■ ප්‍රියන්ජිත් ආලෝකබණ්ඩාර

වී ඩිඩ් ඉට් ග්ලෝබල් කියන්නේ මොකක්ද?
වී ඩිඩ් ඉට් ග්ලෝබල් ආයතනය අපේ රටේ ගීත රචකයින් හා සංගීතඥයින් එක්ව කරන ලද නිර්මාණවලට රැකවරණය හා ප්‍රතිලාභ කළමණාකරණය කිරීම සඳහා ගෝලීයව පිහිටුවා ගත්ත සංගීත ප්‍රකාශන ආයතනයක්. ගීතයක් රචනා කළ පමණින් හෝ තනුවක් නිර්මාණය කළ පමණින් ඒ නිර්මාණයට රැකවරණයක්, ප්‍රතිලාභයක් ලැබෙන්නේ නෑ. ඊට අනුගමනය කළ යුතු විශේෂිත පරිපාලනමය ක්‍රමවේදයක් තියනවා. අද ලෝකයේ දියුණු රටවල් බොහෝමයක ක්‍රියාත්මක වන ඒ ක්‍රමවේදය ස්වර ප්‍රස්ථාර මගින් සංගීතයේ අයිතිය පවත්වාගත් කාලය දක්වා වසර සිය ගණනක් පැරණියි.

සංගීත ප්‍රකාශන ආයතනයක් කියන්නේ මොකක්ද?
සංගීත ප්‍රකාශන ආයතනයක ගීත නිර්මාණ කරන සාමාජිකයෝ ඉන්නවා. ඇතැම් සංගීත නිර්මාණකරුවන්ට හා රචකයින්ට ගිවිසුම්ගතව වේතන පවා ලබා දෙනවා. ඔවුන් ඒ ප්‍රකාශකයා වෙනුවෙන් නිර්මාණ කරනවා. සංගීත ප්‍රකාශකයා ඒ නිර්මාණ ප්‍රකාශනයට පත් කරනවා. ඒ නිර්මාණවලින් ලැබෙන ආදායම නිසි පරිදි නිර්මාණකරුවන් අතර කතෘ භාග ලෙස බෙදනවා. සංගීත ප්‍රකාශන ආයතනයක් කියන්නේ ඒ වගේ සංකීර්ණ ක්‍රියාවලියක් හා වගකීමක නියැලෙන ආයතනයක්.
වී ඩිඩ් ඉට් ග්ලෝබල් ආයතනය සාමාජික නිර්මාණකරුවන්ගේ නිර්මාණ නාමාවලිය පරිපාලනය කරනවා. ඒ නිර්මාණ නාමාවලියේ අඩංගු නිර්මාණ වෙනුවෙන් අපි අදාල ආයතනවලට බලපත්‍ර නිකුත් කරනවා. ඒ බලපත්‍රවලට නීති හා රෙගුලාසි මාලාවක් තියනවා. ඒ අනුව ඒ නිර්මාණ කොයි කොයි තැන්වලද භාවිත කළ හැක්කේ හා භාවිත කළ නොහැක්කේ කියලා නියාමනය කරනවා.
අපේ රටේ බුද්ධිමය දේපොළ පනත පටන් ගත්තේ 1979 යේ. එදා ඉඳන් අවුරුදු 40 ටත් වැඩිය කාලයක, විශේෂයෙන් 60, 70 දශකය තුළ විශාල නිර්මාණ ප්‍රමාණයක් අපේ රටේ බිහි වෙලා තියනවා. ඒ ඇතැම් නිර්මාණවල හිමිකරුවන් තවමත් ජීවතුන් අතර ඉන්නවා. ඒ නිර්මාණවලින් නව පරම්පරා කිහිපයක් පෝෂණය වෙලා තියනවා. ඒ වුණාට අපි මේ කියන පරිපාලනමය ක්‍රමවේදය මෙතෙක් ලංකාවේ ක්‍රියාත්මක වෙලා නෑ.
1990 දශකය වෙනකොට අපි ඉන්දියානු සම්ප්‍රදායන්ගෙන් මිදිලා බටහිර ගීත කලාවේ අභාෂය ලබන්න පටන් ගත්තා. එතෙක් අපේ රටේ සංගීත කර්මාන්තය ඉන්දියානු ආභාශය ලබමින් ගමන් කරමින් තිබුණේ. ඒ තුළ නිර්මාණකරුවන් ඉති හොඳ නිර්මාණ කළත් මේ අපි කියන පරිපාලන ක්‍රමවේදය දියුණු වුණේ නෑ. ඒ නිසා ඔවුන් කළ නිර්මාණවල ප්‍රතිලාභය නිර්මාණකරුවන්ට නොලැබී ගිහිල්ලා තියනවා. විශිෂ්ඨ නිර්මාණ කළ ඇතැම් නිර්මාණකරුවන් තමන් කළ නිර්මාණයේ ආරක්ෂණය හා ප්‍රතිලාභය නොලබාම මිය ගිහින් තියනවා. ඒ නිසා ඒ අයගේ ජීවිත කාලය තුළ, ඒ අය විඳෙව්වා. අපි දන්න බොහෝ නිර්මාණකරුවන් රාජ්‍ය සේවයේ හිටපු අය නිසා ජීවත් වීමට යම් මුදලක් ඔවුන්ට තිබුණා. කළ නිර්මාණවලින් ප්‍රතිලාභයක් ලබන්න ඔවුන්ට බැරි වුණා. ලංකාවේ සංගීත ක්ෂේත්‍රයේ තිබුණු වැඩවසම් ලක්ෂණ එහෙම්ම තියෙන්න ඒ සංගීත ප්‍රකාශකයන් නොමැති වීම හේතු වෙලා තියනවා. ඇතැම් නිර්මාණ හිමිකරුවන්ගේ දරුවන්ටවත් ඒ නිර්මාණවල ප්‍රතිලාභය ලබන්න අවස්ථාවක් නොලැබෙන තරමට අදටත් ඒ වහල් ගතිය මේ කෂේත්‍රය තුළ ක්‍රියාත්මකයි.

වී ඩිඩ් ඉට් ග්ලෝබල් ලංකාවේ කොතනින්ද පටන් ගන්න හදන්නේ..
වී ඩිඩ් ඉට් ග්ලෝබල් එක්ක එක් වුණු බොහෝ අය මේ වැඩවසම් ක්‍රමය ඉවර වෙන්න ඕනෑ කියලා බලාගෙන හිටපු අය. සංගීතය වෘත්තියක් වීම ගැන හීන දකින පරම්පරාවක් අපි කරන වෙනස බලාපොරොත්තුවෙන් හිටියා. 2016 අපි මේක සංකල්පයක් ලෙස ආරම්භ කළේ. මේ ක්ෂේත්‍රයේ සාමූහික කළමනාකරණය ගොඩ නගන්න අපි 2010 ඉඳලා උත්සාහ කළා. ඒ කාලය තුළ සාමූහික කළමනාකරණය හොඳින් ස්ථාපනය වුණු රටවලට මට යන්න ලැබුණා. ඔස්ටේ්‍රලියාව, නවසීලන්තය, පින්ලන්තය, ජපානය, කැනඩාව, ඉතාලිය වගේ රටවලටත්, වියට්නාමය වගේ ආසියා රටවලටත් ගිහිල්ලා මේ ගැන අධ්‍යයනය කළා. ඒ අධ්‍යයනයේදී අපේ සංගීත ක්ෂේත්‍රයේ සංගීත ප්‍රකාශකයෙක් නැතිකමේ අඩුව අපට දැණුනා. අද ලොකයේ විශාලම සංගීත ප්‍රකාශකයෝ තුන් දෙනා තමයි සෝනි ඒ ටීවී, යුනිවර්සල් මියුසික් හා වෝනර් මියුසික්. මේ ආයතන තුනම ක්‍රියාත්මක වෙන්නේ ඇමරිකාවේ. ඉන්දියාව ඇතුළු ලෝකයේ විවිධ රටවල ඒ අයගේ ශාඛාවන් තියනවා. හොඳ සංගීත කර්මාන්තයක් තියන රටවල විශේෂත්වය තමයි ඒ රටවල ගීත රචකයින්ගේ හා සංගීතඤයින්ගේ නිර්මාණවල අයිතිය තියෙන්නේ සංගීත ප්‍රකාශකයන්ට. සංගීත ප්‍රකාශකයින් ඒ නිර්මාණකරුවන්ගේ නිර්මාණ හොඳින් නඩත්තු කරනවා. අවශ්‍ය අවස්ථාව අනුව ඒ නිර්මාණ නැවත නිෂ්පාදනය කරන්න කටයුතු කරනවා. සංගීත පරම්පරාවලට ඒ නිර්මාණ වෙනුවෙන් ලැබෙන්න ඕනෑ ප්‍රතිලාභ නිවැරදිව ලබා දෙනවා. ඒක විශාල ක්‍රියාවලියක්. යුරෝපයේ විතරක් නෙමේ බොහෝ ආසායාතික රටවල පවා අද වෙනකොට සංගීත ප්‍රකාශනය කියන ක්‍රියාවලිය දියුණු තත්වයක තියනවා. ඒ නිසා ඒ රටවල විශාල නිර්මාණකරුවන් බිහි වෙලා තියනවා. ඔවුන් ලෝක සංගීත කර්මාන්තයට දායකත්වය දක්වමින් ඉන්නවා. අපේ රටේ ගායක ගායිකාවෝ මේ කොදෙව්වෙන් එහාට ගිහින් නෑ. අපේ අය පිටරට යනවා කියලා යන්නේ අපේ අයටම සින්දු කියන්න. ඉතාලියේ ඉන්න ගායකයෙක් හෝ ගායිකාවක් ඇමරිකාවට ගිහින් සිංදු කියන්නේ ඇමරිකාවේ ඉන්න ඉතාලි කාරයින්ට නෙවෙයි. ඇමරිකාවේ ඉන්න ඇමරිකන්කාරයින්ට. ජාත්‍යන්තරයට යනවා කියන්නේ ඒකට. සංගීත ප්‍රකාශකයින් මුළු ලෝකය එක්කම මේ නිර්මාණාත්මක බෙදා හදා ගැනීම කරනවා.
දැනට නිර්මාණය වෙලා තියෙන ගීත සඳහා ප්‍රතිලාභ ලැබෙන්න ක්‍රමවේදය හදන එක තමයි අපේ පළමු පියවර. අලුත් නිර්මාණවලට යන්න ඕනෑ පැරණි නිර්මාණ සම්බන්ධයෙන් ක්‍රමවේදය හැදුවාට පස්සේ. ඒක තමයි විශාලම වැඩේ. එහෙම කළාට පස්සේ ඒ ගීත භාවිතය නීත්‍යානුකූලයි. ඒ ගීතවලට අදාල බලපත්‍ර නිකුත් කිරීම්, බලපත්‍ර ගාස්තු අය කිරීම් හා අදාළ කතෘභාග ගෙවීම් කරන්න ඕනෑ. ඇතැම් නිර්මාණකරුවන්ගේ දරුවන්ගෙත් දරුවෝ තමයි දැන් ඉන්නේ.

පැරණි ගීතවල ගීත රචකයෙක් හා සංගීතඥයෙක් වගේම නිෂ්පාදකයෙකුත් ඉන්නවා නේද?
ගීත රචකයෙකුට, සංගීතඥයෙකුට සංගීත ප්‍රකාශකයෙකුට තියන අයිතිය ගායකයාටවත් කැසට් හෝ තැටි නිෂ්පාදකයාටවත් නෑ. අලුත් ලෝකයේ ගීතයක නිර්මාණාත්මක අයිතිය ඒ කියන්නේ කොපි රයිට් එක තියෙන්නේ ගීත රචකයාට, සංගීතඥයාට හා සංගීත ප්‍රකාශකයාටයි. පී අකුර රවුම් කරලා තියන පොනෝග්‍රෑම් ඒ කොපිරයිට් එක සීමා සහිත කාලයකට තියෙන්නේ. ගීතයක් පටිගත කරලා කැසට්පටයකට හෝ තැටියකට ගත්තාම එදා ඉඳලා අවුරුදු 50 යි එයාට අයිතිය තියෙන්නේ. අවුරුදු 50 න් පස්සේ එයාට ප්‍රතිලාබ ලබන්න බෑ. මේ වෙනකොට 1970 පෙබරවාරි 21 ට කලින් කලින් පටිගත කළ ගීත සියල්ලේ අයිතිය නිෂ්පාදකයින්ගේ අතින් ගිලිහිලා තියෙන්නේ. ඊට පස්සේ ඒ ගීත රචකයින්ට හා සංගීතඥයින්ට ඒ නිර්මාණවල අයිතිය යළි ලැබෙනවා. අපේ රටේ බුද්ධිමය දේපොළ පනත අනුව ගීත රචකයෙකුගේ සංගීතඥයෙකුගේ අයිතිය ඔහුගේ ජීවිත කාලය තුළත් ජීවිත කාලයෙන් පසු අවුරුදු 70 ක් යන තුරුත් වලංගුයි. ගායකයෙකුට, කැසට් හෝ තැටි නිෂ්පාදනය කරන කෙනෙක්ට එහෙම කාලයක් දීලා නෑ. මාධ්‍ය වෙනස් වෙමින් යනවා. මුල් කාලේ තැටි තිබුණා. ග්‍රැමර් ෆෝන් තැටි තිබුණා. ඊට පස්සේ කැසට් පටි ආවා. සීඩී ආවා. තව ටික කාලෙකින් සීඩීත් නැති වෙලා යයි. අවුරුදු 50 ක් තුළ මෙවැනි වෙනස් කම් කිහිපයක් වෙනවා. සමහර ගායක, ගායිකාවන්ට තමන්ගේ ජීවිත කාලය තුළ තමන්ගේ කටහඬ අහිමි වෙනවා. වටිනා නිර්මාණ මතකයෙන් මැකී යන්නට නොදී නැවත, නැවත නිෂ්පාදනය කිරීමත් සංගීත ප්‍රකාශකයින්ගේ කාර්යභාරයක්. ඒ නිසා අපි නිෂ්පාදකයාගේ කාර්්‍යභාරයත්, සංගීත ප්‍රකාශකයාගේ කාර්්‍යභාරයත් හොඳින් හඳුනාගෙන තියනවා. 2004, 2009 ලෝක බුද්ධිමය දේපොළ සංවිධානය මේ රටේ ලොකු සමීක්ෂණයක් කරලා වර්තාවක් නිතුත් කරලා තියනවා. ඔවුන් ඒක කළේ මේ රටේ සියලුම විද්‍යුත් නාලිකා, තැටි හා කැසට් පට නිෂ්පාදකයින් සියලු දෙනාගේ තොරතුරු අරගෙන, මේ රටේ සංගීත ප්‍රකාශකයෝ නෑ කියලා ඒ වාර්තාවේ පැහැදිලිව සඳහන් වෙලා තියනවා. වී ඩිඩ් ඉට් ග්ලෝබල් කියන්නේ ලංකාවේ පළමු සංගීත ප්‍රකාශකයා.

පැරණි ගීත නිර්මාණයක අයිතිය පිළිබඳ තොරතුරු තහවුරු කරගැනීම ලේසි පහසු නෑ..
රටක සංගීත ප්‍රකාශකයෙක් ඒ රටේ තියෙන සංගීත පිළිබඳ සාමූහික කළමනාකරණ සංවිධානයක් සමග අනුබද්ධව වැඩ කරන්න අවශ්‍යයි. නිර්මාණ ලියාපදිංචි කිරීම විශාල කාර්යභාරයක්. ගීතයක සංගීතය කළේ කවුද? තනුව නිර්මාණය කළේ කව්ද? ගායක ගායිකාවෝ කවුද? නිෂ්පාදනය කළේ කවුද? රෙකෝඩ් ලේබල් එකක් තියනවාද? තනි පුද්ගලයෙක් කරන පටිගත කිරීමක්ද? භාෂාව? කාල පරාසය? වගේ විශාල කරුණු තොගයක් නිර්මාණයක් ලියාපදිංචියේදී තහවුරු කරගන්න වෙනවා. ඒ ලියාපදිංචියට කොමන් වර්ක් රෙජිස්ටේ්‍රෂන් කියලා අපි කියනවා. එතැනදි අර සාමූහික කළමනාකරණ සංවිධානයට විශාල කාර්යභාරයක් පැවරෙනවා. අවාසනාවකට අපේ රටේ මේ අවුරුදු 40 ම එවැනි සාමූහික සංවිධානයක් බිහි කර ගන්න බැරි වුණා. ඒ ඛේදවාචකය තුළ තමයි අපි වී ඩිඩ් ඉට් ග්ලෝබල් හදන්නේ. පහුගිය වසර ගණනාවක එවැනි සංවිධානයක් ගොඩ නගන්න අපි විශාල වෙහෙසක් ගත්තා. දේශපාලන මැදිහත්වීම්, මාධ්‍ය ඒකාධිකාරයන්, කුමන්ත්‍රණකාරී වැඩ, දේශපාලන පක්ෂවල තැරැව්කරුවන්ගේ කඩාකප්පල්කාරී වැඩ නිසා ඒවැනි දෙයක් මේ රටේ ගොඩ නැගීම අපහසුයි කියලා අවසානේ අපි තේරුම් ගත්තා. ජිනීවාවල තියන එක්සත් ජාතීන්ගේ සංවිධානයට අනුබද්ධ ලෝක බුද්ධිමය දේපොළ සංවිධානය, ප්‍රංශයේ සීසැක් ආයතනය එවැනි සංවිධානයක් පිහිටුවන්න අපට උපදෙස් දුන්නා. එවැනි සංවිධානයක් පිහිටුවීමෙන් මේ ක්ෂේත්‍රයේ අනියමින් වාසි ලබන අයට විශාල අවාසි සිදු වෙන නිසා ඒවැනි සංවිධානයක් මේ රටේ ඇති කිරීම විශාල අරගලයක් බවට පත් වෙලා තියෙන්නේ.
මාධ්‍ය ආයතන මේ මොහොතේත් නිර්මාණකරුවන්ගේ නමක්වත් කියන්නේ නැතුව නිර්මාණකරුවන්ගේ නිර්මාණ භාවිතා කරමින් ඉන්නවා. රාජ්‍ය මැදිහත්වීමත් පිළිගන්න පුළුවන් මට්ටමක නෑ. 2011 තිබුණු රජය එක් විකාශනයකදි රුපියල් නිර්මාණයකට රුපියල් 10 ක් ගෙවන්න කටයුතු කළා. අපි විශාල අරගලයක් කරලා 2019 මැද ඒ තීන්දුව ගැසට්ටුවකින් අහෝසි කර ගත්තා. 2020 පෙබරවාරි මාසේ ගුවන් විදුලියේ ප්‍රචාරය වන ගීතයකට 20 යි, රූපවාහිනියේ විකාශය වන ගීතයකට රුපියල් 100 යි කියලා ගැසට් එකක් ගැහුවා. අපි නිර්මාණකරුවන් වෙනුවෙන් කතා කරද්දි, මාධ්‍ය මාෆියාවේ තැරැව්කාරයෝ ටික පස්සේ දොරෙන් ගිහිල්ලා නිර්මාණකරුවන්තුට්ටු දෙකට දාන මේ වගේ වැඩ කරනවා. ප්‍රකාශන ආයතනය පිහිටුවීම අපේ ක්‍රියාවලියේ අගට තිබුණු කටයුත්තක්. පහුගිය අවුරුදුවල සාමූහිකව වැඩ කරන්න අපි කළ උත්සාහය අසාර්ථක වීම නිසා වී ඩිඩිට් ග්ලෝබල් මුලට ගේන්න සිද්ධ වුණා. වී ඩිඩිඩ් ග්ලෝබල් ආයතනය එක්ක ගිවිසුම් ගත වූ හැම නිර්මාණකරුවන්ගේ නාමාවලිය හා ඔවුන්ගේ නිර්මාණ නාමාවලිය ලෝකයේම පසුවිපරමට භාජනය කරනවා. කතෘභාග ලැබෙන්න පටන් ගන්නවා.
අපිත් එක්ක ගිවිසුම් ගත වෙන නිර්මාණකරුවන්ගේ නාමාවලිය විතරයි අපි ඒ විදිහට නඩත්තු කරන්නේ. කළමණාකරණය කරන්නේ. එසේ කරන්නේ අපේ ආයතනය හා ජාත්‍යන්තර සාමූහික සංවිධාන සමග සහයෝගයෙන්. සිංගප්පුරුව හා ඔස්ටේ්‍රලියාව මේ කාරණයේදී අපිත් එක්ක සම්බන්ධ වෙනවා.■

■ කැත්ලීන් ජයවර්ධන

රුසියාවේ ලියෝ තොල්ස්තෝයි අපට මුලින්ම මුණගැස්වූයේ ක`ඵබෝවිල සිරිල් සී. පෙරේරා ය. ‘යුද්ධය හා සාමය’ නම් වූ මහා නවකතාව, දශක ගණනාවකට පෙර අප කියවූයේ සිරිල් සී. පෙරේරාගේ අනුවර්තනයක් ලෙස ය. ඉනික්බිතිව ඔහු කරමසෝ සහෝදරයෝ ද සමග පියෝදර් දොස්තයෙව්ස්කි ද අපගේ සිත් අවකාශයට කැඳවුවේ ය. රුසියාව හා ලංකාව එසේ ඔහු විසින් යා කරන ලද්දේ එක්තරා සුක්ෂ්ම වූ හදවත් බද්ධයකිනි. මේ අසිරිමත් ශල්‍යකර්මය කළ වෙදැදුරාණන්ගේ අවසන් ගමන සඳහා සහභාගි වූ පිරිස අතර වූයේ ඔහුගේ පොත් කියවූ ටික දෙනෙක් හා පොත් ප්‍රකාශකයන් කිහිප දෙනෙකු පමණි. රටේ ජනාධිපතිවරයාගේ හා අගමැතිවරයාගේ ශෝක පණිවුඩ දෙකක් සුළඟේ විසිරි දිය වී ගියේ චිතකයට ගිනි දල්වන්නට ඔන්න මෙන්න කියා තිබියදී ය.
තොල්ස්තෝයිගේ Kreutezer Sonata සිරිල් සී. පෙරේරා විසින් ‘පෙමතො ජායති සොකො’ නමින් සිංහලට පරිවර්තනය කරන ලද්දේ තරමක් මෑතකදී ය. මේ පරිවර්තන කාර්යය සිදු කෙරුණේ සිරිසුමන ගොඩගේ මහතාගේ පෙළඹවීමකිනි යි ඔහු සිය පිළිසඳරෙහි සඳහන් කරයි. දශක හතරකට පමණ පෙර ‘ගැහැණු කවුරුද වරදෙ නොබැදෙන’ යන නමින් මෙහි එක් පරිවර්තනයක් ද තවත් එක් සංක්ෂිප්ත පරිවර්තනයක් ද වශයෙන් ක්‍රොයිට්සර් සොනාටා සිංහල බසට නැගී ඇති බවට සිරිල් සී. පෙරේරා සටහනක් ද තබයි. 2002 වසරේදී එළිදුටු පෙමතො ජායති සොකො ගොඩගේ ප්‍රකාශනයකි.
කෙසේ වුව ද ‘පෙමතො ජායති සොකො’ හි විශේෂත්වය ලෙස අප දකින්නේ එය සමස්ත නවකතාවේ ම සිංහල අනුවාදයක් වීම ම නොවේ. නවකතාවේ පසුබිම් තොරතුරු පිළිබඳවත් එකල සාහිත්‍ය නිර්මාණයෙහි යෙදුණ ලේඛකයන්, නිර්මාණකරණය සඳහා අනුගමනය කළ නන්විධ වූ ක්‍රමෝපායන් පිළිබඳවත්, ඉතා වැදගත් අදහස් සමූහයක් ඔහු සිය පූර්විකාව තුළ හකු`ඵවා තබමින් ම රුසියානු සමාජය ද කැඩපත්ගත කරන නිසා ය. ජීවිතයේ ඉතා දිගු කාලයක් දුකසේ වෙහෙසී සොයා සපයාගත් මේ තොරතුරු ඔහු පාඨකයාට තිළිණ කරන්නේ නිර්ලෝභි සතුටකිනි. මෙහිදී ‘සොනාටා’ යන්න පැහැදිලි කිරීමටත්, ‘සිම්ෆනිය’ හා ‘සොනාටාව’ අතර වන වෙනස හඳුන්වා දීමටත් ඔහුට ඕනෑ වෙයි.
රන් ආලේප කළ විසිතුරු කැටයමින් සරසන ලද, උස වියන් තලයෙහි සිට එල්ලෙන යෝධ පළිඟු පොකුරු පහනින් ආලෝක වූ රජ මැදුරක් පරයන නෘත්‍ය ශාලාවක, අර්ධ කවාකාරයට අසුන් ගත්, එක ම විදියේ ඇඳුමෙන් සැරසුණු සංගීතඥයින් සියයක් පමණ, නියමුවෙකුගේ මඟ පෙන්වීම යටතේ විවිධ ශබ්ද හා නාද නිපදවන නොයෙක් වර්ගයේ තුර්ය භාණ්ඩ සියයක් පමණ උපයෝගි කරගනිමින් කිසියම් දීර්ඝ සංගීත රචනයක් ප්‍රතිනිර්මාණය කරන සමූහ වාදනය, ‘සිම්ෆනි’ නමින් හැඳින් වෙයි. ඇතැම් විට මෙය එකිනෙකට පටහැනි වූ ද, ඇතැම් විට එකිනෙකට සමාන වූ ද, ශබ්ද හා නාදවල සාමූහික සංකලනයක් ලෙස හැඳින් විය හැකි ය. අසන්නන්ගේ ඉඳුරන් අවදි කරවා, හැඟීම් පුබුදුවා, මන්මත් කොට, ඔවුන් අමුතු ආධ්‍යාත්මික තලයකට ගෙන ගිය හැකි මෙය සංගීතඥයන් විසින් ශබ්ද හා නාද උපයෝගි කරගනිමින් කරන ලද ආශ්චර්යවත් නිර්මාණයක් ලෙස නම් කළ හැකි ය. ‘සිම්ෆනි’ බටහිර සංගීතයේ අග්‍ර ඵලය ලෙස සැලකෙයි. මෙය වචන වෙනුවට ශබ්ද හා නාදවලින් පමණක් රචිත මහා කාව්‍යයක් වැන්න.
විසිත්ත කාමරයක් වැනි කුඩා ස්ථානයක රාත්‍රි භෝජනයෙන් සංතර්පනය වූ, අලංකාර වස්ත්‍රාභරණයෙන් සැරසුණු ස්ත්‍රී පුරුෂයින්ගේ ආස්වාදය පිණිස තූර්ය භාණ්ඩ එකකින් හෝ දෙකකින් වාදනය කළ හැකි ජනප්‍රිය කෙටි ප්‍රබල සංගීත නිබන්ධන වර්ගයක් ද බටහිර සංගීතයෙහි ඇත. ඒවා ‘සොනාටා’ නමින් හැදින්වෙයි.
(ලියෝ තොල්ස්තෝයි පෙමතො ජායති සොකො – සං-ං පිට)
ලියෝ තොල්ස්තෝයි මේ පොත ‘ත්‍රොයිට්සර් සොනාටා’ ලෙස නම්කිරීම සම්බන්ධයෙන් එහිදී හේතු දැක්වීමක් ද සිදුවෙයි.
බේතෝවන් නම් වූ මහා සංගීතඥයා ක්‍රොයිට්සර් සොනාටා යන නම තැබූයේ තමාගේ විශිෂ්ටතම සොනාටාවට ය. (බේතෝවන් සිම්ෆනි නවයක් හා සොනාටා තුනක් රචනා කර තිබේ.) ඒ විශිෂ්ටත ම සොනාටාව බේතෝවන් විසින් තිලිණ කරනු ලැබුණේ ඔහුගේ සන්මිත්‍ර රුඩොල්ෆ් ක්‍රොයිට්සර් නමැත්තකුට ය. බටහිර ලෝකය මීට ‘ක්‍රොයිට්සර් සොනාටා’ යි කියන්නට වූයේ ඉන් පසුව ය.
මේ අතර දිනක් තොල්ස්තෝයි හමුවීම සඳහා යස්නායා පොල්යානාවට පැමිණි එක් වයලීන වාදකයෙක් රාත්‍රී භෝජනයෙන් අනතුරුව මැදුරෙහි වෙසෙන්නන්ගේත්, පිටස්තර පුද්ගලයන් දෙතුන් දෙනෙකුගේත් රසාස්වාදනය සඳහා වාදනය කර ඇත්තේ ද බේතෝවන්ගේ ඒ ක්‍රොයිට්සර් සොනාටාවයි. මේ වාදනයට පියානාවෙන් සහාය වී ඇත්තේ තෝල්ස්තෝයි ගේ වැඩිමහල් පුතු වූ සර්ගි ය. මනමෝහනීය වූ මේ වාදනය අසන්නන් කොතරම් නම් වගීකෘත කළේ ද යත් සොනාටාව නිමවීමෙන් පසුව තොල්ස්තෝයි ඇතු`ඵ තිදෙනෙක් ඒ සම්බන්ධයෙන් ගිවිසුමකට ද එළඹී තිබේ. චිත්‍රශිල්පියකු වූ ඉලියා රිපින්, රංගන ශිල්පියකු වූ ඇන්ඩි්‍රයෙව් බුලක් හා තොල්ස්තෝයි එසේ ගිවිසගෙන ඇත්තේ සොනාටාවට සවන් දීමෙන් තමතමන් තුළ උපන් භාවයන් තමතමන්ගේ මාධ්‍ය ඔස්සේ සමාජයට බෙදාහදා දීම සඳහා ය. එහෙත් ඒ නොබෝ දිනකින්ම බුලන් මියගිය අතර රිපින් ගිවිසුම අමතක කොට තිබිණ. එය ලෝකය සමග බෙදාහදා ගැනීමට ඉතිරි වූයේ තොල්ස්තෝයි පමණි.
සංගීතය කෙරෙහි බෙහෙවින් ආසක්තව හුන් තොල්ස්තෝයි විශ්වාස කළේ සංගීතයෙන් තොර ජීවිතයක් ද නැතැයි කියා ය. එහෙත් සංගීතයේ ආස්වාදය ගැන මෙන් ම ඒ ආස්වාදය මිනිසකු වින්දිතයකු බවට පත් කරවන ආකාරයත් ඔහු මනාව දැන සිටියේ ය. ඉඳුරන් අවදි කොට නිදා සිටින හැඟුම් කුප්පමින් මිනිසකු කණපිට ගසන ශක්තියක් බලයක් සංගීතය තුළ වන බව ඇදහු තොල්ස්තෝයි ඒ නිසාම හැම විටමත්, අස්ථානයේදීත් සංගීතයට අවකාශයක් විවර කිරීම නුසුදුසු යැයි ද ඇදහූ වේ ය. ඔහු එය සමාන කළේ ගින්දර සමග කරන සෙල්ලමකට ය. ක්‍රොයිට්සර් සොනාටා (පෙමතො ජායති සොකො) නවකතාවේ යටිතලයෙන් කියවන්නේ ද මේ කතාවයි. මේ ධර්ම සන්නිවේදනය එහිදී සිදු කෙරෙන්නේ ‘පොස්ඩ්නිෂිව්’ නම් වූ නවකතාවේ ප්‍රධාන චරිතය
හරහා යි.
විවාහයේ හා ලෛංගික ප්‍රේමයේ යථාව, ජීවිතයේ නිරුවත ඉසියුම් ලෙස විදාරණය කරන ‘පෙමතො ජායතී සොකො’ එකල රුසියාවේ තහනමට ද ලක්වූවකි. එය තහනමට ලක් කෙරී ඇත්තේ බරපතළ සදාචාරාත්මක ප්‍රශ්න කරළියට නැගීමක් ඒ හරහා සිදුවී ඇති බවට නැගුණු චෝදනාවට අනුව ය. තහනම වලක්වා ගැනීම සඳහා එදා සාර් රජු හමුවන්නට ගොස් තිබුණේ තොල්ස්තෝයිගේ බිරිද වු සොපියා ය. මේ අවස්ථාව ‘පෙමතො ජායති සොකො’ පෙරවදනෙහි (පිළිසදරෙහි) ද සටහන් ව තිබේ.
නවකතාව කලින් කියවා තිබූ රජතුමා ඒ ගැන වැඩි විරුද්ධත්වයක් නොදැක්වුවේ ය. සැමියා විසින් පොත කියවන ලද බව ඇසූ බිසව කම්පා වූවා ය.
‘ඔබතුමිය වුවත් මේ නවකතාව තම දරුවන් කියවනවාට කැමැති වන එකක් නැහැ නේද?’ යි රජතුමා සොපියාගෙන් ඇසුවේ ය.
විවාහ ජීවිතය ගැන රචිත මෙම නවකතාව ගැන සැමියා වුවද වැඩි කැමැත්තක් නොදක්වන බව සොපියා කීවා ය.
වෙනත් පොත් සමඟ එක ම වෙ`ඵමක මේ පොත පළවීමෙන් වරදක් නොවෙතැයි කල්පනා කළ රජතුමා පොතට පනවා තිබුණු තහනම ඉවත් කරන ලෙස නියෝගයක් නිකුත් කෙළේ ය.
(ලියෝ තොල්ස්තෝයි පෙමතො ජායති සොකො – ංංස පිට)
තහනම ඉවත්කර ගැනීම සඳහා රජතුමා වෙත ගිය ගමන සම්බන්ධයෙන් තොල්ස්තෝයි බිරිදට දොස් නැගූ බවද කියැවෙයි.
රුසියාවේ ඉඩම්හිමි රදළයන්ගේ අභ්‍යන්තර ජීවිතවල දුසිරිත්, සල්ලාලකම්, අනියම් සබඳතා හා කෘත්‍රිම පවුල් පසුබිම කෙරෙහි පසුකලෙක තොල්ස්තෝයි තුළ හටගත් බලවත් අප්‍රසාදය, පිළිකුළ මේ නවකතාව අවසානය දක්වාම හුයක් මෙන් ඇදී යයි. නවකතාවේදී එක්තරා පාපොච්ඡාරණයක ස්වරූපයෙන් මේ අදහස් දුම්රිය මගීන් පිරිසක් වෙත පළ කර සිටින්නේ මැදිවියේ පසුවන පොෂ්ඩ්නිෂිව් ය. දින දෙකක් ඉක්මවූ දීර්ඝ දුම්රිය ගමනක් අතරතුර මගීහු ඔවුනොවුන් හඳුනාගනිමින් ආ ගිය තොරතුරු කතාකරමින් පසුවෙති. අනුක්‍රමයෙන් මේ සංවාදය විවාහය හා ප්‍රේමය යන මාතෘකා ඔස්සේ ජීවිතයේ යම් යම් ඉසව් කරා ද ඇදී යයි. මැදිරිය තුළ සිටින බහුතරය ඊනියා සදාචාරය කෙරෙහි ගෞරවනීය ආකල්පයක් දරන්නෝ ය. ඔවුනට හරස් කපන එකම දුම්රිය මගියා වන්නේ පොෂ්ඩ්නිෂිව් ය. ජීවිත කාලයක් තුළ එක මිනිහෙකුට, එකම ගැහැණියකට පමණක් අවංකව ප්‍රේම කළ හැකි යැයි ඒ ඇතැම්හු විශ්වාස කරති. පොෂ්ඩ්නිෂිව් ඊට එරෙහි වෙයි. විවාදය උණුසුම් වෙයි.
‘ඔබ කතා කරන්නේ ලිංගික ප්‍රේමය ගැන පමණයි. නමුත් අදහස්වල එකඟත්වය මත, ආධ්‍යාත්මික එකඟත්වය මත, ගොඩ නැගෙන ප්‍රේමය ගැන ඔබ විශ්වාස කරන්නේ නැද්ද?’ යි ගැහැනිය ඇසුවා ය.
‘ආධ්‍යාත්මික සමානත්වයක් හා අදහස්වල එකඟත්වයක් තියෙන ගැහැනු පිරිමි එක ඇඳේ නිදා ගන්නෙ නැහැ. ගරු සරුවක් නොදක්වා කතා කිරීම ගැන මට සමා වෙන්න. සමාන අදහස් ඇති ගැහැනු පිරිමින් එක ඇඳේ නිදියන බව අහළ තියෙනවා ද?’ යි ඔහු (පොෂ්ඩ්නිෂිව්) අවඥාවෙන් සිනා සෙමින් ඇසුවේ ය.
‘ටිකක් ඉන්න: සත්‍ය තොරතුරුවලින් ඔබේ තර්කය බිඳ වැටෙනවා. මු`ඵ මනුෂ්‍ය වර්ගයා ම, නැති නම් අඩු ගණනේ වැඩි දෙනෙක් අඹු සැමියන් ලෙස ජීවත් වෙනවා. බොහෝ දෙනෙක් ජීවිතාන්තය දක්වා අඹු සැමියන් වශයෙන් අවංක විවාහ ජීවිත ගත කරනවා.’
පැසුණු හිසකෙසින් යුත් මහතා යළිත් සිනාසුණේ ය.
‘විවාහ ජීවිතය ප්‍රේමය මත පදනම් වූ බව ඔබ මට මුල දි කිව්වා. ලිංගික ප්‍රේමය හැර වෙනත් ප්‍රේමයක් ගැන මා සැක කළ විට, විවාහය පවතින නිසා ප්‍රේමය පවතින බව ඔප්පු කරන්න ඔබ වෑයම් කළා. මේ විවාහය රැවටීමක් මිස අන් කිසිවක් නොවෙයි.’
(ලියෝ තොල්ස්තෝයි පෙමතො ජායති සොකො – 13-14 පිටු)
තමා අවංකව තරුණියකට ප්‍රේම කළ ද ඇය හා විවාහ වුණ ද ඒ ප්‍රේමය අනුක්‍රමයෙන් අස්ථාවර තත්ත්වයකට පත් වී බිඳීවිසිරී ගියේ බිරිදගේ අනියම් සබඳතාව හේතුවෙන්ම ද යන විචිකිච්ඡාවක් පොෂ්ඩ්නිෂිව් තුළ වන බව පාඨකයාට පෙනීයන්නේ ඔහු අතිශයින් ප්‍රබල ස්වයං විවේචනයක ද යෙදෙන නිසා ය. බිරිඳ සම්බන්ධයෙන් ඔහු වරක් කියා සිටින්නේ මෙවැනි කතාවකි.
ඈ හැදුණේත් වැඩුණේත් ජීවිතයේ ඇති එක ම වටිනා දෙය ප්‍රේමය යන විශ්වාසය මතයි. ඈ විවාහ වුණා. ඒ විවාහයෙන් ඇයට ප්‍රේමය ලැබුණත් එය ඈ බලාපොරොත්තු වූ ප්‍රේමය නොව, ඇයට පොරොන්දු වන ලද ප්‍රේමය නොව, ඊට වඩා වෙනස් බලාපොරොත්තු කඩවීමක් හා දුකක්. මේ සියල්ලටම අමතරව ඇයට කිසිසේත්ම බලාපොරොත්තු නොවූ වේදනාවක් විඳින්න සිද්ධ වුණා. එය දරුවන් වැදීමේ හා දරුවන් හැදීමේ වේදනාවයි. මේ කටයුතු සම්බන්ධව මහත් උනන්දුවක් දක්වන දොස්තරවරුන්ට පින් සිදු වන්නට දරුවන් නොලැබ සිටින සැටි ඈ දැනගත්තා. මේ අලුත් සොයා ගැනීමෙන් ඇය තුළ විශාල උද්‍යෝගයක් ඇති වුණා. ඈ ඉන් විශාල ආස්වාදයක් ලැබුවා. ඈ දැන සිටි ජීවිතයේ අරමුණ වූ ප්‍රේමය සඳහා ඈ නැවත තිරිහන් වුණා.
(ලියෝ තොල්ස්තෝයි පෙමතො ජායති සොකො – 72-73 පිටු)
බිරිඳගේ මේ තිරිහන් විම, ඇය සුන්දරව පුෂ්ටිමත්ව යළිත් වරක් ජීවිතයට අලුතින් අවතීර්ණවීම හා සමගින් අතිරේක ගැටලුවක් නිර්මාණය කරන්නේ ද සංගීතයයි. සංගීතඥයෙක්, වයලීන වාදකයෙක් ඔවුන්ගේ නිවෙසට පැමිණෙන්නේ මේ කාලය අතරතුරයි. ඔහුට ඇත්තේ තෙත් වූ දැස් ය. නිතර රැඳුණ සිනාවක් සහිත දෙතොල් දෙකෙළවර ඉටිහා සකස් කළ උඩු රැවුලක් හා නවීන විලාසිතාවකට අනුව පීරූ කොණ්ඩයක් ද ඔහු සතුව තිබේ.
ඔහු හා ඔහුගේ සංගීතයෙන් තමයි මගේ මු`ඵ පවුලම විනාශ වුණේ. නමුත් විනාශයට හේතු වුණේ මගේ ඊර්ෂ්‍යාව ය යන අදහස නඩු විභාගයේ දී ඉස්මතු වුණා. ඒ අදහසෙහි කිසි ම ඇත්තක් නැහැ. බිරිඳගේ තාඩන පීඩනවලට, නින්දා අපහාසවලට බඳුන් වූ මා තම ආත්ම ගෞරවය ආරක්ෂා කර ගැනීම පිණිස බිරිඳ මැරූ ස්වාමි පුරුෂයෙක් බව නඩු විභාගයේ දී තීරණය වුණා. ඒ තීරණය අනුව මා මිනීමැරීමේ චෝදනාවෙන් නිදහස් වුණා. නඩුවිභාගයේ දී මම ඇත්ත ඇති සැටියෙන් ම ඉදිරිපත් කිරීමට වෑයම් කළා. නමුත් මා බිරිඳගේ හොඳ නම ආරක්ෂා කිරීමට වැයම් කරන්නේ යයි කල්පනා කළ ඔවුන් මගේ කතාව විශ්වාස කළේ නැහැ.
‘ඈ සංගීතඥයා සමඟ කුමන විදියේ සම්බන්ධයක් පැවැත්වුවත් මට වත් ඇයට වත් එහි කිසිම අර්ථයක් තිබුණේ නැහැ. කිසියම් අර්ථයක් තිබුණා නම් මා ඔබට දැනට ම පවසා ඇති අන්දමට එය මගේ තිරිසන්කමයි. හැම දෙයක්ම සිදු වුණේ අප අතර පැවති භයානක පරතරය නිසයි.
(ලියෝ තොල්ස්තෝයි පෙමතො ජායති සොකො – 75-76 පිටු)
මේ පරතරය, මේ දෙකඩවීම දරුවන් කෙරෙහි ද අහිතකර බලපෑමක් සිදුකරන බව හැඟුණ ද ඒ ගැන තමාට කිසිවක් කළ නොහැකි යැයි ඔහු කියන්නේ අතිශයින්ම නිර්ව්‍යාජත්වයක් ප්‍රකට කරමිනි. දරු උපත්, දරු සම්පත තමනට සතුටක්, සැනසීමක් රැගෙන ආ බවක් ඔහුට නොහැගෙයි. නැතහොත් දරුවන් නිසා තමනට ලැබුණු මානසික පීඩා, ඔවුන් ගෙන් ලද සතුට ඉක්මවා ගිය බවක් ඔහුට හැඟියයි. දරුවන්ගේ අසනීප, දොස්තරවරුන් කැඳවීම්, නිරතුරුව පාහේ සිදුවන්නේ නිදහසේ පොතක්, පතක් කියවීමට ඔහුට තිබූ අවකාශය ද උදුරා ගනිමිනි. යුද්ධයක් නිමා වන්නට පෙර අලුත් යුද්ධයක් හටගන්වන්නාක් වැනි වූ මේ තත්ත්වය බොහෝ පවුල් ඒකකවලට පොදු වුවක් බවට ද ඔහු විශ්වාසය පළකරයි.
ඉතින් දරුවන් ලැබීමෙන් අපේ ජීවිත සැපවත් වෙනවා වෙනුවට දුකක්, කරදරයක් වුණා. අප අතර මතභේද ඇති වුණේ දරුවන් නිසයි. ඔවුන් ලොකු මහත් වෙන කොට මතභේද වැඩි වුණා. බොහෝ විට මතභේදවල හේතු ඵල දෙකට ම දරුවන් මුල් වුණා. ආරවුල්වලදී දරුවන් ආයුධයක් හැටියට පාවිච්චි කළ අවස්ථා ද තිබුණා. අප දෙදෙනා විශේෂ ඇල්මක් දක්වපු දරුවන් දෙන්නකු හිටියා. අපි ඒ දරුවා ආයුධයක් හැටියට පාවිච්චි කළා. මං වැඩිමල් පුතා වස්යාට වැඩි කැමැත්තක් දැක් වූ අතර බිරිඳ ලීසාට වැඩි කැමැත්තක් දැක්වූයේ නැහැ. අපේ වැරැද්දෙන් නොමග ගිය අසරණ දරුවන් ද අන්තිමේ දී එකිනෙකා සමඟ කලහ කර ගත්තා. අප දරුවන්ට කරන අපරාධය උදේ හවස කෝලාහල කළ අපට පෙනුණේ නැහැ.
(ලියෝ තොල්ස්තෝයි පෙමතො ජායති සොකො – 65 පිට)
සමාජයේ පොදු පිළිගැනීමට අනුව තමා විසින් බිරිද ඝාතනය කරන ලද්දේ හදිසි කෝපයක්, සාධාරණ කෝපයක් නිසා යැයි කියමින් ඝාතනය සාධාරණීකරණය කිරීමේ, ඇඟබේරා ගැනීමේ කිසිදු සූදානමක් ඔහු වෙතින් පළ නොවෙයි. තමා අතින් මේ ඝාතනය සිදුවූයේ හොඳ සිහියෙන් සිටින විටදී යයි ඔහු අවංකව ම කියයි.
පොස්ඩ්නිෂිව්, බිරිද මරා දමන්නේ කිනිස්සකිනි. ඇය එතැනදී දැතින්ම කිනිස්ස අල්ලාගත් බවත් මුවහත් කිනිස්ස ට ඇගේ දැත් කැපී ගිය ආකාරයත් ඔහුට මතක තිබේ. ඝන වූ යමක් හැපී කිනිස්සේ කිඳාබැසීම මොහොතකට නතර වුයේ ඇය යටට හැද සිටි බොස්තරොක්කය නිසා බව ද ඔහුට සිහිකළ හැකි ය. ඇලපත පසාරු කළ කිනිස්ස මස කපාගෙන ගැඹුරට ගිලාබැස්ස අයුරු තමාට ඉතා හොඳින් මතක බව ද ඔහු කියයි. එසේ නම් මෙය අවසිහියකින් සිදුවුවක් වන්නේ කෙසේ ද?
නොනවත්වාම කතාව කියාගෙන යන පොෂ්ඩ්නිෂිව්ට අලුත් සිහියක්, අලුත් මතකයක් බාධා කරන්නේ මෙතැනදී ය. මෙතැන් පටන් ඔහු ඉකිබිඳිමින් දුම්රිය මගීන් හමුවේ කරන්නේ බරපතළ පාපොච්චාරණයකි.
බිරිඳගේ මළකඳ තිබූ තැනින් ඉවත් කරන තුරු ම තමාගේ ස්ථාවරයෙහි, එනම් ඇය දඬුවම් ලැබිය යුතු ගැහැනියක බවට තමා තුළ වූ විශ්වාසයෙහි කිසිදු වෙනසක් සිදු නොවූයේ යැයි ඔහු කියයි. එහෙත් මළකඳ නහවා ස`ඵපිළි අන්දා මල්ගවසා රැගෙන ආ සැණින් ඒ ආකල්පය බරපතළ දෙදරීමකට ලක්වෙයි.
‘සිදු වූ සියල්ල මට අවබෝධ කරගත හැකි වුයේ මිනී පෙට්ටියෙහි තැන්පත් කර තිබුණු ඇගේ මෘතදේහය දුටු පසුවයි. මා කළ විනාශය මට අන්තිමේදි තේරුම් ගන්න පු`ඵවන් වුණා. ඈ මරා දමන ලද්දේ මා බවත්, වරක් ප්‍රාණවත්ව සිටි, ක්‍රියාශීලීව සිටි, ඈ මරා දමන ලද්දේ මා බවත්, ඈ ඉටියෙන් කළ දෙයක් මෙන් නිශ්චලව, අයිස් කඳක් මෙන් සීතලව වැතිර සිටින්නේ මා නිසා බවත්, මගේ අතින් සිදු වූ මේ වරද කිසිවකුට කවදා වත්, කොතැනදී වත්, නිවැරදි කළ නොහැකි බවත් මා අවබෝධ කළේ ඇගේ මියගිය මුහුණ දුටු පසුවයි.
(ලියෝ තොල්ස්තෝයි පෙමතො ජායති සොකො – 126-127 පිටු)
ලියෝ තොල්ස්තෝයි නම් වූ මහා ලේඛකයා පාඨකයා වෙනුවෙන් ලේඛනගත කළ සියල්ල පරම සත්‍යය ම දැයි හරියටම කියන්නට අපට නොහැකි ය. එහෙත් ඔහු තමාට, තමාගේ ලේඛනයට කොතරම් නම් අවංක වුවේ ද යන කරුණ අපට අමතක කළ නොහැකි ය.■

■ අමිල රත්නායක

‘පොළොව මත ස්පර්ශ වීම තහවුරුයි. පර්සවියරන්ස් අඟහරු පොළොව මත සාර්ථකව අතීත ජීවයක් ගැන තොරතුරු හොයන්න පටන්ගන්නවා.’ කාන්තා කටහඬක් නිල වශයෙන් දැනුම් දුන්නා. ඒ පෙබරවාරි 19 වැනිදා.
නාසා ආයතනයට අනුබද්ධිත, ලොස් ඇන්ජලීස්හි පිහිටි ජේපීඑල් (ජෙට් ප්‍රපෝෂන් ලැබ්) මැදිරියේ සිටි විද්‍යාඥයන් පිරිස ආසනවලින් නැගිට කෑගසන්නට, එකිනෙකා වැළඳගන්නට, ජය සමරන්නට පටන්ගත්තා.
ක්‍රිකට් තරගයක් දින්නා වාගේ සමරන්නට අවස්ථාව ලැබෙන්නේ අභ්‍යවකාශ ඉංජිනේරුවන්ටම තමයි. ආසියාවෙන්, අප්‍රිකාවෙන්, යුරෝපයෙන් හා විවිධ රටවල්වලින් සම්භවය ලත් විද්‍යාඥයන් (බටහිර විද්‍යාඥයන් නෙවෙයි.) ඒ මොහොත විඳින අයුරු දැකීමත් සතුටක්.
‘හැබෑට මනුෂ්‍ය වර්ගයා විද්‍යාව පාවිච්චි කරමින් ගිහින් තියෙන දුරක්.’ කියා හැඟුණා.
පර්සවියරන්ස්හි කැමරාවෙන් අඟහරු ලෝකයේ ගල් සහිත වියලි බිම මතට හැසාර්ඩ් කැමරා නම් කැමරාව එල්ල කිරීමෙන් ලද ඡායා දර්ශන ලැබෙන්නට පටන්ගත්තා. පර්සවියරන්ස්ගේ සෙවණැල්ල අඟහරු මත වැටී තිබුණා. හැසාර්ඩ් කැමරාව පාවිච්චි කරන්නේ යානයට අඟහරු මත එහේ මෙහේ ගමන් කරද්දී මාර්ගය හඳුනාගැනීමටයි. මීට වඩා ඉහළ මට්ටමේ ඡායාරූප පසුව ලැබීමට නියමිත වුණා. පසුව, එම ඡායාරූප ලැබුණා.
සිංහලෙන් උට්ඨාන වීර්යය (සරල බසින් කීවොත් උත්සාහය) යන අර්ථය හිමි පර්සවියරන්ස් යානය අඟහරු මත ගොඩබැසීම තවත් එක අඟහරු ගොඩබැසීමක් නෙවෙයි. අඟහරු වෙත යානා කිහිපයක්ම ගියා. ඒවා විවිධ කාර්යභාරයන් ඉටු කළා. ඒත් පර්සවියරන්ස් වෙනත් ලෝකයක් මත ගොඩබසින ලද, මිනිසුන් නිර්මාණය කළ දියුණුම රොබෝ යන්ත්‍රය. එය රොබෝ යන්ත්‍රයකටත් එහා ගිය පුංචි විද්‍යාගාරයක්.
යානය ගොඩබැස්සේ අඟහරු මත තිබෙන සිදී ගිය විලක් මතට. දැන් විල නෑ. ඉතිරි ආවාටය පමණයි. හඳුන්වන්නේ ජෙසෙරෝ ආවාටය යන නමින්. මේ ස්ථානයත්, පෘථිවි යානයක් ගොඩබසින ලද අන් සියළු තැන්වලට වඩා විශේෂයි. අඟහරු මත ජීවය තිබුණානම්, ඒ ගැන සොයන්නට සුදුසුම ස්ථානයක් එය.
අඟහරු මතුපිට සිදුරු කරමින්, සාම්පල් එකතු කරන්නටත්, ඒවා පරීක්ෂාවට ලක් කරන්නටත් පර්සවියරන්ස් කටයුතු කරනවා. ඊට අමතරව ඒ සාම්පල් වැඩිදුර පරීක්ෂාව සඳහා ඉදිරි මෙහෙයුමකදී පෘථිවියට ගේන්නටත් බලාපොරොත්තු වෙනවා. ඒ වෙනුවෙන් සාම්පල් එකතු කර, ගොඩගැසීමත් කරනවා.
ඒ සියල්ල කරන්නට කලින් පර්සවියරන්ස් ගොඩබැස්සීමේ අභියෝගය විද්‍යාඥයන්ට තිබුණා. මීට කලින් අඟහරු මෙහෙයුම්වලින් සීයට 50ක් වාගේ අසාර්ථක වී තිබෙනවාලු. ගොඩබැසීමේ අභියෝගය ජයගැනීම තීරණාත්මක වුණේ ඒ නිසයි.
නිකමට හිතන්න, කොළඹ ගොල්ෆ් පිටියක සිට නුවරඑළියේ ගොල්ෆ් පිටියක තනි පහරින් ගොල්ෆ් බෝලයක් ඇතුළු කරන හැටි. අන්න ඒ වාගෙයි, පෘථිවියේ සිට යැවූ යානය හරියටම අඟහරු මත තමන්ට අවශ්‍ය තැනට තිතටම ගොඩ බැස්සුවේ.
රෝවරය ගොඩ බැස්වීම සඳහා පාවිච්චි කළේ හෙළිකොප්ටර්වලින් භාණ්ඩ ගෙන ගොස් ගොඩ බැස්වීමේදී අප පෘථිවිය මත පාවිච්චි කරන තාක්ෂණය. මීට පෙර පාවිච්චි කළ තාක්ෂණයට වඩා එය සෑහෙන වෙනස්. රෝවරය රඳවාගත් පුංචි වේදිකාව අඟහරු පොළොවට පීඩනය එල්ල කරමින්, හෙමීට පහත් වුණා. ඉන්පසු, එය යානය තැන්පත් කළ නැවත ඉහළට ගියා.

බොස්නියාවේ ගමක්
ජෙසෙරෝ යන නමින් යුත්, බොස්නියාවේ ගමක් තියෙනවා. ඒ ගමේ නම ඇසුරෙනුයි, අඟහරු ආවාටය නම් කර තිබෙන්නේ. පෘථිවියේ ජෙසෙරෝ ගම බොස්නියන් යුද්ධයෙන් පසු දුප්පත්කමින් පීඩා විඳින ගමක්. ජෙසෙරෝ යන වචනයේ තේරුම විල. ජෙසෙරෝහි නගරාධිපතිනියට මෙම ගොඩබැසීම ගැන ඇමෙරිකාවෙන් විශේෂ ලියුමක් පවා ලැබී තිබුණා. ගම්වැසියන් බලාපොරොත්තු වෙන්නේ අඟහරු ගමන නිසා,ගමට වැඩිපුර අවධානයක් ලැබේවි කියායි. වැඩිපුර සංචාරකයන් පැමිණේවි කියායි.
අවුරුදු බිලියන තුන හතරකට කලින් අඟහරු ජෙසෙරෝ විලේ වතුර තිබුණා. ගංගාවකින් විලට ජලය ගලා ආවා. තවත් කෙළවරකින් ජලය බැස ගියා. ඒ ගංගාවේ, විලේ සහ ගංගා නිම්නයේ සලකුණු අදටත් දැක ගත හැකියි. අවුරුදු බිලියන තුනකටත් පෙර මේ ලෝකය මීට වඩා උණුසුම්, ජීවයට සුදුසු තත්වයක තිබුණු බව ඒ සලකුණු කියා පානවා. එකල මේ ග්‍රහලෝකය බාහිර තරංගවලින් ආරක්ෂා කරන්නට චුම්භක ක්ෂේත්‍රයක් පවා තිබුණා. එය අහිමි වෙද්දී, සම්පූර්ණ වායු ගෝලය දියවෙමින්, අද පවතින හිස් වැලි කාන්තාර ලෝකය බිහි වුණා. පර්සවියරන්ස් උත්තර තිබෙන්නේ ඒ පරිසරයෙහි ජීවය බිහිවුණාද කියායි. ජීවය හොයනවා කීවේ ඩයිනසෝර් ෆොසිල සෙවීමක් නෙවෙයි. ඉතා කුඩා ක්ෂුද්‍ර ජීවීන් ලෙස, සංකීර්ණ රසායන ක්‍රියාවලියක් තිබුණාද කියායි. ප්‍රාථමික මට්ටමේ ජීවයක් තිබුණාද කියායි. සමහරවිට අවුරුදු මිලියන ගණනකට පසු අදටත් තිබෙනවාද කියායි.
අපේ ලෝකයේ ජීවය මුලින් බිහි වූ තැනක් ලෙස වැව් සලකනවා. ඊටත් වඩා ජෙසෙරෝ විල අසල තිබෙන ඩෙල්ටාව ජීවය පිළිබඳ සලකුණු රඳවාගෙන සිටිනු ඇතැයි අනුමාන කරනවා. පර්සවියරන්ස් හරියටම එතැනට ගොඩබැස්සේ ඒ නිසයි. අඟහරු මත ජීවය තිබුණු බව සොයාගතහොත්, එය අභ්‍යවකාශ ජීව විද්‍යාවේ දැවැන්ත සොයා ගැනීමක් බවට පත් වෙනවා.
අපේ සෞරග්‍රහ මණ්ඩලයේම අසල්වැසි ග්‍රහයා මත ජීවය තිබේ නම්, විශ්වයේ තවත් තාරකා ටි්‍රලියන ගණනක ජීවය කෙතරම් සුලභද යන්න අනුමාන කරන්නට සාධකයක් වේවි.

තවත් හෙලිකොප්ටරයක්
මේ මෙහෙයුමේදී ඉන්ජෙනුවිටි නම් පුංචි හෙළිකොප්ටරයකුත් රැගෙන ගියා. එය ඉදිරියේදී අඟහරුට ගොඩ බසින්නට නියමිතයි. එය අනාගත අඟහරු මෙහෙයුම්වලදී පියාසර කළ හැකි ආකාරය අධ්‍යන කිරීමට පාවිච්චි කරනවා. මෙය වෙනත් ලෝකයක් මත පාවෙන පළවැනි හෙළිකොප්ටරය. මතක තබාගන්න, අඟහරුගේ වායුගෝලීය පීඩනය අපට වඩා සෑහෙන අඩුයි. අපේ හෙළිකොප්ටර් වාගේ ලෙහෙසියෙන් පියාඹන්න අඟහරු මත බැහැ. ඒ නිසයි, ඉන්ජෙනුවිටි හෙළිකොප්ටරයෙන් මූලික අත්හදා බැලීමක් කරන්නේ.

සාම්පල් එකතු කිරීම
පෘථිවියට නැවත ගෙන එන්නට සාම්පල් එකතු කිරීමේ තාක්ෂණය පර්සවියරන්ස් රෝවරයට ආවේණික විශේෂ අංගයක්. 2026 දී යැවීමට සැලසුම් කර තිබෙන යුරෝපීය යානයකින් සාම්පල් නැවත ගෙන එන්නට නියමිතයි.
සාම්පල් එකතු කිරීම කියන්නේ ගල් කැට එකතු කර, ගොඩගැසීම නෙවෙයි. සාම්පල් එකතු කිරීම සඳහා මෙම රෝවරයේ තිබෙන තාක්ෂණය මෙතෙක් යැවූ අන් කිසිදු යානයකට වඩා දියුණු තාක්ෂණයක්. පොළොව සිදුරු කර, යාන්ත්‍රික අතකින් එය එකතු කොට, ලිප්ස්ටික් එකක ප්‍රමාණයේ කොපුවකට එය එකතු කරනවා. ඉන්පසු සීල් කරන ලද කොටස්, ගබඩා කර තබාගෙන, නැවත ගොඩගැනීම සඳහා තැන්පත් කරනවා. ඒ වෙනුවෙන් පාවිච්චි කරන්නේ අතිශය දියුණු රොබෝ තාක්ෂණයක්.

අඟහරු සද්දේ
මෙවැනි යානයකට විද්‍යාඥයන් ඇතුළත් කරන්නට කැමති කොටස් බොහොමයි. සවි කළ යුතු බව ඔවුන් සිතන වැදගත් උපකරණ බොහොමයි. ඔවුන්ට අවස්ථාව ලැබුණොත් වැදගත් උපකරණ සියල්ලම සවි කර, කෝපි යන්ත්‍රයක් වුණත් සවි කරාවි. අඟහරුවල කෝපි හදන හැටි අධ්‍යන කරන්නට.
එහෙත්, ඔවුන්ට ලැබෙන මූල්‍යාධාර සීමිත නිසා, ඒ ඒ උපකරණවල අවශ්‍යතාව ඇමෙරිකානු රජයට ඒත්තු ගන්වන්නට සිදු වෙනවා. මුදල් ලබාගන්න වෙන්නේ ඊට පසු. ඔවුන්ගේ හිතේ හැටියට මුදල් ලැබුණානම් මොනවා නොවේවිද. පර්සවියරන්ස් දැන් කරන කාර්යභාරය වෙනුවෙන් වූ රෝවරයක් අඟහරු ගිහින් අවුරුදු විස්සක් විතර වෙන්නත්, මේ ලිපිය කියවන කිහිපදෙනෙක් දැනටත් අඟහරුවල ‘වෝකිං පාත්’ එකක ව්‍යායාම් කරන්නත් ඉඩ තිබුණා.
කොහොම වුණත් නාසා ආයතනයේ ප්‍රධානීන් මේ යානයට ඇතුළත් කිරීමට ඉතා ආසාවෙන් සිටි කොටසක් තිබුණා. එය සරල උපකරණයක්. අන් කිසිවක් නෙවෙයි, මයික්‍රෆෝනයක්. ඒ කොටස පර්සවියරන්ස් රෝවරයට සවි කරන්නට විද්‍යාඥයන්ට අවස්ථාව ලැබුණ නිසා අඟහරුගේ හඬ අසන්නට හැකි වේවි.

නම ලැබුණ හැටි
අඟහරු මතට 1997 සිට මේ දක්වා නාසා ආයතනයේ රෝවර් යානා කිහිපයක් ගමන් කර තියෙනවා. සෝජුනර් 1997 (තාවකාලික පදිංචිකරුවා), ඔපචුනිටි 2004 (අවස්ථාව) හෙවත් ඔපී, ස්පිරිට් 2004, කියුරියෝසිටි 2012 යන ඒවා. ඊට පෙර හා පසු අඟහරු මතට රෝවර් නොවන අඟහරු යානා කිහිපයක් ගොඩබැස්සා. 1975 වයිකිං 1 සහ වයිකිං 2 යානා ගොඩබැස්සා. 1996 දී පාත්ෆයින්ඩර් යානය ගොඩබැස්සා. පෝලර් ලෑන්ඩර්, ෆීනික්ස්, ඉන්සයිට් ආදී තවත් යානා කිහිපයක් නාසා ආයතනයෙන් අඟහරු වෙත යැව්වා.
මේ රෝවරයට පර්සවියරන්ස් යන නම යෝජනා කළේ ඇලෙක්ස් මාතර් නම් දරුවා. ඒ නාසා ආයතනය රෝවර් යානයට නමක් තෝරාගැනීම වෙනුවෙන් පැවැත්වූ තරගයක් ජයගත් පසු. එම තරගයේදී යම් නමක් යෝජනා කොට, ඒ නම යෙදීමට හේතු රැගත් රචනාවක් නාසා ආයතනය ඉල්ලා සිටියා. යෝජනා 28,000ක් ඉදිරිපත් කර තිබුණා. විනිසුරුවරුන් 4700ක් ඒ අතරින් හොඳම නම් තෝරාගත්තා. ඉන්පසුව ඡන්ද විමසීමක් කර තිබුණා. ලක්ෂ හතකට වැඩි පිරිසකගේ ඡන්ද විමසා, පර්සවියරන්ස් නම තෝරාගත්තා.
ඇලෙක්ස් මාතර් තමන්ගේ හේතු ඉදිරිපත් කිරීමේදී මෙසේ කියා තිබුණා. ‘කියුරියෝසිටි, ඉන්සයිට්, ස්පිරිට්, ඔපචුනිටි ආදී පෙර අඟහරු මෙහෙයුම් මනුෂ්‍ය ගුණාංගයක් නියෝජනය කළ වචන. අපි හැමවිටම කුතුහලයෙන් පිරී ඉන්නවා, අවස්ථා සොයා යනවා. අප සතුව චන්ද්‍රයා, අඟහරු හා ඉන් එහාට යෑමට ප්‍රඥාව හා උනන්දුව තියෙනවා. අප රෝවර් යානා නම් කරන්නේ මිනිස් ගුණාංග අනුව නම්, අපට මෙවැනි මෙහෙයුම් වලට අවශ්‍ය වැදගත්ම ගුණාංගය මග හැරිලා. ඒ තමයි උට්ඨාන වීර්යය. කෙතරම් අමාරු වුණත් ඕනෑම තත්වයකට හැඩගැසෙනතුරු උත්සාහ කිරීම මනුෂ්‍ය ලක්ෂණයයි. අපේ රට නොවෙයි, මනුෂ්‍ය වර්ගයා ලෙස අප කිසිවක් අත්හැරීමට සූදානම් නැහැ. හැමදාම උත්සාහ කරනවා.’
පර්සවියරන්ස් අඟහරු ගමනේ සැබෑ අර්ථය එය. මිත්‍යාව වෙනුවට විද්‍යාවත්, උට්ඨාන වීර්යයත් තිබුණොත් මිනිසුන්ට කළ හැකි දේ බොහොමයි.■