2024 වසර උදා වූයේ වැට් බද්ද ඉහළ යාමත්, ඊට සමගාමීව ඉන්ධන ඇතුළු අත්‍යවශ්‍ය භාණ්ඩ කිහිපයක මිල වැඩිවීමත් සමගය. මෙම මිල වැඩිවීම සමස්ත ලාංකිකයන්ටම බලපෑවද එයින් වඩාත්ම පහර වදිනුයේ දැනටත් දරිද්‍රතාවෙන් පෙළෙන හා දරිද්‍රතා කඩඉමට ආසන්නව සිටින පවුල්වලටය. 2023 ට වඩා 2024 අසුබ වසරක් කිරීමට මෙම සිදුවීම් දාමයම ප්‍රමාණවත්ය. ගෝඨාභය රාජපක්‍ෂ ජනපතිවරයා 2019දී අහෝසි කළ හා අඩු කළ, ඍජු බදු ගණනාවක්ම වික්‍රමසිංහ ආණ්ඩුව 2023දී යළි ස්ථාපිත කළේය. ඒ තීරණයට දේශපාලන විපක්‍ෂයෙන් මෙන්ම සංවිධිත සිවිල් සමාජයෙන්ද නැගුණේ ඉමහත් විරෝධයකි. විශේෂයෙන්ම උපයන විට ගෙවීම් බද්ද (PAYE) සම්බන්ධයෙන් රාජ්‍ය ආංශයේ වෘත්තීයවේදීන්ගෙන් එල්ල වූ දැඩි විරුද්ධතාව තවමත් මුළුමනින්ම සමනය වී නොමැත. PAYE බද්ද ගෙවිය යුතු සීමාව වූ මසකට රුපියල් ලක්‍ෂයක වැටුපක් ලබනුයේ රජයේ සේවකයන් සුළුතරයක් වුවද, රාජ්‍ය අංශයේ වෘත්තීය සමිතිද මෙම විරෝධතාවන්ට එක්විය.
2023දී PAYE ඇතුළු ඍජු බදු වැඩිවීමෙන් පහර වැදුණේ අපේ සමාජයේ ‘ඇති-හැකි’ කොටසකටය. ගෙවල් සෑදීමට, වාහන ගැනීමට හා වෙනත් පරිභෝජන උවමනාවන් සඳහා ණය වීම මේ පිරිස්වලට ප්‍රශ්නයක් වන බව සැබෑය. (එක් විශ්වවිද්‍යාල ආචාර්යවරයෙක් තමන් ගත් විවිධ පරිභෝජන ණයවල වාරික හා පොලිය ගෙවූ පසු තමන්ට අතට ලැබෙනුයේ සොච්චමක් බව ගණන් හිලව් සහිතව අන්තර්ජාල නාලිකාවකට ප්‍රකාශ කළේය.) නමුත් මැදි හා ඉහළ-මැදි පන්තියේ මෙම ආර්ථික අපහසුතාවන් හා දුප්පත් හා පහළ මැදි පන්තියේ ආර්ථික අධි-පීඩනය කිසි ලෙසකිනුදු සම කළ නොහැක. ඍජු බදු වැඩිවීමෙන් පහර වැදුණේ ඒ බදු බර දරා ගැනීමේ යම් හැකියාවක් ඇති කොටසකටය. ඍජු බදු ඉහළ යාම නිසා ඔවුන්ට වේලක් හැර වේලක් කන්නට, දරුවන්ගේ අධ්‍යාපනය සීමා කරන්නට හෝ නිදන්ගත රෝගවලට ප්‍රතිකාර නතර කිරීමට සිදුවන්නේ නැත.
වත්මන් වැට් බදු වැඩිකිරීම එසේ නොවේ. මෙය දැනටත් ආහාර අහේනියෙන් සිටින පවුල්වල කුසගින්න තවත් උග්‍ර කරනු ඇත. දරුවන්ගේ අධ්‍යාපන අවශ්‍යතා, මාපියන්ගේ සෞඛ්‍ය අවශ්‍යතා ඉටුකිරීමට අනවරත අරගලයක යෙදී සිටින පවුල්වල නැති-බැරිකම තවත් දුෂ්කර කරනු ඇත. එවැනි කුරිරු බදු වැඩිකිරීමකට දේශපාලන විපක්‍ෂයෙන් මෙන්ම සංවිධිත සිවිල් සමාජයෙන් එතරම් විරෝධයක් නොනැගුණේ මන්ද?
මෙතෙක් වැට් බරින් නිදහස් වී තිබූ භාණ්ඩ ගණනාවක්ම නව පනත යටතේ වැට් බද්දට යටත් වී තිබේ. ඒ බඩුවල මිල අවම වශයෙන් 18%කින් වත් ඉහළ යනු ඇත. මෙම ලැයිස්තුවට පොත්ද (ලංකාවේ ප්‍රකාශිත හා ආනයනික) ඇතුළත්ය. පොත් යනු අධ්‍යාපන උපකරණයි. වැට් බද්ද නිසා හෝඩි පොතේ සිට තෘතීය අධ්‍යාපනයට අවශ්‍ය පොත්වලත් කොපි පොත්වලත් මිල 20%කට ආසන්න ප්‍රමාණයකින් වැඩි වනු ඇත. අධ්‍යාපනයේ අගය දන්නා පාලනයක් මෙවැනි පියවරක් ගන්නේ නැත. අධ්‍යාපනයේ අගය දන්නා විපක්‍ෂයක් හා සමාජයක් මෙවැනි පිළිවෙතක් පරාජය කිරීමට තම මුළු ශක්තියම නොයොදවා සිටින්නේ නැත.
මෙම පියවර නිසා සිදුවන අයහපත පිළිබඳව තමන් ජනාධිපතිවරයා හා මුදල් අමාත්‍යාංශ ලේකම්වරයා ඇතුළු නිලධාරීන් යළි යළිත් දැනුවත් කළ බව ශ්‍රී ලංකා පොත් ප්‍රකාශකයන්ගේ සංගමයේ සභාපති සමන්ත ඉන්දීවර මහතා ලංකා නිව්ස් වෙබ් අඩවිය සමග පැවති සම්මුඛ සාකච්ඡාවකදී හෙළිදරව් කළේය. තමන්ට ආණ්ඩුවෙන් ලැබුණු එකම ප්‍රතිචාරය වූයේ ජාත්‍යන්තර මූල්‍ය අරමුදලේ බලපෑම නිසා මෙම පියවර ගත් බව යැයි ඔහු කීවේය. බදු අයකිරීමේදී ලබා දෙන විවිධාකාර සහනයන් ඉවත් කිරීමට හෝ අඩු කිරීමට ජාත්‍යන්තර මූල්‍ය අරමුදලෙන් බලපෑමක් ඇති බව සැබෑය.
නමුත් තමන්ට අවශ්‍ය වූ තැන මෙම අයිඑම්එෆ් බලපෑම ආණ්ඩුව සලකන්නේ නැත. මෙයට ආසන්නතම උදාහරණය නම් චීනයට අයත් Colombo Port Logistics Centre ආයතනයට 15 වසරක ආදායම් හා ලාභාංශ බදු නිදහසක් ලබාදීමට වික්‍රමසිංහ පාලනය ගත් තීන්දුවයි. මෙම බදු සහනයට අයිඑම්එෆ් සංවිධානය විරුද්ධ වුවද ආණ්ඩුව එය තැකුවේ නැත. මන්ද චීනයේ බලපෑම ඊට වඩා බර බැවිනි. තෝරාගත් ආයෝජකයන්ට (බොහෝ විට ආර්ථික හේතු නොව දේශපාලන හා/හෝ පුද්ගලික හේතු මත) මෙවන් බදු සහන ලබාදෙනුයේ මහින්ද රාජපක්‍ෂ පාලනය 2008දී සම්මත කළ උපායමාර්ගික සංවර්ධන ව්‍යාපෘති පනත යටතේය. මෙම පනතේ ඇති ආර්ථික අහේතුකභාවය නිසා එය අහෝසි කරන්නැයි අයිඑම්එෆ් ඇතුළු ජාත්‍යන්තර මූල්‍ය ආයතනවලින් යළි යළිත් කෙරෙන ඉල්ලීම වත්මන් පාලනය වත් ඊට පෙරවූ ආණ්ඩු වත් කනකට ගත්තේ නැත.
ඍජු බදුවලින් පහර වැදෙනුය් සමාජයේ ඇති-හැකි කොටස්වලටය. වක්‍ර බදුවලින් (වැට් වැනි) පහර වැදෙනුයේ සමාජයේ නැති-බැරි කොටස්වලටය. ඇති හැකියවුන්ට සංවිධිත ශක්තියක්, බලපෑම් හැකියාවක් ඇත. ඔවුන් දෘශ්‍යමානය, ඔවුන්ගේ හඬ විවිධාකාර මාධ්‍යයන් හරහා රටට ඇසේ. ඔවුන්ගේ ප්‍රශ්නවලට විපක්‍ෂයෙන් මෙන්ම ආණ්ඩුවෙන්ද වැඩි සැලකිල්ලක් යොමුවේ. නැති බැරියවුන් අසංවිධිතය, තම ඡන්දය විනා වෙනත් බලපෑම් හැකියාවක් ඔවුන්ට නොමැත. ඔවුන් අදෘශ්‍යමානය, ඔවුන්ගේ වේදනාව රටට නොදැනේ, නොපෙනේ. දේශපාලකයන් ඔවුන් ගැන කතා කළද ඔවුන්ගේ ප්‍රශ්නවලට රජයක් හෝ විපක්‍ෂයක් ප්‍රමුඛතාව නොදේ. PAYE බද්දට එරෙහිව නැගුණු දේශපාලන හා සමාජීය ඝෝෂාව වැට් බද්දට එරෙහිව නොනැගෙන්නේ එබැවිනි. ඡ්ශෑ බද්දට එරෙහිව පාරවල් ගානේ පෙළපාලි ගිය වෛද්‍ය සංගම්, සරසවි ආචාර්යවරුන්ගේ සංගම් වැට් බද්දට එවැනි විරෝධතාවක් නොදක්වන්නේ එබැවිනි. ‘නිර්ධන’ වෙසින් පැමිණෙන සියල්ලෝම සැබැවින් නිර්ධනයෝ නොවෙති. ආදායම් බද්දට එරෙහිව රට පෙරළන්නට තැත්කළවුන් වැට් බද්ද නොතකන්නේ එබැවිනි.
තැලෙන යකඩය තැලීම
දෙවන ලෝක මහා යුද්ධයෙන් පසු (ඇමරිකා එක්සත් ජනපදයේ නම් ඒ අතරතුර) සාර්ථක සුබසාධක රාජ්‍යයක් ගොඩනැගූ සියලු බටහිර රටවල් ඒ වියදමින් වැඩි කොටසක් පියවා ගත්තේ ඇති-හැකි පිරිස් මත පැටවූ ඍජු බදු හරහාය. යුද්ධයෙන් පසු අතිශය ආර්ථික අර්බුදයක නිමග්නව සිටි බටහිර යුරෝපීය රටවල් (බටහිර ජ’මනියද ඇතුළුව) තෝරාගත්තේ මේ මාවතයි. රටක් වශයෙන් ඉදිරියට යාමට නම් නැති-බැරි ජනතාවගේ මූලික අවශ්‍යතාවන් ඉටු විය යුතු බවත්, ඒ වෙනුවෙන් තමන් (අමාරුකම් මැද්දේ වුවද) යම් දායකත්වයක් සිදු කළ යුතු බවත් ඒ රටවල ඇති-හැකි පිරිස් බහුතරයක් පිළිගත්හ. තෝමස් පිකටි (Thomas Picketty) තම Capital and Ideology නම් ග්‍රන්ථයෙන් පෙන්වා දුන් පරිදි මෙම රටවල ඍජු බදු බර 40% සිට 80% තරම් ඉහළ අගයක් ගත්තේය. දුප්පතුන් වෙනුවෙන් සමාජ ආරක්‍ෂණ දැල්, රැකියා නොමැත්තවුන්ට විරැකියා දීමනා, මුළුමනින්ම හෝ යම් පමණකට නිදහස්වූ අධ්‍යාපන හා සෞඛ්‍ය සේවාවන් වැනි සමාජ සංවර්ධන වැඩසටහන්වලට අවශ්‍ය මූල්‍ය පදනම වැටුණේ මෙම ඉතාමත් ඉහළ ඍජු බදු හරහාය.
නමුත් රේගන්-තැචර් පරිවර්තනයත් සමග මෙම තත්වය වෙනස් විය. ඍජු බදු ආර්ථික වශයෙන් හානිදායකය යන අහේතුක ඇදහිල්ල බටහිර සමාජයන් පුරා ව්‍යාප්ත වූයේ මේ කාලයේය. ආර්ථික නව-ලිබරල්වාදයේ එක් මූලස්තම්භයක් වනුයේ මෙම විශ්වාසයයි. ලෝකයේ බොහෝ රටවල දේශපාලනික වම-දකුණ බෙදා වෙන් කරන එක් රේඛාවක් වනුයේ බදු සම්බන්ධ මතයයි. ඍජු බදු වැඩි කළ යුතුය යන්න, ගෝලීය වමේ නොවෙනස් ස්ථාවරයයි. ඍජු බදු අඩු කළ යුතුය යන්න ගෝලීය දකුණේ නොවෙනස් මතයයි. පසුගිය දෙසැම්බරයේ ආජන්ටිනා ජනපතිවරණය ජයගත් උග්‍ර දක්‍ෂිණාංශික යාවියර් මිලෙයි (Javier Melei) මහතාගේ එක් මැතිවරණ පොරොන්දුවක් වූයේ ආදායම් බදු අහෝසි කිරීමයි.
ලංකාවේ ඇත්තේ මෙහි විලෝමයයි. ලංකාවේ ‘වම,’ ලංකාවේ ‘ප්‍රගතිශීලීන්’ ඍජු බදුවලට විරුද්ධය. ඍජු බදු වැඩි කිරීමට ක්‍රියා කළේ දක්‍ෂිණාංශික යැයි සැලකෙන මංගල සමරවීර හා රනිල් වික්‍රමසිංහ වැනි දේශපාලකයන්ය. ඍජු බදු අඩුකිරීම ‘වාමාංශික’ හා ‘ප්‍රගතිශීලී’ සටන් පාඨයකි. සමගි ජන බලවේගය, ජනතා විමුක්ති පෙරමුණ හා ශ්‍රී ලංකා පොදු ජන පෙරමුණ යන පක්‍ෂ තුනම ඡ්ශෑ බද්දේ උපරිම අගය පහත දැමීමට පොරොන්දු වී ඇත. ඔවුන්ට අනුව ඍජු බදු වැඩි කරන්නේ රනිල් වික්‍රමසිංහ ජනාධිපතිවරයා වැනි ‘ජනතා ද්‍රෝහීන්’ය. ජාතිවාදය හා බල බෙදීම් විරෝධය වාමාංශික ගුණාංගයක්, ප්‍රගතිශීලී ගතිලක්‍ෂණයක් වූ රටක, ඉහත විකෘතිය එතරම් අරුමයක් නොවේ.
2019 දී ගෝඨාභය රාජපක්‍ෂ ජනපතිවරයා අහෝසි කළ/කප්පාදු කළ ඍජු බදු යළිත් ස්ථාපිත කිරීමට රනිල් වික්‍රමසිංහ ජනපතිවරයා පියවර ගත් විට, ඔහු සිටියේ විපක්‍ෂයට වඩා ආර්ථිකමය හා දේශපාලනික නිවැරදි හා ඉදිරිගාමී තැනකයි. නමුත් වත්මන් වැට් බද්ද වැඩිකිරීම තුළ ඔහු විපක්‍ෂයේ පසුගාමී තැනට වැටී ඇත. උපයන විට ගෙවීමේ බද්ද, ආදායම් බද්ද, ලාභාංශ බද්ද, වැට් බද්ද, ජාතිය ගොඩනැගීමේ බද්ද යන මේ සියල්ලම බදුය. නමුත් මේවායේ ස්වභාවය හා ප්‍රතිවිපාක එක සමාන නොවේ. ඍජු බදුවලින් තැලෙනුයේ මැදි හා ඉහළ ආදායම්ලාභීන්ය. වක්‍ර බදුවලින් තැලෙනුයේ අඩු ආදායම්ලාභීන්ය. මේ දෙක අතර වන තෝරාගැනීම ආර්ථික තෝරාගැනීමක් පමණක් නොව දේශපාලන තෝරාගැනීමකි.
තම පාලනයක් යටතේ ඡ්ශෑ උපරිමය, වික්‍රමසිංහ ජනපතිවරයාගේ 36% සිට 24% දක්වා අඩු කරන බව ජවිපෙ කියා තිබේ. මේ වෙනස පියවන්නේ කොතැනින්ද යන්න ගැන ජවිපෙ (හෝ බදු අඩුකිරීමට පොරොන්දු වන අනෙක් පක්‍ෂ) කියා නොමැත. නාස්තිය හා දූෂණය අඩු කිරීමෙන්, හිටපු ජනපතිවරුන්ට දෙන වරප්‍රසාද ඉවත් කිරීමෙන් මෙම වෙනස පියවිය හැකියැයි කීම අඥාන/කපටි කථාවකි. නාස්තිය හා දූෂණය, හිටපු ජනපතිවරුන් භුක්ති විඳින දැවැන්ත වරප්‍රසාද, මන්ත්‍රී විශ්‍රාම වැටුප්, දේශපාලකයන්ට හා රාජ්‍ය නිලධාරීන්ට ලැබෙන තීරු බදු රහිත වාහන, මේ සියල්ල නතර කළ යුතු බව සැබෑය.
නමුත් අපේ නිදහස් අධ්‍යාපන හා සෞඛ්‍ය සේවා, සමෘද්ධිය/අස්වැසුම ඇතුළු අනෙකුත් සහනාධාර මේ මට්ටමෙන් හෝ පවත්වාගෙන යාමට නම් එවැනි යහපාලනමය පිළිවෙත්වලින් ඉතිරි කෙරෙන මුදල් ප්‍රමාණවත් නොවේ. ලොව ඉතාමත්ම පෘථුල සමාජ සංවර්ධන රාජ්‍යයන් පවත්වාගෙන යන ෆින්ලන්තය, ඩෙන්මාර්කය, නෝර්වේ හා ස්වීඩනය වැනි රටවල නාස්තිය හා දූෂණය අවමය. මේ රටවල් තම දේශපාලන පැළැන්තිය නඩත්තු කිරීමට කෝටි ගණන් වැය නොකරයි. එසේ වුවද තම සමාජ සංවර්ධන වැඩසටහන් පවත්වාගැනීමට ඔවුන් බදු අය කළ යුතුමය. ලංකාවට බදු අය නොකර නිදහස් අධ්‍යාපනය හා නිදහස් සෞඛ්‍යය පවත්වාගත හැකියැයි කීම එක්කෝ මුලාවකි. නැතිනම් රැවටිල්ලකි.
අලුතින් ධන බද්දක් අය කළ යුතුයැයි රනිල් වික්‍රමසිංහ ජනාධිපතිවරයා යෝජනා කළ විට, ඔහු සිටියේ ඔහුගේ ප්‍රතිවාදීන්ට වඩා නිවැරදි තැනකය. ප්‍රශ්නය නම් එම බද්ද පැනවීම 2025 තෙක් කල් දමා 2024දී වැට් බද්ද ඉහළ දැමීමයි. ඇතැම් විට ඔහු එසේ කළේ ධන බද්දට එරෙහිව, ඊට යටත් වෙන්නවුන්ගෙන් හා ඔවුන්ගේ දේශපාලන සගයන්ගෙන් අනිවාර්යයෙන්ම එල්ල වෙන දෘශ්‍යමාන හා ඝෝෂාකාරී විරෝධය නිසා විය හැක. වැට් බද්දෙන් බැටකන නැති බැරි ජනතාවට පාර පුරා උද්ඝෝෂණය කිරීමට, වර්ජනය කිරීමට, මාධ්‍ය හමු පැවැත්වීමට තරම් ශක්තියක් නොමැත. ඔවුන් තැලෙන යකඩ වැනිය. පාලකයන් කවරෙකු වුවද මේ තැලෙන යකඩයම උඩ පැන පැන තලන්නේ එබැවිනි.
ලංකාව නීතිමය වශයෙන් නොබෙදුණද ජාතිය, ආගම හා සමාජ ආර්ථික වශයෙන් බෙදුණු රටකි. දෙමළ ලාංකිකයකු (විශේෂයෙන්ම 1956 සිට) ජීවත් වූ ලංකාව, සිංහල ලාංකිකයකු ජීවත්වූ ලංකාවට වඩා වෙනස්ය. දුප්පත්, මැද පන්තික හා ධනවත් ලාංකිකයන් ජීවත් වූයේත්, ජීවත් වන්නේත් වෙනස් ලංකාවන්වලය. මේ වෙනස්කම් යම් සීමාවන් තුළ පවත්වාගැනීම සාමයට හා සමාජ ස්ථාවරත්වයට අත්‍යවශ්‍යය. ඇති-නැති පරතරය සමාජයට දරාගත නොහැකි තරමට වර්ධනය වීම වළක්වාගත හැකි එක් ප්‍රධාන මාර්ගයක් නම් වක්‍ර බදු බර අඩු කොට ඍජු බදු බර වැඩිකිරීමයි. විපක්‍ෂයට (සමාජවාදීයැයි කියන ජවිපෙද ඇතුළුව) මේ පිළිබඳ දැක්මක් හෝ උවමනාවක් ඇති බවක් නොපෙනේ. ඒ මගේ යම් දුරක් ගිය වික්‍රමසිංහ ජනාධිපතිවරයාද ඒ ගමන අත්හැර (හෝ කල් දමා) තැලෙන යකඩය තලන්නට පටන්ගෙන ඇත. මේ සියල්ල අනාගත ව්‍යසනයක වත්මන් සංඝටකයන්ය.
කොටන් ඇදීම හා පෙරහරේ යාම
ඇමරිකාවේ හා යුරෝපයේ ව්‍යාප්ත වූ රේගන්-තැචර් නව ලිබරල්වාදී පරිවර්තනයන් නිසා 1978න් පමණ පසු මේ රටවල ඍජු බදු අනුපාතයන් විශාල වශයෙන් පහත වැටුණි. මේ ඍජු බදු පහළ වැටීමත් හා සමගාමීව මේ රටවල ඇති නැති පරතරය වේගයෙන් වර්ධනය විය. විශේෂයෙන්ම නව ශතවර්ෂයේදී මෙම වැඩිවන පරතරයේ ප්‍රධානතම සාධකය බවට පත්ව ඇත්තේ, ලාභාංශවලට වඩා ඉහළ විධායක ශ්‍රේණීන් හොබවන්නන් ලබන දැවැන්ත වැටුප් හා අනෙකුත් වරප්‍රසාදයි. මෙම ඇති නැති පරතරයට ප්‍රතිචාර ලෙස යළිත් වරක් ආදායම් බදු හා ධන බදු ප්‍රමුඛ අනෙකුත් ඍජු බදු විශාල ලෙස ඉහළ දැමිය යුතු බව ඇමරිකානු හා යුරෝපීය ප්‍රගතිශීලී/වාමවාදී චින්තකයන්ගේ, ආර්ථික විද්‍යාඥයන්ගේ, දේශපාලකයන්ගේ හා වෘත්තීය සමිති/සමාජ ක්‍රියාකාරිකයන්ගේ මතයයි.
ලංකාවේ නම් ඇති-නැති පරතරය ගැන වැඩියෙන්ම හඬ නගනවුන්ට ඍජු බදු, නයින්ට අඳුකොළ වැනිය. ඇති-නැති පරතරය ඉහළ ආදායම් උපයන 1% හෝ 10%ක් හා සෙසු 99%හෝ 90%ක් ලෙස වර්ගීකරණය කිරීමෙන් තම (ඍජු) බදු විරෝධය සාධාරණීකරණය කිරීමට හා එය බහුතර ජනතාව වෙනුවෙන් කරන ඉල්ලීමක් ලෙස පෙන්වාදීමට ඉහළ හා ඉහළ මැදි ආදායම් ලබන බදු විරෝධීහු උත්සාහ කරති. නමුත් ආර්ථික කඩාවැටීමෙන් පසු විකාශනය වෙමින් පවතින නව යථාර්ථය තුළ මෙරට ඇති නැති පරතරය 30-35% හා 70-65% වැනි වර්ගීකරණයකට වඩා ආසන්න බවට අනුමාන කළ හැක. ජනතාවගෙන් 2/3ක් පමණ ආර්ථික අහේනියේ හා අනාරක්‍ෂිතභාවයේ ගිලී හෝ ඒ අබියස සිටී. මේ කුලකයේ බොහෝ පවුල්වලට දිනකට පෝෂ්‍යදායී ආහාර වේල් තුනක් ගැනීම මතකයක් හෝ සිහිනයක් පමණි. 2024 වැට් වැඩිවීම මේ ජනතාවට වැදුණු මරු පහරකි. නමුත් ආණ්ඩුව වත් විපක්‍ෂය වත් ඔවුන්ගේ සැබෑ අවශ්‍යතා වෙනුවෙන් පෙනීසිටිනවාද යන්න සැක සහිතය.
2023 PAYE බද්ද ඉහළ නැංවීමට එරෙහිව රජයේ ගුරු සංගම් උද්ඝෝෂණය කළා පමණක් නොව ගුරුවරු කළු ඇඳුමින් සැරසී වැඩට පැමිණීමේ දිනයක්ද සංවිධානය කළහ. නමුත් මෙරට ගුරුවරුන්ගෙන් ඡ්ශෑ බද්දට යටත් වන තරමේ වැටුපක් ලබනුයේ ඉහළම ශ්‍රේණියේ විදුහල්පතිවරුන් අතළොස්සක් පමනි. සමස්ත ගුරු පරපුරටත් අධ්‍යාපන සේවයටත් දරුණු ලෙස බලපාන පොත් බද්ද සම්බන්ධයෙන් එවැනි විරෝධයක් මේ දක්වා සංවිධානය වී නොමැත.
2024 මැතිවරණ වසරකි. සුවිශේෂ ලෙස ජනපතිවරණ වසරකි. ජනපතිවරණයෙන් ජයගැනීමට වික්‍රමසිංහ මහතාට තිබූ ඉතාමත් අල්ප හැකියාවද, නව වසරක පළමුවැනි දින ආර්ථික අහේනියෙන් හෙම්බත්ව සිටින තුනෙන් දෙකක් පමණ වූ ලාංකිකයන් මත තවත් බදු පර්වතයක් පතිත කිරීමෙන් මුළුමනින්ම අහෝසි වන්නට ඇත. කොහොමටත් තරගය ඇත්තේ සජබය හා ජවිපෙ අතරත්, සජිත් ප්‍රේමදාස මහතා හා අනුර කුමාර දිසානායක මහතා අතරත්ය. එබැවින් බදු ප්‍රශ්නය සම්බන්ධයෙන් මෙම නායකයන් දෙදෙනාම පෙන්වන අවංක හෝ වංක ව්‍යාකුලත්වය (ගෝඨාභය රාජපක්‍ෂ මහතාගේ ආර්ථික අඥානත්වය මෙන්ම) රටේ අනාගතයට බෙහෙවින් බලපානු ඇත.
2024 වසරේ වැට් බදු ඉහළ යාමත් සමග වූ තවත් සිදුවීමක් නම් ශ්‍රීලන්කන් සමාගම ඇඑ කැ්ිසබට ක්‍රමයට බෙල්ජියමෙන් ගුවන් යානා දෙකක් බදු ගැනීමය. දිගින් දිගටම අලාබ ලබන දැවැන්ත රාජ්‍ය ආයතන නඩත්තු කිරීමත් වසරක් පාසා ඉහළ යන ආරක්‍ෂක වියදමත් මෙරට බදු ආදායම් ගිල දමන බහිරවයන් වැන්නය.
ඊළාම් යුද්ධය නිමාවී වසර 15කට ආසන්නය. යුද්ධය අතරතුර තිබුණාට වඩා ආරක්‍ෂක වියදම් අද වැඩිය. එමිරේට්ස් කළමනාකරණය යටතේ ශ්‍රීලංකන් සමාගම 2007දී රජයට බදු ගෙවීමෙන් පසු ඩොලර් මිලියන 7.8ක ලාබයක් ලැබීය. එදා රජයට මුදල් දුන් ශ්‍රීලංකන් සමාගමට අද රජය මුදල් ගෙවයි. පත පොතේ සිට ඉන්ධන දක්වා අලුතෙන් බදු ගසන්නට සිදුවූ එක් හේතුවක් නම් මෙවැනි ඵලදායි නොවන වියදම්ය. රාජ්‍ය අයිතිකාරිත්වය යනු සමාජවාදය හා ප්‍රගතිශීලීත්වය ලෙස දකින්නට අපි පුරුදුව සිටිමු. ආරක්‍ෂක වියදම් පවත්වා ගැනීම යනු දේශප්‍රේමයයි. ඍජු බදු, කප්පාදු වූ තැන මේ ‘දේශප්‍රේමීත්වය’ හා ‘සමාජවාදය’ නඩත්තු කළ හැක්කේ වැට් වැනි වක්‍ර බදු හරහා දුප්පතුන් තවත් දුප්පත් කිරීමෙන් හා අර්ධ-දුප්පතුන් දුප්පත් කිරීමෙනි.
නිදහස් අධ්‍යාපනයේ පිහිටෙන් ඉගෙනගත් වෛද්‍යවරු තමන්ට අත දුන් නිදහස් අධ්‍යාපනය නඩත්තු කිරීම සඳහා ආදායම් බදු ගෙවීම ප්‍රතික්‍ෂෙප කරති. PAYE බද්ද කප්පාදු නොකළොත් රට හැර දමා යන බවට තර්ජනය කරති. රනිල් ගෝගමක් සංවිධානය කිරීමට සැරෙසන මිහින්තලේ විහාරාධිපති හිමියන් මල්වත්ත පන්සලට ගොස් නැති බැරි ජනතාව ගැන හඬා වැටුණේය. ඔහු භාවිත කරන වී8 වර්ගයේ ජීප් රථයේ යළි-විකුණුම් මිල රුපියල් මිලියන 50ක් පමණ වේ. 2024 නිමා වන්නට පෙර රනිල් වික්‍රමසිංහ ‘ගෙදර’ යනු ඇත. ඒ ‘වෙනස’ වෙනසක් වේද? නැතහොත් ඇති හැකියවුන්ගේ ජීවන මට්ටම රැකීම සහ නැති බැරිවුන් පෙළීමේ පිළිවෙත විප්ලවීය, සමාජවාදී හෝ ජනතාවාදී වෙස් ගැන්මක් පිටුපස දිගින් දිගටම ක්‍රියාත්මක වේද?
