■ අමන්දිකා කුරේ

‘යු ද්ධය තිබුණු කාලයේ, ඒ කියන්නේ මගේ කුඩා කාලයේ මම ජීවත් වුණේ කොළඹ වැල්ලවත්තේ. නමුත් අපේ අම්මා තාත්තාගේ ගම යාපනය. ඒ හින්දා යුද්ධය ඉවර වුණ ගමන්ම ආපහු අපි යාපනයට ගියා. අපි යනකොට අපේ පරණ ගෙදර අත්තිවාරම විතරයි ඉතිරි වෙලා තිබුණේ. ඒ මම යාපනයට ගිය පළවෙනි අවස්ථාව.”

අද යාපනයේ ජීවත් වන විසිපස් හැවිරිදි තරුණයෙකු වන සිවලක්සන් ගනේෂන්, කොළඹ ආශ්‍රිත නාගරික ප්‍රදේශයක ජීවත් වුණ තමන්ට එක්වරම යාපනයට යන්න ලැබීම විස්තර කරන්න පටන්ගත්තා.

“වැල්ලවත්ත කියන්නේ ඉතාම නාගරික ප්‍රදේශයක්. අපි ජීවත් වුණේ මහල් නිවාස සංකීර්ණයක. සීමිත ඉඩකඩ, කාර්යබහුල පරිසරයට හුරුවෙලා හිටපු මට එක්වරම යාපනයට ගිහින් ජීවත් වෙන එක පුදුමයක් වුණා. මං ඒ වන විට කුඩා දරුවෙක් නිසාත් ඒ දැනුණු නිදහස මට කියාගන්න ඇරි තරම් ලොකුයි”

“ඇත්තෙන්ම යාපනයේ ජීවත් වෙන්න පටන් ගත්ත ගමන්ම කොළඹ ජීවිතයේ නොතිබුණු අමුතු මිත්‍රශීලී ගතියක් හැමතැනම තියෙනවා කියලා දැනුණා. සෙල්ලම් කරන්න යාළුවො ගොඩක් හමුවුණා. ඒ වගේම ගමේම අය සෑම අවස්ථාවකම එකට එකතු වෙලා හිටියා. ඒ වගේ අත්දැකීමක් මට තිබුණේ නෑ. මම අකමැත්තෙන් කොළඹ ඉඳන් ආවත් යාපනට ජීවිතයට මම ඇබ්බැහි වුණා කිව්වොත් නිවැරදියි”

සිවලක්සන් කියන විදිහට ඔහුට ලොකු මිතුරන් ප්‍රමාණයකුත් හමුවෙලා තියෙනවා. ඒ වගේම ළමයින් එකතු වෙමින් පැවති කුඩා රැස්වීම්වලටත් ඔහුට සම්බන්ධ වෙන්න අවස්ථාව ලැබිලා තිබෙණවා.

“මම යාපනයේ ජීවත් වන ගමේ ළමයි එකතු වෙලා හැදුණු පුංචි කණ්ඩායමක් තිබුණා. ළමා සමාජයක් වගේ ව්‍යුහයක්. අපි චිත්‍ර ඇන්දා, සින්දු කීවා, සරුංගල් හැදුවා. ඊට අමතරව අපේ ගමේ කෝවිලෙ අයියර් කෙනෙක් අපට හින්දු ආගම ගැන සතියකට වතාවක් ඉගැන්නුවා.”

කොළඹ කාර්යබහුල ජීවිතයක් ගතකළ ඔවුන්ට දුක සතුට බෙදාගන්නත් විශාල පිරිසක් යාපනයේදී හමුවෙලා. ඔහු මේ විදිහට අපිට ඒ ගැන කිව්වා.

“අම්මාට තාත්තාට ප්‍රශ්නයක් වුණ වෙලාවට අපේ අල්ලපු ගෙවල්වල නැන්දලා මාමලා ඇවිත් ඒ ප්‍රශ්න බෙදාගන්නවා. මට මතකයි මගේ සීයා මියගිය අවස්ථාව. ඒ වෙලාවෙදි මුළු ගමේම අය එකතු වෙලා මළගෙදර වැඩ කරන්න උදවු කළා. ඒ නිසා මම පොඩි කාලේ හිතන් හිටියේ ඒ ගමේ ඉන්න සියලු දෙනාම අපේ පවුලෙ අය කියලා.”

තමන් තරුණ වෙත්ම ඒ පැවති පරිසරයත් තරමක් වෙනස් වුණු බව සිවලක්සන් කියනවා.
‘යුද්ධෙ ඉවර වෙල කාලයක් යනකොට මේ ප්‍රදේශය ගොඩක් දියුණු වුණා. පාරම්පරිකව කරගෙන ආපු ගොවිතැන් වගේ රැකියා වෙනුවට රැකියා අවස්ථා විශාල ප්‍රමාණයක් දැන් ඇතිවෙලා තිබෙනවා. ඒ නිසා තරුණ පිරිස් ඒ රැකියාවලට යනවා. අපි පොඩි කාලේ සමහර ළමයි ඉස්කෝලෙ ගියේ නෑ. නමුත් දැන් ළමයි හැමෝම වගේ ඉස්කෝලෙ යනවා සහ ඔවුන් ඉතා උනන්දුවෙන් අධ්‍යාපන කටයුතුවලට යොමු වෙලා තියෙනවා.’

තමන් ජීවත් වන පරිසරය ගැන තියෙන අත්දැකීම් ගැන අදහස් බෙදාගන්න ‘අනිද්දා’ සමග තවත් යාපනයේ ජීවත්වන තරුණියක් එකතු වුණා. ඇය මධූසා කන්නන්. මධූසා කුඩා කාලයේ සිටම යාපනයේ ජීවත් වුණු තරුණියක්. ඇයට යුද අත්දැකීම්වලටත් මුහුණ දෙන්න සිදුවී තිබෙනවා.

‘යුද්ධය තිබුණේ මම පොඩි කාලෙ. ඒ කාලේ අපේ තාත්ත ඇතුළු ගමේ පිරිස් එකතු වෙලා එකිනෙකාට උදවු කරගත්තා. කාට හරි ප්‍රශ්නයක් වුණාම ඔවුන් උදවු කළා. නමක් යොදාගෙන සංවිධානයක් පිහිටුවලා නොතිබුණත් සුබසාධක සමිතියක් වගේ ව්‍යුහයක් ඇතුළේ තමයි මේ විදිහට එකිනෙකාට උදවු කරගත්තේ.’

යුද්ධය අවසන් වීමත් සමගම තමන්ගේ ජීවිතද වෙනස් වූ බව ඇය කියනවා.

‘යුද්ධය තිබුණු කාලෙ අපි පාවිච්චි කලේ සීමිත භාණ්ඩ ප්‍රමාණයක්. හැබැයි යුද්ධය ඉවර වුණ ගමන් ගොඩක් දේවල් යාපනයට ගලා එන්න පටන්ගත්තා. අපිට භාණ්ඩ මිලදී ගන්නකොට විවිධත්වයක් දකින්න පුළුවන් වුණා.’

යුද්ධය අවසන් වුණ ගමන්ම දකුණේ පිරිස් තමන්ට යන්න නොහැකි වුණු උතුරු පළාත දකින්න චාරිකා යැම රැල්ලක් විදිහට ආරම්භ වුණා. ඒ නිසාම යාපනයේ ජනතාවට රැකියා අවස්ථා රැසක් ඇතිවෙලා තිබුණා. මධූසාගේ පවුලටත් ඒ අවස්ථාව උදා වෙලා තියෙනවා.
‘අපේ ආච්චිට කෑම වර්ග හදන්න පුළුවන්. ඒ නිසා අපි තල් කොළවලින් වටකරලා පොඩි කෑම කඩයක් පටන් ගත්තා. බස්වලින් ටි්‍රප් යා එන අය එතන නැවත්තලා කෑම කනවා. අපේ ගෙදර තියෙන්නේ නාගදීපයට යන පාරෙ. ඒ නිසා ගොඩක් සංචාරය කරන්න එන අය ඒ පැත්තෙන් යනවා. ගමේ හැමෝම මේ විදිහට පුංචි පුංචි ව්‍යාපර පටන් ගත්තා.’
මධූසාගේ ගමේ තිබෙන කෝවිල මිනිසුන් එකමුතු කරන ස්ථානයක් කියලායි ඇය කියන්නේ. ”පවුලෙ හැමෝම සතියකට වතාවක් හරි එකතුවෙලා කෝවිල් යනවා. අසල්වැසියනුත් ඒ විදිහටම යනවා. පවුල්වල හැමෝටම එකතු වෙලා පූජාවට සම්බන්ධ වෙලා කෝවිල් බිමේ කතා කරන්න පුළුවන්. අම්මාට අම්මාගෙ ගමේ යාළුවො එතැනදී මුණ ගැහෙනවා. තාත්තාටත් එහෙමයි. මගෙ යාළුවොත් කෝවිල් එන නිසා මාත් ආසයි කෝවිල් යන්න. කෝවිල් උත්සවය තමයි ගමේ තිබුණ ලොකුම උත්සවය. හැමෝම එකතු වෙලා සැරසිලි කරනවා. තාත්තලා තොරන් බඳිනවා. අම්මලා කෝලම් අඳිනවා. අපිටත් පොඩි පොඩි වැඩ දෙනවා. හැමෝම පරණ තරහ මරහ අමතක කරලා එදාට සතුටින් ඉන්නවා.’

මධූසාගේ මිතුරියක් වන ශනූයාත් අප සමග ඇගේ අත්දැකීම් බෙදාගත්තා.

‘මම ජීවත් වෙන්නේ පේදුරුතුඩුව කිට්ටුව. අපි ජීවත් වන පැත්ත ‘තට්ටු වඩේ’ වලට ප්‍රසිද්ධයි. යාපනයේ හදන රසවත්ම තට්ටු වඩේ හදන්නේ මේ පැත්තේ කියලා තමයි මිනිස්සු කියන්නේ. මගේ ආච්චිත් රසට තට්ටු වඩේ හදනවා. දැන් මගේ අම්මා තට්ටු වඩේ විකුණනනවා ස්වයං රැකියාවක් විදිහට.’

තට්ටු වඩේ තරමක් සැර මුරුක්කු වර්ගයක්. මිරිස් සැර වගේම එනසාල් වගේ කුළුබඩු එකතු කරලා හදන මේ රසකැවිල්ල ඉතාම ප්‍රණීත රසයකින් යුක්ත එකක්.

කොහොම වුණත් දැන් ටික ටික තට්ටු වඩේ හදන එක ගමේ අය කරන්නේ නැති බවක් ශනූයා කිව්වා.

‘අපි ජීවත් වන පැත්ත දියුණු වීමත් එක්කම තරුණ අය මේ ස්වයංරැකියාව කරන්නේ නෑ. ඒ වෙනුවට වෙනත් රැකියා කරනවා. ගමේ ඉන්න වැඩිහිටි පරම්පරාවේ අය තවමත් තට්ටු වඩේ විකුණන්න නිෂ්පාදනය කරනවා. මගේ අම්මා තට්ටු වඩේ ව්‍යාපාරයක් කළත් මගේ අක්කා දැන් කේක් හැදීම තමයි ස්වයං රැකියාවක් හැටියට කරන්නේ.’

යාපනයේත් කුල ක්‍රමය ඉතා තදින් ක්‍රියාත්මක වුණා. සුනිල් ආරියරත්න අධ්‍යක්ෂණය කළ 1979 දී තිරගත වුණු ‘සරුංගලේ’ චිත්‍රපටයේත් යාපනයේ කුල ක්‍රමය කෙතරම් තදින් ක්‍රියාත්මක වුණාද කියලා පැහැදිලි වෙනවා. නමුත් දැන් ඉන්න තරුණ පිරිස් ඒ ගැන තැකීමක් කරන්නේ නෑ කියලා අපි එක්ක අදහස් බෙදාගත්ත තිදෙනාම කියනවා.

“අපි ජීවත් වුණ ගමෙත් පහත් යැයි සම්මත කුලවල අයත් ජීවත් වුණා. මුල් කාලයේ යම් වෙනස් කොට සැලකීමක් තිබුණා. නමුත් දැන් එහෙම වෙනසක් නෑ. තරුණ පිරිස් හැමෝම මේ කුලය කියන දෙය ප්‍රතික්ෂේප කරනවා. ඇතැම් වැඩිහිටියන් තවමත් ඒවා විස්වාස කරනවා. ඒත් අපි ජීවත්වන ප්‍රදේශ දියුණු වීම, රැකියා අවස්ථා, අධ්‍යාපන අවස්ථා වැඩිවීම වගේ හේතු නිසා කුල භේදයකින් තොරවම ඕන කෙනෙක්ට කැමති දෙයක් කරන්න අවස්ථාව ඇතිවෙලා තියෙනවා. දැන් හැමෝම එක විදිහට ජීවත් වෙනවා.’ සිවලක්සන් කියනවා.

තල් ගස්වලින් වටවුණු වියළි නගරයක් වගේ පෙනුණත් යාපනයේ ජීවත් වන මිනිසුන්ගේ හදවතේ ඇති තෙතමනයත්, ඔවුන්ගේ ජීවිතයේ ඇති විවිධත්වයත් හරිම අපූරුයි. දකුණේ ජන සමාජය වගේම උතුරේ ජන සමාජයත් සතුව තිබෙන එකිනෙකාට අනන්‍ය වූ සංස්කෘතික ලක්ෂණ එකට එකතු වෙලා සියලු දෙනාම එකමුතු වෙනවා නම් ඉතාමත් යහපත් සමාජයක් ඉදිරියේදී ගොඩනැගෙනු ඇති.■

■ සුභාෂිණී චතුරිකා

ලෙයිලා ස්ලිමනි මේ වන විට ජාත්‍යන්තර කීර්තියට පත් සාහිත්‍යවේදිනියකි, ප්‍රංශ බහුසංස්කෘතිකවාදය සහ මානව හිමිකම් සම්බන්ධයෙන් ඉදිරිපෙළ ක්‍රියාධාරිනියකි. ඇය 1981 වසරේ ශල්‍ය වෛද්‍යවරියකට සහ ආර්ථික විශේෂඥයෙකුට දාව මොරොක්කෝවේ රබාත් නුවරදී උපත ලැබුවාය. වයස අවුරුදු දාහත වන විට දේශපාලන විද්‍යාව ඉගෙන ගැනීමට, ප්‍රංශයේ පැරිස් නුවර සියොන්ස් පෝ උසස් අධ්‍යාපනය ආයතනයට ඇතුළත් වූවාය.

සිය පළමු නවකතාව ප්‍රකාශන ආයතන ප්‍රතික්ෂේප කිරීමෙන් අනතුරුව, නිර්මාණාත්මක ලේඛනය පිළිබඳ පාඨමාලාවක් හැදෑරූ ඇය මුල් නවකතාව වන Adèle (Dans le jardin de lzogre ), 2014 වසරේදී ප්‍රකාශයට පත් කළාය. එම කෘතිය ගොඩනැඟී ඇත්තේ, ප්‍රංශ ජනතාව අතර අපකීර්තියටත්, අප්‍රසාදයටත් පත් ආමාත්‍යවරයෙකු වූ දොමිනික් ස්ත්‍රෝස් කෑන්ගේ ජිවිතය ඇසුරින් නිර්මාණය වුණු, කාමසේවනයට ඇබ්බැහි වුණු කාන්තා චරිතයක් වටාය. ඒ ස්මරණීය අසම්මත වීරවිරියත්, ඇයගේ ඇබ්බැහිය පිළිබඳ වූ දැඩි විවරණයත් සාහිත්‍ය ලෝකය තුළ ක්ෂණික පිපිරුමක් ඇති කළා පමණක් නොව මොරොක්කෝවෙ මමෝනියා සාහිත්‍ය සම්මානයද (මොරොක්කෝව තුළ ප්‍රංශ බසින් ලියැවෙන සාහිත්‍ය කෘති සඳහා පැවැත්වෙන සාහිත්‍ය සම්මාන උළෙලක්) දිනා ගැනීමට සමත් විය.

ඇයගේ දෙවැනි නවකතාව, The Perfect Nanny (බි්‍රතාන්‍යයේ Lullaby / ප්‍රංශයේ Chanson Douce) නම් කෘතියේ දැක්වෙන්නේ උන්මත්තකභාවයට පත්වන නැනී කෙනෙකු පිළිබඳවය. එම කෘතියද මුල් නවකතාව සේම, යටපත් කළ නොහෙන තීව්රතාවකින් යුත් ත්‍රාසජනක කතාවක් වන අතරම, වඩාත් ගැඹුරු සමාජ කාරණාද සාකච්ඡාවට බඳුන් කරයි. එම කෘතිය විසින් ගොංකූර් සාහිත්‍ය සම්මානය දිනා ගන්නා ලද්දේ, එම සම්මානය දිනා ගත් කාන්තාවන් දොළොස්දෙනාගෙන් එක් අයෙකු බවට ඇය පත් කරමිනි.

ඊළඟ කෘතිය වන Sex and Lies (Sexe et Mensonges 2017) සම්පාදනය කළේ ඇය විසින් රහසිගතව කරන ලද සම්මුඛ සාකච්ඡා රැසකින් අනතුරුවය. එය මොරොක්කෝ ජාතික කාන්තාවන්ගේ ලිංගික ජීවිතය පිළිබඳ කරන ලද විමර්ශනාත්මක කෘතියකි. ඇය බුර්කාව විවේචනය කරයි, ගබ්සාව සහ අවිවාහක ලිංගික සම්බන්ධතා අනීතික වීමට විරුද්ධව හඬ නඟයි. චිත්‍රපට අධ්‍යක්ෂිකා සෝනියා තෙරාබ්, මානව හිමිකම් ක්‍රියාකාරිනී කරීමා නඩීර්ද සමඟ 2020 වසරේදී, කාන්තාවන්ගේ නිදහස පිළිබඳ සීමොන් ද බෝවා සම්මානයෙන් ඇය පුදනු ලැබුවාය. ස්ලිමනි, ප්‍රංශයේ වර්තමාන එම්මැනුවෙල් මක්‍රොංගේ ආණ්ඩුවේ, ප්‍රංශ භාෂාව කතා කරන ජනයාගේ කටයුතු සම්බන්ධ අමාත්‍යවරිය ලෙසද සේවය කරන්නීය.

2021 වසරේ නිකුත් වුණු ඇයගේ අලු‍ත් ම කෘතිය, ස්ත්‍රී පරම්පරා තුනක් පුරා දිවෙන තුන් ඈඳුතු නවකතාවක පළමුවැන්නයි. එම කෘතිය තුළදී, මුල් කෘතිවල වූ විෂය පථයන්ගෙන් මෑත් වී, ඇයගේ ම පවු‌ලේ ඉතිහාසයෙන් අනුප්‍රාණය ලැබ, තම ආදිතමයන්ගේ මුල් සොයා යාමක් සිදු කර ඇත. In the Country of Others නම් වූ එම නවකතාව, පසුගිය අගෝස්තු මාසයේ නිකුත් විය. ස්ලිමනිගේ ආච්චිඅම්මාගේ ජිවිත කතාව පාදක කරගනිමින්, ප්‍රංශයේ ඇල්සාස් පෙදෙසේ ජීවත් වූ කාන්තාවක, ප්‍රංශ යටත් විජිත හමුදාවේ සේවය කළ මොරොක්කෝ සෙබළෙකු හා ආලයෙන් බැඳී, ඔහු හා මොරොක්කෝවට යාමේ කතා පුවතක් එම කෘතිය තුළ දිග හැරෙයි.

ප්‍රංශ ජනපදිකයන් සහ මොරොක්කෝ නිදහස් ව්‍යාපාරය අතර ගැටුම් උග්‍ර ව පැවති 1944-1955 දක්වා අතර කාලය තුළ, නවකතාවේ කතානායිකාව වන මැතිල්ඩ්ගේ, තමා ජීවත් වන රටේ නුහුරු සංස්කෘතියටත් තම මව්බිමේදී වෙනස් ලෙස හැසිරෙන තම ස්වාමිපුරුෂයාටත් හැඩ ගැසීමට දරන අරගලයේ, සිත් ගන්නාසුලු සිදුවීම් පෙළක් එහි නිරූපණය වෙයි. ස්ලිමනිගේ මවගේ අත්දැකීම් විස්තර කෙරෙන දෙවැනි නවකතාව 2022 ජනවාරි මස නිකුත් වීමට නියමිතය.

මෙහි දැක්වෙන්නේ ‘වර්ඩ්ස් විතවුට් බෝරඩ්ර්ස්’ වෙබ් අඩවියේ පළ වූ, මැඩලැයින් ෆීනි ජනමාධ්‍යවේදිනියබ විසින්, ලෙයිලා ස්ලිමනි සමඟ කරන ලද දීර්ඝ සම්මුඛ සාකච්ඡාවක සංක්ෂිප්ත පරිවර්තනයකි.

In the Country of Others කෘතිය කියන්නෙ, මේ තාක් ඔබ කළ නිර්මාණ අතරින්, ඔබගේ පෞද්ගලික ජීවිතයට වඩාත් ම සමීප කෘතිය. ඔබ එවැන්නක් ලිවීමේ අරමුණ කුමක්ද?

ඔබ නිර්මාණකාරියක් නම්, මුලින් කළ නොහැකි ලෙස පෙනුණ දේවල් කරන්න උත්සාහ කිරීම ඉතාම වැදගත්. කුඩා කාලයේ රුසියානු සහ ප්‍රංශ බසින් ලියැවුණු දීර්ඝ පවුල් වෘත්තාන්ත කියවද්දී, මම හිතුවා මටත් ‍කවදා හරි දවසක මෙහෙම එකක් ලියන්න බැරිද කියලා. ඉතින් Lullaby කෘතියට පස්සෙ, ගොංකූර් සම්මානයට පස්සෙ, මට ඕනෑ වුණා සැබෑවටම අභි‍යෝගාත්මක කර්තව්‍යයකට අත ගහන්න. එය තවත් පැත්තකින් මගේ අනන්‍යතාව පිළිබඳ කතාවක්. මම මිශ්‍ර වාර්ගික කාන්තාවක්: මම ප්‍රංශ සහ මොරොක්කෝ කියන ජාතීන් දෙකටම අයත් කෙනෙක්. මම අරාබි වගේම ප්‍රංශ භාෂාවත් කතා කරනවා. මගේ එක් කොටසක් මුස්ලිම්, අනෙක් කොටස ක්‍රිස්තියානි. මම ඇත්තටම දන්නෙ නැහැ මම කවුද, මම කොහේටද අයිති කියලා. ඒ වගේම, මට මම වගේ පුද්ගලයෙක් වෙන එක මොන වගේද කියලා තේරුම් ගන්න සහ එය අනෙක් අයත් එක්ක බෙදා ගන්න, මට ඇත්තටම ඕනෑ නම්, මම හිතුවා අතීතයට ගිහිල්ලා මගේ ආච්චිලා සීයලා යටත්විජිත රටක ගෙවූ ජීවිත තේරුම් ගන්න ඕනෑය කියන එක.

වසර ගණනාවක් පුරාවට මට ආපසු හැරී බලන්න උවමනාවක් තිබුණේ නැහැ, ඒත් අපේ සමාජය වර්තමානයට සහ අනාගතයට විතරක් පුදුමාකාර විදියට බැඳිලා ඉන්නෙ. ඉතින් අපේ අතීතය පිළිගන්න සහ යටත්විජිත යුගයේ ගෙවුණු, එහි අඳුරු සංකීර්ණ කාලයන් ඒ හැටියෙන් පිළිගන්න අප උත්සාහ කළ යුතුයි. අවසාන වශයෙන් මට ඇත්තටම හරිම අසහනකාරීබවක් දැනෙනවා බටහිර රටවල ජනතාව මොරොක්කෝව, ඇල්ජීරියාව, ටියුනීසියාව ගැන දක්වන ඇල්මැරුණු උනන්දුව ගැන. මම ප්‍රංශය, එංගලන්තය, ඇමරිකාව, රුසියාව වැනි රටවල කෘති කියවලා තියෙනවා. මට ඕනෑ වුණා සාහිත්‍ය ලෝකය තුළ මගෙ රට ගැනත් උනන්දුවක් ඇති කරවන්න, මොකද මම නිතරම උන්නෙ “මම කුඩා රටක, ළාබාල අරාබි කෙල්ලක්. මට ලේඛිකාවක් වෙන්න පුළුවන් කොහොමද?” කියන එක ගැන හිතමින්. ඉතින් මගේ වගේ පුංචි රටක, මගේ වගේ අනන්‍යතාවක් තියෙන කෙල්ලකට පවා ලේඛිකාවක් වෙන්න පුළුවන් කියලා මට අද කියන්න පුළුවන්.

නවකතාව තුළ සංක්‍රමණිකයන්ගේ සාම්ප්‍රදායික කතාන්දරය උඩු යටිකුරු කරලා, මූලික වශයෙන් මොරොක්කෝ සංස්කෘතිය අප අත්දකින්නෙ පිටස්තරයෙකුගේ ඇසින්. අප දකිනවා මැතිල්ඩ් මුහුණ දෙන මායාභංගය. ප්‍රංශ සේම මොරොක්කෝ ප්‍රජාව විසින් ද කිසි දිනෙක තමා පිළි ගනු නොලබන බව තේරුම් ගන්නා අතරවාරයේදී තම සමාජ තත්වයත් අනන්‍යතාවත් ඇයට අහිමි වෙනවා. කො‍හොමද මැතිල්ඩ්, ඇයට නුහුරු සමාජයකට ස්විකරණය වීම පිළිබඳ ලිවීමට ප්‍රවේශයක් ලබා ගත්තෙ? පැරිසියට පැමිණීමේ ඔබේ අත්දැකීම එයට භාවිත කොට ගත්තාද?

ම‍ගේ සියලු නිර්මාණ, මායාභංගයන් ගැන ලියැවුණු කෘති තමයි. ම‍ගේ පළමු කෘතිය,Adèle කියන්නෙ ලිංගික හැසිරීම් පිළිබඳ මායාභංගයක්. මගේ දෙවැනි නවකතාව Lullaby, මාතෘත්වය පිළිබඳ මායාභංගයක්. මේ කෘතියත් විදේශ සංක්‍රමණය ගැන මායාභංගයක්. එය විවාහය පිළිබඳවත් මායාභංගයක්. තම සැමියා සමඟ මොරොක්කෝවට ගිය පසු ඇය තේරුම් ගන්නවා එහි ඉන්නෙ ප්‍රංශයේ උන්නු පුද්ගලයා නෙමෙයි කියලා. මොරොක්කෝවේදී ඔහු මොරොක්කො ජාතිකයෙක්, අවමානයට පත්වෙන යටත්විජිත වැසියෙක්, ඒ නිසා ඔහු ප්‍රචණ්ඩයි, ඔහුට ඇයට පෙන්වා දෙනවා, එහි සම්ප්‍රදායන් වෙනස් සහ ඇල්සාස්වල වගේ දේවල් එකම විදියට මොරොක්කෝහිදී සිදු වෙන්නෙ නැහැ කියන එක. ඇත්ත. මම මගේ අත්දැකීම් පාවිච්චි කළා, ඒත් මගේ ආච්චිඅම්මා අමොරොක්කෝවල ගත කරපු ජිවිතය ගැන මාත් එක්ක කතා කරන්න පුරුදු වෙලා හිටියා. වාසනාවකට මගේ ආච්චි, නැන්දා සහ මගේ අම්මා විශිෂ්ට කතාකාරියො.
මගෙ ආච්චි අම්මා මොරොක්කොවට ආදරය කළා, අන්තිමේදී මොරොක්කෝ ජාතික කාන්තාවක් බවට පත් වුණත්, ඇය එම සමාජය කාන්තාවන්ට සලකන ආකාරය, එහි දුප්පත්කම, සමාජ පංති ගැන උග්‍ර ලෙස විවේචනය කළා. යටත් විජිතවාදයත් ඉතාමත් බරපතළ ලෙස විවේචනය කළා. ඇය ප්‍රංශ ජාතික සුදු කාන්තාවක්, ඒත් ප්‍රංශ ජාතිකයන් ඇයට වෛර කළා අපවාදයක් ලෙස සැලකූ යමක් ඇය සිදු කිරීම නිසා, ඇය ඔවුනට ද්‍රෝහි වූවා යැයි යන හැඟීමෙන්. එය තමයි අරාබි පිරිමියෙකු සමඟ ඇය ලිංගික සම්බන්ධයක් පැවැත්වීම. ප්‍රංශ පිරිමියෙක් අරාබි කාන්තාවක් එක්ක ලිංගික සබඳතා පැවැත්වීම ඔවුන් පිළිගත්තා. මොකද ඒ රට දිනා ගත්තෙ ප්‍රංශ පිරිමින් විසින්, ඒ නිසා ඔවුනට එහි ගැහැනුන්වද දිනා ගන්න පුළුවන්. ඒත් සුදු ගැහැනියක් මගේ සීයාත් එක්ක, එනම් තද පාට සමක් සහ පිරිමිකම පිරුණු මිනිහෙක් එක්ක නිදා ගන්න එක ඊ‍ට වෙනස්.

මේ කෘතිය තුළ විවිධ ජන කණ්ඩායම් ‘ගැහැනු- මිනිසුන්, මුස්ලිම්- යුදෙව්- ක්‍රිස්තියානි වැනි එතෙර විය නොහැකි සීමා මායිම්’ අතර පවතින වෙනස් කොට සැලකීම් පිළිබඳ සාකච්ඡාවට බඳුන් වෙනවා. ඔබට වෙනස් කොට සැලකීම පිළිබඳ මොන වගේ අත්දැකීම්ද තියෙන්නෙ? ඔබ දැනුවත්භාවයෙන් යුක්තව ඒ පිළිබඳ ලිවීම හරහා සංවාදයක් ගොඩනඟන්න උත්සාහ කරනවාද?

ම‍ගේ ආච්චිලා සීයලාගේ පරම්පරාවට අයත් ලෝකය වෙනස්, මොකද ඒ අය හිතුවෙ වෙනස් අය එකමුතු වුවත් වෙන්ව ජිවත් විය යුතුයි කියලායි. මුස්ලිම්, ක්‍රිස්තියානි, යුදෙව් ජනයා එකිනෙකාව ඇසුරු කරනවා, ඒත් විවාහ වීම, දරුවන් බිහි කිරීම නොකළ යුතුයි, සාමය වෙනුවෙන් ඔවුන් තුළ තිබුණු විසඳුම ඒකයි. ඒත් දැන් අප ජිවත්වෙන ලෝකය වෙනස්. අපි විවිධ අය එකිනෙකා සමඟ මුහු වෙනවා, එය ඉතාම ලස්සන දෙයක්, මම හිතනවා එය අප ලෝකය තුළ ව‍ඩ වඩාත් විහිද පැතිර යාවි කියලා. ඒත් ගොඩක් අය හිතන්නෙ ඔබට එක වර දේවල් දෙකක් බවට පත් විය නොහැකියි කියලා.

මම ප්‍රංශ සහ මොරොක්කෝ ජාතිකයෙක්, ඒත් සමහර අය මෙහෙම හිතනවා: ගැටුමක් අවස්ථාවකදී ඇයගේ පක්ෂපාතීත්වය මොන පාර්ශ්වයේද? ඒ වගේම තමයි එක් පුද්ගලයෙකුට ප්‍රංශ ජාතික ගීය ගයන්න වගේම අරාබි භාෂාව කතා කරන්නත්, ඉස්ලාම් දහම අදහන අතරතුර ආගමක් විවේචනය කිරීමේ නිදහසට ගරුකරන්නත් හැකිය කියන දේ ගොඩක් අයට තේරුම් ගන්න අමාරු දෙයක්. ඒ නිසායි මට ඕනෑ කළේ වෙනස් කොට සැලකීම ගැන කතා කරන්න එහි ගොදුරක් විදියට නොව, එක් පුද්ගලයෙකුට බොහෝ ස්වරූපයන් ගත හැකි බව ලොවට කියාපාන පුරවැසියෙකු ලෙස.

මෙම කෘතිය තුළ අප දකිනවා, කාන්තාවෝ එකිනෙකාට එරෙහි වන පුරුෂාධිපත්‍යයික පොර පිටියක ජිවත්වුණා කියන එක. ඒ තත්වය අද ඔබ දකින්නෙ කොහොමද? අපි කිසියම් ප්‍රගතියක් අත්පත් කරගෙන තිබෙනවාද?

එය ඇත්තටම මගේ කෘතියේ ප්‍රධාන තේමාවක්. මගේ අම්මා කියන විදියට එයාගේ කාලයේ කාන්තාවෝ අතර සහ‍යෝගිතාවක් තිබී නැහැ. අම්මලා දුවලාට කිව්වෙ: ගැබ්ගන්න එපා, දරුවෝ හදන්න එපා වගේ කතා. කාන්තාවෝ අතරෙ තිබුණ සබඳතාව හරිම තරගකාරීයි, ප්‍රචණ්ඩකාරීයි. මගේ අම්මා මට කියන්නෙ: “ඔයා වාසනාවන්තයි. මට දැනෙනවා ඒ තත්වෙ වෙනස් වෙනවා. දැන් කාන්තාවෝ ගොඩක් සහයෝගිමත්.” එය ඔබට මාවත්වල, පොදු ස්ථානවල දී අත්දැකිය හැකියි. අපි කාන්තාවෝ දැන් එකමුතුයි. ඒ නිසාම අප ශක්තිමත්. පෙර කාලවලදීට වඩා අපගේ දූවරුන්ට අප ඉගැන්විය යුතු අලු‍ත් දෙයක් එය. අපි එයාලට කියන්නෙ නැහැ “ඔයාට මේක කරන්න බැහැ, ඔයාට අරක කරන්න බැහැ, ඒත් ඒක ඔයාගේ සහෝදරයාට පුළුවන්” කියලා. අපි කියන්නෙ “ඔයාට පාපන්දු සෙල්ලම් කරන්න ඕනෙද? ඔයාට ඒකට හේතු කියන්න ඕනෙ නැහැ” ව‍ගේ දේවල්. එය මේ මොහොතෙ වෙනස් වෙමින් පවතින ඉතාම ලස්සන දෙයක්.

මැතිල්ඩ් භාෂාව ගැන මෙහෙම හිතනවා: “අතීතයෙන් නිදහස් වුණු මුළු ශබ්දමාලාවක්ම අවශ්‍ය වෙනවා ඇයගේ අදහස් ප්‍රකාශ කරන්න (මොරොක්කෝ පිළිබඳ)” ඇයි ඔබ සාහිත්‍යම භාෂාව ලෙස ප්‍රංශ භාෂාව තෝරා ගත්තෙ? ඔබ හිතන්නෙ එය ඉතිහාසය විසින් පැටවුණු බරක් කියලද?

මම කවදාවත් ප්‍රංශ භාෂාව පිළිබඳව දේශපාලනිකව හිතලා නැහැ, මොකද මම කුඩා කාලයේ ඉඳලාම කියවලා තියෙන්නෙ ප්‍රංශ භාෂාවෙන්. මම ප්‍රංශ භාෂාවෙන් ගොඩක් නවකතා කියවලා තියෙනවා. ඒ භාෂාවට සහ එහි කාව්‍යමය ගුණයට, සුන්දරත්වයට සහ නිරවද්‍ය ලෙස අදහස් ප්‍රකාශ කිරීමේ හැකියාවට මම ආදරෙයි. මට අනුව මම ප්‍රංශ භාෂාවෙන් ලියන්න හදන එක බොහොම පැහැදිලියි, මොකද ප්‍රංශ භාෂාව මගේ ඇ‍ඟේ දුවන රුධිරය වගේ, මම ආශ්වාස කරන හුස්ම ‍පොද වගේ.■

සයිමන් නවගත්තේගමගේ
අසූ එක්වන ජන්ම දිනය සැප්තැම්බර් 15ට යෙදිණි.

■ අනුසර වීරසිංහ

තවත් රැයක පාළු ගැබ්බර අහස යට වෙසක් සඳ ලියලන්නට විය. ඒ අහස යට අනන්තය දක්වා විහිදී ගිය ඉමක් කොනක් නොපෙනෙන සංසාරාරණ්‍යයේ කෙලෙස් වගවලසුන් අතර තුවක්කුවක් ද කරපින්නාගත් දඩයක්කාරයෙක් සැරිසරන්නට විය. ඒ ආකාස සක්වල යට ම ශිෂ්ටාචාරයේ තවත් කොනෙක ඔහුගේම ප්‍රතිපක්ෂය බඳු වූ හාමුදුරුවෝ බෝ සෙවණක දැහැන්ගත ව සිය සිත්සිව්මංසලේ ඇවිද යන කෙලෙසුන් දඩයම් කරමින් බවුන් වඩන්නට වූහ. මේ චරිත ද්විත්වයෙහි අවියෝජනීය සුසම්බන්ධයෙන් කලකට ඉහත ගොඩනැගුණු ශ්‍රී ලාංකීය බෞද්ධ ප්‍රඥාමාර්ගික කතාකලාවේ ඉන්ද්‍රජාලික නිමැවුම්කරුවා වන්නේ සයිමන් නවගත්තේගම ය. ‘සංසාරාරණ්‍යයේ දඩයක්කාරයා’ගෙන් ඇරඹෙන මෙම කතාකලාව ඉනික්බිති ‘සංසාරාරණ්‍යයේ උරුමක්කාරයා’, ‘දඩයක්කාරයාගේ කතාව’, ‘සංසාරාරණ්‍යය අසබඩ’ වැනි කෘති ගණනාවක් ඔස්සේ දිවෙමින් ශ්‍රී ලාංකීය කොලනියේ ඇත්තන්ගේ ශිෂ්ටාචාරයේ කතන්දරය අපූර්ව ලෙස ප්‍රතිනිර්මාණය කරයි.

සයිමන්ගේ කතාකලාව බොහෝවිට මායා යථාර්ථවාදී ශෛලියට නෑකම් කියයි. තවදුරටත් සාම්ප්‍රදායික යථාර්ථවාදී කතාකලාවේ තාර්කික සිදුවීම් වෙනුවාට, සිය කොලනියේ ඇත්තන්ගේ ජීවිත සමග පරම්පරා ගණනක් තිස්සේ බැඳුණු මිථ්‍යාමතික සංකල්ප, අද්භූත සිදුවීම්, පුරාණෝක්ති හා ඔවුන්ගේ පෞරාණික ප්‍රඥාව හරහා නව සාහිත්‍ය වියමනක් ගොතන්නට ඔහු මුලපුරයි. ගාබි්‍රයෙල් ගාර්ෂියා මාකේස් වැනි ලේඛකයෙකු ‘සිය වසක හුදෙකලාව’ කෘතිය හරහා කොලොම්බියාවේ පශ්චාත් යටත්විජිතකරණය යළි පරිකල්පනය කරන්නටත්, ඉසබෙලා අයියන්දේ වැනි ලේඛිකාවක් ‘මායාවාස’ කෘතිය හරහා තම සමාජයේ පරම්පරා හතරක පන්ති-ලිංගික අරගලය ප්‍රතිනිර්මාණය කරන්නටත් මෙම මායායථාර්ථවාදී ශෛලිය යොදාගත්තා සේ ම, සයිමන් ද එය ශ්‍රී ලාංකීය පොදු ජන විඥානය විවරණය කරන්නට යොදා ගනී.

‘සංසාරාරණ්‍යයේ දඩයක්කාරයා’ කතන්දරයේ මුල් පරිච්ඡේදවල මෙසේ සඳහන් වෙයි;
‘අපේ ගමේ සිට තම්මැන්නා- අනුරාධපුර මහා මාර්ගය දක්වා ප්‍රමාණ කළ නොහැක්කා වූ යොදුන් ගණන් භූමිය හා වනාන්තරයෙන් වැසී තිබුණේ ය.’

ලාංකීය ශිෂ්ටාචාරය ගොඩනැගීමේ මූලික සන්ධිස්ථාන දෙකක් ‘තම්මැන්නා – අනුරාධපුර‘ මාර්ගයේ වැටී ඇත. විජය කුමරු ඇතුළු ආර්යයන් ගොඩබසින්නේ කුවේණිය ශිෂ්ටාචාරයේ සළුව වියන්නට කපුකටිමින් සිටි තම්මැන්නාවටයි. මහාවංශ ඉතිහාස කතිකාවට අනුව ලාංකිකයා මුල් වරට රජෙකු යටතේ ශිෂ්ටාචාරගත වන්නේ විජයාවතරණයත් සමග ය. දෙවනුව, මහින්දාගමනයත් සමග මෙරටට ඇතුළු වන අධිපති ථේරවාදී බෞද්ධ කතිකාවත රාජ්‍ය බලය සමග අත්වැල් බැඳගනිමින් එහි මිනිසුන් යළිත් දෘෂ්ටිවාදීමය ආක්‍රමණයකට ලක් කරයි. එහි කේන්ද්‍රස්ථානය බවට පත්වන්නේ අනුරාධපුරයයි. මිනිසුන්ගේ ස්වාභාවික ජීවිතයෙන් කොටසක් කෙලෙස් ලෙස බැහැර කරමින්, ඔවුන්ට ආගමික සදාචාරයේ සළුපිළි අන්දවන්නේ එමගිනි. නැවතත්, යුරෝපීය යටත්විජිතකරණයත් සමග වික්ටෝරියා රැජිණ විසින් ඇගේ කොලනියේ මිනිසුන්ට පනවන ලද පුහු සදාචාරවාදී නීතිරීති ලාංකිකයාට ද බලපාන්නට විය. එතෙක් බැද්දට පාත්වී වැසිකිළි කැසිකිළි කටයුතුවල නිරත වූ දේශීය ජනයාට යුරෝපීයයන් විසින් වැසිකිළියක් සාදාගන්නට නියම කරන්නාක් මෙන් ම, එතෙක් ලාංකිකයා තුළ පැවති එකගෙයි කෑම ආදි වූ විවාහ සිරිත් අශිෂ්ට ලිංගික හැසිරීම් ලෙස දක්වමින් තහනම් කළ එකී වික්ටෝරියානු සුචරිතවාදය විසින් විෂම ලිංගික ගැහැනියක හා පිරිමියෙකුට පමණක් සීමා වූ විවාහ ආකෘතියක් හඳුන්වාදෙන ලද්දේ ය. අද දක්වා ම අප ශිෂ්ට මිනිසුන් ලෙස කරගසාගෙන එන්නේ එම විවාහ ආකෘතියයි.

මෙසේ විවිධ දෘෂ්ටිවාදීමය බලපෑම් ඔස්සේ මිනිසා ශිෂ්ටාචාරගත වන්නේ ම ඔහුගේ ලිංගික ජීවිතය පාලනය කරන්නා වූ ප්‍රාථමික ආශයන් (primary instincts) මර්දනය කිරීම හරහා ය. මිනිසා සත්ව රාජධානියට අයත් වූ සිය වනාන්තරගත ආත්මයෙන් මුදාලමින් ශිෂ්ටසම්පන්න කරන්නේ එකී මර්දනයයි. සයිමන්ගේ කතන්දරවල දක්නට ලැබෙන ‘සභ්‍යත්වය‘ සහ ‘වනාන්තරය‘ අතර දෙබෙදුම මෙය සංකේතවත් කරයි. ශිෂ්ටාචාරගත වූ මිනිසුන්ගේ වාසස්ථානය වන්නේ සභ්‍යත්වයයි. ඉන් පිටුවහල් කළ ඔවුන්ගේ ම ක්ලේශයන් හා ප්‍රාථමික ආශයන් එකී වනාන්තරය පුරා සැරිසරන ‘කෙලෙස් වගවලසුන්‘ හරහා සංකේතවත් කරන්නට සයිමන් සමත් වෙයි. එහෙත්, කෙතරම් මර්දනය කරන්නට තැත් කළ ද, මිනිසුන්ට ඇන්දවූ ඒ ශිෂ්ටත්වයේ සළුපිළි ඉරාගෙන විටින් විට ඔවුන්ගේ ම වනගත ආත්මය ඇහැරෙමින් ඔවුන් රෝගාතුර කරයි.

ඊට අපූරු නිදසුනක් ‘සංසාරාරණ්‍යයේ දඩයක්කාරයා’ තුළ හමු වේ. වරක් රෑ දෙගොඩයමේ එකී මර්දිත කෙලෙස්වල අවතාර බඳු වූ මාරදූවරු පැමිණ, සිය රාගී ස්පර්ශයෙන් හාමුදුරුවන්ගේ බවුන් දැහැන් බිඳ දමති. තවත් තැනෙක, සංසාරයේ ආත්ම හතරක හාමුදුරුවන්ගේ ඇඹේණිය වූ ද, තවත් ආත්මවල වෛශ්‍යාවක, බැල්ලක ඈ නා නා විධ වේශයන්ගෙන් උන්වහන්සේට මුණගැසුණු ඇඹලයෙක් හාමුදුරුවන්ගේ මුහුණ මත වසා සිටිමින් පීඩා ගෙනදෙයි. මෙබඳු සිදුවීම් එක් අතෙකින් මහගමසේකරගේ ‘මාරයුද්ධය’ කාව්‍යයේ සිද්ධාර්ථ බෝසතුන්ගේ ධ්‍යාන බිඳලන්නට යසෝදරාව ගැන ඔහු තුළ වූ අවිඥානික මතකය ක්ලේශ නිමිත්තක් වන අන්දම සිහිපත් කරයි.

සයිමන්ගේ කතන්දර තුළ තවදුරටත් හුදු යථාර්ථවාදී කතාකලාවේ අපට හමුවන පැහැදිලි සම්පූර්ණ චරිත දක්නට නොලැබේ. ඒ වෙනුවට චරිතයන්ගේ ඡායාමාත්‍රික සෙවණැලි, එසේත් නැත්නම් එක ම පුද්ගලයා තුළ පවතින ප්‍රතිවිරෝධී මනෝභාවයන් සංකේතවත් කරන චරිත අපට හමු වේ. හාමුදුරුවන් සහ දඩයක්කාරයා යනු ද, දෙදෙනෙකු නොව, එකම පුද්ගලයෙකු තුළ පවත්නා ප්‍රතිවිරෝධී මනෝභාවයන් බව සිතිය හැක්කේ එබැවිනි. අපිළිවෙළ වනයක් වන් කෙස් රැවුල් වැවූ දඩයක්කාරයා ක්ලේශයන්ගේ සංකේතයක් ලෙස අර්ථ නිරූපණය කළ හැකි ය. එවිට මුල්ලේගම පන්සලේ වාසය කරන මුඩු හිසැති හාමුදුරුවන් නිවීමේ හෝ ප්‍රඥාවේ සංකේතයකි. ක්ලේශය හා නිවීම යනු එක ම පුද්ගලයෙකු තුළ පවත්නා ප්‍රතිවිරෝධී සිතිවිලිවල ඒකීයත්වයයි. බෞද්ධ පුරාණෝක්තීන්ට අනුව, නිවීම සොයා යන සිද්ධාර්ථ කුමරු නේරංජනාව තරණය කරන්නට පෙර, ක්ලේශයන්ගේ සංකේතයක් බඳු වූ සිය කෙස්වැටිය කපා දමන්නේ එබැවිනි.

එහෙත්, සයිමන් ම පවසන අන්දමට මේ හාමුදුරුවන්ට හා දඩයක්කාරයාට එකිනෙකාගෙන් වියුක්ත පැවැත්මක් සිතාගත නොහැකිය. පන්සලේ හාමුදුරුවන්ට ආරක්ෂාවට හිටියේ දඩයක්කාරයා බවත්, වනාන්තරය හාමුදුරුවන් හා දඩයක්කාරයා ආරක්ෂා කළ බවත්, දඩයක්කාරයා යළි වනාන්තරය ආරක්ෂා කළ බවත් කියැවෙන්නේ එබැවිනි. මේ අන්දමින් ක්ලේශයෙන් තොර නිවීමක් හෝ නිස්සරණයක් නැති බවත්, අන්ධකාරයෙන් තොර ආලෝකයක් නැති බවත්, ලෝකයේ කිසිවක වියුක්ත පැවැත්මක් නැති බවත් යන දාර්ශනික අදහස නවගත්තේගම අප හමුවේ තබයි.

කෙසේ නමුත්, සයිමනියානු සංසාරාරණ්‍යයේ කතාමාලාව පුරා ම අපට වනාන්තරය වසා වැඩුණු දැවැන්ත වෘක්ෂයක් හමු වේ. ෆ්‍රෙඩි්‍රක් නීට්ෂේගේ Thus Spoke Zarathustra කෘතියේ එක් තැනක මෙසේ සඳහන් වේ : ”කිසියම් වෘක්ෂයක මුල් යම්තාක් දුර අපායට නෙරා යන්නේද, ඒ තාක් දුර එහි අතු සුරලොව කරා විහිදී යයි.” මෙසේ සුරලොව අරා ඇදුණු අතු ද නරලොව කරා දිවෙන මුල් ද සහිත විසල් ඇසටු බෝ රුකක් සයිමන්ගේ ”රුක්ඛමූල ගතෝවා” වැනි කෙටිකතාවක සේ ම, ”සංසාරාරණ්‍යයේ දඩයක්කාරයා” තුළ ද හමුවේ. එය ”දඩයක්කාරයාගේ කතාව” තුළ හෝපලු රුකක් බවට පත් වේ. නූතන බෞද්ධයාට බෝ රුක නිවීම, පූජනීයත්වය වැනි සංකල්ප සංකේතවත් කළත්, අතීතයේ දරුගැබ් පතා බෝමැඩ රමණයේ යෙදුණු භාරතීයයෝ එය රාගයේ සංකේතයක් බවටත් පත් කරති. නුග වැනි ශාක සහ අශෝකමාලා නම් රොඩී කෙල්ල සාලිය කුමරුට ඉනාවක් දුන් බැව් කියැවෙන ඉනාමලුවේ අශෝක හෙවත් හෝපලු රුක්, වශී බන්ධනය හා රාගය නිරූපණය කරයි. ”දඩයක්කාරයාගේ කතාව” තුළ වනගැබෙන් දඩයක්කාරයාට මුණගැසෙන දිව්‍යාංගනාව එකී හෝපලු වෘක්ෂයට අධිපති රූක්ෂ නම් යක්ෂාධිපතියාගෙන් පුරුෂ පරාග අහුරක් සොරකම්කර දෙන ලෙස අයදිමින්, දඩයක්කාරයා වශී කරගෙන ඔහු හා රමණයේ යෙදීමෙන් එය මනාව පැහැදිලි වේ. නවගත්තේගමගේ සහිත්‍යයෙන් ප්‍රසන්න ජයකොඩි නිර්මාණය කරන ”සංසාරේ දඩයක්කාරයා” චිත්‍රපටයේ හමුවන විසල් වෘක්ෂයේ ද, කෝනාරක්, කජුරාහෝ වැනි පුරාණ දේවස්ථානවල දක්නට ලැබෙන අන්දමේ රාගයෙන් එකිනෙකා බැඳුණු මිනිස් කැටයම් වැනි මුල් දක්නට ලැබේ.

සයිමනියානු සාහිත්‍ය තුළ පෙරදිග ශිෂ්ටාචාරයේ ස්ත්‍රියගේ ආත්මය ප්‍රතිනිර්මාණය කරන අන්දම ද සලකාබලන්නට වටනේ ය. ජාතක කතාපොත ඇතුළු පෙරදිග බෞද්ධ සාහිත්‍යයේ පටු සදාචාරවාදී දෘෂ්ටිකෝණ හරහා ස්ත්‍රිය ක්ලේශය සමග සම්බන්ධ කරන්නට විය. ”සංසාරාරණ්‍යයේ දඩයක්කාරයා” තුළ තරයා හා කෘෂයා නම් චරිත දෙක නිධානයක් ගොඩදමන්නට බෙරකරයාගේ දුව නැමැති තුන් කුළුඳුල් බිල්ල රැගෙන යන අතරතුර ඇගේ මාස් රුධිරය නම් කිල්ල ඉහිරී නිදන් බිම අපවිත්‍ර වීමෙන් එය අසාර්ථක වේ. ගැහැනියකගේ ඔසප් වීම ක්ලේශයක් හෝ කිල්ලක් ලෙස දකින ගෝත්‍රිකවාදී පුරුෂමූලික දැක්ම මින් නිරූපණය වේ.

පුරාණෝක්තීන්ට අනුව කුවේණිය යනු විජයගේ පිරිමි සංස්කෘතියෙන් පිටුවහල් කරන පියයුරු ත්‍රිත්වයක් හිමි යක්ෂණියකි. අතීත යුරෝපය තුළ පල්ලියේ පුරුෂමූලික ආධිපත්‍යයට විරුද්ධ වූ ප්‍රඥාවන්ත ස්ත්‍රීන් අමු අමුවේ පුළුස්සා මරා දැමුවේ ඔවුන් ද පියයුරු තුනක් හිමි, නපුරු මායාකර්මවල යෙදෙන ‘මායාකාරියන්‘ ලෙස මිථ්‍යා අන්දර ගොඩනංවමිනි. එහෙත්, සයිමන් සිය ”ස්වර්ණවල්ලියේ වල්ලි අම්මලා” කතාව තුළ එසේ පුරුෂමූලික සංස්කෘතිය විසින් අමනුෂ්‍යකරණයකට ලක් කළ (dehumanized) කුවණ්ණාව සේ ම මිනීමස් බුදින කුමරියක ලෙස ප්‍රකට රත්නවල්ලිය ද, කතාවේ ප්‍රධාන චරිත වන ගාඩි කුලේ ඇත්තන් ලවා වන්දනාවට ලක් කරයි. එ මතු නොව, ”සංසාරාරණ්‍යය අසබඩ” නවකතාවේ සිය පරම්පාරවට උරුමක්කාරයෙකු දීමට නොහැකිව මහනිළමේ මදසරුබවකින් පෙළෙන විට ඔහුගේ බිරිඳ වූ ළමාතැනිය ඊට ගංඉවුරට ගසාගෙන එන ආගන්තුකයාගේ පුරුෂ බීජ යොදා ගන්නී ය. එය කලින් කී පරිදි යටත්විජිතකරණයෙන් අපට උරුම වූ සාම්ප්‍රදායික වික්ටෝරියානු සුචරිතවාදී පවුල ඇතුළතින් පුපුරවාහැරීමක් වැන්න. සයිමන් එය ඩී. එච් ලෝරන්ස්ගේ ”ලේඩි චැටර්ලිගේ පෙම්වතා” හෝ ගුස්ටාව් ෆ්ලෝබෙයාගේ ”මැඩම් බෝවාරි” වැනි කෘතියකටත් වඩා දේශපාලනික සවිඥානිකත්වයකින් යුතු ව සිදුකරයි.

මේ අන්දමින් සයිමන් නවගත්තේගම නම් වූ මේ කුරාකුහුඹු දඩයක්කාරයා ස්වකීය ශිෂ්ටාචාරයේ කතිකාවත අපූර්ව ඉන්ද්‍රජාලික පරිකල්පනයකට ලක් කරයි. ඉතින්, අක්බඹර කෙස් කළඹකුත්, මුහුණට විසල් උපැස් යුවලකුත් ලූ බොහිමියානු මුනිවරයාණ, තොපගේ මේ අසූ එක් වියැති සංසාරාරණ්‍යයෙන් අපි කෙසේ නම් ගැලවී යමු ද?■

■ මුහම්මද් තාරික්

කෙනෙකු රාසික් තම්බි යනුවෙන්ද තවත් කෙනෙකු තම්බි අයියා යනුවෙන්ද ආමන්ත්‍රණය කළද ඔහුගේ නම මොහොමඩ් අලි රාසික් ෆරීඩ්ය. කොළඹ-නුවර පාරේ පේරාදෙණිය ආසන්නයේ මහවැලි ගඟේ සිට මීටර් 100ක දුරින් ඔහුගේ රැකියා ස්ථානය සහ නිවස පිහිටා ඇත.

“මැරෙන්න ඕනෑ කියලා හිතලා ගඟට පනින ඕනෑම කෙනෙක් වතුරේ ගිලෙන කොට බේරෙන්න දඟලනවා. ගඟ බලන්නේ ඕනෑම කෙනෙක්ව බිලිගන්නයි. ගඟ එක්ක පොරබදලා ගිලෙන්න යන කෙනෙක් බේරගන්න එක ලේසි නෑ. පොඩි වරදකින් මගේ ජීවිතේ නැතිවෙන්නත් පුළුවන්”

රාසික් වයස අවුරුදු පනහ ඉක්මවූ පුද්ගලයෙකි. සහෝදර සහෝදරියන් සමඟ ඔහු එදා ජීවත් වූයේද අද ජීවත්වන කොළඹ-නුවර පාරේ පේරාදෙණිය පාලම යට ස්ථානයේය. කුඩා කල සිටම සහෝදර සහෝදරියන් සමඟ ඔහු සෙල්ලම් කිරීමට යන්නේ ගංඉවුර වෙතය. ගඟට පැන දිය නාමින් සෙල්ලමෙහි යෙදුණු ඔහුට ගඟේ වතුර ගලායන අයුරුත්, වතුර වැඩිවන විට සුළි සෑදෙන අයුරුත්, ගල් අතර දෙබොක්කා ඇති අවදානම් ස්ථානත් හුරුපුරුදුය.

“මම ඉස්කෝලෙ ගියේ පැණිදෙනිය දෙමළ මහා විද්‍යාලයට. තුන වසරේ ඉද්දි මට ඉස්කෝලෙ ගමන එපා උනා. වයස දහතුනක් වගේ වෙද්දි තාත්තා මාව එයාගේ මස්සිනාගේ ගැරේජ් එකේ වැඩ පුරුදු වෙන්න දැම්මා. බයිසිකල් හදන රස්සාව උපරිම මහන්සියෙන් ඉගෙනගත්තා. මෝටර් බයිසිකල් නම් ඇඟේ කොටසක් වගේ තමයි. ඉතිං කැමතිම දේ රස්සාව විදියට කරගෙන යනවා.’

රාසික් අද තමන්ගේම යතුරුපැදි අලුත්වැඩියා කිරීමේ වැඩපොලක් පේරාදෙණියේ පවත්වාගෙන යයි. කවුරුන් හෝ ගඟට පැන්නොත් හෝ ගඟේ ගසාගෙන යනවිට කාගේත් මතකයට නැගෙන්නේ රාසික්ය. “රාසික්… මිනිහෙක් ගඟට පැනලා” යැයි ඇසුණු සැණින් ඔහු දෙවරක් නොසිතා ගඟ කරා දිවයන්නේ මොහොතක ප්‍රමාදයකින් වුවද ජීවිතයක් අහිමි වීමට ඉඩ ඇති බැවිනි.

‘මුලින්ම ගඟට වැටුණු කෙනෙක්ව බේරාගත්තේ 1976 අවුරුද්දේදි වගේ. එදා ඉඳන් මේ වෙනකම් ගඟට වැටුණු අය පණපිටින් නැත්නම් මැරුණ අය කොච්චර ප්‍රමාණයක් ගොඩ අරන් තියෙනවාද කියලා මටවත් මතක නෑ. දාහකට කිට්ටු වෙන්න ගොඩඅරන් ඇති. ඉස්සර පේරාදෙණිය පාලම ළඟ කඩපේළිය තිබුණේ නෑ. බස් නවත්තන තැනක් තිබුණේ. ශ්‍රීපාද වන්දනාවේ යන අයගේ බස් නවත්තන්නෙත් මෙතන. ඒ වන්දනා නඩ ගොඩක් වෙලාවට ගඟට බැහැලා නානවා. ගඟේ ගැඹුරු අවදානම් තැන් පෙන්නලා දුන්නත් සමහරු ගණන් ගන්නෙ නෑ. ඉතිං සමහරු ගිලෙනවා නැත්තම් ගහගෙන යනවා. එතකොට ගඟට පැනලා පණපිටින් හරි මළමිනිය හරි ගොඩට ගේනවා.

පේරාදෙණිය පාලමෙන් කවුරුවත් සියදිවි නසා ගන්න පැන්නොත් ඉස්සර වෙලාම දැනගන්නෙ එතන හන්දියේ රථවාහන රාජකාරි කරන පොලිස් මහත්තුරු. ඒ මහත්තුරු තම්බි තම්බි කියලා දුවගෙන එන්නෙ මාව හොයාගෙන. මම ඇඳන් ඉන්න ඇඳුම පිටින්ම ගඟට පැනලා ඒ කෙනාව පණපිටින් නැත්තම් මළසිරුර ගොඩ ගේනවා. ගඟේ ගිලෙන්න ගිය මිනිහෙක්ව මම බේරුවා කියලා දවසක් එයාගේ ඥාතියෙක් මට රුපියල් පන්සීයක් දුන්නා. බනින්න බැරිකමට ඉතිං මම නිකං හිටියා. ඒත් ඒ මිනිහාට මං කිව්වා මේක සල්ලි බලාපොරොත්තුවෙන් කරපු දෙයක් නෙවෙයි, මේ මිනිහව තවත් කාලයක් ජීවත් වෙන්න කරපු දෙයක් කියලා.

ඇඳුම් මාරුකරගෙන ඉන්න වෙලාවක් නැහැ. ගරාජ් එකේ වැඩ කරන් ඉද්දිමයි ගඟට පනින්න වෙන්නෙ. සමහර විට මගේ සාක්කුවෙ තියෙන වටින ආයුධයක් උපකරණයක් හෝ මුදලක් විනාශ වෙනවා. එහෙම කියලා මට දුකක් නෑ. මනුස්සයෙක්ව පණපිටින් ගොඩ දාන්න හම්බුණාම ලොකු සතුටක් දැනෙනවා.’

පිහිනීම පිළිබඳ ජීවිතාරක්ෂක පාඨමාලා හදාරා නොමැති රාසික් තම්බි දියේ ගිලෙන අයෙකු බේරා ගන්නා සැටි විස්තර කළේ මෙසේය.

“ගඟේ ගිලෙන කෙනෙක් බේරාගන්න යනකොට කෙළින්ම එයා ළඟට යන්න හොඳ නෑ. අතේ දුරින් තමයි වැඩේ කරන්න ඕනෙ. එහෙම නැති උණොත් ගිලෙන කෙනා බේරාගන්න යන කෙනාව බදාගන්නවා. එතකොට දෙන්නටම ගිලෙන්න වෙනවා. ඒ නිසා ගිලෙන කෙනාගේ පිටිපස්සෙන් ගිහින් බෙල්ලෙන් අල්ලගෙන අනිත් පැත්තට හරවලා එයාගේ ඔළුව වතුරෙන් උඩට අරගෙන එයාව මගේ පිටට ගන්නවා එහෙම තියාගෙන ගොඩට ගේන්න ඕනෙ.’

1988-89 කාලපරිච්ඡේදයේ සෑම තරාතිරමකම ජනයා විසුවේ ජීවිතය පිළිබඳ අවිනිශ්චිතතාවෙනි. නිරතුරුව ඇසුණේත් දුටුවේත් බාල තරුණ වැඩිහිටි මිනිසුන් බල්ලන් බළලුන් සේ මරා දමා ඇති අයුරුය.

“ඒ කාලේ පුරුද්දට උදේ හයහමාරට විතර හැමදාම වගේ ගඟට යනවා. එහෙම ගිය දවසක කපපු මිනියක් ගහගෙන ඇවිත් මාරගහ ළඟ රැඳිලා තිබුණා. උඩ පැත්තට හරවලා බලද්දි හිස බූගාලා තැඹිලි පාට සරමක් වගේ ඇඳලා හිටපු කෙනෙක් නිසා ඒ හාමුදුරුනමක් කියලා තේරුණා. ඒ භීෂණ කාලේ හැමදාම වගේ ගඟ උඩහ පැත්තෙ ඉඳන් මළමිනි ගහගෙන එනවා. මම උණ ගහක් කපලා පාලම යටින් වතුර යන තැන හරහට ඇදලා තියනවා. පහුවදා ඇවිත් බලද්දි සමහර දවසට මිනි දහය පහළොව ඇවිත් රැඳිලා තියෙනවා. සමහර දවසට එක්කෙනා දෙන්නාත් රැඳිලා තියෙනවා. අතපය ගැටගහලා මරලා දාපු මිනි. උදේට මිනිස්සු පිරිලා පාලමේ ඉඳන් ගඟ දිහා බලන් ඉන්නවා. මං උණ ගහ ඇදලා දානවා. ඒත් පස්සේ පස්සේ ඒ මළමිනි ගොඩ ගෙනත් දානවා. කාගේ හරි දරුවන්නේ කියලා හිතලා.

දවසක් මං පාලමේ යට ඉඳන් බලන් ඉද්දි පාලමේ උඩ කණුවට ඔළුව ගහලා ගහලා මරලා ඊට පස්සේ පාලමෙන් පහළට තල්ලු කළ සිදුවීමක් දැක්කා. තවත් දවසක් පාලමේ තියලා මරන්න යද්දි පාලමෙන් වාහන ආ නිසා අතෑරලා ගිය කොල්ලෙක්ව මම බේරගත්තා. ඒ කොල්ලා ලේ පෙරාගෙන හිටියේ. මම උස්සං ගිහිං ඉස්පිරිතාලෙට දැම්මා. තවත් දවසක පාලම යට වැටිලා හිටියා කොල්ලො හතර දෙනෙක්. මං ගිහින් බලද්දි ඒ අයට පණ තිබුණා. ඒ අයව පාලම උඩ තියලා ගහලා වතුරට දාද්දී පාලමේ යට වතුර නැති අයිනකට වැටිලා. ඒ අයවත් ඉස්පිරිතාලෙට අරන් ගියා. පස්සේ මොනවා වුණාද දන්නෙ නෑ.

පාලමේ උඩ ඉඳන් පහළට දාන සමහර මළමිනිවල ඔළුව නැහැ. එහෙම නැත්තම් කඳේ බාගයයි. අතපය කපලා දාලා. හිස්කබල ඇතුළේ මොකුත් නැතිවම ඔළු කට්ට විතරක් තිබිලා ඇඟේ මොකුත්ම තුවාලයක් වත් නැති මළමිනිත් මේ ගඟෙන් ගහගෙන ඇවිත් තියෙනවා මං දැකලා තියෙනවා.’

ජීවිතය බේරාගත් නිසා බැනුම් ඇසීමට සිදුවූ අවස්ථාද රාසික්ගේ මතකයේ තිබේ.
“මිනිස්සු ගොඩ දෙනෙක් පාලමේ ඉඳලා කෑගහනවා ඇහිලා මං ගඟ දිහා බලද්දී මිනිහෙක් ගඟේ දඟලනවා දැක්කා. දෙපාරක් හිතන්නෙ නැතිව ගඟට පැනලා මිනිහව ගොඩට ගත්තා. ගොඩට ගෙනා ගමන්ම පොලිසියෙන් ඇවිත් මිනිහව අල්ලගත්තා. බලද්දී මිනිහා පොලිසියෙන් බේරිලා දුවන්න ගඟට පැනලා. ඉතිං මං බේරපු ඒ මනුස්සයා පොලිසියත් එක්ක ගියේ මට බැන බැන.”

“ගොඩක් කෙල්ලො කොල්ලෝ මේ පාලමේ ඉඳන් ගඟට පනින්නේ ලව් කේස් නිසා. එහෙම නැත්තම් ණය කේස් නඩුහබ නිසා. පවුල් ප්‍රශ්න නිසා. දොස්තර මහත්තුරු, නීතිඥ මහත්තුරු පවා මේ පාලමෙන් පැනලා මං බේරගෙන තියෙනවා. ඉස්සර ගඟට පැනලා ගොඩගත්තාම මටත් කටඋත්තර දෙන්න යන්න වෙලා තියෙනවා. ඒත් පස්සේ පස්සේ මගේ මේ වැඩ නිසා පොලිස් මහත්තුරු මං ගාවටම ඇවිත් කටඋත්තර අරන් යනවා.”
ඔයා බේරපු කවුරුත් ආපහු ඔයාව හමුවෙන්න ඇවිත් නැද්ද?

‘මහියංගණේ පැත්තේ වයස දහසයේ විතර කොල්ලෙක් මේ පාලමෙන් පැන්නා. ගහගෙන යනවා. මං ගෙනත් ගොඩට දැම්මා. ඉස්පිරිතාලෙට දැම්මා. පස්සෙ දවසක ඒ කොල්ලා මාව හොයන් ඇවිත් කතාබහ කරලා ගියා. අදටත් මාව බලන්න එනවා. අනිත් අය නම් ඇවිත් නෑ.’ රාසික් තම්බි සිනාමුසු මුහුණින් කියයි.

මහගෙදර අසලම කුඩා නිවසක් තනා බිරිඳ දියණියන් දෙදෙනා හා පුතු සමඟ රාසික් තම්බි ජීවිකාව පවත්වාගෙන යයි.

“මං කැමති මගේ පුතාත් මේ වැඩේ කරනවා නම්. එයත් එක පාරක් දෙපාරක් වගේ ගිලෙන්න ගිය අයව බේරාගත්තා. මං නැති කාලෙක මේ ගඟට වැටෙන මිනිස්සුන්ව බේරගන්න කවුරු හරි ඉන්න ඉපැයි. ඒත් මට බයක් දැනෙනවා. මේ ගඟත් ඉස්සර වගේ නෙවෙයි. හිටිහැටියේ දරුණු වෙනවා. පුතා ගල්කුළු දෙබොක්ක වළවල් ගැන දන්නේ නෑ. ගඟට බැහැපු වෙලාවට අනතුරක් වෙන්න තත්පරයක් උනත් ඇති.

මං පොඩි දවස්වල ඉඳන් හැදුණේ මේ ගඟත් එක්ක. ඒ වගේමයි මේ ගස්වැල් හැදුණ විදිය මං හොඳටම දන්නවා. ඉතිං මං මගේ දරුවන්ට වගේම මේ ගඟටත් ගොඩක් ආදරෙයි.’ ■

■ අමන්දිකා කුරේ

කොරෝනා වෛරසය ලොව පුරා පැතිරී යාම ආරම්භ වී මේ වන විට වසර දෙකකට ආසන්න කාලයක් ගත වී ඇත. ජනතාවගේ ජීවිත දුක්ඛිත වූ අඳුරු පටලයකින් වැසී ගොස් තිබුණි. රජයටද එම ජනතාව මුදාගැනීමට තරම් ප්‍රමාණවත් මැදිහත්වීමක් කළ නොහැකි බව සමාජයට පසක් වෙමින් තිබුණි.

වසංගතයට එරෙහිව මිනිසුන්ම නැගී සිටිය යුතු බව අවබෝධ කරගත් පිරිසක් වසංගතයට එරෙහි මිනිස් පවුරක් ගොඩනගන්නේ ඒ අතරය. ඒ ”‍අසිරි හදවතයි”‍. වෛද්‍යවරුන් ඇතුළු සෞඛ්‍ය ක්ෂේත්‍රයේ වෘත්තිකයන්, කලාකරුවන්, කම්කරුවන්, ශිෂ්‍යයන්, දේශපාලන ක්‍රියාකාරීන් වැනි විවිධ අය මෙහි සාමාජිකයෝ වෙති.

කොරෝනා රෝගීන් ස්වේච්ඡාවෙන් රෝහල්වලට ගෙන යාම, විෂබීජහරණය, රෝහල් පිරිසිදු කිරීම, රෝහල්වල අඩුපාඩු සකස් කර දීම වැනි කාර්යයන් රැසක් ”‍අසිරි හදවත”‍ හරහා සිදුකෙරෙමින් පවතියි.

”‍අසිරි හදවත”‍ පවත්වාගෙන යන ස්වේච්ඡා සේවයන් අතර රෝහල් කාර්ය මණ්ඩල ඉලක්ක කරගෙන සිදු කරනු ලබන සංගීත ප්‍රසංග කැපී පෙනුණි. පිළියන්දල, කළුබෝවිල ඇතුළු ප්‍රධාන රෝහල් කිහිපයකම මෙලෙස සංගීත ප්‍රසංග පවත්වනු ලැබුවේ විවිධ කලාකරුවන්ගේ ද සහභාගිත්වයෙනි.

විදර්ශන කන්නන්ගර
දේශපාලන විචාරක

”‍අසිරි හදවත”‍ සංවිධානය අපි නිර්මාණය කළේ ම, සමාජයක් විදිහට මේ පවතින වසංගත තත්වය ඇතුළේ එන්න එන්නම සීමා තුළට කොටුවීම වගේම වසංගතය හේතුවෙන් අසුබවාදී හැඟීම්වලින් සමාජය හැකිළෙමින් ඉන්න වෙලාවක, වසංගතයට එරෙහිව සමාජය තුළින්ම විකල්පයක් ගොඩනගන්නෙ කොහොමද කියන කාරණයත් එක්ක. මේ රෝගය වැළඳීම නිසා අපේක්ෂාභංගත්වයට, අධෛර්යයට පත්වෙලා ඉන්න රෝගීන්ට තමන්ගෙ ජීවිතය ගැන සුබවාදී හැඟීමක් දෙන්න, අපේක්ෂාභංගත්වයට පත් වෙලා හිටපු රෝහල් කාර්ය මණ්ඩලවලට සුබවාදී හැඟීමක් දෙන්න වගේම රෝහල් කාර්ය මණ්ඩල අතර තිබෙන යාන්ත්‍රික බෙදීම් පවා යම්තාක් දුරකට නැති කරන්න අපි රෝහල් තුළ ආරම්භ කළ සංගීත ප්‍රසංග පිටිවහලක් වුණා.

මේ සංගීත සංදර්ශන පවත්වපු රෝහල්වල පීඩනයෙන් ඉඳපු පුද්ගලයන් ඔල්වරසන් දෙමින් විනෝදවුණු ආකාරය හරිම සුවිශේෂ අත්දැකීමක් වුණා. වසංගතයත් එක්ක යාන්ත්‍රික වෙලා හිටපු ඒ මිනිස්සු සාමාන්‍ය මනුෂ්‍යයන් බවට පත්වුණා කියලා හිතෙනවා.

පුබුදු ජයගොඩ
දේශපාලන ක්‍රියාකාරී

මුල් අවස්ථාවේදී කලාකරුවො වුණත් රෝහල් තුළට ඇවිත් අවදානමක් අරගෙන මේ වගේ ප්‍රසංග පැවැත්වීමට යම් පැකිළීමක් දැක්වූවත් වැඩසටහන් කිහිපයක් කරද්දි, ඒ පීඩනයෙන් ඉන්න මිනිස්සු හිනා වෙලා ඉන්නවා දකිනකොට ඔවුන්ටත් හැඟීමක් ආවා මේක අපේ වගකීමක් කියලා.

පිළියන්දල රෝහලේ ප්‍රසංගයේදි වෛද්‍යවරු, කාර්ය මණ්ඩලයේ අය සිංදු කිව්වා. කාර්ය මණ්ඩලවල අය නටලා විනෝද වුණා. ඉහළ මහලක තිබුණ කොවිඩ් වාට්ටුවේ හිටපු රෝගීන් ජනෙල්වලින් ඒ ප්‍රසංගය නැරඹුවා. පීඩනයෙන් ඉඳපු සියලු දෙනාටම සුබවාදී හැඟීමක් ලැබුණා වගේම රෝහල්වල තිබුණු ධුරාවලිවලින් ඔබ්බට ගිහින් අපි හැමෝම මිනිස්සු කියන හැඟීමත් ඔවුන් විඳගත්තා.

කෙනෙක්ට විවේචනය කරන්න පුළුවන් ආණ්ඩුව කරන වැඩේම අපිත් කරනවා කියලා. නමුත් මෙතනදී මැදිහත්වෙන්නේ සමාජය වෙනුවෙන් සමාජයක්. වසංගතයට එරෙහිව සමාජයක් වශයෙන් මුහුණ දෙන එක තමයි අපි කරන්නේ.

ජෙහාන් අප්පුහාමි
රංගන ශිල්පී

මේ වෙලාවෙ අපි මිනිස්සු වෙනුවෙන් කලාවෙන් මොනවද කරන්න පුළු‍වන් කියලා බලන්න ඕනෑ. ඒ මිනිස්සුන්ට කලාව සම්ප්‍රේෂණය කරලා ඔවුන්ව පීඩනයෙන් මුදවගන්න ඕනෑ. ඒ විදිහට තමයි අපි සංගීත ප්‍රසංග හරහා රෝහල්වලට මැදිහත් වෙන්නේ.
රෝහලක් ඇතුළට ගියාට පස්සෙ තමයි ඒ රෝහල ඇතුළෙ රෝගීන් බවට පත් වෙලා ඉන්න කුඩා දරුවො, වැඩිහිටියන් වගේම ඔවුන්ට ප්‍රතිකාර කරන කාර්ය මණ්ඩල කෙතරම් පීඩනයකින් ඉන්නවාද කියලා තේරෙන්නෙ.

කලාකරුවො ඇවිත් තමන් එක්ක තමන්ගෙ දුක බෙදාගන්නවට මිනිස්සු කැමතියි. ඒ නිසා මේ ගෙවෙමින් තිබෙන සංස්කෘතිකමය මොහොත කලාකරුවො හැටියට වසංගතයට නිරාවරණය වුණු මිනිස්සු එක්ක බෙදාගන්න ඕනේ.

මේ වෙලාවෙ අපි මේ අසිරි හදවත හරහා සිදුකරන සංගීත ප්‍රසංගය වගේම අනෙකුත් වැඩකටයුතු සඳහා එකතුවෙන්න කියලා මා මගේ කලා ක්ෂේත්‍රයේ සියලුම කලාකරුවන්ගෙන් ඉල්ලන්න කැමතියි.

ජේ.ඩී. ඩයස්
අක්ෂි රෝග විශේෂඥ වෛද්‍ය

මම සේවය කරන ගම්පහ රෝහලේ වසංගතය එක්ක සෘජුව මැදිහත් වෙන කාර්ය මණ්ඩලය එක දිගට රෝගීන් මිය යාම, රෝගීන් දුක් විඳින ආකාරය, රෝගීන් ඔවුන්ගෙන් ජීවිතය අයදින මොහොතවල් එක්ක එක දිගට වැඩ කරලා විශාල මානසික පීඩනයක ඉන්නේ. ඒ වගේම සෞඛ්‍ය කාර්ය මණ්ඩලවල

කිසිකෙනෙක් අවුරුදු එකහමාරකින් විතර ගෙදර ගිහින් නිදහසේ ඉඳලා නෑ. ගෙදර ගියත් අපි හරහා අපේ ආදරණීයයන්ට රෝගය වැළf​ඳයි කියලා බයකින් පීඩනයකින් ඉන්නෙ. ඒ අතරතුරේ දී තමයි අසිරි හදවත සංගීත ප්‍රසංගය ගම්පහ රෝහලේ පැවැත්වෙන්නේ. ඒ අවස්ථාවට සම්බන්ධ වුණු කෙනෙක් හැටියට දීර්ඝ කාලයකට පස්සේ මට මගේ පීඩනය ඉවත් වෙලා සුබදායක හැඟීම්වලින් මගේ හදවත පිරෙනවා වගේ හැඟීමක් දැනුණා. සියලු‍ම කාර්ය මණ්ඩලවල අය එදා තමන්ට කාලෙකින් විඳින්න බැරිවුණු සතුට, විනෝදය අත්වින්දා.

අපේ කාර්ය මණ්ඩලවල මානසික සෞඛ්‍ය සම්බන්ධයෙන් විධිමත් වැඩසටහනක් ක්‍රියාත්මක වුණේ නෑ. ඒ නිසාම මේ අවස්ථාව කාර්ය මණ්ඩලයේ සියලු තලවල සේවකයන් අගය කරනවා. ඔවුන් මට රෝහලේ හමුවුණාමත් ඔවුන් ඒ ලබපු සුන්දර අත්දැකීම ගැන කතා කරනවා. ඔවුන්ගේ පීඩනය අඩුවෙලා යම් සුබවාදී ආකල්පයක් ඔවුන් තුළ ඇතිවී තිබෙන බව ඔවුන්ම කියනවා.■

නූතන සිංහල කවිය ගැන අවධානය යොමු කරන කවරෙකුට වුව හැත්තෑවේ දශකයේ කවිය විශේෂ වන්නේ ය. ඊට හේතුව හැත්තෑවේ දශකයේ කවිය වචනයේ පරිසමාප්ත අර්ථයෙන්ම ‘තරුණ කවියක්‘ වීම ය. මේ තරුණ කවිය තත්කාලීන සමාජයේ තියුණු භාව ප්‍රකාශනයකි. නිදහස් අධ්‍යාපනයෙන් පිබිදුණ තරුණ පරම්පරා කීපයකට තම තමන්ගේ ජීවිත සුපුෂ්පිත කරගැනීමට නොහැකිව ඉච්ඡාභංගත්වයකින් පෙළීම ප්‍රබල සමාජ ප්‍රශ්නයකි. සමාජ මාධ්‍ය නොපැවති – පාදඩකරණය වූ මාධ්‍ය භාවිතාවකින් ද වියුක්ත වූ ඒ යුගයේ සාහිත්‍ය කලාව ජන විඥානයට කිසියම් බලපෑමක් කළ හැකි තත්වයක පැවතිණි. ජනතාවාදී සාහිත්‍යයක් බිහිවීම සිදු වන්නේ ද මේ පසුබිම තුළ ය. පපඩම් නාට්‍ය ලෙස තරුණ නාට්‍යකරුවන්ගේ නාට්‍ය දෝෂ දර්ශනයට ලක් වුණේ ද මේ කාලයේ දී ය. කෙසේ වුව අවසන තරුණ අසහනය පිපිරිණි. ඒ පිපිරීම කෘත්‍රිමව සිදු කළ එකක් බව අද පිළිගැනීම ය. ඒ කෙසේ වෙතත් ඒ යුගයේ නිර්මාණය වුණ සියලු‍ සාහිත්‍ය කලා ‘කලාත්මක අගය‘ නම් මිම්මෙන් පහර දී පලවා හරින්නට උත්සුක වීම සාහසිකය.

පසුබිම – වගතුග

‘වචන මිනිසා‘ බිහිවන්නේ හැත්තෑවේ දශකයේ දී ය. වචන මිනිසා අහම්බයක් නොවේ. ඔහු විදහාපෑවේ හෘදය සාක්ෂියක සංවේදනාවන්ය. විස්මය ජනක ලෙස ඔහු කවි පරපුරක් තනන්නට ප්‍රබල විදුලියක් විය. එනමුත් ඉක්බිතිව ඒ විදුලිය උන් හිටි ගමන් අතුරුදන් විය. දශක කීපයකට පසු ‘වචන මිනිසා‘ පරිණතව පිබිදෙයි. ඒ පිබිදීමට බෞද්ධ සාහිත්‍යය හැදෑරීම පාදක කර ගනියි. එනමුත් ආයෙමත් ඔහුට අත්විඳින්නට සිදු වන්නේ තමා තරුණ කල අත්විඳි සමාජ දේශපාලන අත්දැකීම්වලට වඩා ගොරබිරම් යථාර්ථයකි.
කවුරුන් ද මේ ‘වචන මිනිසා’?

පරාක්‍රම කොඩිතුවක්කු නම් උණුසුම් පුරවැසියා මම වචන මිනිසා ලෙසින් හඳුන්වන්නේ ඔහුට බුහුමන් පිණිස ය. ‘වචන මිනිසා‘ යන නාමකරණය ද සහසුද්දෙන්ම පරාක්‍රම කොඩිතුවක්කුගේ ය. මේ යෙදුම ගැන යමක් ප්‍රථමව කියනු කැමැත්තෙමි.

කවියා සම්බන්ධව කවර වියත් – විදග්ධ නිර්වචන ගෙනහැර පෑවත් කවියා නම් භාෂා වාදකයෙක්ම ය. අලු‍ත් බසක් නිමවන කවියා යනු නූතනවාදී දෘෂ්ටියකින් මඬනා ලද්දෙකි. ඔහු ප්‍රථමව කරන්නේ සම්ප්‍රදායට අභියෝගයකි. ඒ අභියෝගය වනාහි විනාශකාරී පෙළඹවීමක් නොව සකල විධ මානවයන් උදෙසා විවෘත වීමට අභිනව ප්‍රවේශයක් පැතීම වේ.

පසුගිය කාලයේ පරාක්‍රම කොඩිතුවක්කු සිය නෙතට – හිතට ‘දැනුණ‘ නිර්මාණකරුවෙකු වෙනුවෙන් මේ ‘වචන මිනිසා‘ යන යෙදුම නිමැවී ය. මට හිතෙන්නේ එය නිරුත්සාහකව ඔහුගේ අභ්‍යන්තරයෙන් ගලා ආ ‘හැඟීමක්‘ කියා ය. කවර දවසක හෝ කවරෙකු වුව අලු‍තින් යමක් සිතා ඇත්නම් – මේ මොහොත තුළ අලු‍තින් යමක් හිතනවා නම් පරාක්‍රමට අනුව ඔහු වචන මිනිසෙකි. ඔහු දකින ළෙන්ගතුවන වචන මිනිසා තුළින් ඔහු කරුණු තුනක් පතන බව මම නිරීක්ෂණය කළෙමි. පළවෙනි කරුණ නම් ‘නූතන‘ බව ය. දෙවෙනි කරුණ නම් ‘මානවවාදී‘ බව ය. තුන්වැන්න නිර්භීත – නිර්ව්‍යාජ ස්වාධීනත්වය වේ. කෙනෙකුට පරාක්‍රම දකින මිනිසා ඔහුගේ දැක්මට අදාළවම වචන මිනිසෙකු නොවන්නට පුළුවන. එයත් ඔහුට අදාළ නැති සේ ය. කිසියම් මොහොතක ඔහු සසල වී නම් – උණුසුමක් ලද්දේ නම් එයින් ඔහු තෘප්ත වන්නා සේය.

තුන් ඈඳුතු කවිය

‘වචන මිනිසා‘ සම්ප්‍රදාය පුපුරුවාගෙන එන්නේ ‘පොඩි මල්ලි‘ සමඟිනි. පොඩි මල්ලිගේ ලෝකය ඔහුට ‘අකීකරු පුත්‍රයෙකුගේ ලෝකය‘ වේ. ඔහු අවසන පැතුවේ පොඩි මල්ලි ‘අලුත් මිනිහෙකු‘ බවට පත්වීම ය. සිය අවංක ප්‍රාර්ථනය බොඳවී ගිය නිසාමදෝ ඔහු දීර්ඝ විවේකයක් ගනියි. එය ඇතමුන් දුටුවේ සාහිත කෙත තුළ මතුවුණ වල්පැලෑටියක් වඳවීයාමක් ලෙසිනි. තරුණ වචන මිනිසා අද පරිණත වචන මිනිසෙකි.

තතු කෙසේ වුව මේ ජ්‍යේෂ්ඨ පුරවැසියා – අකම්පිතව නිර්මාණකරණයේ – ලේඛනයේ – භාෂණයේ තත්පරව සිටින්නේ කවර අවකාශයක් තුළින් හෝ ජීවන ලාලසාව වඩවමිනි. ඔහුගේ අස්වැන්න බර ය, විශාල ය. එනමුත් තරුණ ජීවිත අබිමුව පිපුණු ඔහුගේ තුන් ඈඳුතු කවිය අලු‍තෙන් කියවීම මඟහැර වචන මිනිසෙකුට අලු‍ත් ගමනක් තිබේද?
හැටේ දශකය නිමා කරන්නේ විමල් දිසානායක සහ ඩබ්ලියු.ඒ. අබේසිංහ යන කවියන් ය. හැත්තෑවේ දශකය ආරම්භ කරන්නේ මොනිකා රුවන් පතිරණ – බුද්ධදාස ගලප්පත්ති සහ පරාක්‍රම කොඩිතුවක්කු ය. මේ තිදෙනාම තමන්ගේ ප්‍රකාශන මාධ්‍යය ලෙස කවිය තෝරාගැනීම පමණක් නොව, කවියට තත්කාලීන සමාජ ජීවිතය විෂය කරගැනීම ද එකම සංදර්භයක් තුළ සිට සිදු කර ඇති බවය මට හැඟෙන්නේ. සමහර විට තිදෙනා මුහුණුට මුහුණ හමු නොවී මේ ව්‍යායාමයේ තත්පර වූවා විය හැකි ය.

මොනිකා රුවන් පතිරණ 1971 දී ‘අපි දෙන්නා සහ තවත් කීප දෙනෙක්‘ නමින් සිය පළමු කවි පොත පළ කර තිබේ. බුද්ධදාස ගලප්පත්ති 1972 දී සිය පළවෙනි කවි පොත ‘කැටපත් පවුර‘ නමින් පළ කර ඇත. පරාක්‍රම කොඩිතුවක්කුගේ පළවෙනි කවි පොත වන ‘පොඩි මල්ලියෙ‘ පළ වෙන්නේ 1972 දී ය. මේ නම් කවිය ප්‍රකාශන මාධ්‍යය බවට පත් කරගත් තරුණ පිබිදීමක්ම ය.

මේ තිදෙනාටම අනන්‍ය වූ වැදගත් කාරණාවක් ඇත. එය නම් ඔවුන් සිය කවි ගීත බවට නොපෙරළීමය, කවිය පාගාගෙන ගීතයට මුසපත් නොවීම ය. මේ තිදෙනාම ගීත කිහිපයක් ලියා ඇත. හොඳටම ගීත ලියන්නට හැකි බවත් විශද කර ඇත. පසු කලක හෝ ගීතය මේ තිදෙනාගෙන් කෙනෙකු හෝ ලු‍හුබැන්දේ නැත. ඒ ගැන වෙන තැනක විමසිය යුතු ය.

හැත්තෑවේ දශකයේ මතුවුණ තිදෙනාගෙන් එකම කිවිඳිය අකල් මරණයකට ගොදුරු විය. අනෙක් දෙදෙනාම තවමත් වචන මිනිසුන් ලෙස පණ නසානොගෙන ජීවත් වීම -වැඩ කිරීම, අලු‍තෙන් හිතන අය සමඟ වැඩ කිරීම අසිරිමත් යයි සිතමි.

අලු‍ත්ම වචන ලියූ වග

ඉහතින් සඳහන් කළ තිදෙනා අතුරින් පරාක්‍රම ‘ගිනිසිළුවක්‘ වන්නේ පළවෙනි ප්‍රයත්නයේ දීම ‘වචන මිනිසෙකු‘ ලෙස සිය අනන්‍යතාව තහවුරු කර සිටියි.

‘පොඩි මල්ලියෙ‘ කාව්‍ය සංග්‍රහයේ අන්තිම කවිය වන ‘නැත‘ නමැති කවිය සිහි කරනු කැමැත්තෙමි.

පුතේ නුඹේ
දවාලට අම්ම දුන්න පාන් රොඩ්ඩ මදිවෙලා
අඩන විට,
ඒ ගැටලු‍ව විසඳදෙන්න….
මහෞෂධ පණ්ඩිතයෝ
බස් එහෙකින් බැස අපෙ ගෙදරට ආවේ නැත.
සක්‍ර දෙවියො
උඩ විසිකර වරම් ගන්න
එක ගුලියක් දුන්නේ නැත
රත්තරන් පාත්තයා
වලාකුළෙන් පියඹා විත්
රත්තරන් පිහාටුවක් දුන්නේ නැත.
එකමත් එක
හාවෙක්වත් – නරියෙක්වත් – බල්ලෙක්වත්
යාළුවේ
යාළුවේ
උඹ අඬන්නේ ඇයිදැයි
ඇහුවේ නැත.

පොඩි මල්ලිගෙන් වචන මිනිසා ඉගැන්වූයේ කුමක් ද? රස කතාවලින් ඇත්ත කතාවලට පැමිණිය යුතු බව නොවේද? පොඩි කාලේ සිටම සිහින ලෝකය හෙවත් මිථ්‍යාව හැරදමා සත්‍යය පසක් කර ගත යුතු බව නොවේ ද? එදා තරුණ වචන මිනිසා අනන්‍ය වන්නේ සත්‍යයටය. ඔහු සාම්ප්‍රදායික සිතිවිලිවලින් වියුක්තව තරුණ සිත් පුබුදු කරන්නට සමත් වෙයි. තරුණ සිත් අසනීපයට බෙහෙත පැණිය නොව කසාය බව තේරුම් නොගත්තේ ද? ඒ කෙසේ වුව වචන සිය පළවෙනි කවි පොතෙන්ම එදා මෙදාතුර සහෘද සම්භාෂණය මත දිදුළ‍න මනරම් කවියක් ද ලියයි. ඒ කවිය ලියන්නේ ද අලු‍ත් වචනවලිනි. ඒ අලු‍ත් වචන නොවැටහුණ කෙනෙක් වීද? ඒ කවියේ මාතෘකාව, ‘දේදුන්න පායාවි හෙටත් පාලම උඩින්‘ යන්නය. වැලි කෙළියේ සිට පැවති ආදරය මල්පල නොගැන්වේ. ඒ ඇයි? උනුනට උනුන් නොරිස්සීම ද? නැත. එසේ නම් ඒ පරම ප්‍රේමයට ඉදිරි පැවැත්මක් මහ පොළව මත නැති වීම ය.

නොවැලපෙමි ඔබ යන්න – වැලප ඇති පල කිම් ද?
ජීවිතේ වැරදුණේ මෙතැන විතරක් නොවේ
සූරලාගෙන යන්න මා හදේ පිපුණ මල්
මල් නඟන වසන්තය ඔබට ගෙන යා හැකි ද?
නොවැලපෙමි, ඔබ යන්න – වැලප ඇති පල කිම් ද?
ඔබේ නම අදින් පසු තවත් මට අයිති නෑ
ඔබ නැත ද – ජීවිතේ නසාගත නොහැක මට
ඔබ යන්න ජීවිතේ සොයාගෙන සොයාගෙන
අපේ වචන මිනිසා අප මනසේ චිත්‍රණය කරන වදන් සිත්තම හැම සංවේදී සිතකම බිතුසිතුවමක් වේ. මේ සිතුවම නෙත්වලින් නොව හදවත්වලින් හෙළන කඳුළු උල්පතකි. ඒ තරුණ උණුසුම් කඳුළුය. මේ කවර නම් අභාග්‍යයක් ද? වේදනාවක් ද? ‘සූරලාගෙන යන්න මා හදේ පිපුණ මල්‘ නිසැකවම ලේ ගලන වේදනාවකි. ඇය කුමක් කරන්න ද?
ඔබ යන්නේ මධුරධර සප්ත ස්වරය අරන්
ඔබේ රථ මැදිරියට මගේ ඉරහඳ අරන්
ඔබ යන්න මහද තෙත් වැහි වලාකුළ අරන්
කමක් නෑ ඔබ යන්න මගේ ආයුෂ අරන්

කවිය පුරාම ඉල්ලන්නේ ජීවිතයයි. පෙම්වතා යන්න යයි කීවාට කියන්නේ නොයන්න කියා ය. පෙම්වතිය යන්නට අවසර ඉල්ලන්නට පැමිණ නැත. විසඳුම දිවි නසා ගැනීම ද? නැත. මීටත් වඩා තරුණ හදවත්වල අසරණවීමක් කොයින්ද? එහෙත් ජීවිතය අත් හැරිය යුතු නැත. ජීවත් විය හැකි ලෝකයක් අවශ්‍ය වේ. එය අදට නොව හෙටට ය, මතුවටය.
‘තව බොහෝ දේ තිබේ ජීවිතය ජය ගනිමි‘

ඉතින් මේ වචන මිනිසා තරුණ සිත් සතන් අවුළුවා ලූ උණුසුම් කළ වචන මිනිසෙකු නොවූවා නම් නොවේද පුදුමය වන්නේ?

අකීකරුකම යනු අසම්මතයයි

සම්මතය තුළ අලු‍ත් කිසිවක් ‘නිර්මාණය‘ කළ නොහැකි ය.
ගොලු‍ බෙල්ලෙක් නොකරව් මා
සෛලයන් කපා දා
බිය ගුල්ලෙක් නොකරව් මා
දේව ධර්මය දෙසා
මීහරකෙක් නොකරව් මා
මුසාදම් කර ගසා
”‍හොඳ ළමයෙක්”‍ නොකරව් මා
දෑත කට බැඳ දමා

‘අකීකරු පුත්‍රයෙකුගේ ලෝකය‘ අද කියවූ මා කල්පනා කළේ මේ කවි පොතෙන් කවි කීයක් අදට අදාළ ද කියා ය. ඇත්තටම මට හිතුණේ සේරම අදාළ බව ය.

හැම අසම්මත පියවරක්ම ප්‍රශ්නකාරීය. ඒ එහි බලය මතුවීම ය. අප වචන මිනිසා සිය අකීකරු හස්තය පරිහරණය කළ සැටිය මේ.

සොක්‍රටීස් මෙන් ප්‍රශ්න නඟන්නට ඉඩ දියෝ
ඩේකාට්ස් වගේ සැක කරන්නට ඉඩ දියෝ
ගඟක් මෙන් ගසාගෙන යන්ට මට ඉඩ දියෝ
පිහියක් මෙන් පලාගෙන යන්ට මට ඉඩ දියෝ
පුරුෂ ලිංගයක් සේ මතුවෙන්ඩ ඉඩ දියෝ

අසම්මතය යනු අකීකරුකම නම් ඊට අවශ්‍ය චරිතය අන් කෙනෙකුට නොව තමන්ට අවශ්‍ය එකක් ම විය යුතු ය. ඒ චරිතය තුළ ‘පිස්සුවක්‘ – ‘පිස්සු කෙළීමක්‘ සම්මතය දකියි. අප වචන මිනිසා සිය ‘පිස්සුව‘ එදාටත් වඩා අද හොඳින් පළ කරයි. ඒ ඇයි? හැම අතින්ම පිරිහුණු – බොරුව රජයන – අන්තවාදය පිටාර ගලන සමාජයක පියවි සිහියෙන් වචන මිනිහෙකුට සිටිය නොහැකි ය. පිස්සුව කියවාගැනීමටත් තරමකට හෝ පිස්සුවම අවශ්‍යම වේ.

අලු‍ත් මිනිහෙක් නොපැමිණීම

ලෝකය මීට වඩා යහපත් වන දවසක්ය කවියන් පතන්නේ. එහෙත් කවියන් දකින්නේ බලසම්පන්නයන් තව තවත් බලසම්පන්නවීම ය. මේ කවර පාපයක් ද? කුඩා කල සිට මිථ්‍යාව – අවිද්‍යාව පිරවූ ඔලු‍ ගෙඩිවලින් අලු‍ත් මිනිස්සු බිහි වන්නේ කෙසේ ද? අප වචන මිනිසා අලු‍ත් මිනිහෙක් ඇවිත් කවි පොතේ ලියූ එක් කවියක පුදුමාකාර නූතනවාදී ගුණයක් එය අද කියවන විට මට දැනිණි. ඒ කව ‘පිළිතුරක් ඔබ වෙත‘ නම් වේ. කථකයාට මිතුරෙකුගෙන් ලැබුණ ලිපියකින් පවසා සිටින කරුණකි මේ.

”‍…ඔබ වැනි කවියෙකු ගොරෝසු සමාජවාදයකට ළංවෙන සැටි දකින මා තුළ විශාල සංවේගයක් ඇති වුණා. මේ නිසා මා ඔබෙන් දිනෙන් දින ඈත්වන බව මට දැනෙනවා.”‍
කවියේ නිමිත්තය මේ.

වචන මිනිසා සිය මිතුරා වෙනුවෙන් වචන මවයි. එහි අවසන ඔහු පළ කර සිටින්නේ ද මිත්‍රත්වයමයි. වෙන්වී නොව ගමන එකටම අවශ්‍යම වේ. ඉතින් මිතුරෙකු මඟ දමා ඉදිරියට යන්නට නොහැකි ය. කවිය තුළ අන්තිමට එන ඔහුගේ ආයාචනය මෙයයි.

එන්න මිත්‍රය අප වෙතට
බෙදාගත නොහැකි වන
කිසිත් නැත
අප අතර
බෙදා ගනිමු අපි සමෝසමේ
ජීවිතේ දුක – සැප
බෙදා ගනිමු අපි එකහා සමානව
මුළු මහත් ජීවිතය
මා සුමිතුර
අපේ ඇඟිලි ගොරහැඩිය
නොකිපෙන්න ඒ ගැන
එපා එහි එල්ලෙන්න
ළංවෙන්න
ඇඟිල්ලෙන් ඔබට පෙන්වන
සූර්ය මණ්ඩලයට

අප වචන මිනිසාගේ ආයාචනය සුමිතුරා පිළි නොගත්තේ ඇයි? සුමිතුරන් තුටු වන්නේ තනිව බුදුවන්නටය. මේ සුමිතුරන් අද වන විට තක්කඩින් බලසම්පන්න කර තිබෙන සැටි හරි අපූරුය. එහෙත් අප වචන මිනිසා අලු‍ත් මිනිහෙකු නොඑන බව එදවසම වටහා ගත්තේ ද? ඔහු කම්පිතව ගල් වන්නට සිතුවා ද? ඒ ඇයි? ගල පලාගෙන මතු වෙන්නට යයි සිතමි.

අලු‍ත් පාරෙන් පුරුදු පාරට

දීර්ඝ විවේකයකින් පසුව වචන මිනිසා යළි පිබිදෙන්නේ රශ්මියක් විහිදමිනි.
‘හුදෙකලා වී
සාදාගත් සිතින්
යා යුතු ජන සමූහයට
එකල්හි
දින දින අභිනවයෙන්
ජීවත් විය හැකි,
ජීවත් වෙමින් ම
ජීවිතය දුට හැකි ය
ජීවිතය දකිමින් ම
උදව් කළ හැකි ය අන් අයට
ජීවත් වන්නට සොඳුරුව”‍

අලු‍ත් වචන මිනිසෙකු දුන් කමටහනයි මේ. ථෙරි ගාථා ප්‍රති රචනය කරන කාව්‍යය පුරාම අප නෙත ගල්වන කමටහන් වචන මිනිසාගේ ජීවන අපේක්ෂාව කුළු ගන්වයි. එබැවින් ‘රශ්මි‘ තුළ මනරම් කවියෙකු යළි උපදියි. ඔහු සිය වැඩ බිම තුළ අඛණ්ඩව වැඩ පටන් ගනියි. මට යළිත් එදා අලු‍ත් මිනිහෙක් පැතූ වචන මිනිසාම පෙනෙයි.

නොහැක්කෙකු නොවී වියපත් වීම තුළින් ජීවන ලාලසාව පැතීම හා දැකීමට පුළුවන් වන්නේ කවියෙකුටම ය. පරාක්‍රමට අනුව වචන මිනිසෙකුටම ය. ඔහු විචාර බලකොටුවට පහර දෙයි. අලු‍ත් ලෝකයක් වෙනුවෙන් හුස්ම ගන්නා තාරුණ්‍යය දකියි. මහන්සියෙන් තමා විසින්ම කැලයක් කපා හෙළි පෙහෙළි කොට හේනක් වැවූ ගොවියෙකු එහි අස්වනු පරම්පරා කීපයකට බෙදා දී දකින්නේ තමන්ට යළි හේනේ වැඩ තිබෙන බවය.

වචන මිනිසාගේ වැඩ බිම ගැන යළි ලියන්නට සිතමි. එතෙක් ‘රතු රෝස නිල් රෝස‘ තිළිණ කරමින් වචන මිනිසා ආදරය වෙනුවෙන් වෙණ තත් පිරිමදින අන්දම එහි වග මෙසේ සටහන් කරමි. ඔහු අලු‍ත් පාරකින් පුරුදු පාරට එන්නේ පැරණි දේ අලු‍තින් කියවමිනි. වචන මිනිසා කියන ඒ සත්‍යය නොවේද මේ පබැඳුමෙන් (ප්‍රති රචනයෙන්) දීප්තිමත්ව විකසිතව තිබෙන්නේ?

”‍හෙමි හිට අපි
වචන පෙරළමු
මිනිසාගෙන් මිනිසාට
එක් දිවකින් තව තොලකට

දන්නේම නැතුව
මළගිය සිය පිය මුහුණුවර
සිය පුංචි පුතුට
කියා දෙන පියෙකු ලෙස

…තම මුහුණුවර
එයම බව නොදැනම
හෙමිහිට අපි
වචන පෙරළා දෙමු.”‍■

■ ප්‍රියාශා හෙට්ටිහේවා

තමාව කෙටියෙන් හඳුන්වනවා නම් ඒ කෙසේ ද යැයි ඇසූ විට අඹ යහළුවෝ ටෙලිනාට්‍යයේ අධ්‍යක්ෂ සුදත් දේවප්‍රියගේ පිළිතුර වුණේ ‘අඹ යහළුවෝ’ කියන වචන දෙක පමණයි.

0මඩොල්දූව, නාමල්ගොල්ල, වංකගිරිය, අග්නි කංකාරිය, හඳයා, සුළඟ මහමෙරක වැනි ටෙලිනාට්‍ය නිර්මාණ හරහා ද තරණය, උඩුගං යාමය වැනි සිනමාපට හරහා ද නිර්මාණකරණයේ නියැලු‍ණු ඔහු අධ්‍යක්ෂවරයෙක් සේ ම තිරපිටපත් රචකයෙක්.

මේ දවස්වල මොකද කරන්නේ?
අවුරුදු දෙකක ඉඳලා නිර්මාණ කටයුත්තක් නම් කළේ නෑ. කොරෝනා අර්බුදයත් එක්කත් නිර්මාණ කටයුතු කරන්න පුළුවන්කමක් නෑ.

අධ්‍යක්ෂවරයෙක් වෙන්න හීනයක්?
ලොකු ඇම්මක් තිබුණා රංග ශිල්පියෙක් වෙන්න. ඒ ගමනේදී සෝමලතා සුබසිංහ මහත්මිය යටතේ නාට්‍ය හා රංග කලාව හදාරන්න අවස්ථාව ලැබුණා. ඒ 1981 වගේ කාලේ. සෝමලතා මිස්ගේ ‘විකෘති’ නාට්‍යයේ තාත්තා හැටියට පළවෙනි දර්ශන 100 රඟපාන්න මට අවස්ථාව ලැබුණා. සුසිල් ගුණරත්නගේ නාට්‍යයකින් තමයි රඟපෑම පටන් ගත්තේ. විජය නන්දසිරිගේ කුස පබාවතී, හේමසිරි ලියනගේගේ චිත්‍රාගේ ප්‍රේම කතාව වගේ නිර්මාණ කිහිපයක රඟපෑවා. 1983 ඔක්තෝබර් මාසේ තමයි මම ජාතික රූපවාහිනියට එන්නේ. ඒ පුහුණු වන නිෂ්පාදන සහකාර කෙනෙක් විදියට. ඕනෑ වුණේ නාට්‍ය අංශයට යන්න. නමුත් මාව වැටුණේ ළමා අංශයට. ඩොක්ටර් සොලමන් ෆොන්සේකා තමයි හෙඩ් විදියට හිටියේ. එහෙ හිටියා හොඳ නිෂ්පාදක කෙනෙක් ශ්‍රීමතී ලියනගේ කියලා. එයා ඒ කාලේ කළා ‘හත්පණ’ ටෙලිනාට්‍යය එහෙම. මම එහි සහාය අධ්‍යක්ෂ කෙනෙක් විදියට වැඩ කළා. මට එතකොට අවුරුදු 20ක් විතර ඇති.

අඹ යහළුවෝ කරන්න පෙළඹුණේ කොහොම ද?
එතකොටත් මම පුහුණු වන නිෂ්පාදන සහකාර තනතුරේ තමයි හිටියේ. ළමා අංශයේ නාට්‍ය කරන අයට ඇසිස්ට් කර කර ඉන්නකොට මට ලොකු වුවමනාවක් තිබුණා අඹ යහළුවෝ නවකතාව කරන්න ටෙලි නාට්‍යයක් හැටියට. ලොකු බාධා ආවා ඒක කරන්න.

ඒ මොනවද?
ඒ වෙනකොට ජේ.ආර්. ජයවර්ධන මහත්තයාගේ ආණ්ඩුව තිබුණේ. ඉලංගරත්න මහත්තයා ශ්‍රී ලංකා නිදහස් පාක්ෂිකයෙක් නිසා රූපවාහිනී බෝඩ් එක අඹ යහළුවෝ කරනවාට කැමති වුණේ නැහැ. රූපවාහිනී අධ්‍යාපන ඒකකයේ නියෝජ්‍ය අධ්‍යක්ෂ ඉන්ද්‍රානි හේරත් ගුණරත්න බෝඩ් එකට කිව්වා, ඉලංගරත්න මහත්තයා දැන් දේශපාලනේ නැහැ, මේක හොඳ නවකතාවක් ඒ නිසා අපට මේක කරන්න අවසර ඕනෑ කියලා. පස්සේ අවසරය හම්බවුණා.

ඊළඟ ප්‍රශ්නේ ආවේ පුහුණුව ලබන ආධුනික කෙනෙක් විදියට මම කොහොම ද මේ වගේ නවකතාවකින් ටෙලිනාට්‍යයක් කරන්නේ කියලා. එතැනදිත් අවසරය ආයිත් හිරවුණා. ඒ අවස්ථාවේදීත් ඉන්ද්‍රානි හේරත් ගුණරත්න මං වෙනුවෙන් ඇපවෙලා මේ දරුවා ගැන මම බලාගන්නම් වගකීම මම ගන්නවා කියලා අවසර අරන් දුන්නා.

තව ප්‍රශ්නයක් වුණේ කැමරා, ට්‍රොලි ඉක්විප්මන්ට් එහෙමත් තිබුණේ නෑ. තිරනාටකය ලියනකොටත් ඒකට මට අවසර ලැබුණේ නැහැ නවකයෙක් නිසා.

අවසානයේ තිරරචනය සිද්ධ වුණේ කොහොම ද?
තිරරචකයා විදියට මට ඒක ලියන්න එපා කිව්වේ මම තරුණ කෙනෙක් නිසා වගේ ම නවකයෙක් නිසා. තිරරචනයට කෙනෙක් හොයාගන්න බැරි වුණා. අවසානයේ මම ම තිරනාටකය ලිව්වා. මගේ නම නොදා වෙන නමකින් ලිව්වේ. තිස්ස අබේසේකරගේ ‘විරාගය’ චිත්‍රපටයේ ප්‍රධාන සහාය අධ්‍යක්ෂ සෝමදාස මල්දෙණිය. ඒ නමෙන් සෝම කියන කොටස ගත්තා. රූපවාහිනියට යනකොට මම දැක්කා අයිරාංගනී සේරසිංහ මහත්මිය තමන්ගේ වාහනය පදවාගෙන යනවා. ඇගේ විවාහයට පෙර වාසගම මීදෙණිය. වාසගම විදියට මීදෙණිය කියන වාසගම ගත්තා. සෝම මීදෙණිය කියන නම සටහන් කළා තිරරචකයා විදියට අඹ යහළුවෝ ස්ක්‍රිප්ට් එකේ. ඒකට අනුමැතිය ලැබුණා. මම ලිව්වා කිව්වා නම් අනුමැතිය නොලැබෙන්න තිබුණා. ගාමිණී වේරගම දවසක් මගෙන් ඇහුවා සුදත් කවුද ඔය සෝම මීදෙණිය කියලා. එදා මම ඔහුට ඒ රහස කිව්වා. අදටත් අඹ යහළුවෝ නාමාවලිය බැලු‍වොත් සෝම මීදෙණිය කියලා තියෙන්නේ.

සාර්ථක නිර්මාණ කළ ඔබ හිරු නාලිකාවේ ‘හඳයා’ ටෙලිනාට්‍යයෙන් අතරමගදී ඉවත්වෙනවා. ඇයි ඒ?
හඳයා අධ්‍යක්ෂණය තිරරචනය දෙක ම මගේ. මගේ තිරනාටකයේ තිබුණේ කොටස් තිහෙන් නාට්‍ය ඉවරවෙන විදියට. කොටස් තිහ ළං වෙනකොට එයාලට ඕනෑ වුණා මේක දිගට කරගෙන යන්න. ඊට පස්සේ තිහ, පනහ වුණා. පනහක් ගිහිල්ලාත් ඉවරවෙන්නේ නැතිකොට කොටස් සීය වෙනකොට බොහෝ ම අමාරුවෙන් මම ඒකෙන් ඉවත්වුණා.

හඳයාගෙන් පස්සෙ?
බොහො ම ආසාවෙන් නිර්මාණයක් කළා ‘සුළඟ මහමෙරක’ කියලා. ලක්ෂ්මි දමයන්ති තමයි ප්‍රඩියුස් කළේ. 89 ජුලි කලබලත් එක්ක තරුණ පරම්පරාව අතුරුදන් වෙන කාලෙදි ජීවිතයත් මරණයත් එක්ක ජීවත් වෙන්න සටන් කරන මිනිසුන්ගේ කතාවක් ඒක. කොටස් 45යි. අද වෙනකොට කොටස් 45ක් 50ක් නැත්නම් හොඳ ටෙලිනාට්‍යයක් වුණත් චැනල් එකක් ගන්නේ නෑ.

කොටස් 30ක ටෙලිනාට්‍යයක් තියෙනවා කිව්වොත් එයාල කැමති වෙන්නෙත් නෑ භාර ගන්නෙත් නෑ.

මේ රටේ තියෙන වසල වෙළෙඳ කුලය, ඒක තමයි ඇත්ත. ඔය වචනේ කිව්වේ ගුණදාස අමරසේකර මහත්තයා.

ඔබ අධ්‍යක්ෂවරයෙක් විදියට කටයුතු කරනකොට අතීතයේ ඉඳලා වර්තමානය වන තෙක් රංගන ශිල්පීන්, ශිල්පිනියන් හසුරුවා තියෙනවා. කාලයත් සමග වෙනසක් දැනිලා තියෙනවා ද පරණ පරම්පරාවේ සහ අලු‍ත් පරම්පරාවේ ශිල්පීන් හැසිරවීමේදී?
වෙනසක් දැනිලා නැහැ. මොකද නිර්මාණයේදී මම තෝරාගන්නේ මගේ හිතේ මැවුණ චරිතයට සාධාරණයක් කරන්න පුළුවන් කෙනෙක්ව. මූලික තෝරාගැනීම හරියට කළෝතින් එහෙම ගැටලු‍වක් මතුවෙන්නේ නැහැ.

හැබැයි ඉතා පැහැදිලිව කියන්න පුළුවන් එක නිර්ණායකයක් තියෙනවා. ඒ තමයි අපි පටන් ගන්න කාලේ රංගනයට පිවිසිච්ච අය බොහෝ ඇසූ පිරූ අය. ඇසූ පිරූ නෑ කියනවා නෙමෙයි දැන් ඉන්න තරුණ අය. ඒගොල්ලන්ට වරදක් කියන්න බැහැ, ජීවත්වීම උදෙසා ඒගොල්ලන්ට ඒක කරන්න වෙලා තියෙනවා. නමුත් රංග ශිල්පියෙක් කියන්නේ කිසියම් පුහුණුවක් සහ අධ්‍යාපනයක් ලබපු කෙනෙක් වීම වැදගත් වෙනවා.

රංගන ශිල්පියා සහ අධ්‍යක්ෂවරයා සමග තිබුණා වූ ඒකමිතියක් නිසා තමයි හොඳ නිර්මාණයක් බිහිවන්නේ. රංගන ශිල්පීන් රිද්දලා තමන්ට ඕනෑ රඟපෑම ඔවුන්ගෙන් ගන්න ගියොත් ඒක හරියට එන්න නැහැ.

වර්තමාන ටෙලිනාට්‍ය කලාව ගැන මොකක්ද හිතන්නේ?
දැන් ටෙලිනාට්‍ය කලාව ගැන මම කතා කරන්න කැමතිත් නැහැ. මම ඒ ගැන හිතන්නෙත් නැහැ. මේ රටේ කලාව මේ වෙනකොට තීරණය කරන්නේ මේවාට මුදල් දාන්නේ කවුද, මේ රටේ චැනල් තීරණය කරන්නේ මොකක්ද වගේ දේවල් එක්ක. අවසානයේ ගත්තොත් සමහර විට දේශපාලනිකයි. යහපත් රූපවාහිනී කලාවක් කරන්න අමාරුයි දැන්. මිනිසුන්ට හුස්ම ගන්න පුළුවන් කලාවක් බිහිවෙන්න ඕනෑ.■