■ නිසංසලා දිසානායක
කොවිඩ් වසංගතාගමනයට දෙවසරක් සැපිරීමට ආසන්නව තිබියදී ආසියාව පුරා මිනිස් ජීවිත බිඳවැටෙමින් පවතී.
සුළු පරිමාණ ව්‍යාපාරිකයෝ සපුරාම විනාශ වූහ. තනිව නිවෙස්වල ජීවත් වූ වැඩිහිටියන් සංචරණ සීමා හමුවේත්, දෛනික ජීවිතය තුළ ඩිජිටල් ගනුදෙනුව වැඩිවීම නිසාත් තදබල ලෙස හුදෙකලා වූහ. ඔවුන්ගේ මානසික සෞඛ්‍යය පිළිබඳව සුළු වශයෙන් හෝ අවධානය යොමු වෙතත්, 18න් පහළ පිරිස වත්මන් අර්බුදය තුළ රැකෙන්නේ කෙසේද යන්න ගැන වැඩි අවධානයක් යොමු නොවීම පිළිබඳව මානසික සෞඛ්‍ය විශේෂඥයෝ තැවුල් සිතින් පසුවෙති.
වැඩිහිටියන් ඔවුනට ආවේණික සුළු පරිමාණ යුද්ධවලට මැදිව සිටියදී නිවෙස්වලට සිර වූ තරුණ දරුවෝ සුපුරුදු සමාජ ඇසුරෙන් වෙන්ව හුදෙකලා වීම හා අධ්‍යාපනය අන්තර්ජාලයට සීමා වීම කොවිඩ් වසංගතය අතරතුර තරුණ පිරිස්වල සියදිවි නසාගැනීම් ඉහළ යාමට බලපෑය.
ජපාන සෞඛ්‍ය අමාත්‍යාංශ දත්තවලට අනුව 2020දී ළමා සියදිවි නසාගැනීම් 499ක් එරටින් වාර්තා විය. 2019ට සාපේක්ෂව එය සියයට 25ක සහ 2016ට සාපේක්ෂව සියයට 73ක වැඩිවීමකි.
අවුරුදු 10 -19 අතර වයස් කාණ්ඩයේ සියදිවි නසාගැනීම් පසුගිය වසර කිහිපයට සාපේක්ෂව වැඩිවෙමින් පවතින බව සිංගප්පූරුවෙන් වාර්තා විය. 2018දී වාර්තා වූ මරණ හය 2021 අගෝස්තුව වෙන විට නවයක් දක්වා ඉහළ ගොස් තිබිණ.
ඉන්දුනීසියාවේ අවුරුදු 18 – 24 වයස්වල පසුවෙන 2400ක පමණ තරුණ පිරිසක් සහභාගි කරගෙන කළ සමීක්ෂණයකින් හෙළිවූයේ ඔවුන්ගෙන් අඩකට පමණ මෑතකදී දිවි නසාගැනීමේ සිතුවිලි පහළ වී ඇති බවයි.
වයස 10 – 19 කාණ්ඩයේ සියදිවි නසාගැනීම් 144ක් පසුගිය වසරේ තායිලන්ත සෞඛ්‍ය අමාත්‍යාංශයෙන් වාර්තා විය. එය 2019 වාර්තා වූ මරණ සංඛ්‍යාවට සාපේක්ෂව සියයට 30ක වැඩිවීමකි.
වත්මන් දත්තවලින් පෙන්නුම් කරන්නේ වසංගතය තරුණ පිරිස් කෙරෙහි කෙටිකාලීනව බලපෑ ආකාරයයි. එහි දිගුකාලීන ප්‍රතිඵල කෙබඳු දැයි තවමත් නොදන්නා බැවින් අප ඒ සඳහා සූදානම්ව සිටිය යුතු යැයි තායිලන්තයේ මානසික සෞඛ්‍ය දෙපාර්තමේන්තුවේ ඉහළ නිලධරයෙක් පැවසීය.
එහෙත් විශේෂඥයන් අනතුරු අඟවමින් කියා සිටින්නේ දත්තවලින් පමණක් සම්පූර්ණ යථාර්ථය නොපෙන්වන බවයි. ඒවා මරණ පිළිබඳ දත්ත ලෙස සැලකෙනු විනා සියදිවි නසාගැනීමට දරන ලද වෑයම් ලෙස කිසි තැනක වාර්තා නොවේ.
සියදිවි නසාගෙන සිදුවෙන මරණයකදී, මරණයට පෙර ඒ සඳහා උත්සාහ කරන වාර ගණන 20කට වැඩි බව ලෝක සෞඛ්‍ය සංවිධානය තක්සේරු කර ඇත.
තායිලන්තයේදී ගඟකට පැන දිවි නසා ගත් අයෙකුගේ මරණයට හේතුව ලෙස සඳහන් වෙන්නේ දියේ ගිලීමයි. දිවි නසාගත් සිංගප්පූරු දරුවෙකුගේ මරණයට හේතුව දරුණු තුවාල ලැබීම ලෙස සඳහන් විය හැකිය.
වසංගත ජීවිතයට හැඩ ගැසීම සඳහා වැඩිහිටියනට වඩා තරුණ පිරිස දැඩි අරගලයකට මුහුණ පා සිටින බව මානසික සෞඛ්‍ය පිළිබඳ විශේෂඥයෝ ප්‍රකාශ කරති.
සිංගප්පූරුවේ මනෝචිකිත්සකයෙක් වෙන ලිම් බූන් ලෙන්ග් කියා සිටින්නේ අධ්‍යාපනයේ පමණක් නොව ගෘහ ජීවිතයේද දුෂ්කරතාව සහ ආතතිය වැඩි කිරීමට වසංගතය දායක වී ඇති බවයි. සමාජ දූරස්ථභාවය නිසා තරුණ පිරිස් මිතුරු ඇසුරෙන්, අනෙකුත් සහයෝගී මිනිස් සබඳතාවලින් සහ සමාජ ක්‍රියාකාරකම්වලින්ද ඈත්ව සිටීම තත්ත්වය තවදුරටත් තීව්‍ර වීමට බලපා ඇත.
තරුණ පිරිස වැඩිහිටියනට වඩා ආවේගශීලී වීම නිසා පණිවිඩ වැරදියට අර්ථකථනය කිරීම, සියල්ල සෘණාත්මක කෝණයකින් බැලීම, නොවිමසා බලා තීරණ ගැනීම, පවුල සහ හිතවතුන් සමඟ ගැටුම් ඇති කරගැනීම වැනි තරුණ වයසේ සාමාන්‍යයෙන් තිබෙන දුර්වලතා වසංගතය නිසා කිහිප ගුණයකින් ඉහළ ගොසිනි.
තමාගෙන් ප්‍රතිකාර ලබන තරුණ රෝගීන් බහුතරයකගේ කාංසාවට හේතුව අවුරැදු 16 – 18 අතර වයස්වලදී දීප ව්‍යාප්ත මට්ටමින් පවත්වන විභාගවලට මුහුණ දීම බවත්, විශ්වවිද්‍යාල වයසේ සිසුනට විදෙස් රටවල අධ්‍යාපනය ලැබීමේ අවස්ථා අවහිර වී හෝ විදෙස් රටකට යාම වෙනුවට තම මවුරටෙහි සිට අන්තර්ජාලය ඔස්සේ අධ්‍යාපනය ලබන්නට සිදුවීම නිසා ඔවුහු ප්‍රබල මානසික කඩාවැටීමකට ලක්ව ඇති බවත්, වෛද්‍ය ලිම් පවසා සිටියි.
තරුණ පිරිස් සහයෝගී සබඳතා ගොඩනගා ගන්නා, ජීවිත කාලයම පවතින මිතුරුකම් ඇති කරගන්නා, ඔවුන්ගේ ජීවිත පිළිබඳව තීරණාත්මක වයසකදී මෙසේ දැඩි හුදෙකලාවකට ලක්වීම අඩුපාඩුවක් බව වෛද්‍යවරයාගේ අදහසයි.
ටෝකියෝවේ උපදේශන ආයතනයක සභාපතිනිය වන විකී ස්කොර්ජි පවසන්නේ ඇගේ ආයතනයට සම්බන්ධවී සිටින තරුණ පිරිස තම පාසල, පවුල, හිතවතුන්, පරිසරය මෙන්ම දේශගුණ විපර්යාසය පිළිබඳවද වද වෙන බවයි. ඔවුන් නිතරම අසන්නේ වැඩිහිටියන්ගේ ජීවිත තරම් අපේ ජීවිත හොඳ වේද යන්නයි.
පසුගිය වසරේ මාර්තුවේ සිට මැයි දක්වා ජපානයේ පාසල් වැසූ විට යොවුන්වියේ පසුවෙන්නන් නිවෙස්වල සිරවීමෙන් ගෘහස්ථ හිංසන හා ළමා අපචාරවල ඉහළ යාමක් වාර්තා විය. 2020දී ළමා අපයෝජන සිද්ධි 2133ක් වාර්තා වී ඇත. එසේම මේ වසරේ වාර්තාගත සංඛ්‍යාවක් ළමා අපයෝජන සිදුවී තිබෙන බවත්, මානසික උපදේශනය සඳහා තම ආයතනයේ ධාරිතාව ප්‍රමාණවත් නොවූ බවත් ඇය වැඩිදුරටත් සඳහන් කළාය.
පූර්ව යොවුන්වියේ පසුවෙන්නන් සහ තරුණ පිරිස් මෑතක සිට වැඩි වශයෙන් උපකාර ඉල්ලා ඇමතුම් ලබාදෙති. ඔවුන් බහුතරයකට කාංසාව හා විශාදය වැඩිවෙමින් පවතින අතර සියදිවි නසාගැනීමේ සිතුවිලි ඇතිවී තිබේ.
සෑම ළමුන් 10කගෙන් හත් දෙනෙකුට සහ තරුණ වියේ බහුතරයකට පසුගිය වසරේ කොවිඩ් පැමිණීමෙන් පසු මානසික සෞඛ්‍ය ගැටලු ඇතිවී තිබෙන බව යුනිසෙෆ් ආයතනයේ මූලිකත්වයෙන් තායිලන්තයේ සිදුකළ සමීක්ෂණයකින් හෙළිවී තිබේ. පවුලේ වත්කම් පිළිබඳ අවිනිශ්චිතතාව, තම අධ්‍යාපනය හා අනාගතය ගැන බිය ඇතිවීම ඊට බෙහෙවින් බලපා ඇත.
වසංගතය නිසා මාර්ගගත ක්‍රමයට මාරු වීමෙන් අන්තර්ජාල පහසුකම් හෝ නැති, තායිලන්තයේ සිටින දුගීම දරුවන්ගේ අධ්‍යාපනය අඩාල විය. මාර්ගගත ක්‍රමයට අධ්‍යාපනය ලැබූ බහුතරයක් දරුවෝද විෂය කරුණු පිළිබඳව සැබෑ අවබෝධයක් නැතිව කටපාඩම් ක්‍රමයට ඉගෙනුම ලැබූ අතර පාඩම්වලට සම්බන්ධ වීමේදී උනන්දුව මඳ විය.
තායිලන්තයේ අගමැතිවරයාගේ මිලිටරි පාලනයට එරෙහිව එරට පෙර නොවූ විරූ දේශපාලන පිබිදීම් රැල්ලක් පසුගිය වසරේ මුලදී ඇතිවූ අතර අවුරුදු 12 ළමුන් පවා මහා උද්ඝෝෂණවලට එකතු වූහ. ළමෝ ජල ප්‍රහාර හා කඳුළු ගෑස් ප්‍රහාරවලට ලක්වූහ. වයස 15ටත් වඩා අඩු පිරිස් උසාවියේදී චෝදනා ලැබූහ.
වත්මන් සමාජය මිනිසුන් පත් කර තිබෙන්නේ අනාගතය ගැන සියලුම බලාපොරොත්තු අත්හැර ජීවත්වෙන තත්ත්වයකටය.
“එකම පද්ධතියකට අනුව ජීවත්වෙන විට ජීවිතයේ ගුණාත්මය ඉහළ යන්නේ කෙසේද යන්න මිනිසුන්ට හිතාගන්න බැහැ. මගේ මිතුරන් රැසක් අධෛර්යමත් වෙලා. ජීවත්විය යුත්තේ කුමකටදැයි ඔවුන් දන්නේ නැහැ. අපේ රටේ වෙන දේවල්, රජය සහ අධ්‍යාපනයත් අපට එපාවෙලා තියෙන්නෙ. අනේ අපිව මැරිලවත් ගියානම් කියන සිතුවිල්ලෙන් බහුතරයක් දෙනා ඉන්නෙ…….” අවුරුදු 22ක තායිලන්ත විශ්වවිද්‍යාල සිසුවියකගේ අදහස එවැන්නකි.
“දේවල් තිබෙන හැටියට පිළිගැනීමේ ප්‍රඥාව තරුණ පිරිසට නැහැ. වසංගතය පැමිණ සමාජයේ පැළපදියම් වූ ආකාරය ගැනත් විශේෂයෙන්ම ඔවුන් කලකිරිලා තියෙන්නෙ……” ඒ පිළිබඳව අදහස් දක්වමින් සිංගප්පූරු මනෝවෛද්‍යවරියක් කීවාය.
එරට පාසල්වල පවත්වාගෙන යන අත්‍යවශ්‍ය උපදේශන සේවා මගින් ළමුන්ට තිබෙන මානසික සෞඛ්‍ය ගැටලු මුල් කාලයේම හඳුනාගැනීමත්, ප්‍රතිකාර ලබාදීමත් ඔවුනගේ ජීවිත බේරා ගැනීමට සුවිසල් මෙහෙයක් කරන බව ඇය පැවසුවාය.
“කට පියාගෙන අසා සිටින ළමුන්ව සිටි අපේ පියවරුන්ගේ පරම්පරාව අප වෙනස් කළ යුතුයි. මේ තත්ත්වය මුළු ආසියාව පුරාම පවතින්නක්.. ළමුන්ගේ හැඟීම් ගැන අසා සිටීම සහ ඒවා පිළිගැනීම අප ඇරඹිය යුතුයි. එසේ නොකළහොත් මේ චක්‍රය කවදාවත් බිඳින්නට හැකිවෙන්නේ නැහැ.
මේ මොහොතේ ජීවත්වෙමින්, නිවැරදි සිහිය පවත්වාගැනීමේ ක්‍රමවේද සහ ලිහිල් වීමේ ක්‍රම ආදිය අප ළමුන්ට ඉගැන්විය යුතුව තිබෙනවා. එමගින් කාංසාව නිසි ලෙස කළමනාකරණය කරන්නටත්, මනස දුර්වල වූ අවස්ථාවල නැවත යථා තත්ත්වයට පත්වෙන්නටත් පුළුවනි……..
ළමුන් තමා වෙනුවෙන් පෙනී සිටිමින් උපකාර ලබාගනීවි යැයි බලාපොරොත්තු වීම ප්‍රමාණවත් නැහැ. මන්ද උපකාර අවශ්‍ය වැඩිහිටියන්ට පවා ක්‍රියාත්මක වීමට වුවමනාවක් නැතිව සිටියදී ළමුන්ගෙන් ඒ දෙයම බලාපොරොත්තු වීම නිශ්ඵල ක්‍රියාවක්……..”
සියදිවි නසාගැනීම් වැළකීම සඳහා බිහිකළ ආදායම් නොලබන සංවිධානයක් වන ‘ද ලයිට් ඉන්දුනීසියා’ ආයතනයේ ප්‍රධානියා වන බෙනී ප්‍රවිරා පවසා සිටින්නේ මානසික සෞඛ්‍ය ගැන කතිකාවත සමාජයට හුරු කරවීමත්, අපේ සංස්කෘතිය තුළ සියදිවි නසාගැනීම පිළිබඳව තිබෙන සමාජ අපකීර්තිය ඉවත් කිරීමත් විශේෂයෙන් වැදගත් බවයි.
“….අප මුලින්ම දැනගනිමු. ඉන්පසු එකිනෙකා දැනුම්වත් කරගනිමු. අපේ ජීවිතවල අඳුරුතම කාලපරිච්ඡේදවල පවා සැබෑ දයාවෙන් එකිනෙකාට උදවු උපකාර කරගනිමු…….”
තායිලන්තය වැනි රටකට දැඩි කැපවීමෙන් යුත් මනෝ වෛද්‍යවරුන් වුවමනා කර තිබේ. වර්තමානයේදී එරට ළමුන් හා යොවුන් ප්‍රජාව ගැන සොයාබැලීමට සිටින්නේ මනෝවෛද්‍යවරුන් 900කටත් අඩු ප්‍රමාණයකි.
“තමාට මනෝවෛද්‍යවරයෙකු මුණගැසීමට වුවමනා බව කිසිවෙක් අද වටහා ගන්නවා යැයි සිතමු. නමුත් උපකාර ලබාගැනීමට පෙර ඔවුන් දිගු කාලයක් කල් යල් බලමින් පසු වෙනවා……” මෙසේ පවසන්නේ තායිලන්තයේ ජනප්‍රිය සවන්දීමේ මෘදුකාංගයක් නිර්මාණය කළ ආයතන ප්‍රධානියෙකි. ඔවුනට මාසයකට එවැනි ඇමතුම් 2000කට වැඩියෙන් ලැබෙන බව කියැවේ.
“සමහර අවස්ථාවල ඔවුනට වුවමනා කරුණාවන්ත සවන්දෙන්නෙක් පමණයි…….” වයස අවුරුදු 18ට අඩු ළමුන් වෙනුවෙන් පැය 24 උපකාර සේවයක් වෙන චයිල්ඩ්ලයින් තායිලන්ඩ් ආයතනය පවත්වාගෙන යන ජින්ඩා චියපොන් පවසන්නීය.
ළමුන්ගේ ලෝකය ඉතා කුඩායි. ඔවුනට වුවමනා මිතුරන් සහ පවුලේ අයයි. වැඩිහිටියන් ඔවුනට සවන්දීම සඳහා කාලය ඉතිරි කර ගත යුතුයි.
සවුත් චයිනා මෝනිං පෝස්ට් ඇසුරිනි.■
