■ අමන්දිකා කුරේ
වර්තමානයේ ශ්‍රී ලංකාව මුහුණ දී තිබෙණ ආර්ථික අර්බුදය ඔබ විග්‍රහ කරගන්නේ කොහොමද?
මම දකින ආකාරයට මේ ආර්ථික අර්බුදය සම්පූර්ණයෙන් ම කොවිඩ් වසංගතයේ බලපෑම හැටියට ඇතිවුණු තත්වයක්. දේශීය වෙළඳපොළේ තිබෙන තත්වය පවා බලපාලා තියෙනවා විදේශ විනිමය ගැටලුවට. විදේශ විනිමය ලබා ගැනීමට මාර්ග හතරක් තිබෙනවා. ඒ මාර්ග හතර වෙන්නේ, අපනයන හරහා ලැබෙන විදේශ විනිමය, විදේශ රැකියා කරන අයගේ ප්‍රේෂණවලින් ලැබෙන විදේශ විනිමය, සංචාරක ව්‍යාපාරයෙන් ලැබෙන විදේශ විනිමය හා විදෙස් ආයෝජන හරහා ලැබෙන විදේශ විනිමය. ඒ අතරින් 2020 වන විට විදේශ රැකියා කරන අයගේ ප්‍රේෂණ ලැබුණා. ඊට අමතරව අපනයන හරහා ලැබෙන විදේශ විනිමය ලැබුණා. නමුත් අනෙකුත් විදේශ විනිමය ලැබෙන මාර්ග දෙක ම අවහිර වුණා. 2021 වෙද්දී විදේශ විනිමය ලැබෙන මාර්ග හතරෙන් තුනක් ම වැහුණා. ඉතිරි වුණේ අපනයන හරහා ලැබෙන විදේශ විනිමය විතරයි. විදෙස් ශ්‍රමිකයන්ගේ ප්‍රේෂණ ගලා ඒම ඉතාමත් අඩු මට්ටමකට වැටුණා. මේ හේතු නිසා අපි විදේශ විනිමය ගැටලුවකට මැදි වුණා. ඒ තත්වයත් එක්ක රුපියලට සාපේක්ෂව ඩොලරයේ අගය ඉහළ ගියා.
ලංකාව වගේ ම ලෝකයේ අනෙකුත් රටවලුත් මේ තත්වයට මුහුණ දුන්නා. නිෂ්පාදනත් අඩු වුණ නිසා ලෝක වෙළඳපොළේ භාණ්ඩ වල මිල ගණනුත් ගොඩක් වැඩි වුණා. ඊට අමතර ව නැව් ගාස්තු විශාල වශයෙන් ඉහළ යාමක් සිදුවුණා. ඉන්ධන මිල ඉහළ ගියා. ඩොලර් ප්‍රශ්නයත් එක්ක පිටරටින් ආනයනය කරන සියළු භාණ්ඩවල මිල ගණන් විශාල වශයෙන් ඉහළ යාමක් සිදුවුණා. එලෙස මිල ඉහළ යාමේ ප්‍රවණතාව මත දේශීය වෙළඳපොළේ තිබෙන දේශීය නිෂ්පාදනවල මිලත් විශාල වශයෙන් ඉහළ යාමක් සිදු වුණා. සාමාන්‍යයෙන් දේශීය වෙළඳපොළේ මිල ඉහළ ගියා ම කරන්නේ පිටරටින් ආනයනය කරලා වෙළඳපොළට නිෂ්පාදන දාන එක. විවෘත ආර්ථිකය පටන් ගත්ත කාලයේ ඉඳන් ම කවදාවත් පාලන මිලක් නියම කරලා, ඒ අනුව වැඩ නොකරන අයට නඩු දාලා අත් අඩංගුවට ගැනීම් සිදු කරලා නෑ. මිල තීන්දු කළේ විවෘත වෙළඳපොළෙන්. නමුත් දැන් තත්වය ඊට වඩා වෙනස් වෙලා තියෙනවා විදේශ විනිමය නැති නිසා. කොවිඩ් තිබිය දී වුවත් නව සාමාන්‍ය තත්වය යටතේ හරි අපි අපේ සංචාරක ව්‍යාපාරය නගා සිටුවගත්තොත් අපට පුළුවන් වෙයි යම් විසඳුමකට එළැඹෙන්න. ආනයන අඩු කරපු නිසාත් ආර්ථිකයේ සාධනීය පැත්තකුත් තිබෙනවා. එහෙම වුණ නිසා තමයි 2020 වර්ෂයේදි අපට ඩොලර් බිලියන 4.5ක ණයක් අපිට පියවන්න ලැබුණේ. ඊට අමතරව ණය අරගෙන තියෙනවා ඩොලර් බිලියන 6ක වගේ මුදලක්. ඒ ගණන් දෙක අතර තියෙන්නේ පොඩි පරතරයක්. අපට ඒ කාලය ඇතුළත සංචාරක ව්‍යාපාරයෙන් පමණක් අහිමි වුණ මුදල ඩොලර් බිලියන 7කටත් වඩා වැඩියි. ඒ මුදල් අපට ලැබුණා නම් දැන් මේ තියෙන අර්බුදය වගේ එකක් ඇති වෙන්නේ නෑ.
විපක්ෂයෙන් චෝදනාවක් තියෙනවා අර්බුදයට හේතුව ආණ්ඩුව විසින් බදු අය කර නොගැනීම හා බදු සහන ලබා දීම නිසා කියලා.
ඉතිහාසයේ වැඩිම බදු ආදායමක් රජයට එකතු වෙලා තියෙන්නේ පසුගිය අවුරුදු හතරහමාරක කාලය තුළ. පසුගිය ආණ්ඩුව විසින් විශාල බදු මුදලක් එකතු කරලා තිබුණා සෑම ක්ෂේත්‍රයක ම වගේ. ඒකත් එක්ක ආර්ථිකය අකර්මණ්‍ය වෙලා තිබුණේ. අපේ ප්‍රතිපත්තිවල ම තිබුණා බදු ප්‍රතිපත්ති ලිහිල් කරලා ආයෝජකයෝ සහ ව්‍යාපාරිකයො ගෙන්වාගෙන ආර්ථිකයට යම් උත්තේජනයක් දෙනවා කියලා. ඒ පදනමින් තමයි බදු අඩු කිරීමක් සිදු කළේ. නමුත් ඒ විදිහට බදු අඩු කරලා අපි කරන්න සැලසුම් කරගෙන හිටපු දේවල් කරන්න අපිට අවස්ථාවක් ලැබුණේ නෑ. අවසානයේ දී බදු අඩු කිරීම නිසා රජයේ ආදායම අඩු වුණා. ව්‍යාපාරිකයන් රාශියක් ආවා. නමුත් ඒ තත්වය සමස්ත ආර්ථිකයට ලොකු උත්තේජනයක් වෙන්න ලැබුණේ නෑ මේ කොවිඩ් වසංගතයත් එක්ක. කොවිඩ් නොතිබුණා නම් ආර්ථිකය මීට වඩා ඉස්සරහ තැනක තියෙනවා. එහෙනම් විදේශ ආයෝජකයෝ එනවා. දේශීය ආයෝජකයොත් මුදල් ආයෝජනය කරනවා. බදු අඩු කරලා ව්‍යාපාර කරගෙන යා හැකි පරිසරයක් තමයි අපි හදන්න උත්සාහ කළේ. ඒ ව්‍යාපාර පරිසරය හැදුවත් අපිට ඒක කරගෙන යන බැරි වුණා කොවිඩ් වසංගතයත් එක්ක රට වහන්න සිදුවුණ නිසා. තිබුණ ව්‍යාපාරත් වැටුණ එක වුණේ. බදු අඩු කිරීම නිසා රජයේ ආදායම අඩු වුණා කියලා අපි පිළිගන්නවා. නමුත් විදේශ විනිමය අර්බුදයට ඒක බලපාන්නේ නෑ. එකට හේතුව තමයි අපට දේශීය මුදලට වඩා ගැටලුවක් ඇති වෙලා තියෙන්නේ විදේශ මුදල්වලින් වීම.
මේ ආර්ථික අර්බුදයට සංයුක්ත විසඳුමකට යන්නේ කෙසේ ද?
මේ අර්බුදයට සංයුක්ත විසඳුම ක්ෂණිකව ගන්න බෑ. එහෙම ගන්න පුළුවන් වුණා නම් මේ වෙනකොට ඒ විසඳුම ගන්නවා. හැකි ඉක්මනින් ම අපි කළ යුතු දේ තමයි අපේ සංචාරක ව්‍යාපාරය යථා තත්වයට පත් කර ගැනීම.
මීළඟට අපි විදෙස්ගත වන ශ්‍රමිකයන්ගේ පිරිස වැඩි කරන්න ඕනෑ. විදේශගත වී සිට නැවත පැමිණි අය වගේ ම අලුතෙන් පිරිසකුත් මේකට යොමු කරන්න ඕනෑ. එකත් එක්ක අපිට යම් ඩොලර් ප්‍රමාණයක් ගන්න පුළුවන්. ආණ්ඩුවත් දැන් විවිධ රටවල් එක්ක සාකච්ඡා කරනවා රැකියා අවස්ථා සම්බන්ධයෙන්.
පෝට් සිටියටත් අපිට තාම විදේශ ආයෝජන ගෙන්වා ගන්න බැරි වුණා. ඒ නිසා රට ඉදිරියේ දී සාමාන්‍ය තත්වයට පත් වුණොත් ඒ ආයෝජන ටිකත් ගෙන්වා ගෙන කරන්න පුළුවන්. විදේශගත වන අයගෙන් ප්‍රමාණය වැඩි වුණාම ඔවුන් රැකියාවට ගිහින් මාසයක් යනකොට ම සල්ලි ලැබෙනවා රටට. ලංකාවේ ඉන්න පවුලේ අයට මුදල් එවන නිසා යම් ප්‍රමාණයක් අනිවාර්යෙන් ම ලංකාවට එවනවා. ඒ වගේ ම සංචාරකයෝ එනවා නම් ඔවුන් විදේශ මුදල් අරගෙන එන්නේ. රට ඇතුළෙදි ගනුදෙනු කරන්න ඔවුන්ටත් විදේශ මුදල් මාරු කරන්න වෙනවා.
ඊට අමතරව විදේශ මුදල් සම්බන්ධයෙන් කළු වෙළඳපොළක් නිර්මාණය වෙලා තියෙනවා. එකටත් අපි විසඳුමක් සොයාගත යුතුයි. මේ දේවල් ටික හැකි ඉක්මනින් කරගත්තොත් අපේ රටට පුළුවන් වෙයි යම් තැනකට එන්න.
මේ අර්බුදයට විසඳුම ජාත්‍යන්තර මූල්‍ය අරමුදලට යාම බව විවිධ පාර්ශ්ව කියනවා.
ජාත්‍යන්තර මූල්‍ය අරමුදලේ පොදු කොන්දේසි ප්‍රමාණයක් තිබෙනවා. ඒවා කොයි රටටත් වලංගුයි. ඒ කොන්දේසිවලට ජනතාව එකඟ නම් ජාත්‍යන්තර මූල්‍ය අරමුදලට යාම සම්බන්ධයෙන් අපට කිසි ගැටලුවක් නෑ. අපේ රජයේ සේවකයෝ වැඩි වැටුප් ඉල්ලනවානේ. කවුරුත් කැමති නෑ වැටුප් අඩු කරන්න. අපේ බදු ආදායමෙන් විශාල කොටසක් වැය වෙන්නේ රජයේ සේවකයන්ගේ වැටුප් ගෙවන්න. ජාත්‍යන්තර මූල්‍ය අරමුදලෙ එක ප්‍රධාන කොන්දේසියක් තමයි අයවැය පරතරය 5%-10% අතරට ගෙන ඒම. එහෙම කරන්න නම අනිවාර්යයෙන් ම අපිට එක්කෝ වැටුප් අඩු කරන්න වෙනවා. එහෙම නැතිනම් රජයේ සේවකයන් ප්‍රමාණයක් ඉවත් කරන්න සිදු වෙනවා. මේ දේවල් ප්‍රායෝගිකව අපිට කරන්න පුළුවන් දේවල් නෙවෙයි. ඒ වගේ ම තව කොන්දේසියක් තමයි ඩොලරය සාමාන්‍ය විදිහට පාවෙන්න ඉඩ හැරීම. මෙහෙම වුණාම ඩොලර් එක රුපියක් 300ක් විතර වුණා ම විපක්ෂය විරෝධය දක්වනවා ඩොලරයේ මිල ඉහළ ගිහින් කියලා.
අපි ජාත්‍යන්තර මූල්‍ය අරමුදලට යන්නේ නෑමයි කියලා තීරණයක් නෑ. කරගන්නම දෙයක් නැති වුණොත් යනවා. නමුත් එතනට නොයා ඊට පෙර මේ ප්‍රශ්නවලට විසඳුමක් හොයා ගන්න තමයි අපි උත්සාහ කරන්නේ.
අමාරු නම් අපට කරන්න අකමැති දේවල් වුණත් කරන්න වෙනවා. නමුත් කොවිඩ් සම්පූර්ණයෙන් ම වියැකීගෙන යන තත්වයක් ඇතිවුණොත් මූල්‍ය අරමුදලට නොයා මම කලින් සඳහන් කරපු විදේශ විනිමය ලැබෙන මාර්ග හරහා අපිට යම් විසඳුමකට එන්න පුළුවන් වෙයි. කොවිඩ් ආපහු වැඩි වෙලා රට වහලා ප්‍රශ්නයක් ඇති වුණොත් අපට ජාත්‍යන්තර මූල්‍ය අරමුදලට යන්න සිදුවේවි. අපිටම විසඳුමකට එළැඹිලා අර්බුදය විසඳගන්න පුළුවන් නම් වඩා හොඳයි කියන තැන තමයි මම ඉන්නේ.
ඉදිරියේ දී ශ්‍රී ලංකාවට ගෙවීමට ඇති ණය වාරිකය ගෙවීමට හැකි වේවිද?
පසුගිය අවුරුද්දෙත් ගොඩක් අය කීවා ණය ගෙවා ගන්න බැරි වෙයි කියලා. නමුත් අපි අමාරුවෙන් හොයාගත්ත ඩොලර්වලින් අපි ණය ගෙවුවා. ණය හිඟ නෑ. 2021 දී ගෙවන්න ඕනෑ ණය වාරික සම්පූර්ණයෙන් ම ගෙවලා තියෙන්නේ. 2022 ජනවාරිවල ඩොලර් මිලියන 500ක් ගෙවන්න තියෙනවා. ඒ මුදල කෙසේ හෝ ගෙවන්න ඕනෑ. අපිට අලුතෙන් ණය ගන්න බැරි නම් උපයන මුදලින් තමයි ණය වාරිකය ගෙවන්න වෙන්නේ. අපි දැනට වෙනත් ණය ලබා ගැනීම පිළිබඳව සාකච්ඡා කරමින් පවතිනවා. සමහර ණය ගෙවන එක කල් දාගත යුතුයි. නමුත් සමහර ඒවා ගෙවන එක කල් දාගැනීම අපට පාඩුයි. සාමාන්‍යයෙන් බැංකුවකින් වුණත් ගත්ත ණයක් ගෙවන එක කල් දාගත්තාම අපට අතිරේක පොළී මුදලක්, ඇතැම් විට දඩ මුදලක් වුණත් ගෙවන්න සිදුවෙනවා. එහෙම අතිරේක මුදලක් ගෙවන්න සිදු වුණාම මෙතෙක් කල් අපි නොගත්ත ණය ප්‍රමාණයක් තමයි ගෙවන්න සිද්ධ වෙන්නේ. ඒ නිසා අපි අනිවාර්යයෙන් ම ණය ගෙවිය යුතුයි. අපි ණය නොගෙවා ඉන්නවාට වඩා හොඳයි නව ණයක් අරගෙන පැරණි ණය ගෙවා දැමීම. සාමාන්‍ය ජනතාවට මේ තත්වය වැටහෙන්නේ නෑ. ඒ නිසා අපි අමාරුවෙන් උපයගන්න මුදල්වලින්, වෙනත් රටවල්වලින් ලබා ගන්නා ණය හා ආධාරවලින් ඉදිරි ණය ගෙවා දමන්න තමයි දැනට ආණ්ඩුව තීරණය කරලා තියෙන්නේ.
ලෝක බැංකුවෙනුත් ඉදිරියේ දී අපිට යම් ආධාරයක් ලැබේවි. ඒ දේවල් දැනට ක්‍රියාත්මක වෙමින් තියෙන්නේ. ඒ නිසා ඒ දේවල් නිශ්චිතව ම කියන්න බෑ. ඊට අමතරව පාර්ශ්ව ගණනාවක් සමග සාකච්ඡා කරමින් පවතිනවා.
මුදල් ඇමතිතුමා විදේශගත වුණෙත් මේ දේවල් සම්බන්ධයෙන් විසඳුමක් සොයාගන්න තමයි. ජාත්‍යන්තර මූල්‍ය අරමුදලට යන්න වුණත් අපිට සාකච්ඡා කරන්න සිද්ධ වෙනවනේ. මුදල් ඇමතිතුමා ගියෙත් එවැනි සාකච්ඡාවකට තමයි.
අත්‍යවශ්‍ය ආහාර ද්‍රව්‍ය වල මිල ඉහළ යාම, ආනයන සීමා කිරීම හා වැටුප් වැඩි නොකිරීම නිසා ඉදිරියේ දී ආහාර හිඟයකට මුහුණ දීමට සිදු වේවි ද?
කිසිසේත් ම ආහාර අර්බුදයක් එන්නේ නෑ. අපි හිතාමතා කරන යම් යම් සීමා කිරීම් නිසා ඇතැම් ආහාර හිඟ වෙයි. රජයේ ප්‍රතිපත්තියක් හැටියට මුදල් ඇමතිතුමාත් කිව්වා කිරිපිටි ආනයනය කරන්න බෑ කියලා. අපි කිව්වේ දේශීයව ඒ දේවල් නිෂ්පාදනයට යම් උත්සාහයක් ගනිමු කියලා. නමුත් මේ වන විට කිරිපිටි අත්‍යවශ්‍ය දෙයක් බවට පත්වෙලා තියෙන්නේ. ඒ නිසා එවැනි භාණ්ඩවල යම් අඩුවක් වෙන්න පුළුවන්. නමුත් ජනතාවට ජීවත් වීමට අත්‍යවශ්‍ය ද්‍රව්‍යවල හිඟයක් ඇතිවෙන්න දෙන්නේ නෑ. දැනට ලංකාවේ මාස් කන්නයක වුණත් යම් අස්වැන්න ප්‍රමාණයක් එනවා. යල කන්නයේ වී අස්වැන්නේ අතිරික්තයකුත් තියෙනවා. ප්‍රධාන හාල් මෝල්වලත් හාල් තොග තියෙනවා. ඒ නිසා දැවැන්ත ආහාර හිඟයක් එයි කියලා බලාපොරොත්තු වෙන්නේ නෑ. පොහොර ගැටලුවත් එක්ක ගොවියන්ගේ නිෂ්පාදනවල යම් අඩුවීමක් සිදුවෙලා තියෙනවා. නමුත් කියන තරම් අඩුවීමක් සිදු වෙලා නෑ කියලයි මම හිතන්නේ. ඒ ප්‍රමාණය අඩු වුණත් පසුගිය වසරේ අතිරික්තයක් තිබෙන නිසා ගැටලුවක් ඇතිවෙන්නේ නෑ.
ආර්ථික අර්බුදයක් තිබියදීත් මෙවර අයවැයෙන් මාර්ග සංවර්ධනයට හා ග්‍රාමීය සංවර්ධනයට විශාල මුදලක් වෙන් කර තිබෙනවා.
බොහෝ අය කියනවා මාර්ග සංවර්ධනය සිදු කරන්න ඕනෑ නෑ කියලා. නමුත් අපි ග්‍රාමීය සංවර්ධන කමිටු හරහා ලබාගත් යෝජනාවලින් වැඩි ප්‍රමාණයක් තිබුණේ විවිධ මාර්ග සංවර්ධනය කරලා දෙන්න කියන යෝජනා. ඒ යෝජනා අනුව පෙන්නේ ජනතාවගේ දැවෙන අවශ්‍යතාවක් වෙලා තියෙන්නේ පාරවල් සංවර්ධනය කරන එක. කොව්ඩ් අවසන් වුණාට පස්සේ රටේ සංවර්ධනයට මාර්ග පද්ධතිය අවශ්‍යයි. එවැනි යටිතල පහසුකම් නැතිව ආයෝජකයන් ව්‍යාපාර පටන් ගන්න කැමති වෙන්නේ නෑ.
ග්‍රාමීය සංවර්ධනයට දුන්න සල්ලිවලින් 40%ක් ම වෙන් කරලා තියෙන්නේ ජනතාවට ජීවනෝපායක් නිර්මාණය කරගන්න. යටිතල පහසුකම්වලටත් 40%ක් පමණ යොදවනවා. පරිසර හා තිරසර විසඳුම්වලට 10%ක් විදිහට තමයි ඒ මුදල් වෙන් වෙන්නේ.
ගම් මට්ටමේ ජීවත් වන ජනතාවගේ ජීවනෝපාය දියුණු කිරීමෙන් ඔවුන්ව යම් මට්ටමකට ගන්න පුළුවන් වෙයි කියන බලාපොරොත්තුවෙන් තමයි මේ දේවල් කරන්නේ.
අපි කලිනුත් සහනාධාර බෙදුවා. නමුත් එහෙම රට හදන්න බෑ. ඒ නිසා මාලුවෙක් දෙනවට වඩා බිලීපිත්තක් දුන්නොත් තමයි අපි මේ ඉන්න තැනින් ඉස්සරහට එන්න ලැබෙන්නේ.
විදේශීය ආයෝජකයන් ගෙන්වා ගැනීම සම්බන්ධයෙන් ආණ්ඩුවේ සැලසුම කුමක්ද?
විදේශීය ආයෝජකයන් ගෙන්වා ගැනීමට නම් ඔවුන්ට හිතකර පරිසරයක් අපි නිර්මාණය කරන්න ඕනෑ. වෙනත් රටවල් එක්ක සංසන්දනය කරද්දී ඔවුන්ට අපේ රටට එන්න හිතෙන හේතු අපි හදන්න ඕනෑ. ඒකට යම් යම් නීති ලිහිල් කරන්න සිදුවෙනවා. විවිධ අධිකාරීවලින් අවසර ගැනීමේ ක්‍රියාවලි වෙනස් කරන්න සිදුවෙනවා. ඔවුන්ට සහන ලබා දෙන්න සිදුවෙනවා. ඊට අදාළ හේතු නිර්මාණය කරන්න අවශ්ය කටයුතු අපි මේ වන විට සිදු කරමින් පවතිනවා.■
