උපහාසය තමයි ඒකාධිපතියන්ගෙ දුර්වලම තැන.

ස්ටීව් ක්‍රෝෂෝ මර්ධනකාරී ආණ්ඩු යටතේ නිදහස පතා උද්ඝෝෂණ සිදුවූ රටවල් පිළිබඳව දැඩිව උනන්දු වූ හිටපු මාධ්‍යවේදියෙක් සහ ක්‍රියාකාරිකයෙකි. ද ඉන්ඩිපෙන්ඩන්ට් පුවත්පතේ මාධ්‍යවේදියෙක්ව සිටියේය. පසුව ඔහු හියුමන් රයිට්ස් වොච් සංවිධානයේ කටයුතු කළේය. ඇමිනෙස්ටි ඉන්ටර්නැෂනල් ආයතනයේ උපදේශක අධ්‍යක්ෂවරයෙක් ලෙස කටයුතු කළේය. ඔහු විසින් සමච්චලය හා උපහාසය සතු බලය පිළිබඳව ලියූ ‘ස්ට්‍රීට් ස්පිරිට්’ නම් කෘතිය ප්‍රවීණ පරිවර්තක රංජිත් පෙරේරා විසින් ‘වීදියේ ජීවගුණය’ නමින් සිංහලට පරිවර්තනය කළේය. මේ දිනවල ලංකාවේ සිදුවන රාජ්‍ය හිංසනය ගැන අධ්‍යනයක යෙදෙන ස්ටීව් ක්‍රෝෂෝ ‘වීදියේ ජීවගුණය’ කෘතිය එළිදැක්වීමේ උළෙලට සහභාගී වීමේද අරමුණ ඇතිව ලංකාවට පැමිණ සිටියි. මේ ඔහු සමඟ කළ සංවාදයකි.

ස්ටීව් කියා තිබුණා ලංකාව හරිම සුන්දර රටක්, එහෙත් තවමත් රාජ්‍ය හිංසනය ක්‍රියාත්මක වෙන බව. ඔබ බොහෝවිට පෝලන්තය වගේ රටවල්වල අත්දැකීම් ලබලා තිබුණා. ඒ රටවල රාජ්‍ය හිංසනයට එරෙහිව මහජන මතයක් තිබුණා. ඒත් ලංකාවේ විශාල පිරිසක් රාජ්‍ය හිංසනය අනුමත කරනවා. මේ වෙනස දකින්නෙ කොහොමද?
මම ශ්‍රී ලංකාව ගැන විශේෂඥයෙක් නෙවෙයි. ඒත් මම ලංකාවේ සිද්ධවෙන දේවල් ගැන උනන්දුවෙන කෙනෙක්. ඒවා කෙසේ වෙතත් ඔබේ හැඟීම මට හොඳින් වැටහෙනවා. මම කියන්න ඕනෑ, මම ලංකාවේ සිවිල් සමාජයට තියෙන අසීමිත ශක්තිය ගැන සතුටු වෙන බව. පහුගිය වසර ගණනාවක් තිස්සේ ශ්‍රී ලාංකික සිවිල් සමාජය කරපු දේවල් තියෙනවා. කොහොම වුණත් ජනතාවට වෙනසක් අවශ්‍ය නොවීම ගැන අදහසට ගැන කතාකරමු. මම වසර ගණනාවක් තිස්සේ මාධ්‍යවේදියෙක් විදියට හා ක්‍රියාකාරිකයෙක් විදියට විවිධ තැන්වල අත්දැකීම් ලබලා තියෙනවා. බොහෝ අය කියනවා කිසි දෙයක් වෙනස් වෙන්නෙ නැහැ, ඒ නිසා අපි වෙනසකට මැදිහත් වෙන්නෙ නැහැ කියලා. ඒත් එක් මොහොතකදී ඔවුන් සියළුම දෙනා වෙනසක් ගැන විශ්වාස කරන මිනිසුන් වටා එකතුවෙනවා.

මට මතකයි 1989 චෙකොස්ලෝවැකියාව. මිනිස්සු කිව්වා අපේ අය කිසි දෙයක් කරන්නෙ නැහැ. අපි හරිම දුර්වලයි. කිසි දෙයක් වෙනස් වෙන්නෙ නැහැ කියලා. ඒත් හරියටම මාසයකට පස්සෙ මම නැවත චෙකොස්ලෝවැකියාවට ගියා. එතකොට විප්ලවයක් සිද්ධවෙලා. බොහෝ දේ වෙනස් වෙලා. නොවිය හැකි දේ සිද්ධවෙලා. නැගෙනහිර යුරෝපයේ සර්බියාවට මම ගිහින් තියෙනවා. ඒ වෙද්දී සර්බියාවේ ගොඩක් යුද්ධ පටන්ගත්ත නායකයෙක් හිටියා. ශ්‍රී ලංකාවේ වගේම පුවත්පත් කතුවරුන්ව ඝාතනය කළා. එතකොට ගොඩක් මිනිස්සු දුක්වුණා අපට එක්වෙලා වෙනසක් කරගන්න බැරි බවට. එහෙත් 2000 දී මැතිවරණයක් සමඟ එක්වරම රටේ සමස්ථ ජනතාව පාරට බැස්සා. ‘එපා.’ ඔවුන් කීවා. ඔවුන් වෙනසක් කළා.

මම හිතන්නෙ මේක සාමාන්‍ය තත්වයක්. මිනිස්සුන්ට හිතෙනවා තමන්ගෙ රටේ දේවල් වෙනස් වෙන්නෙ නැහැ කියලා. ඒත් එක්වරම දේවල් වෙනස් වෙනවා. ශ්‍රී ලංකාවේ නූතන ව්‍යවස්ථා අර්බුදය දෙස බැලුවොත් ඒක වැටහේවි. රටේ ලොකු අස්ථාවරත්වයක් ඇතිවුණා. එහෙත් එක් මොහොතක ඒ සියල්ල වෙනස් වුණේ මිනිසුන් අතරින් ආ පීඩනය නිසා. ශේෂ්ඨාධිකරණයේ තීන්දුව වැදගත් බව ඇත්ත. එහෙත් පුරවැසියන් අතරින් ආ පීඩනය වැදගත්.

ඔබ මුලින් ඇසූ ප්‍රශ්ණයට පිළිතුරක් ලෙස මෙසේ කිව හැකියි. මට අනුව නම්, මගේ රටේ වෙනසක් වෙන්නේ නැති බව විශ්වාස කළ යුතු නැහැ. ඉතිහාසයේ නැවත නැවතත් සිදුවීම් උදාහරණ ලෙස තියෙනවා. වෙනසක් කරන්න පුළුවන්. විශ්වාසය නැති තැන්වල. මම ඉහතින් කීව අත්දැකීම්වලට අමතරව මේ තත්වය මම පළවැනිම වතාවට දැක්කෙ පෝලන්තයේදී. මේක සිද්ධවෙලා දැන් අවුරුදු 40කටත් ළඟයි. 1980 දී මොස්කව් වල බලයේ හිටියෙ තද සෝවියට් ආණ්ඩුව. පෝලන්තය හිටියේ එයට යටත්වෙලා. වෘත්තිය සමිති එකතුවෙලා සෝවියට් බලයට එරෙහිව පෙළගැහෙද්දී බටහිර පවා සියළුම විචාරකයන් පාහේ කීවා පෝලන්තයේ වෙනසක් සිදු නොවෙන බව. ඒත් ඒක සිද්ධවුණා. ඒ කාලයේදී මම පෝලන්තයේ ජීවත්වෙමින් සමාජය වේගයෙන් වෙනස් වුණ හැටි දැක්කා.

ලංකාවේ මිනිස් අයිතිවාසිකම්, ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය, හිංසනයෙන් නිදහස්වීම ගැන සිහින දකින අයව යථාර්තවාදී නොවන අය විදියට හඳුන්වන අවස්ථා තියෙනවා. මීට කලින් රජය පෙරළා දැමීමත් යථාර්තවාදී නොවන දෙයක් යැයි හැඳින්වුණා…
ඇත්තටම අපි යම් විදියකට යථාර්තවාදී විය යුතුයි. ජීවිතය එක විදියකට චෙස් තරඟයක් වගෙයි. තීන්දු ගනිද්දී ප්‍රථිපල ගැන කල්පනා කළ යුතුයි. යථාර්තවාදී වීම හොඳයි. ඒත් මම හිතන්නෙ යථාර්තවාදී වීම කියන වචනය පාවිච්චි කරලා තියෙන්නෙ ඇත්තටම යථාර්තවාදී මිනිසුන් නෙවෙයි. මේ වචනය නිතර පාවිච්චි කරන අයව සරලව හැඳින්වුවොත්, ඔවුන්ට කල්පනා කරන්න බැහැ. මගේ හිතට තදින්ම වැදුණු ප්‍රකාශයක් තියෙනවා. මාග්‍රට් තැචර් මැතිණියගේ හිටපු ජ්‍යෙෂ්ඨ උපදේශකවරයෙක් වන චාර්ල්ස් පවෙල් විසින් හොංකොංහි කළුකුඩ විරෝධය පැවතුණු කාලයේදී කළ ප්‍රකාශයක්. ඔහුගෙන් අදහස් විමසීමක් කළා. ඔහු කිව්වා ‘කුඩ විරෝධතාකරුවන් යථාර්තවාදී නැහැ’ කියලා. ‘පව් ඉතින්, පුංචි කළු වළාවක් ඉතිරිවෙලා තියෙනවා. ඒත් ඒක තමයි ජීවිතය‘ කියලා ඔහු කිව්වා. ඇත්ත. උද්ඝෝෂකයන්ව අත්අඩංගුවට ගත්තා. තරුණ උද්ඝෝෂකයන් අවදානම් තීන්දුවක් ගත්තෙ. එහෙත් එලෙස සටන්කළ අය නිසා අවසානයේදී දැවැන්ත වෙනසක් සිද්ධවුණා. අර මහළු ආඩම්බරකාර බි්‍රතාන්‍ය ජාතිකයා කී කතාව බොරුවක් වුණා. බොහෝවිට මෙවැනි අවස්ථාවල යථාර්තවාදීන් ලෙස හඳුන්වාගනිමින්, ගෙදරට වෙලා වෙනසක් නොවෙන බව කියන අය ඉන්නවා. ඒත් වෙනස සිද්ධවුණාට පස්සෙ වෙනසට දායක වූ අයව අගය කරනවා. ඒත් ඇත්තටම ඒ කෙනා වෙනසට දායක වුණේ නැහැ.

ලසන්ත වික්‍රමතුංගව ඝාතනය කිරීමෙන් පස්සෙ සමස්ථ මාධ්‍ය සමාජයම බියට පත්වේයැයි ඝාතනය සැලසුම් කළ අය හිතන්න ඇති. ලසන්තට මෙසේ වුණානම් අපට මොනවා නොවේවිද කියා මාධ්‍යවේදීන් සිතාවියැයි ඝාතකයන් කල්පනා කරන්න ඇති. එහෙත් ලසන්තගේ අවසන් කටයුතු සිදුවෙන මොහොතේම නිර්භීත මිනිසුන් රැසක් ‘සාටකයා ඝාතකයා’ යැයි විරෝධය පළ කරමින් ඉදිරියට ආවා. ස්ටීව් මීට පෙර ලියා තිබෙනවා මිනිසුන්ව බියට පත්කොට මර්ධනකාරී ලෙස හැසිරෙන ආණ්ඩුවක් එක් මොහොතකදී මිනිසුන්ට බියවෙන බව…
ඔබ කීවේ ඉතාමත්ම ශක්තිමත් උදාහරණයක්. ඔහුගේ මරණයෙන් පසුව, ඔහු අවසානයට ලියූ කතුවැකිය ලොවපුරා කතාබහට ලක්වුණා. ඔහුව ඝාතනය කිරීමෙන් ඔහු නිහඬ වනු ඇතැයි සිතූ ඝාතකයන්ට ඉතාම දැවැන්ත ශක්තියක් සමඟ ඔහුගේ නැඟී සිටීම සිද්ධවුණා. ලංකාව ගැන අසාවත් නොතිබුණු අය ලසන්ත වික්‍රමතුංගගේ කතාව කියෙව්වා. ලෝකය පුරා සිටින බොහෝ අය අදත් ලසන්තගේ නමවත් නොදන්නවා වුව, ඔහුගේ කතාව දන්නවා. තවත් උදාහරණයක් ලෙස 1989 දී බීජිං වල චීනයේ යුධ ටැංකි ඉදිරිපිට හිටගෙන විරෝධය පෑ මිනිසාගේ කතාව පෙන්විය හැකියි. ඔහු හිතන්නට නැතිව ඇති කවුරුවත් ඔහුව දැක්කාද කියාවත්. මෙවැනි ඡායාරූපයක් ගන්නා බව ඔහු දැනගෙන ඉන්න නැතිව ඇති. එහෙත් මේ ඡායාරූපය ලෝකය පුරාම ධෛර්යය ගැන උදාහරණයක් ලෙස කතාබහට ලක්වෙනවා. මේ මිනිසාව අතුරුදන් කිරීමෙන් කිසිවෙක් මේ කතාව යටපත් වේයැයි චීන ආණ්ඩුව හිතන්නට ඇති. එහෙත් අවුරුදු ගණනාවකට පසුවත් ඒ ඡායාරූපය චීනය පුරා නැවත මතුවී තිබුණා. මෑත කාලයේදී චීන සමාජ මාධ්‍ය වල කහ පැහැ ලොකු තාරාවන්ගේ ඡායාරූපය ප්‍රසිද්ධ වුණා. ඒ ඡායාරූපය නිර්මාණය කර තිබුණේ චීනය විසින් තහනම් කර තිබෙන යුධ ටැංකි ඡායාරූපයේ යුධ ටැංකි ෆොටෝෂොප් හරහා ඉවත් කරලා, කහපැහැ තාරාවන් ඒකට ආදේශ කිරීමෙන්. අන්තිමේදී කහ පැහැ ලොකු තාරාවා කියන හෑෂ්ටැගය තහනම් කරන්නටත් චීනයට සිද්ධවුණා. අවුරුදු තිහකට කලින් සිද්ධවුණ සිද්ධියක් තහනම් කරන්නට ආණ්ඩුව උත්සාහ ගනිද්දී, ඒ සිදුවීම වඩා ශක්තිමත් ලෙස නැඟී සිටියා. බලාධිකාරියක් අහවල් අයව සම්පූර්ණයෙන්ම නිහඬ කරන බව හිතන මොහොතක් ආවොත්, සමහරවිට ඒ පුරවැසියන් නැඟීසිටින මොහොත ඒක වෙන්න පුළුවන්.

ලංකාවෙ තියෙන උද්ඝෝෂණ ඉතාම සාම්ප්‍රදායිකයි. උද්ඝෝෂණවලට උපහාසය එකතු කරමින් වෙනස් ආකාරයක උද්ඝෝෂණයන් පිළිබඳව කතාකළොත්..
එක විදියකට මේ තේමාව ගැන හිතන්නට හේතුවුණ හැඟීම තමයි යම් උද්ඝෝෂණයක් කරන අතරෙ විනෝද වෙන්නෙ කොහොමද කියන හැඟීම. උද්ඝෝෂකයන් යම් විදියක විනෝදයක් ලබනවානම් ඒකෙන් උද්ඝෝෂණයේ වැදගත්කම අඩු වෙන්නෙ නැහැ. ඒ වෙනුවට වැදගත්කම වැඩ වෙනවා. විනෝද වෙනවායැයි කියන පළියට ඒකෙන් කියැවෙන්නෙ නැහැ මේ වැඬේ ලෙහෙසියි කියලා. බොහෝවිට මෙවැනි උද්ඝෝෂණයක් කරන්නේ දැවැන්ත ජීවිත අවදානමක් අරගෙන. ඒත්, එක විදියකට කල්පනා කළොත් ඔබ ගන්නා අවදානම නිසාම උද්ඝෝෂණයක් කිරීම වඩා අසීරු වෙන්න පුළුවන්. ඒ නිසා ඔබ උද්ඝෝෂණයක් කරන අතරේ යම් විදියක විනෝදයක් ලබනවානම් එය ඔබට උද්ඝෝෂණය කරන්නට ශක්තියක් විය හැකියි. සමහරවිට අපි හිතනවා අපි යමක් කරද්දී වැඩිපුර මහන්සි වෙනවානම්, වැඩිපුර සීරියස් වෙනවානම් ඒ වැඬේ වඩා යහපත් විදියට අවසාන වේවි කියලා. ඒත් සමහර වෙලාවක ‘ලෙස් ඊස් මෝ’ කියලා හිතන්න වෙනවා. දේශපාලන ක්‍රියාකාරිකයෙක් වන මගේ මිත්‍ර දේශපාලන ක්‍රියාකාරිකයෙක් වන ස්ර්ජා පොපොවික් විසින් වචනයක් හඳුන්වාදී තිබුණා. ‘ලාෆ්ටිවිසම්’ කියලා. සිනහවීම හෙවත් ලාෆ් කියන වචනයත් ඇක්ටිවිසම් කියන වචනයත් එකතුකරලා තමයි ඔහු ඒ වචනය හැඳින්වුවේ. ඒක හරිම ලස්සන වචනයක්. ඒක අපි හැමෝටම වැදගත් වෙනවා. මොකද අධිකාරීවාදී ආණ්ඩුවලට කිසිමදාක හොඳ හාස්‍ය රසයක් තිබුණේ නැහැ. උපහාසය තේරුම් ගැනීමේ හැකියාවක් තිබුණෙ නැහැ. උපහාසය තමයි ඒකාධිපතියන්ගෙ දුර්වලම තැන. ඔවුන් සතුව ශක්තිමත් හමුදාවලට මුහුණදෙන්නට තරම් ආයුධ බලයක් තියෙනවා. ඔවුන් ප්‍රතිවාදීන්ට හිංසනය මුදාහරිනවා. ඒත් ඔවුන්ට උපහාසය තේරෙන්නෙ නැහැ. ස්ර්ජාගේම ප්‍රකාශයකින් කිව්වොත් ‘ඔබ මට පහරදෙනකොට මම ඔබට හිනාවුණොත්, ඔබ තමයි පරාජිතයා’ කියලා. කෙසේ වෙතත් මම කියන්න ඕනෑ ලංකාවේ මේක තියෙන බව කියන්න ඕනෑ. හාස්‍යය හා උපහාසය විසින් ඔබට ශක්තිය එකතු කරනවා. එක් උදාහරණයක් කියන්නම්. යුක්‍රේන ජාතිකයන් උද්ඝෝෂණයකට සහභාගී වුණා. තරුණ සහ වියපත් කාන්තාවන් උද්ඝෝෂණයේ හිටියා. මෙය මර්ධනය කරන්නට යුක්‍රේන කැරළි මර්ධන ඒකක යෙදෙව්වා. එහෙත් උද්ඝෝෂකයන් ආවේ කැඩපත් අතේ තියාගෙන. ඒ කැඩපත් කැරළි මර්දන පොලීසිය දෙසට එල්ල කරගෙන ඔවුන් ඉදිරියට ආවා. ඉතින්, කැරළි මර්ධන ඒකකයට මේ උද්ඝෝෂකයන් දෙස බලද්දී පෙනෙන්නේ මර්ධකයන් ලෙස සැරසී සිටින තමන්වම. කැරළි මර්ධන සෙබළුන් දෑස් වසාගත්තා, ඉවත බලාගත්තා.ිමට මාවම පෙන්වන්න එපා’යැයි ඔවුන් හැගෙව්වා. මේ උද්ඝෝෂණයෙන් ටික කාලයකට පස්සෙ රෙජීමය මාරුවෙද්දී පොලීසිය බොහොම සතුටින් රෙජීමයට එරෙහිව නැඟී සිටියා.

ලංකාවේ සමාජ මාධ්‍ය විසින් කරන වීඩියෝ, ඡායාරූප ආදී නිර්මාණවලට උපහාසය බොහෝවිට පාවිච්චි කරනවා. එහෙත් ඔවුන් දේශපාලන වුවමනාවක් වෙනුවට හුදු විනෝද විමේ අරමුණෙන් තමයි උපහාසාත්මක නිර්මාණ හුවමාරු කරගන්නෙ….
සමාජ මාධ්‍ය විසින් විරෝධතා දැක්වීමේ ක්‍රමය වෙනස් කළාද කියලා මිනිස්සු අහනවා. ඇත්තටම සමාජ මාධ්‍ය නිසා යම් වෙනසක් සිද්ධවුණා. එහෙත් එය ඕනෑම කාලයක අලුත් තාක්ෂණික උපාංගයක ආගමනයෙන් සිදුවූ වෙනස්කම් වගෙයි. අදහස් ප්‍රකාශණය හා බෙදාහැරීම පැත්තෙන් සමාජ මාධ්‍යවල දැවැන්ත බලපෑමක් සිද්ධවුණ බව ඇත්ත. ඒත් සමාජ මාධ්‍යවලින් කිසිදු තේරුමක් නැති දේවලුත් දකින්න ලැබෙනවා. තවත් බොහෝවිට සමාජ මාධ්‍යවල ට්‍රනේඞ් වෙන දේවල් කොහේවත් යන්නෙ නැහැ. බොහෝවිට එකිනෙකා කෝපයෙන් බැණගැනීමකින් එහාට ඒක යන්නෙ නැහැ. පුංචි දරුවෙක් කේන්ති ගියාම බඩුවක් පොළොවේ ගහනවා. ඒ වගේ කේන්ති අරන් දේවල් පොළොවේ ගහන දරුවන් ගොඩක් ඉන්න ප්‍රදේශයක් වගේ සමාජ මාධ්‍ය මම දකින්නෙ. බඩු පොළොවේ ගැසීමෙන් කිසිම දෙයක් යහපත් වෙන්නෙ නැහැ.

කෙසේ වෙතත් ඔබ ඇහුව මාතෘකාවට ගියොත් වඩා තද දේශපාලන අදහස් හා උපහාසය මුසුවෙද්දී වඩාත් ශක්තිමත් හඬක් නිර්මාණය වෙනවා. ප්‍රගීත් එක්නැළිගොඩ කියන්නෙ හොඳ කාටූන් ශිල්පියෙක්. ඒ වගේම ඔහු ධෛර්යවන්ත ක්‍රියාකාරිකයෙක්. ඔහුව අතුරුදන් කළා වගේම ලෝකයේ ගොඩක් තැන්වල දේශපාලන කාටූන් ශිල්පීන්ව අතුරුදන් කරවලා තියෙනවා. මොකද කාටූන් ශිල්පියෙක් කියන්නේ හාස්‍යය නිපදවන පුද්ගලයන් පමණක් නොවෙයි. ඔවුන් හාස්‍යය නිපදවන බව ඇත්ත. එහෙත් ඒවා එකම අරමුණකට යොමුවූ හාස්‍යමය නිර්මාණ. ඒවා ඒකාධිපති ආණ්ඩු බියට පත් කරවනවා. ඔබ කීවා වගේ සමාජ මාධ්‍යවල බොහෝවිට තියෙන්නෙ එලෙස අරමුණකට යොමු වුණේ නැති උපහාසාත්මක නිර්මාණ.

දේශපාලන අරමුණු සමඟ කටයුතු කරන සිවිල් ක්‍රියාකාරිකයන්, මාධ්‍යවේදීන් ආදී අය සමාජ ප්‍රශ්ණ ගැන කතාකරද්දී හැකි තරම් සංවේදී විදියට තමයි කතාකරන්න උත්සාහ කරන්නෙ. හැකි තරම් සංවේදී වෙන්න තමයි උත්සාහ කරන්නෙ. ඒ නිසාම උපහාසය වඩාත් දේශපාලනික අවස්ථාවලදී පාවිච්චි වෙන්නෙ නැහැ..
ඒ ගැන තමයි වීදියේ ජීවගුණය කෘතියෙන් කතාකරන්නේ. මම බොහෝම සතුටු වෙනවා රංජිත් පෙරේරා මහතා මගේ කෘතිය පරිවර්තනය කිරිමට යොමුවීම ගැන. මේ කෘතිය උණුකැවුම් වගේ විකිණිලා ප්‍රකාශකයන්ව ධනවත් කරන කෘතියක් නෙවෙයි. එහෙත් මේ කෘතියේ තියෙන අදහස ගැන සාකච්ඡාවක් ඇතිවෙන්න ඒක හේතුවෙන්න පුළුවන්. කෙනෙක්ට දකින්න පුළුවන් ලෝකයේ බොහෝ රටවල අසීරු අවස්ථාවන්වල ජනතා නැඟිටීම් සිද්ධවුණ විදිය. ඒ නැඟීසිටීම්වල සමහර තැන් දැක සිනහ වෙන්නට තරම් රසවත් තැන් තියෙන බව. ඒ සිදුවීම් ඉතා අසීරු කාලවල සිද්ධවුණ භයානක සිදුවීම් වුණත්.