාකිරීම් මධ්‍යයේ, ඇය අඛණ්ඩවම වෘක්ෂලතා රෝපණය වෙනුවෙන් පෙරමුණ ගත්තා. පවතින වනාන්තර සුරකිමින් නොසෑහුණු සිත් ඇති ඇය වනාන්තර තනන්නට මහත් වෙහෙසක් ගත්තා.
1976 වර්ෂයේදී වංගාරී මුටා මාතායි එවකට නයිජීරියාවේ ජීවත් වූ සාමාන්‍ය ජනතාව සමඟ එක්වී ගස් සිටුවීමේ අදහස ලෝකයට හඳුන්වා දුන්නා. ඒ වෙනුවෙන් ග්‍රීන් බෙල්ට් ව්‍යාපාරය නමින් බිම් මට්ටමේ සංවිධානයක් බිහිකර ඒ හරහා ගස් මිලියන විස්සකට වඩා සිටුවීමට ඇයට හැකිවුණා. තමන් ජීවත් වන වටපිටාවෙන් අරඹා, රට රටවල කාන්තාවන් දිරි ගන්වමින් ඇය සිය මෙහෙයුම පුළුල් කළා. එහිදී සමහරක් අප්‍රිකානු රටවල් වන ටැන්සානියාව, උගන්ඩාව, මලාවි, ලෙසෝතෝ, ඉතියෝපියාව, සිම්බාබ්වේ යන රටවල බිමේ ගස් සිටුවීමේ ව්‍යාපාරය ඉතාමත් සාර්ථකව දියත් කිරීමට ඇය සමත් වුණා. එපමණකින් නොසෑහුණු ඇයට දුප්පත්කමින් දුක් විඳින මිනිසුන්ගේ හදවත ගැහෙන හඬ ඇසී තිබුණා. පාරිසරික සෞන්දර්යයෙන් පමණක් ලෝකය සුන්දර නොවනු ඇති බව පසක් කරගත් ඇය, දුප්පතුන්ගේ සුබසෙත වෙනුවෙන්ද පෙළගැසුණා. වර්ෂ 2000 වන විට අප්‍රිකාවේ දුප්පත් රටවල් කිසිදා ආපසු ගෙවිය නොහැකි තරමට ණය උගුලක හසුව සිටින අතරතුරදී, ඒ ආපසු ගෙවිය නොහැකි ණය ආපසු ගෙවීම අවලංගු කරවා ගන්නා වැඩපිළිවෙළකට ඇය අවතීර්ණ වුණා. ‘ජුබිලි 2000’ අප්‍රිකානු ව්‍යාපාරයේ සම සභාපතිවරියක ලෙස ඇය කටයුතු කළේ ඒ අරමුණිනුයි.
ඇය අවස්ථා කිහිපයකදීම ජාත්‍යන්තර වේදිකාවේ සිටගනිමින් එක්සත් ජාතීන් අමතා කීවේත් සොබාදහම රැකගැන්ම, දුප්පත්කම දුරැලීම සහ ස්ත්‍රීන්ගේ අයිවාසිකම් ගැනයි. ඒ අතර පස් අවුරුදු සමාලෝචනය සඳහා මහා මණ්ඩලයේ විශේෂ සැසිවාරවලදී කාන්තාවන් වෙනුවෙන් කතා කරන්නට ඇය පෙරමුණ ගෙන තිබුණා. දහසක් අභියෝග හමුවේ ජීවිතයම අරගලයක් වුණු ඇයට ගුටි බැට නින්දා අතර, ඇගයීම්ද ලැබුණා. තිරසාර සංවර්ධනයත් ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය සහ සාමය සඳහා වූ දායකත්වය වෙනුවෙනුත් ඇය 2004 වසරේදී නොබෙල් සාම ත්‍යාගයෙන් පිදුම් ලැබුවා. .■

• ‘වසර පුරාවටම, දහවල හා රාත්‍රියේ දී මුහුද දෙස බලා සිටිද්දී කිසියම් නිශ්චිත කාල මාත්‍රාවක් තුළ වරින් වර දිය රැලි නැඟී වෙරළ දෙසට ගමන් කොට සෙමෙන් ඉහළට නැඟ අනතුරුව මොහොතක් නැවතී නිහඬව සිට නැවතත් බොල් හඬක් නඟමින් වැල්ල මත ක්ෂණිකව පතිත වනු පෙනේ. එය එක්තරා ආකාරයකින් මගේ ජීවිතයේ ද රිද්මය බවට පත්විය. එකී හඬ රාත්‍රියේ නින්දට යාමට පෙරත් පසුදින අලුයම අවදිවූ මොහොතේදීත් මට ඇසිණ.
  මොහොතක නිහැඬියාව-එකවර නැඟෙන බොල් හඬ-නැවතත් නිහැඬියාව, යන්න මහ මුහුදේ රිද්මයයි. එය හම්බන්තොටට උරුම රිද්මයකැයි මට සිතේ.’
  ලෙනාඩ් වුල්ෆ් සිය ස්වයංචරිතාපදානය වූ ඨරදඅසබටහි තැබූ සටහනකි.

ක්‍රිස්ටෝෆර් ඔන්ඩජ්ජි විසින් රචිති ‘Woolf in Ceylon’ නම් ග්‍රන්ථය ඇසුරෙන් සකස් කළේ
■ එම්.ඩී. මහින්දපාල

ලෙනාඩ් සිඩ්නි වුල්ෆ් 1880 දී ලන්ඩනයේදී උපත ලැබූ යුදෙව් සම්භවයක් සහිත බි්‍රතාන්‍ය ජාතිකයෙකි. හෙතෙම 1904 සිට 1911 දක්වා එවකට ‘සිලෝන්’ නමින් හැඳින්වූ මෙම දිවයිනේ සිවිල් නිලධාරියෙකු ලෙස කටයුතු කළේය. මුලින්ම යාපනය දිස්ත්‍රික්කයේද, දෙවැනුව මහනුවර දිස්ත්‍රික්කයේද සේවය කළ ඔහු අවසාන වරට හම්බන්තොට දිස්ත්‍රික්කයේ සහකාර දිසාපතිවරයා ලෙස සේවය කළ අතර, එකී කාල සීමාව තුළ ලැබූ අත්දැකීම් ඇසුරෙන් ලියූ ‘බැද්දේගම’ (Village In The Jungle)  නවකථාව මෙරට බොහෝදෙනා කියවා ඇති රසවත් නවකථාවකි.
සෑම උදෑසනකම හම්බන්තොට තමා වාසය කළ නිල නිවසේ ඇති ලන්දේසි පන්නයේ ඉස්තෝප්පුවේ වාඩිවී මුහුද දෙස බලාසිටි ඔහුට අඩුම තරමින් ප්ලෙමින්ගෝ පක්ෂීන් හතළිඅහක් හෝ පනහක් මුහුදට ඉහළින් අහසේ පියාසර කරනු දැකිය හැකිවිය. ඉගිලෙන විට සුදු හා කළු පාටින් දිස්වුවද, උන් සිය නිවසට ඉහළින් පියාඹන විටදී නම් එකී වර්ණය කළු සුදුවල සිට දීප්තිමත් රෝස පැහැයකට හැරිණ.
1908 අගෝස්තු 28 දින වුල්ෆ් හම්බන්තොට දිස්ත්‍රික්කයේ සහකාර දිසාපතිවරයා ලෙස රාජකාරි භාරගන්නා විට වයස අවුරුදු 28කි. එකල හම්බන්තොට දිස්ත්‍රික්කයට වර්ග සැතපුම් දහසක පමණ භූමිභාගයක් අයත් වූ අතර එතුළ ලක්ෂයක පමණ ජනගහනයක් වාසය කළ බවද සඳහන්වේ. ඔවුන’තර සිංහල, දෙමළ, මුවර් හා මැලේ ජාතිකයෝ වූහ.
පරිපාලනමය වශයෙන් දිස්ත්‍රික්කය කොටස් තුනකට බෙදා තිබිණ. දිස්ත්‍රික්කයේ බටහිර පෙදෙස හැඳින්වූයේ ‘ගිරුවාපත්තුව-බටහිර’ යනුවෙන් වූ අතර එයට යාව ‘ගිරුවාපත්තුව-නැගෙනහිර’ කොටසත් අනතුරුව ‘මාගම්පත්තුවත්’ විය. හම්බන්තොට නමින් හැඳින්වූ ප්‍රදේශය අයත්වූයේ මාගම්පත්තුවටයි. මුල් කොටස් දෙක තුළ අඩු වනගහනයක් වූ අතර වසර පුරා සැලකිය යුතු වර්ෂාපතනයක් ද ලැබුණු බැවින් තරමක ජනාකීර්ණ බවක් ඉසිලීය. එම ප්‍රදේශයේ යම් යම් වාරිමාර්ග ක්‍රම පවා ක්‍රියාත්මක වූ අතර වී, ධාන්‍ය හා පොල් වැනි බෝග වගා කළ හැකි භූමියකින් සමන්විත විය. මෙයට ප්‍රතිවිරුද්ධ ලෙස මාගම්පත්තුව වනගහනය බහුල, බෙහෙවින්ම දුගී දුප්පත් ප්‍රදේශයක්ව පැවතියේය. එහෙත් තමා වැඩියෙන් ඇලුම් කළේ මෙම ප්‍රදේශයට බැව් වුල්ෆ් සඳහන් කරයි.
‘මගේ හදවත වඩාත් සමීපවූයේ මාගම්පත්තුව නම්වූ මෙකී නැගෙනහිර කොටසටයි. ‘හම්බන්තොට’ නම් වචනය කණ වැකෙන සෑම විටෙකම මගේ සිතට නැඟුණේ එකී භූමිභාගයයි.’
මාගම්පත්තුවට අයත් මුහුදුබඩ කලාපය ලුණු ලේවායන් සහිත ප්‍රදේශයකි. එය මුළුමනින්ම රජයේ පාලනය යටතේ පැවැති කර්මාන්තයකි. එහි කටයුතු සහකාර දිසාපතිවරයා යටතේ ක්‍රියාත්මක විය. මෙයට අමතරව වර්ග සැතපුම් 130ක් පමණ වූ අභයභූමියට අයත් ප්‍රදේශයද, තිස්සමහාරාමයට උතුරින් මාගම්පත්තු සීමාවේ පිහිටි පූජනීය ස්ථානයක් වූ කතරගමද ඔහුගේ අධීක්ෂණය යටතේ පැවැති ප්‍රදේශයන් වේ. විශේෂයෙන්ම බැතිමතුන් පැමිණෙන කාලසීමාව තුළදී එහි පරිපාලනමය කටයුතු අධීක්ෂණය කිරීමේ වගකීම සහකාර දිසාපතිවරයාට පැවරිණ. මාගම්පත්තුවට අයත් තිස්සමහාරාමය හා හම්බන්තොට හැරුණු විට අනෙකුත් ප්‍රදේශ වනාන්තරවලින් වටවූ කුඩා ගම්දනව්වලින් සමන්විත විය. ‘බැද්දේගම’ නවකථාවට පසුබිම් වූයේ මෙකී ප්‍රදේශය බැව් කියැවේ.
‘මෙකී වනාන්තරයට මා එතරම් ඇලුම් කළේ ඇයිදැයි මට පැහැදිලි කළ නොහැක. එය ඇත්තෙන්ම කුරිරු හා අනතුරුදායක කලාපයකි. සාමාන්‍යයෙන් බියසුලු මිනිසෙකු වූ මා සැමවිටම එයට බියවීමි. එහෙත් මට ඉන් පලායාමට කිසිවිටෙකත් සිතක් ඇති නොවීය.’ යනුවෙන් හෙතෙම සිය චරිතාපදානයේ සඳහන් කරයි.
‘රාත්‍රිය උදාවද්දී වනාන්තරය වඩ වඩාත් නිහඬ වේ. එහෙත් ඉඳහිට ඇසෙන ගහකොළ සෙලවෙන හඬ හා කිසියම් අදෘශ්‍යමාන සතෙකුගේ හඬක් විසින් එකී නිහඬතාව බිඳදැමේ. එකී ගුප්ත බියකරු නිහඬතාවට මම ඇලුම් කළෙමි.’
වනාන්තරයේ බියජනක රූපාවලිය, හඬ හා මනෝභාවයන් වුල්ෆ්ගේ චිත්ත අභ්‍යන්තරය තුළ චමත්කාරජනක හැඟීම් ඇතිකළේය. ඔහු මාගම්පත්තුවේ ගම්මාන හරහා ගමන් කළේ අසුපිට නැඟී, නැතිනම් බයිසිකලයෙන් හෝ පයින්ය. එකී ගමන්වාරවලදී පාරවල්, වාරිමාර්ග හෝ පාසල් පිළිබඳව සොයාබැලිණ. හේන් වගාව සඳහා වනාන්තර හෙළිකිරීම, සතුන් දඩයම් කිරීම පිළිබඳව සොයාබැලීම හා ගම්මුන් අතර ඇතිවූ ආරවුල් විසඳීම වැනි දෑද ඔහුගේ රාජකාරියට අයත් විය. මෙවැනි ගමන්බිමන් සඳහා ඇතැම්විට දින 10ක් හෝ 12ක් ගතවූ අතර රාත්‍රිය ගතකිරීම සිදුවූයේ බෞද්ධ විහාරස්ථාන, කූඩාරම් හෝ අපිරිසිදු වාරිමාර්ග නවාතැන්පලවලයි. ඒවා අතිශයින් දුෂ්කර ගමන්බිමන් වූ අතර ආහාරපාන හා පානීය ජලය ලබාගැනීම පවා එතරම් පහසු නොවීය. හෙතෙම බොහෝ අවස්ථාවලදී රෝගී විය. ඇතැම් අවස්ථාවලදී කිසියම් හදිසි කටයුත්තක් එනම්; මිනිමැරුමක් හෝ ආරවුලක් විසඳීමට හදිසි කැඳවීමක් ලැබේ.
වුල්ෆ්ගේ යුගයේදී හම්බන්තොට වාසය කළේ සීමිත යුරෝපීය ජාතිකයන් පිරිසකි. ඒ අතර බෙල්ජියානු ජාතික පූජකවරයෙක්, තංගල්ලට ඔබ්බෙන් වාසය කළ නඩුකාරවරයෙක් හා පොලිස් සුපිරින්ටැන්ඩන්ට්වරයෙක්ද විය. වාරිමාර්ග ඉංජිනේරුවරු දෙදෙනෙක්ද, හෙන්රි එංගල්බ්‍රෙෂ්ට් නම්වූ බෝයර් යුද සිරකරුවෙක්ද විය. එංගල්බ්‍රෙෂ්ට් පසුකලෙක අභයභූමියේ උයන්පල්ලා බවට පත්විය.
සිය පාලන කාලය තුළ වුල්ෆ් සිය රාජකාරිය වෙනුවෙන් මුළුමනින්ම කැපවූ පුද්ගලයෙකු බවට පත්විය. ඇතැම් විට සති ගණනක් පුරා ඔහු කිසිදු යුරෝපීය ජාතිකයෙකු සමඟ කතාබහ නොකළේය. එකී කාලසීමාව තුළ ඔහු මුළුමනින්ම ගැමියන් සමඟ ගතකළ අතර කතාබහ කළේ සිංහලෙනි.
‘හම්බන්තොට ගතකළ මගේ අවසාන කාලසීමාව තුළ මට මේ රට හා මිනිසුන් පිළිබඳව මනා වැටහීමක් ලැබිණ. කිසියම් පුද්ගලයෙකු කච්චේරියට හෝ උසාවියට පැමිණියහොත් ඔහු හෝ ඇය කවර නම් ගමේ සිට පැමිණියේදැයි කීමට පවා හැකියාවක් මා සතු විය.’
‘Growing’ නම්වූ ස්වයංචරිතාපදානයට අමතරව ඔහු විසින් රචිති ‘Diaries In Ceylon’ නම් ග්‍රන්ථය තුළද වුල්ෆ් හම්බන්තොට ගතකළ ජීවිතය පිළිබඳ බොහෝ තොරතුරු ඇතුළත් වේ. මෙම යුගයේ සෑම සිවිල් නිලධාරියෙකුම දෛනික කටයුතු පිළිබඳව තොරතුරු දිනපොතක සටහන් කළ යුතු විය. එහෙත් වුල්ෆ්ගේ දිනපොත පරීක්ෂා කිරීමේදී එහි ඇතුළත් බොහෝ දේ හුදු නීරස රාජකාරී පිළිබඳ තොරතුරුවලට ඔබ්බෙන් ගිය ඒවා බැව් පැහැදිලි වේ.
නිදසුනක් ලෙස 1910 වසරේ අප්‍රියෙල් 29 දින හේලිගේ වල්ගාතරුව හම්බන්තොට ඉහළ අහසේ දර්ශනය වූ දින ඔහුගේ දිනපොතේ සටහන්ව ඇත්තේ මෙවැන්නකි.
‘අද සවස මම ගිරුවාපත්තුව-බටහිර පිහිටි ‘හට’ නම් ග්‍රාමයට පැමිණියේ සැතපුම් 14ක් පමණ ගමන් කිරීමෙන් අනතුරුවයි. රාත්‍රී 7.30 පමණ වන විට විශාල පිරිසක් එතැන රැස්වී සිටින බව මට පෙනිණ. ඔවුන් මට දන්වා සිටියේ මේ වල්ගාතරුවට තමන් අකමැති බවයි. එය බලවත් ආපදාවක් පිළිබඳ නිමිත්තක් යන්න ඔවුනගේ අදහස විය. ‘නැටොල්පිටිය’ වෙල්විදානේට අනුව මාර්ග බද්ද, වාරි බද්ද, කරත්ත බද්ද මෙන්ම හේන් බද්ද වැඩිවිය හැකි බවත්, එසේම කිසිදු බුරුලක් නැති සහකාර දිසාපතිවරයෙකු ලැබෙන බවත් ඔවුනට දැනගැනීමට ලැබී ඇත. ඔවුනට අනුව මා අනුගමනය කළ යුත්තේ කලින් සිටි සහකාර දිසාපතිවරයායි. ඔහු ගම්මුනට නිදහසේ හේන් ගොවිතැන් කර ගැනීමට ඉඩහැරිය බවත් එතුමා පිටව ගිය දවසේ මුළු දිස්ත්‍රික්කයේම ජනතාව හඬා වැළපුණු බවත් මට දැනගැනීමට ලැබිණ.’
සිවිල් නිලධාරියෙකු ලෙස වුල්ෆ් එතරම් ජනප්‍රිය පුද්ගලයෙක් නොවීය. ඇතැම් විට ඔහු ගම්මුන්ට ගෙවාගත නොහැකි මට්ටමට දඩ පැනවීය. විශේෂයෙන්ම සූදු ක්‍රීඩා කළවුන්ට හෙතෙම බරපතළ දඬුවම් පැමිණවීය. ලුණු ලේවායවල වංචා දූෂණ සීමාකළ ඔහු ඒවායේ ආදායම වැඩිකිරීමට සමත්විය.
කෙසේ වෙතත් කුල ගැටුම් පිළිබඳව ක්‍රියා කිරීමේදී ඔහු කටයුතු කළේ ප්‍රවේසම් සහගතවයි. වරක් බෙරවා කුලයට අයත් කාන්තාවෝ පිරිසක් ඔහු හමුවට පැමිණ සිය දුක්ගැනවිල්ල ඉදිරිපත් කළෝය. සාමාන්‍යයෙන් කාන්තාවෝ රජයේ නිලධාරීන් හමුවීමට නිතර නොපැමිණෙති. එබැවින් මෙය අසාමාන්‍ය තත්වයක් විය. ඔවුනගේ පැමිණිල්ල වූයේ තමන්ගේ කුලයට අනුගතව සිය පියයුරු වසාගැනීමට ඇත්තේ කුඩා රෙදිකඩක් පමණක් බැවින් වී කොටන විට මහත් අසීරුතාවක් ඇතිවන බවයි. උඩුකය වසාගැනීමට හැට්ටයක් ඇඳිමට අවසර දෙන ලෙස ඔවුහු බැගෑපත්වූහ.
සිංහල කාන්තාවන් ඇඳිය යුත්තේ කුමක්දැයි තමනට තීරණය කළ නොහැකි බැවින් මේ පිළිබඳව ගම්මුලාදෑනියාගෙන් විමසිය යුතු බව වුල්ෆ් මෙහිදී කාන්තාවනට දැන්වීය. මුලාදෑනියා කියාසිටියේ ඔවුනගේ දෑත් හැට්ටයේ අත් කුහරවලට නොදමන්නේ නම් හැට්ට ඇඳීමට අවසර දිය හැකි බවයි. එකී තීරණයෙන් ඔවුන් සෑහීමකට පත්වූ බවක් පෙනිණ. එහෙත් තවත් වසර 50කට පසු බෙරවා ස්ත්‍රීන් සිය දෑත් හැට්ට අත්වලට දමන බව නම් තමාට සහතික ලෙස කිව හැකි බව වුල්ෆ් සඳහන් කරයි.
දිස්ත්‍රික්කයේ පැවැති ප්‍රධානතම ගැටලුව වූයේ මැලේරියා රෝග වසංගතයයි. වුල්ෆ්ගේ පාලන සමයේදී පවා එතරම් ප්‍රගතියක් අත්කර ගැනීමට නොහැකිවූ ක්ෂේත්‍රයක් වූයේ ගම්මුන් අතර තිබූ රෝගී තත්වයයි. හම්බන්තොට දිස්ත්‍රික්කයේ 1906 වසරේ පැවැති මරණ අනුපාතය 50.7% විය. රට පුරා සමස්ත මරණ අනුපාතය 29%ක් වූ බැවින් මෙය බරපතළ තත්වයක් සේ සැලකිණ.
දිස්ත්‍රික්කයේ ජනතාව අතර තිබූ දුගීදුප්පත් බව වුල්ෆ්ගේ ජීවිත දැක්ම පෙරළියකට ලක්කළේය. ඔහු කිසියම් ආකාරයකින් අධිරාජ්‍යවාදී පාලන තන්ත්‍රය පිළිබඳව පවා කලකිරීමකින් සිටි බව පැහැදිලි විය.
හම්බන්තොට සිට සැතපුම් 41ක පමණ දුරින් පිහිටි ‘කිරම’ නම් ප්‍රදේශයට ගිය ගමනකදී ලැබූ අමිහිරි අත්දැකීමක් පිළිබඳව හෙතෙම මෙසේ සඳහන් කරයි.
’මා ගිය සෑම තැනකදීම ගම්මුලාදෑනියා බදු ගෙවීම පැහැර හරින්නන් මා ඉදිරියට පැමිණවූයේ ඔවුනට නිසි දඬුවම් පැමිණවීම සඳහායි. ඔවුන් මා වෙත රැගෙන ආවේ හරියටම කැලෑ සතුන් මෙනි. ඔවුනගේ සිරුරුවල පහළ කොටස පමණක් යාන්තමින් වැසෙන පරිදි කිළිටි රෙදිකඩක් එල්ලා තිබිණ. අත්පා දිරාගිය කෝටු කැබලි සිහිකළේය. උදරය නෙරාගොස් අසාමාන්‍ය ලෙස ඉදිමී තිබුණු අතර සිරුරේ සෑම තැනම පරංගි හැදුණු තුවාල හා ලප කැළැල් විය. ඇතැමුන්ගේ දෙකකුල් බරවා රෝගය වැළඳීම නිසා අලි කකුල් මෙන් දිස්විය.’
වනාන්තරයේ දඩයම් කිරීමේ ක්‍රියාවලිය සඳහා බලපත්‍ර නිකුත් කිරීමේ කටයුතු අධීක්ෂණය කළේද රජයයි. විනෝදය සඳහා දඩයම් කිරීමට කොළඹ සිට යුරෝපීයයන් ඇතුළු කණ්ඩායම් හම්බන්තොටට පැමිණියහ. එය කොළඹ ආශ්‍රිතව සංවිධානය වූ ව්‍යාපාරයක් බවට පත්ව තිබිණ. මෙම කණ්ඩායම් වෙත බලපත්‍ර නිකුත් කිරීම සහකාර දිසාපතිවරයාගේ රාජකාරියට අයත් කටයුත්තක් විය.
හෙන්රි එංගල්බ්‍රෙෂ්ට් මෙකී අභයභූමියේ උයන්පල්ලා ලෙස සේවය කළේය. හෙතෙම අපූරු එමෙන්ම විවාදාත්මක චරිතයකි. හම්බන්තොට දිස්ත්‍රික්කයේ ජනතාව ඔහුට වෛර කළෝය. ඔහු සිංහල ජනතාවට සැලකූයේ අප්‍රිකාවේ නීග්‍රෝවරුනට සලකන ආකාරයට වීම එයට හේතුවයි. සහකාර දිසාපතිවරයා මෙන්ම පොලිස් මහේස්ත්‍රාත්වරයා වශයෙන් වුල්ෆ් ඉදිරියේ කෙරුණ පැමිණිල්ලක චුදිතයා බවට වරක් පත්ව සිටියේ එංගල්බ්‍රෙෂ්ට්ය. ඒ දරුවකුගේ පිය උරුමය හා අදාළ පැමිණිල්ලකි. උසාවියේදී වුල්ෆ් ඉදිරියේ පෙනීසිටි රූමත් සිංහල කාන්තාවක සුදු සමැති දරුවකු පෙන්වමින් කියාසිටියේ දරුවාගේ පියා එංගල්බ්‍රෙෂ්ට් බවයි. ඇය එංගල්බ්‍රෙෂ්ට් සමඟ පැරණි සිරගෙදර ගොඩනැගිල්ලක ජීවත්වූ බවට සාක්ෂි මෙහිදී ඉදිරිපත් විය. එංගල්බ්‍රෙෂ්ට් මෙකී චෝදනා ප්‍රතික්ෂේප කළේය. සාක්ෂිකරුවන්ගේ අදහස වී තිබුණේ සහකාර දිසාපතිවරයා එංගල්බ්‍රෙෂ්ට් සමඟ දඩයමේ යන අයෙකු බැවින් හෙතෙම ඔහුට විරුද්ධව ක්‍රියා නොකරනු ඇති බවයි. කාන්තාවට වන්දි ගෙවන ලෙස වුල්ෆ් නියෝග කිරීම සැමගේ විස්මයට කරුණක් විය. එහෙත් ජනතාව එංගල් බ්‍රෙෂ්ට්ට කොතරම් වෛර කළාද යත් දඬුවම ප්‍රමාණවත් නොවන බව ඇතැම්හු ප්‍රකාශ කරන්නට වූහ.
මහවනය, හුදකලාව හා හම්බන්තොට ජන ජීවිතයට ඇලුම් කළද ලෙනාඩ් වුල්ෆ් 1911දී සිවිල් සේවයට සමුදී නැවතත් ලන්ඩනයට පැමිණියේ සිය අනාගත සැලසුම් පිළිබඳව කිසිදු තීරණයක් ගෙන නොතිබූ පසුබිමකදීයි. නැවතත් ලංකාවට යා යුතුද, එංගලන්තයේ නැවතී විවාහ විය යුතුද යන්න තීරණය කළ නොහැකි තත්වයක හෙතෙම පසුවිය. වසර හතක් ලංකාවේ ගතකළ ජීවිතයට සමුදී පුට්නිහි කොලිනෙට් පාරේ සිය පවුලේ මහගෙදරට පැමිණි ඔහුගේ සිතෙහි වූයේ අසහනකාරී සිතිවිල්ලකි.
‘කෙලවරක් නොදුටු මහවනය, විශාල කළපු, පරතෙර දක්වා විහිදුණු මහමුහුද මගේ නවාතැනට ඇසුණු රළ බිඳෙන හඬ, එහි විශාල විවෘත දොරජනේල කිසිවක් දැන් දැකීමට නැත. එංගලන්තයේ පුට්නිහි මෙකී නිවසේ කෑම කන කාමරය තුළ ඇති බිත්ති හා සිවිලිම මගේ ගතසිත තෙරපන්නාක් වැනි හැඟීමක් දැන් මට දැනේ. අතීතය ක්‍රම ක්‍රමයෙන් වියැකී යන බවක්ද දැනේ.’
‘බැද්දේගම’ නවකථාව රචනා කිරීමේදී හම්බන්තොට ජීවිතය පිළිබඳ මතකයන් ඔහුගේ සිත තුළ නැවතත් රැව්පිළිරැව් දීමට පටන්ගත්තා විය හැකිය. එම යුගයේදීම හෙතෙම වර්ජීනියා ස්ටීවන් සමඟ ආලයෙන් වෙලී සිටියේය. ඒ වන විට නැවතත් ලංකාවට යාමට හෝ සිවිල් නිලධාරියෙකු ලෙස නැවතත් සේවය කිරීමේ අදහස ඔහුගේ සිතින් ඉවත්ව ගොස් තිබිණ. එහෙත් හම්බන්තොටට නැවතත් පැමිණ එහි ජීවත්වීමට ඔහුගේ සිත තුළ බලවත් කැමැත්තක් තිබූ බව පැහැදිලි විය. ඒ සුදු ජාතික සිවිල් නිලධාරියෙකු ලෙස නොව සාමාන්‍ය මිනිසෙකු ලෙසයි. දැන් තමාට තවදුරටත් සාර්ථක අධිරාජ්‍යවාදියෙකු වීමට අවශ්‍යතාවක් නැත. ඒ හරහා තමනට යම් බලයක් ආරෝපණය විය හැකි වුවද අපේක්ෂා කරන නිදහස තමාට නොලැබෙන බව වුල්ෆ් වටහාගත්තාක් මෙනි.
‘මේ සියල්ල මට පැහැදිලි කළ හැකිදැයි මම නොදනිමි. අධිරාජ්‍යවාදයට වෛර කිරීමට දැන් මට සිතේ. මට ආණ්ඩුකාරවරයෙකු වීමට අවශ්‍ය නැත.’
1912 මැයි 7 දින ලංකා සිවිල් සේවයෙන් ඉල්ලා අස්වීමට ඔහු කළ ඉල්ලීමට අනුමැතිය ලැබිණ. ඊට මාස කිහිපයකට පසු අගෝස්තු 10 වැනි දින ඔහු වර්ජිනියා ස්ටීවන් සමඟ අතින’ත ගත්තේය. ඇය නවකථා රචිකාවක වන වර්ජිනියා වුල්ෆ් ලෙස ලොව සුපතළ වූ චරිතයයි. එම වසරේ නොවැම්බර් මස කිසියම් දිනක ‘The Village In The Jungle’ (බැද්දේගම) නවකථාව ප්‍රකාශනය සඳහා පිළිගන්නා ලදි. වුල්ෆ් නැවතත් ලංකාවට පැමිණියේ තවත් අඩසියවසකට පමණ පසුවයි. ඒ එරට නිදහස් ස්වෛරී රාජ්‍යයක් බවට පත්ව තිබූ යුගයකයි.■