■ උදන් ප්‍රනාන්දු

වසර කිහිපයක් තිස්සේ එකතු කළ පර්යේෂණ දත්ත හා ඇසුරු කළ න්‍යායික පොත පත එකට කළතා නව දැනුම් දේහයක් ගොඩ නගනු වස් ආචාර්ය උපාධි නිබන්ධනයක් ලිවීම එම දීර්ඝ දුෂ්කර ක්‍රියාදාමයේ අවසාන හා තීරණාත්මක අවධිය යි. මෙහි දී බුද්ධිමය අභියෝගය මෙන්ම වැදගත් වන්නේ මානසිත ඒකාග්‍රතාව හා සන්සුන්භාවයයි. බොහෝ ආචාර්ය උපාධි අපේක්ෂකයන් ‘හැළෙන්නේ‘ ඔවුන්ගේ බුද්ධිමය දෝෂයක් නිසා නොව අවසන් වසරේදී මුහුණපාන මානසික වියවුල නිසා ය. අත්දැකීම් බහුල පරිණත මහදුරුවරියක යටතේ මා කලකට පෙර මෙම ක්‍රියාදාමය අත්වින්දේ තරමක් වෙනස් හා සාධනීය ආකාරයකට ය. ඕලන්දයේ අධ්‍යයනය කළ අපගේ අවසන් අදියරේ නිබන්ධනය ලිවීම හා අවසන් කිරීම කරනාතුර කෙටි නිවාඩුවකට දෙකකට අසල පිහිටි රටකට අප යැවීම ඇගේ සිරිත විය. ඉන් ලැබෙන මානසික විරාමය කියා නිම කළ නොහැක. මේ කෙටි විරාම සඳහා යාමට මා හැම විට ම අවසර ඉල්ලා සිටියේ ජෙනීවා නුවරට ය. මොකක් ද ඔය හැටි ඔයාට ජෙනීවා එක්ක තියෙන ලවු එක කියා විහිළුවක් කරමිනි ඈ මගේ හැම ගමන් වාරයක් ම අනුමත කළේ. ඇගේ සැහැල්ලු විහිළුව මා සැම විටක ම දිගු කල්පනාවක අතරමං කළ බව මතක ය.
ජෙනීවා, යුරෝපීය නුවර අතර මනස්කාන්ත ම නුවරකි. එහි ඇති විශේෂත්වය වන්නේ නගරය හා සබැඳි ස්වාභාවිකත්වය ය. නගරයේ හරි මැදින් ම පිහිටා ඇත්තේ ජෙනීවා විල ය. විසල් පෙදෙසක් වසාගෙන ඇති එම ජල දේහය නුවර පුරා සිසිලසක් ජනිත කරයි. විල දෙපස කඳු බෑවුමක පිහිටා ඇත්තේ ප්‍රෞඪ පෙනුමකින් සපිරි අතිපැරණි ගොඩනැගිලි ය. විල් තෙරට ඔබ්බෙන් ඈතින් වට වී ඇති කඳුයාය ද්වයකි. ඉන් එකක වන්නේ ප්‍රකට හිම කඳුයායක් වන ඇල්ප්ස් වන අතර අනෙක ජූරා වේ. ලෝකයේ වාණිජ හා බැංකු ක්ෂේත්‍රයේ ප්‍රධාන කාර්යාල ද, ජාත්‍යන්තර රතු කුරුස මූලස්ථානය, එක්සත් ජාතීන්ගේ සංවිධානයේ යටතට එන ජාත්‍යන්තර කම්කරු සංවිධානය, ලෝක වෙළෙඳ සංවිධානය, ජාත්‍යන්තර සරණාගත සංවිධානය, ජාත්‍යන්තර මානව හිමිකම් කාර්යාලය යනාදි ආයතනයන්හි ප්‍රධාන කාර්යාල බොහොමයක් පිහිටා ඇත්තේ ජෙනීවා නුවර ය.
‘ජෙනීවා යනවා‘ යන්න ලාංකීය (දකුණේ) ජන වහරට පැමිණියේ අසූව දශකයේ අග ය. නිශ්චිත ව කියතොත් 87-89 කාලයේ ‘භීෂණ සමය‘ ලෙස ලෙයින් වැකුණ වකවානුවේ ය. එවකට පැවැති රජය විසින් ජනතා විමුක්ති පෙරමුණේ සන්නද්ධ ව්‍යාපාරයට එරෙහි ව කළ ප්‍රචණ්ඩ මර්දනය හා සන්නද්ධ ව්‍යාපාරය විසින් කළ ප්‍රචණ්ඩ ක්‍රියාදාමයන් මානව හිමිකම් කෝණයෙන් දැඩි අවධානයකට ලක් විය. මේ පිළිබඳ ව ජාත්‍යන්තර අවධානය හා මැදිහත්වීම අරභයා විවිධ සිවිල් සමාජ කොටස් ද එවකට සිටි විපක්ෂ බලවේග ද වැදගත් වැඩ කොටසක් ඉටු කළේ ය. තොරතුරු එකතු කිරීම ප්‍රාථමික අවධියක තිබූ ඒ යුගයේ අවදානම් ම කටයුත්ත වූයේ අදාළ තොරතුරු රැගත් පුවත්පත් කොටස් කපා, ඒවා යම් පැමිණිල්ලක සාක්ෂි ලෙස සකසා ජෙනීවා නුවරට ගෙන යාමයි. එකල මේ අවදානම ගත් වීර චරිත ද්වය වූයේ වත්මන් අගමැති මහින්ද රාජපක්ෂ හා අමාත්‍ය වාසුදේව නානායක්කාර ය.
ජෙනීවා යෑම ඉන් පසු ව සිදු වුණේ ජනවාර්ගික ගැටුමෙන් ඇවිළුණු යුද්ධය උත්සන්න වීමත් සමග ය. 83න් පසු රටින් බැහැර වූ දමිල ඩයස්පෝරිකයෝ බටහිර රටවල ක්‍රමයෙන් ස්ථාපිත වූ හ. ඔවුන්ගෙන් යම් පිරිසක විවිධාකාරයෙන් දේශපාලනික ව සංවිධානගත වීම දක්නට ලැබිණ. මොවුන්ගෙන් සමහරෙක් උතුරේ සන්නද්ධ කණ්ඩායම් හා බැඳුණු අතර සමහර කණ්ඩායම් ලංකාවේ පවතින යුක්තිය හා අසාධාරණයට එරෙහි ව ක්‍රියාකාරී වූ හ. මේ පිරිස් සියල්ල ම තම අවනඩු කීමට ගියේ ජෙනීවා නුවරට යි. ඒ අතර ශ්‍රී ලංකාවේ වෙසෙන දේශපාලන හා සිවිල් සමාජ ක්‍රියාකාරකයෝ ද වූ හ. බොහෝ කාලයක් මේ පිරිස ජෙනීවා හි පැවතෙන එක්සත් ජාතීන්ගේ මානව හිමිකම් සභාවාරවල බලපෑම් කණ්ඩායම් ලෙස වැජඹුණ හ. මොවුන්ගේ භූමිකාව අහියෝගයට ලක් වූයේ ලංකාවේ නව පන්නයේ ජෙනීවා ට්‍රැෆිකයක් බටහිර වෙසෙන සිංහල ඩයස්පෝරිකයින් හා මෙරට සිටින සිංහල-බෞද්ධ පසුබිම නියෝජනය කරන ක්‍රියාකාරිකයන් විසින් නිර්මාණය කිරීමෙනි. යුද්ධයේ අවසාන වසර හා ඉන් පසු මෙම රැල්ල ගොඩ නැගිණ. මේ කෝටාවෙන් ජෙනීවා ගිය අයවළුන් කළේ ශ්‍රී ලංකාවට එරෙහි ව ඇති මානව හිමිකම් චෝදනා පදනම් විරහිත බව ඒත්තු ගැන්වීම හා ලංකා රජය හා හමුදාව විසින් කරන ලද සාධනීය කාර්යභාරය ගැන කරුණු දැක්වීම ය. මේ රැල්ල දිගේ ජෙනීවා ගිය ප්‍රධාන ක්‍රියාකාරිකයෝ දෙදෙනෙක් අද සිටින්නෝ පාර්ලිමේන්තුවේ ය. කැබිනට් ඇමති කෙනෙකු හා රාජ්‍ය ඇමති කෙනෙකු වශයෙනි. ජෙනීවා ආනුභාවයේ තරම ඉන් පෙනෙයි.
එක්සත් ජාතීන්ගේ සංවිධානය ස්ථාපනය කෙරුණේ 1952 වසරේ වන අතර ශ්‍රී ලංකාව එහි සාමාජිකයෙකු ලෙස බැඳුණේ 1955 වසරේ ය. ඒ යට කී සංවිධානය ස්ථාපනය කර වසර දෙකකට පසු ව ය. එක්සත් ජාතීන්ගේ සංවිධානය අන්තර්-රාජ්‍ය සංවිධානයකි. එනම් එහි සාමාජිකයින් වන්නේ කේවල රාජ්‍යයන් ය. දැනට රාජ්‍ය 193ක් එහි සාමාජිකත්වය දරයි. එක්සත් ජාතීන්ගේ ක්‍රමය තුළ මානව අයිතීන් ගැන මුලින් කටයුතු කළේ එම සංවිධානයේ ආර්ථික හා සාමාජික කවුන්සිලය යටතේ පැවති කොමිසමක් මගිනි. එහි දක්නට ලද අකාර්යක්ෂමතා මග හරවා ගැනීමට 47ක කුඩා සාමාජිකත්වයකින් යුතු මානව හිමිකම් කවුන්සිලය දියත් කෙරුණේ 2006 වසරේ ය. දැනට බලපාන යාන්ත්‍රණය එය ය. පෙබරවාරි 22 හා 23 දෙදින මානව හිමිකම් කවුන්සිලය ජෙනීවා හිදී රැස් වන අතර ලංකාව ගැන දැඩි අවධානයක් මෙවර ඇති බවට තතු කියැවිණ. මෙවර සැසි වාරය ලංකාවට කුමන වරයක් දුන්නේ ද යන්න මේ කොලම පළ වන විට අපට දැනගත හැක.
යම් ආකාරයකට ‘රොක්‘ හා ‘බ්ලූස්‘ ආරෙන් තමන්ගේ ම සංගීත ශෛලියක් තනා ගත් නිර්මාණකරුවෙකි අජිත් කුමාරසිරි. ඔහුගේ සංගීත නිර්මාණ අතුරින් ජනප්‍රිය වූ ගීයක් වූයේ ‘හේයි, ජෙනීවා‘ ය. උපහාසය හා ව්‍යංග්‍යාර්ථය මත පිහිටවා ගොතන ලද පද මාලාව විවිධාකාර අනුභූතීන් ජනිත කරයි. මීට වසර කිහිපයකට පෙර ය අජිත් කුමාරසිරි හේයි ජෙනීවා ගීතය නිර්මාණය කළේ. තත්කාලීන ලාංකේය ජෙනීවා අනුභූතිය දරුණු පරිවර්තනයකට භාජනය වී ඇති බව මේ දිනවල අසන්නට දකින්නට ඇති දේ යෝජනා කරයි. බැරිවෙලාවත් අජිත් කුමාරසිරි පැරැණි නිර්මාණයේ රී-මික්සයක් කරනට කල්පනා කරතොත් එය ‘ඕයි, ජෙනීවා‘ ලෙස ප්රති-සූත්‍රගත වීමට ද ඉඩ ඇත.■

■ ඉඳුවර බණ්ඩාර

ජන හා සංඛ්‍යාලේඛන දෙපාර්තමේන්තුව 2020 පළමු මාස 6ට අදාලව ශ්‍රී ලංකාවේ කොම්පියුටර් සාක්ෂරතාව ගැන වාර්තාවක් එළිදක්වා තිබේ.
මෙහිදී රටේ අවුරුදු 5ත් 69ත් අතර පුද්ගලයින් සමස්ථය වශයෙන් ගෙන ප්‍රතිශතයන් ලෙස කරුණු ඉදිරිපත් කර ඇත.මෙම වාර්තාවේ කොම්පියුටර් සාක්ෂරතාව හා ඩිජිටල් සාක්ෂරතාව ලෙස වෙන් වෙන්ව කරුණු ඉදිරිපත් කර ඇත.
කොම්පියුටර් සාක්ෂරතාව ලෙස සලකා ඇත්තේ ඉහත වයස් කාණ්ඩයේ යම් පුද්ගලයෙක් සතුව පරිගණකයක් තිබීමය. උදාහරණයකට වයස අවුරුදු 5ක දරුවෙක් පරිගණකයක් මගින් පරිගණක ක්‍රීඩාවක නිරත වෙනවානම් එම දරුවාද කොම්පියුටර් සාක්ෂරතාව ඇත්තෙකු සේ සැලකේ.
ඩිජිටල් සාක්ෂරතාව ලෙස සලකා ඇත්තේ ඉහත වයස් කාණ්ඩයේ යම්කිසි පුද්ගලයෙක්ට කොම්ප්යුටරයක්, ලැප්ටොප් පරිගණකයක්, ටැබ්ලට් එකක් හෝ ස්මාර්ට් දුරකථනයක් තිබීමය.
ඒ අනුව 2020 වසරේ පළමු මාස 06 දී මුළු රටේම කොම්පියුටර් සාක්ෂරතාව 32%ක් වන අතර ඩිජිටල් සාක්ෂරතාව 49.5%කි. ඒ අනුව රටේ නිවාසවලින් 22.2%කට ලැප්ටොප් හෝ ඩෙස්ක්ටොප් පරිගණකයක් තිබී ඇත. එහෙත් පළාත් ලෙස සැලකූ කළ එම ප්‍රතිශතයන් වන්නේ බස්නාහිර 33.8%ක් වැඩිම හා නැගෙනහිර 11%ක් අඩුම වශයෙන්ය. එය තවදුරටත් විශ්ලේෂණය කළහොත් නාගරික 36.3%ක්, ග්‍රාමීය 20.2%ක් හා වතුකරයේ 3.4%ක් වශයෙන් හඳුනා ගෙන ඇත.
එය තවදුරටත් වාර්තාවේ විග්‍රහ කර ඇත්තේ නාගරික ජනතාවගේ කොම්පියුටර් සාක්ෂරතාව 43.5%ක් හා ඩිජිටල් සාක්ෂරතාව 65%ක් වශයෙන්ය. එමෙන්ම ග්‍රාමීය ජනතාවගේ කොම්පියුටර් සාක්ෂරතාව 30.7%ක් හා ඩිජිටල් සාක්ෂරතාව 47.6%ක් වශයෙන්ය. වතුකරයේ කොම්පියුටර් සාක්ෂරතාව 12.1%ක් හා ඩිජිටල් සාක්ෂරතාව 23.1%ක් වශයෙනි.
එය ස්ත්‍රී පුරුෂභාවය අනුව ගණනය කිරීමේදී පිරිමින්ගේ කොම්පියුටර් සාක්ෂරතාව 33.9%ක් වන අතර කාන්තාවන්ගේ සාක්ෂරතාව 30.4%ක් වේ. පිරිමින්ගේ ඩිජිටල් සාක්ෂරතාව 53%ක් වන විට කාන්තාවන්ගේ එම සාක්ෂරතාව 46.%කි.
රැකියා ක්ෂේත්‍ර අනුව වැඩිම පරිගනක සාක්ෂරතාවක් ඇත්තේ ලිපිකරුවන් හා ඊට අදාල කටයුතුවල යෙදෙන්නන්ටය. එහි ප්‍රතිශතය 92.7%කි. එහි අඩුම ප්‍රතිශතය ලබාගෙන ඇත්තේ කෘෂිකර්මාන්තය, වන ව්‍යාපෘති හා ධිවර ක්ෂේත්‍රයේ යෙදෙන්නන්ය. එම ප්‍රතිශතය 20.2%කි.
නිවාස සංඛ්‍යාවෙන් 34.4%කට අන්තර්ජාල පහසුකම් ඇතත් ඒ අයගේ ඊමේල් භාවිතාව 13.1%කි. අන්තර්ජාල භාවිතයේ අඩුම ප්‍රතිශතය ඇත්තේ වතුකරයට වන අතර එය 11.6%කි. එහි ඊමේල් භාවිතය 2.1%කි.
භාවිතා කරන උපකරණ ලෙස ගත්කළ පිරිමින්ගෙන් 21.7%ක් ඩෙස්ක්ටොප් හා ලැප්ටොප්ද, 75.6%ක් ස්මාර්ට් දුරකතනද, 1.5%ක් ටැබ්ලට්ද, 1.2ක් සාමාන්‍ය ජංගම දුරකතනද භාවිතා කරයි. කාන්තාවන් සම්බන්ධයෙන් ගත්කළ 11.9%ක් ඩෙස්ක්ටොප් හා ලැප්ටොප්ද, 40.5%ක් ස්මාර්ට් දුරකතනද, 0.9%ක් ටැබ්ලට්ද, 0.6%ක් සාමාන්‍ය ජංගම දුරකතනද භාවිතා කරයි.
එම සංඛ්‍යා ප්‍රදේශ වශයෙන් ගත්කළ නාගරික ජනයාගෙන් 6.8%ක් ඩෙස්ක්ටොප් හා ලැප්ටොප් පරිගණකද, 19.8%ක් ස්මාර්ට් දුරකතනද, 0.4%ක් ටැබ්ලට්ද, 0.1%ක් සාමාන්‍ය ජංගම දුරකතනද භාවිතා කරයි. ග්‍රාමීය ජනයා සම්බන්ධයෙන් එය ඩෙස්ක්ටොප් හා ලැප්ටොප් 14.8%ක්, ස්මාර්ට් දුරකතන 54.6%ක්, ටැබ්ලට් 1.1%ක් හා සාමාන්‍ය ජංගම දුරකතන 1%ක් වේ. වතුකරයේදී එය ඩෙස්ක්ටොප් හා ලැප්ටොප් 0.1%ක්, ස්මාර්ට් දුරකතන 1.2%ක්, ටැබ්ලට් 0%ක් හා සාමාන්‍ය ජංගම දුරකතන 0%ක් වේ.■

මහ කොමසාරිස් නිර්දේශ ක්‍රියාත්මක කරන්න

අතුරු දහන්වූවන්ගේ කාර්යාලය ශක්තිමත් කරන්න

ජනපති කොමිසම පුස්සක්

ත්‍රස්තවාදය වැළැක්වීමේ පනත සමාලෝචනය කරන්න

■ අරුණ ජයවර්ධන

පෙබරවාරි 22වැනිදා ඇරඹුණු එක්සත් ජාතීන්ගේ මානව හිමිකම් කවුන්සිලයේ 46වැනි සැසිවාරයට, ලංකාවට අදාල ක්‍රියාකාරි කණ්ඩායම විසින් ඉදිරිපත් කැරෙන යෝජනාවේ මුල් කෙටුම්පතෙන්, ලංකාවේ වගවීම ඉටුකිරීම සඳහා තවත් වසරක කාලයක්, එනම් 2022 අග දක්වා කාලයක් ලබාදීමට යෝජනා කර තිබේ.
මේ අනුව, මානව හිමිකම් මහකොමසාරිස් මිෂෙල් බැෂලේ නිර්දේශ කළ පරිදි, ලංකාවේ මානව හිමිකතම් කඩකිරීම් පිළිබඳ දැඩි පියවර ගැනීම කෙටි කාලයකට කල්දැමීමට වුවද ඉඩ තිබේ. වසරක කාලයක් ලංකාවට ලැබෙන නමුත්, ඒ කාලය තුළ ලංකාව ඉටුකළ යුතු මූලික වගකීම් රැසක්ද, මේ යෝජනාවේ මුල් කෙටුම්පතට ඇතුළත් වී තිබේ. ඉන් ප්‍රමුඛ වන්නේ ලංකාව සම්බන්ධයෙන් ඉදිරිපත්වී ඇති චෝදනා ගන දේශීය යාන්ත්‍රණයක් මගින් විමර්ශනය කිරීමට යෝජනා කිරීමයි.
2022 සැප්තැම්බර් පැවැත්වෙන 51වන සැසිවාරයට ලංකාවෙහි වගවීම ඉදිරියට ගෙනයාම සඳහා තවත් විකල්ප ඇතුළත් පුළුල් වාර්තාවක් ඉදිරිපත් කරන ලෙස මහ කොමසාර්ස් කාර්යාලයට මේ යෝජනාව මගින් බලය පැවරෙයි.
ජර්මනිය, එක්සත් රාජධානිය, කැනඩාව, මොන්ටෙනීග්‍රෝ, මලාවි හා උතුරු මැසිඩෝනියාව යන රටවලින් සැදි ලංකාවට අදාළ ‘කෝ ගෲප්‘ හෙවත් ක5ියාකාරී කණ්ඩායම විසින් මේ යෝජනාවේ මුල් කෙටුම්පත, සැසිවාරය ආරම්භ වූ 22 වැනිදා වන විට, මානව හිමිකම් කවුන්සිලයේ තානාපති කාර්යාල වෙත යවා තිබුණි.
මානව හිමිකම් කවුන්සිලයේ සාමාජික රටවලට යෝජනා කෙටුම්පත සම්බන්ධයෙන් අදහස් දැක්වීමට අවස්ථාවක් ලැබෙන අතර, ඒ අදහස් මත යෝජනාවේ අන්තර්ගතය වෙනස්වීමටද ඉඩ තිබේ.
යෝජනාවේ 6වැනි ඡෙදයෙන්, ලංකාවේ වගවීම ඉදිරියට ගෙන යාමේ අරමුණින් මානව හිමිකම් උල්ලංඝනය කිරීම් පිළිබඳ සාක්ෂි සංරක්ෂණය හා විශ්ලේෂණය කිරීමේ වැදගත්කම අවධාරණය කරයි. තවද නිසි අධිකරණ බලය සහිත සාමාජික රටවල අදාළ අධිකරණ කටයුතු සඳහා සහාය වීම සඳහාත්, අනාගත වගවීමේ ක්‍රියාවලීන් උදෙසා උපාය මාර්ග සංවර්ධනය කිරීම වෙනුවෙන් සහ මානව හිමිකම් මහ කොමසාරිස් කාර්යාලයේ ධාරිතාව ශක්තිමත් කිරීමටත් තීරණය කරයි.
මෙයින් අදහස් කරන්නේ, ලංකාවේ චෝදනාලාභීන් සම්බන්ධයෙන් නිසි අධිකරණ බලය තිබෙන වෙනත් රටවලදී නඩු කටයුතු පැවැත්වීම සඳහා මහකොමසාරිස් කාර්යාලය සහාය විය යුතු බවයි. 2015-2019 කාලය තුළ ශ්‍රී ලංකාවෙහිදී කරන ලද පොලිස් පරීක්ෂණ මගින් සොයාගත් කරුණු ද මහ කොමසාරිස් කාර්යාලය යටතේ සංරක්ෂණය කිරීම මෙමගින් අදහස් වන බව පැවසේ. එසේම අනාගතයේදී ලංකාවේ වගවීම සම්බන්ධයෙන් අවශ්‍ය පියවර ගැනීමට මහ කොමසාරිස් කාර්යාලයට අවශ්‍ය අරමුදල් මෙන්ම මානව සහ ද්‍රව්‍යමය සම්පත් ලබාදීමටද යෝජනාව හරහා බලාපොරොත්තු වේ.
යෝජනාවේ සඳහන් මූලික කාරණා මෙසේය.

මහකොමසාරිස් නිර්දේශ ක්‍රියාත්මක කරන්න
2015 – 2019 කාලයේ ලංකා රජය සහ මානව හිමිකම් මහ කොමසාරිස් කාර්යාලය අතර තිබුණු සාධනීය සම්බන්ධතාව සාදරයෙන් පිළිගනිමින්, එවැනි කටයුතුවල අඛණ්ඩව නියැලී සිටින ලෙස ඉල්ලා සිටිමින් මානව හිමිකම් මහ කොමසාරිස් කාර්යාලයේ නිර්දේශ ක්‍රියාත්මක කරන ලෙස ලංකාවෙන් ඉල්ලා සිටිනු ලැබේ.

අතුරුදහන්වූවන්ගේ කාර්යාලය ශක්තිමත් කරන්න
අතුරුදහන්වූ තැනැත්තන් පිළිබඳ කාර්යාලය සහ හානි පූර්ණ කාර්යාලය ලබා ඇති ප්‍රගතිය පිළිගන්නා අතරතුර, ඒවායේ ස්වාධීන හා ඵලදායී ක්‍රියාකාරිත්වය ආරක්ෂා කරමින්, ඒවායේ බලතල ඵලදායී ලෙස ඉටු කිරීම සඳහා අවශ්‍ය සම්පත් හා තාක්ෂණික පහසුකම් ලබාදෙමින්, හානියට පත් සහ අවදානමට පත්විය හැකි පවුල් සඳහා අතුරු සහන ක්‍රියාමාර්ග ගැනීමට ඒවාට ඉඩ සලසා දෙමින් සහ බලහත්කාරයෙන් අතුරුදහන් කරන ලද අයගේ ඉරණම සහ ඔවුන් පිළිබඳ තොරතුරු ඔවුන්ගේ පවුල්වලට දැන ගැනීමට හැකිවන පරිදි කාර්යාල දෙකටම සහාය ලබාදිය යුතුය.

වගවීමේ ක්‍රියාවලියක වැදගත්කම
2015 සැප්තැම්බර් මස මහලේකම් කාර්යාලයේ ලංකාව පිළිබඳ පරීක්ෂණ වාර්තාවේ හෙවත් ධෂීඛහි දක්වා ඇති පරිදි, දෙමළ ඊලම් විමුක්ති කොටි විසින් කරන ලද ඒවාද ඇතුළුව ලංකාවේ සිදුවූ සියලුම මානව හිමිකම් උල්ලංඝනයන් සඳහා පුළුල් වගවීමේ ක්‍රියාවලියක වැදගත්කම අවධාරණය කරනු ලැබේ.

ජනපති කොමිසම පුස්සක්
ලංකාවේ දේශීය යාන්ත්‍රණයන් හරහා වගවීම සිදුනොවීය. 2021 ජනවාරි 22 දින ජනාධිපතිවරයා විසින් ප්‍රකාශයට පත් කරන ලද ජනාධිපති කොමිෂන් සභාවට ස්වාධීනත්වයක් නොමැත. අතීතයේ පැවති මානව හිමිකම් උල්ලංඝනය කිරීම් හෝ ජාත්‍යන්තර මානුෂීය නීතිය උල්ලංඝනය කිරීම් සම්බන්ධයෙන් වගවීම ඇතිකිරීම සඳහා බල අධිකාරියක් එයට ඇතුළත් නොවීම ගැන කනගාටු වෙමු.

සාක්‍ෂි සංරක්‍ෂණය
වගවීම ඉදිරියට ගෙනයාමේ අරමුණින් ලංකාවේ මානව හිමිකම් උල්ලංඝනය කිරීම් සම්බන්ධ සාක්ෂි සංරක්ෂණය හා විශ්ලේෂණය කිරීමේ වැදගත්කම හඳුනාගනු ලැබේ. බරපතළ මානව හිමිකම් උල්ලංඝනය කිරීම හෝ ජාත්‍යන්තර මානුෂීය නීතිය උල්ලංඝනය කිරීම සම්බන්ධ තොරතුරු සහ සාක්ෂි ඒකාබද්ධ කිරීම, විශ්ලේෂණය කිරීම සහ සංරක්ෂණය කිරීම සඳහාත්, වින්දිතයන් සහ දිවි ගලවා ගත් අය වෙනුවෙන් පෙනීසිටීම සඳහාත්, නිසි අධිකරණ බලය සහිත සාමාජික රටවල අදාළ අධිකරණ කටයුතු සඳහා සහායවීම සඳහාත්, අනාගත වගවීමේ ක්‍රියාවලීන් උදෙසා උපායමාර්ග සංවර්ධනය කිරීම වෙනුවෙන් මානව හිමිකම් මහකොමසාරිස් කාර්යාලයේ ධාරිතාව ශක්තිමත් කළ යුතුය.

වත්මන් ලංකාවේ පිරිහෙන මානව හිමිකම්
ලංකාවේ පිරිහෙන මානව හිමිකම් තත්වය පිළිබඳ පැහැදිලි පූර්ව අනතුරු ඇඟවීමේ සංඥා දෙන, පසුගිය වසර තුළ නැගී එන ප්‍රවණතා පිළිබඳව බරපතළ කනස්සල්ල පළකරනු ලැබේ.
එම ප්‍රවණතා අතරට, ආණ්ඩුවේ ක්‍රියාකාරකම් වේගයෙන් මිලිටරිකරණය කිරීම, මානව හිමිකම් ප්‍රවර්ධනය හා ආරක්ෂා කිරීම සඳහා වගකිව යුතු ප්‍රධාන ආයතනද ඇතුළුව අධිකරණයේ ස්වාධීනත්වය ඛාදනය වීම, අපරාධ සහ මානව හිමිකම් උල්ලංඝනයන් පිළිබඳ සංකේතාත්මක සිද්ධීන්වලදී වගවීම පිළිබඳ දුර්විපාක අඛණ්ඩව නොලැබීම සහ දේශපාලන බාධා කිරීම්, ආගම් ඇදහීමේ හෝ විශ්වාසයක් දැරීමේ අයිතියට අහිතකර ලෙස බලපාන ප්‍රතිපත්ති, සිවිල් සමාජය ආවේක්‍ෂණය කිරීම හා බියගැන්වීම, ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී අවකාශය සංකෝචනය කිරීම, අත්තනෝමතික ලෙස රඳවා තබාගැනීම, වධහිංසා පැමිණවීම් සහ වෙනත් ක්‍රෑර, අමානුෂික අවමන් සහගත සැලකීම් හෝ දඬුවම්, ලිංගික හා ස්ත්‍රීපුරුෂ සමාජභාවය මත පදනම් වූ ප්‍රචණ්ඩත්වය යනාදිය ඇතුළත්ය.
පසුගිය වසරවලදී ලබා ඇති සීමිත නමුත් වැදගත් ජයග්‍රහණ ආපසු හැරවීමේ හා අතීතයෙහි දරුණු උල්ලංඝනයන්ට මගපෑදූ ප්‍රතිපත්ති හා භාවිතයන් නැවත ඇතිවීමේ අවදානමක් මෙම ප්‍රවණතා විසින් ඇති කෙරෙයි.

බලහත්කාර ආදාහනය
කොවිඩ් 19 වසංගතය, ආගමක් ඇදහීමේ හෝ විශ්වාසයක් දැරීමේ අයිතිවාසිකමට බලපා ඇති අතර, මුස්ලිම් ප්‍රජාවට එරෙහිව ආන්තිකකරණය සහ වෙනස් කොට සැලකීම උග්‍ර කර තිබේ. මියගිය සියලු දෙනාම ආදාහනය කිරීමටලංකා රජය ගත් තීරණය මගින් මුස්ලිම්වරුන්ට සහ වෙනත් ආගම්වල සාමාජිකයන්ට තමන්ගේ ආගමික වත්පිළිවෙත් අනුගමනය කිරීම වළක්වා ඇති අතර, එමගින් ආගමික සුළුතරයන්ට අසමාන ලෙස සලකන පීඩාවන් හා ආතතීන් උත්සන්න කර තිබීම පිළිබඳ වැඩිදුරටත් කනස්සල්ල පළකෙරෙයි.

කඩිනම්, අපක්‍ෂපාතී පරීක්‍ෂණ කරන්න
කඩිනම්, සවිස්තරාත්මක හා අපක්ෂපාතී පරීක්ෂණයක් සහතික කරන ලෙසත්, අවශ්‍ය වුවහොත්, බරපතළ මානව හිමිකම් උල්ලංඝනය කිරීම් සහ ජාත්‍යන්තර මානුෂීය නීතිය උල්ලංඝනය කිරීම් සහ දිගු කලක සිට පවතින සංකේතාත්මකව වැදගත් වන සියලු චෝදනාවලට එරෙහිව නඩු පවරන ලෙස ලංකාවෙන් ඉල්ලා සිටිනු ලැබේ.

ආයතන ශක්තිමත් කරන්න
ශ්‍රී ලංකා ජාතික මානව හිමිකම් කොමිෂන් සභාව, අතුරුදහන්වූවන් පිළිබඳ කාර්යාලය සහ වන්දි ගෙවීමේ කාර්යාලයේ ඵලදායී හා ස්වාධීන ක්‍රියාකාරිත්වය සහතික කරන ලෙස ඉල්ලා සිටිනු ලැබේ.

සමාජ ක්‍රියාකාරීන් ආරක්‍ෂා කරන්න
සිවිල් සමාජ ක්‍රියාකාරීන්/ක්‍රියාකාරිනියන් ආරක්ෂා කරන ලෙසත්, ඔවුන්ට එරෙහි ඕනෑම ප්‍රහාරයක් පිළිබඳ විමර්ශනය කරන ලෙසත්, බාධා, අනාරක්ෂිතබව සහ පළිගැනීම්වලින් තොරව සිවිල් සමාජයට ක්‍රියාත්මක විය හැකි ආරක්ෂිත හා සක්‍රිය පරිසරයක් සහතික කරන ලෙසත් ඉල්ලා සිටිනු ලැබේ.

ත්‍රස්තවාදය වැළැක්වීමේ පනත
ත්‍රස්තවාදය වැළැක්වීමේ පනත සමාලෝචනය කරන ලෙසත්, ත්‍රස්තවාදයට එරෙහිව සටන් කිරීම සඳහා වන ඕනෑම නීතියක් ජාත්‍යන්තර මානව හිමිකම් සහ මානුෂීය නීති බැඳීම්වලට අනුකූල වන බවට සහතික වන ලෙසත් ඉල්ලා සිටිනු ලැබේ.

ආගමික නිදහස සහ බහුත්වවාදය
සියලු ආගමික ප්‍රජාවන්ට ඔවුන්ගේ ආගම ප්‍රකාශ කිරීමට ඇති හැකියාව ප්‍රවර්ධනය කිරීමෙන් සහ විවෘතව හා සමාන පදනමක් මත සමාජයට දායකවීමෙන් ආගමික නිදහස සහ බහුත්වවාදය පෝෂණය කරන ලෙස ඉල්ලා සිටිනු ලැබේ.

සහයෝගයෙන් කටයුතු කරන්න
පොරොත්තු ඉල්ලීම්වලට විධිමත් ලෙස ප්‍රතිචාර දැක්වීම ඇතුළුව එක්සත් ජාතීන්ගේ විශේෂ ක්‍රියා පටිපාටි ආයතන සමඟ අඛණ්ඩව සහයෝගයෙන් කටයුතු කරන සේ ලංකා රජය දිරිමත් කරනු ලැබේ.

ලංකාවට උපදෙස් දෙන්න
ලංකා රජයේ එකඟතාවෙන් හා සාකච්ඡා කර, ඉහත සඳහන් පියවර ක්‍රියාත්මක කිරීම සඳහා උපදෙස් සහ තාක්ෂණික සහාය ලබාදෙන සේ මහකොමසාරිස් කාර්යාලය සහ විශේෂ ක්‍රියා පටිපාටි ආයතන දිරිමත් කරනු ලැබේ.
ප්‍රතිසන්ධානය හා වගවීම පිළිබඳ ප්‍රගතිය ඇතුළුව ලංකාවේ මානව හිමිකම් තත්වය පිළිබඳ සිය අධීක්ෂණය සහ වාර්තාකරණය ප්‍රවර්ධනය කරන ලෙස මානව හිමිකම් මහ කොමසාරිස් කාර්යාලයෙන් ඉල්ලා සිටිනු ලැබේ. 49 සැසියේදී මානව හිමිකම් කවුන්සිලයට ලිඛිත යාවත්කාලීන කිරීමක් ඉදිරිපත් කරන ලෙසත් 51 සැසියේදී වගවීම ඉදිරියට ගෙනයාම සඳහා තවත් විකල්ප ඇතුළත් ප්‍රළුල් වාර්තාවක් ඉදිරිපත් කරන ලෙසත්, එම වාර්තා දෙකම කවුන්සිලයෙහි අන්තර්ක්‍රියාකාරී සාකච්ඡාවන්ට ඉදිරිපත් කරන ලෙසත් ලංකාවෙන් ඉල්ලා සිටිනු ලැබේ.■

■ විශේෂඥ වෛද්‍ය අජිත් අමරසිංහ
■ විශේෂඥ වෛද්‍ය නිලුපුල් පෙරේරා
■ විශේෂඥ වෛද්‍ය මහේෂ් හරිශ්චන්ද්‍ර

අපි මෙම ලිපි මාලාව ඇරඹීමට ප්‍රථම නලින් ද සිල්වා මැතිතුමාගේ සියලූම ලිපි සහ පොත් සියල්ල පාහේ නැවත කියවීමු. මෙම පොත්වල සුවිශේෂ ලක්ෂණ කිහිපයක් ඇත. ඉන් ප්‍රධානම අංගය දාර්ශනික ව්‍යාකූලභාවයයි. එතුමාගේ දර්ශනයේ ව්‍යාකූලත්වය විස්තර කිරීම කළ යුතු වන්නේ ලිපි පෙළකින් නිසා එයට ප්‍රථම එම පොත් හා ලිපිවල ඇති අන් ලක්ෂණ මුලින්ම විස්තර කරමු.
මෙම පොත්වල ඇති අනෙක් විශේෂ ලක්ෂණය නම් එකම කරුණ නැවත නැවත ලිවීමයි. එසේම එක් කරුණක සිට තවත් කරුණකට පනිමින් යාමත්, එක් තැනක එකිනෙකට නොබැඳුණු විවිධ කරුණු රාශියක් පැවසීමත් පොදුවේ මේ ලේඛනවල දක්නට ලැබෙන මූලික ලක්ෂණයන්ය. එම නිසා නලින් ද සිල්වා මැතිතුමාගේ පොතක පිටු දෙක තුනක් කියවූ පසු පාඨකයා දැඩි මානසික පීඩනයකට හා වෙහෙසකට පත්වෙයි. එසේම එම පිටුවල ඇති කරුණු තේරුම් ගැනීමට ද අපොහොසත් වේ. මෙසේ කරුණු තේරුම් ගැනීමට අපොහොසත් වන පාඨකයා තමන්ට ඒවා තේරුම්ගත නොහැක්කේ තමන්ගේ මුග්ධභාවය නිසා යැයි ස්වයං නිගමනයකට එලඹීමට ඉඩ ඇත. තමන්ගේ මෙම නිගමනය අන් අයට පැවැසීමට නොහැකි නිසා කියවන්නා නලින්වාදය අතිශය ගැඹුරු දර්ශනයක් යැයි සිතීමට පටන් ගනී. කියවන්නාගේ මතකයේ ඉතිරි වන්නේ එම පිටුවල සඳහන් වාක්‍යයක් දෙකක් පමණි. අපට හමුවී ඇති නලින්වාදීන් මෙම වාක්‍ය දෙක තුන වමාරා නලින් ද සිල්වා නම් මහා සිංහල දාර්ශනිකයා බරපතළ මතවාදයක් සිය ස්වයංභූඥානයෙන් පසක් කර ගෙන ඇති බව පවසා ඇත. නමුත් නලින්වාදය කුමක්දැ යි විමසූ විට අතනින් මෙතනින් අගක් මුලක් නොමැති වාක්‍ය සමූහයක් කීමට මිසක් පැහැදිලි දර්ශනයක් ඉදිරිපත් කිරීමට ඔවුහු අසමත් වෙති.
නලින් ද සිල්වා මැතිතුමාගේ පොත් කියවීම නම් අසීරු කාර්යය අපි සිදු කළෙමු. නොතේරන දේ නොතේරෙයි කියා නොපැවැසීමට තරම් හීනමානයක් අපට නැත. යමක් නොතේරෙන්නේ ඇත්ත වශයෙන්ම අපට එය නොතේරන නිසාද, එසේත් නැත්නම් එය ලියූ කෙනාගේ මනසේ ඇති ව්‍යාකුලබව නිසාද බව තේරුම් ගැනීමට තරම් බුද්ධියක් අපට ඇත.
නලින් ද සිල්වා මැතිතුමාගේ ලිපියක් හෝ පොත් කියවන අයගේ මනසද එතුමාගේ මනස මෙන්ම වියවුල් වේ. ද්විකෝටිකය, ත්‍රිකෝටිකය, චතුෂ්කෝටිකය වැනි එතුමා පවා හරි හැටි අවබෝධ කරගත් නොගත් උභතෝකෝටික වදන් ඒ දාර්ශනික ආහාරයේ ඇත. බෝර්, නිව්ටන්, අයින්ස්ටයින්, කෙප්ලර්, කොපර්නිකස්, ධර්මපාලතුමා, ඕල්කොට්තුමා, මාක්ස්, කේන්ස් වැනි අයගේ නම් කේක් ගෙඩියක තැනින් තැන දැමූ මුද්දරම්පලම් ලෙස ඒවායේ විසිර ඇත. ඒ අතරතුර අනුකාරක මානසිකත්වය, පරගැති චින්තනය, දේශීය අගයන් වැනි වචන අයිසින් ලෙස එහි තවරා ඇත. කාටීසියානු තාප්පය, කාල අවකාශය සම්බන්ධය වැනි ලු‍ණුමිරිස්ද එහි තවරා ඇත. එතුමා මේවායින් පිළියෙළ කල දාර්ශනික ආහාරය දෙස බලන අයෙකුට මෙය හත්මාළුවක්ද, පුඩිමක්ද, බිබික්කමක්ද යන්න වටහාගත නොහැක. එහෙත් එම ආහාරය “ජාතික චින්තනය“ ලෙස එතුමා ලෙස හඳුන්වන නිසා සැබෑ දේශප්‍රේමීන් සමහරක් මේ හත්මාළුව/පුඩිම/බිබික්කම ආහාරයට නොගෙනම ඉතා රස යැයි පවසති. ව්‍යාජ දේශප්‍රේමියෝ තමන්ගේ බඩවඩා ගැනීම සඳහා මෙම හත්මාළුවේ ගුණ කියති.
අපට ඇති වැදගත්ම ප්‍රශ්නය වන්නේ මෙම හත්මාළුව /පුඩිම/ බිබික්කම ජාතික චින්තනය යැයි හඳුන්වාගැනීමට එතුමාට බලය දුන්නේ කවුරුන්ද කියාය. එතුමාගේ වාසනාවට හා මේ රටේ අවාසනාවට අපගේ ජනරජ ව්‍යවස්ථාවෙන් තහවුරු කර ඇත්තේ ජාතික ගීය හා ජාතික කොඩිය පමණි. එමනිසා ජාතික චින්තනය යන වචනය ප්‍රාණ ඇපයට ගෙන, එම වචනයට මුවාවී, එය අවභාවිත කිරීමට එතුමාට ඉඩ ලැබී ඇත. මෙසේ අවභාවිත කරන නලින්වාදී චින්තනය බොහෝ දෙන පිළිනොගත්තත් ඇතැම් සිංහලයන්ගේ මනස විකෘති කරයි. මෙම හත්මාළුව /පුඩිම/ බිබික්කමට ඇඟිල්ලෙන් ඇන පමණක් රසබැලූ මොවුහු ඉතා ඉක්මනින් අතිශයින්ම ඝෝෂාකාරී වෙති. තමන්ට සිතෙන සිතෙන විෂයයන්ගේ විශාරදයන් බවට පත්වෙති. තමන් පඬි වදන් දෙසන විෂයයන් ගැන ගැඹුරු දැනුමක් නැති මෙම ඝෝෂකයන්ගේ මතය සිංහලයන්ගේ මතවාදය යැයි සිතා අන් අයගේ විහිළුවට අප සියල්ලන්ම පාත්‍ර වෙයි.
නලීන් මැතිතුමාගේ ලේඛන හා දර්ශනය පිළිබඳව අපට සිහියට නැඟෙන්නේ රජුගේ සීතාම්බර පටය ගැන කතාවයි. මෙම කථාව විවිධ අයුරින් කියැවේ. එය මෙසේය. එකෝමත් එක කාලෙක එක් රටක රජ කෙනෙක් රජකම් කළේය. තම රටවැසියන්ගේ හිතවත්භාවය නිසැකයෙන්ම දැනගැනීමට රජු උපක්‍රමයක් යෙදීය. එනම් නිරුවතින් රාජ්‍ය සභාවට ගොස් අද තමා සීතාම්බර පටය නම් ඉතා අගනා සළුවක් ඇඳ සිටින බවත්, එය පෙනෙන්නේ නුවණ ඇත්තන්ට පමණක් බවත් පැවැසීමයි. තමන් නුවණ නැත්තන් යැයි අන් අය දැනගැනීමට බියෙන් ඇමතිවරු සියල්ලම එම සීතාම්බර පටය ඉතා අලංකාර යයි පැවැසූහ. ඉන් පසුව එම අගනා සීතාම්බර පටය රටවැසියන්ට පෙන්වීම සඳහා නිරුවත් රජතුමා ඇතෙකු පිට තබා වීදී සංචාර කරවීය. තමන් නුවණ ඇත්තන් යයි හැඟවීමට රටවැසියෝද සීතාම්බර පටය ඉතා අලංකාර යයි පැවැසූහ. එහෙත් පාරක් අයිනේ සිටි එක් හිතුවක්කාර කොල්ලෙක් මෙම විගඩම දැක “හූ, හූ රජ්ජුරුවෝ හෙළුවෙන්”‍ යැයි කෑ ගැසීය. එවිට තමන් කළ බොරුව ගැන ලැජ්ජා වූ රටවැසියෝද රජතුමාට “හූ“ කීහ.
අප ඒ පාර අයිනේ සිටි හිතුවක්කාර කොල්ලා වැනිය. එනමුත් කුඩා වෙනසක් ඇත. අප සිනහ වන්නේ නලින් ද සිල්වා මැතිතුමාට නොව ඔහුගේ නිරුවතට වීමයි. එසේම ඒ රජතුමාත්, මැතිතුමාත් අතර වෙනසක් ඇත. එනම් ඒ රජතුමා තමන් නිරුවතින් සිටින බව දැනගෙන සිටියද නලින් ද සිල්වා මැතිතුමා තමන් නිරුවතින් සිටින බව නොදැන සිටීමයි.
නලින් ද සිල්වා මැතිතුමාගේ හත්මාළුවේ/පුඩිමේ/බිබික්කමේ පිළුණු බව හා අමිහිරි බව එය කා බලා අත්විඳි අපි එම ආහාරයේ ඇති අප්‍රසන්න බව අපගේ ඉදිරි ලිපිවලින් හෙළිකරමු.■