ලංකාවේ ප‍්‍රවාහනයට තිබුණු ලොකුම අවශ්‍යතාවය අධිවේගී මාර්ග ඉදිකිරීම නොවන බව අමුතුවෙන් කිව යුතු නැත. ග‍්‍රාමීය මංමාවත් වලින් සැලකිය යුතු ප‍්‍රමාණයක් තවමත් ඉදිවී නැත. කඩවත කෙරවළපිටිය අධිවේගී මාර්ගයේ එක් කිලෝමීටරයකට වැයවි ඇති මුදල රුපියල් මිලියන 11 016ක් වෙයි. ඒ එක් කිලෝමීටරයකට පමණි. ශ‍්‍රී ලංකාවේ අධිවේගී මාර්ගයකට වැය කරන මුදලෙන් ලංකාවේ සියළුම ග‍්‍රාමීය මාර්ග තාර දමා ප‍්‍රතිසංස්කරණය කළ හැකි වනු ඇත.
මේ සම්පූර්ණ වියදම ඉතිරි කරගත්තා නම් කොළඹ මාර්ග තදබදය ඇතුළුව, ලංකාවේ මිනිසුන්ගේ ශ‍්‍රමය, මානසික සුවය ආදිය සම්පූර්ණයෙන්ම විනාශ කරන්නට සමත්වෙන ප‍්‍රවාහන අර්බුදය විසඳාගත හැකිවන්නට ඉඩ තිබුණි. එහෙත් හිටපු ආණ්ඩුවට මෙන්ම, ඒ ආණ්ඩුව විවේචනය කරමින් බලයට ආ වත්මන් ආණ්ඩුවටද දැවැන්ත ඉදිකිරීම් සමඟ සංදර්ශණ පැවැත්වීමේ වුවමනාවක් තිබුණි. ඒ නිසාම රුපියල් බිලියන ගණන් අධිවේගී මාර්ගවලට මේ ආණ්ඩුවද යට කළේය. මීට පෙර ඉදිකළ අධිවේගී මාර්ග ව්‍යාපෘති වෙනුවෙන් සිදුකළ නාස්තිය ගැන කතාකර තිබෙන නිසා, අප කතාකරන්නට බලාපොරොත්තු වෙන්නේ මධ්‍යම හා උතුරු අධිවේගී මාර්ග ව්‍යාපෘතිය පිළිබඳවය. මේ සටහනෙන් කතාකරන්නේ මධ්‍යම අධීවේගී මාර්ගයේ එක් කිලෝමීටරයක් හෝ ඉදි කිරීම් ආරම්භ කරන්නට පෙර සිදුකර තිබෙන නාස්තිය ගැනය.
පරණ සැලසුම්
අධිවේගී මාර්ග කිසිසේත්ම ජාතියේ ප‍්‍රමුඛ අව්‍යශ්‍යතාවයක් නොවූ බව කියන අතරේම තවත් දෙයක් කිව යුතුය. අධිවේගී මාර්ගයක් ඉදිකරන්නට ඔයතරම් ආසාවක් තිබුණේ නම් මුලින්ම ඉදිකළ යුතුව තිබුණේ උතුරු අධිවේගී මාර්ගයයි. උතුරු පළාත දෙසට තිබෙන, ලඟාවීමට කාලයක් ගතවෙන ලංකාවේ ප‍්‍රධාන නගර ගණනාවකට ඉක්මනින් ලඟාවීමේ හැකියාව ඉන් ලැබෙන්නට ඉඩ තිබුණි. වාර්තා වන අන්දමට උතුරු අධිවේගී මාර්ගයක් ගැන යෝජනාවක් මුලින්ම ආවේ 1990 ඔක්තෝබර් 04 වැනිදා කැබිනට් මණ්ඩලයටය. ඉන්පසුව 2003 දීත් උතුරු අධිවේගී මාර්ගය ගැන කැබිනට් මණ්ඩල සාකච්ඡුා සිදුව තිබේ.
කෙසේ වෙතත් ඒ සැලසුම් අසාර්ථක විය. මාර්ග සංවර්ධන අධිකාරිය විසින් පසු කාලයක 2007 – 2017 මාර්ග සැලැස්ම නමින් සැලැස්මක් සකස් කර තිබුණි. අධිවේගී මාර්ග ඉදිවුණේ ඒ සැලැස්ම අනුවය. උතුරු හා මධ්‍යම අධිවේගී මාර්ග ඒ සැලැස්මේ තිබුණි. වත්මන් ආණ්ඩුව බලයට පත්වීමෙන් පසුව වඩා වැදගත් උතුරු අධිවේගී මාර්ගය අත්හැර දමා, මධ්‍යම අධිවේගී මාර්ග ව්‍යාපෘතිය ඉදිරියට ගෙන ගොස් තිබුණි. ඒ ගැන කතාව ඉදිරියටය.
2003 ආරම්භය
2003 ජුනි 25 වැනිදා කැබිනට් මණ්ඩලය විසින් තීරණයක් ගෙන තිබුණි. ඒ උතුරු අධිවේගී මාර්ග ව්‍යාපෘතිය මැලේෂියානු රජයේ ආධාර මත ඉදිකිරීමටය. වැඩකටයුතු ආරම්භ කරන්නට මැලේෂියානු රජයත් ශ‍්‍රී ලංකා රජයත් අවබෝධතා ගිවිසුමකටත් අත්සන් තබා තිබුණි. ඒ 2003 සැප්තැම්බර් 10 වැනිදාය. කෙසේ වෙතත් ගිවිසුම ක්රියාත්මක කරන්නට පෙර ශක්‍යතා අධ්‍යන වාර්තාවක් සිදු කර යුතුව තිබුණි.
ඉදිකිරීම් ව්‍යාපෘති ආරම්භ කරන්නටත් පෙර සිදු කළ යුතු වැදගත් අධ්‍යන ගණනාවක් තිබෙන්නේය. ඒ කියන්නේ, මෙවන් ව්‍යාපෘතියකට කෝටි ගණන් මුදල් යට කරන්නටත්, මිනිසුන්ගේ එදිනෙදා ජීවිත හා පරිසරයට බලපෑම් කරන්නටත් පෙර ව්‍යාපෘතියේ සාර්ථක අසාර්ථකභාවය පිළිබඳව පුළුල් අධ්‍යනයන් කළ යුතුව තිබේ. ශක්‍යතා අධ්‍යන හා පරිසර බලපෑම් වාර්තා ඒ අතරින් ප‍්‍රධාන අවශ්‍යතා දෙකකි.
ස්වීඩන් ජාත්‍යන්තර සංවර්ධන ආයතනය ඒ මොහොතේ ශ‍්‍රී ලංකාව නම් සංවර්ධනය වෙමින් පවතින, යුද්ධයට මුහුණදෙමින් සිටි රටේ උතුරු දකුණ යා කරන අධිවේගී මාර්ගයට උදව් කිරීමට ඉදිරිපත් වී තිබුණි. ඔවුන් රුපියල් මිලියන 119ක ප‍්‍රදානයක් ලබාදී තිබුණි. ලංකාවේ මුදල් ගිලින බහිරවයන් සිටින බව ඔවුන් දැන නොසිටින්නට ඇත.
කෙසේ හෝ ස්වීඩන් මුදල් වලින් පුංචි කොටසක් යොදවා අධිවේගී මාර්ගයේ කිලෝමීටර් 98ක කොටසක් සඳහා ශක්‍යතා අධ්‍යනයක්ද එකල සිදුකර තිබුණි. එතැනින් එහාට රුපියල් මිලියන 85ක් වූ ස්වීඩන් ආධාර අතුරුදන්ය. මාර්ග සංවර්ධන අධිකාරියෙන් විගණකාධිපති දෙපාර්තමේන්තුව විසින් විමසද්දී ඒ මුදල් වියදම් කළ බව කීවද, වියදම් කළේ කෙසේදැයි කියා නැත. ඒ නිසා ඒ මුදල ගිල්ලේ මොන බහිරවයාදැයි දන්නේ නැත. ඊට අමතරව කිලෝමිටර් 98ක් වෙනුවෙන් සිදු කළායැයි කියන ශක්‍යතා අධයන වාර්තාවද හමස් පෙට්ටියට ගිය නිසා ස්වීඩන් ආයතනය ආදරයෙන් දුන් මිලියන ගණනක ආධාරය කුණු බක්කියට දමා ඇණ හතරක් ගසා ඇති බව පැහැදිළිය. අධිවේගී මාර්ගය ඉදිකරන්නට ව්‍යාපෘති කළමණාකරණ ඒකක ආදී ආයතන පිහිටුවා, සාකච්ඡුා සිදු කොට, මැති ඇමතින්ට රට සවාරි ලබාදීමෙන් පසුව 2010 ජුනි 23 වැනිදා කැබිනට් මණ්ඩලය විසින් මෙම ව්‍යාපෘතිය නැවැත්වීමට යෝජනා කර තිබුණි. ඇත්තටම කීවොත් ව්‍යාපෘතිය නවත්වන්නට, ආරම්භයක් ගෙන තිබුණේ නැත.
2003 ව්‍යාපෘතියේදී ස්වීඩන් මුදල් කුණුබක්කියට දමා නතර වුණේ නැත. ශ‍්‍රී ලංකාවේ පොදුජන මුදල්ද පෙට‍්‍රල් දමා ගිනිතැබීය. මෙම කටයුතු කිරීම සඳහා ව්‍යාපෘති කළමණාකරණ ඒකකයක් පිහිටුවා තිබුණි. 2003 සැප්තැම්බර් 25 වැනිදා 2012 දක්වා එම ඒකකයට එම ඒකකය වෙනුවෙන් දරා තිබුණු සම්පූර්ණ වියදම රුපියල් මිලියන 284 කි. 2003 සිට ඒකකයක් ක්රියාත්මක වුවද, 2005 තෙක්ම අඩු තරමේ, මෙම ව්‍යාපෘතිය වෙනුවෙන් අත්පත් කරගත යුතු ඉඩම් ටික හඳුනාගැනීම හෝ කර නොතිබුණි.
2002 – 2017 සැලැස්ම
ඒ නාස්තියෙන් පසුව නැවත අධිවේගී මාර්ග යෝජනාව ඉදිරියට ආවේ 2007 – 2017 ඉදිකිරීම් සැලැස්මෙන්ය.
මේ ව්‍යාපෘතියට ඕනෑ වන ශක්‍යතා අධ්‍යනය හා පාරිසරික බලපෑම් තක්සේරු කිරීම සඳහා කැබිනට් පත‍්‍රිකාවක් ඉදිරිපත් කර තිබුණි. 2012 ජුලි 09 ඉදිරිපත් කළ අමාත්‍ය මණ්ඩල සංදේශයට අනුව උතුරු අධිවේගය ඉදිකිරීමට අදාල ශක්‍යතා අධ්‍යන හා පාරිසරික බලපෑම් තක්සේරු කිරීමේ අවශ්‍යතාවයක් තිබුණි. මේ කටයුත්ත ඕස්ට‍්‍රේලියාවේ ස්මෙක් ඉන්ටර්නැෂනල් ප‍්‍රයිවෙට් ලිමිටඞ් නම් ආයතනයට බාර දී තිබුණි. ස්මෙක් ආයතනයේ නම යෝජනා කර තිබුණේ අහසින්ය. ලෝකයේ තවත් ආයතන තිබෙනවාද, ඒවායෙන් මිල ගණන් කැඳවා සාකච්ඡුා කොට රජයට වඩා ගැලපෙන ආයතනය තෝරාගත යුතුද යන්න කිසිවෙකුට අදාල නොවීය. ඍජු කොන්ත‍්‍රාත් ක‍්‍රමයට ස්මෙක් ආයතනයට වැඬේ බාරදී තිබුණි. එයට කැබිනට් අනුමැතිය 2012 ජුලි 18 වැනිදා ලැබුණි.
2012 සැප්තැම්බර් 10 වැනිදා උතුරු අධිවේගී මාර්ගය හදිසි අවශ්‍යතාවයක් ලෙස පවසමින්, අනෙකුත් නීතිමය කටයුතු අවසාන වෙන්නටත් පෙර මාර්ග සංවර්ධණ අධිකාරිය විසින් ස්මෙක් ආයතනය සමඟ අවබෝධතා ගිවිසුමක් අත්සන් කර තිබුණි. මේ අධිවේගී මාර්ගය ඉදිකරන්නට එතරම් හදිස්සියක් තිබුණි. ඒ උතුරු පළාත් සභා මැතිවරණය පැවැත්වීම ගැන සැලසුම් කරමින් සිටි කාලයක් බවද කිව යුතුය. 1ට 1ක් එකතු කොට මේ හදිස්සිය තේරුම් ගැනීම ඔබට බාරය.
රජය මෙම ව්‍යාපෘතියට ඉහළ ප‍්‍රමුඛතාවයක් දී ඇති නිසා සහ ඉක්මනින් ඉදිකිරීම් ආරම්භ කිරීමට අවශ්‍ය නැති බැවින්, ගිවිසුම් අත්සන් කරන තුරු හැකි ඉක්මනින් අධ්‍යන කටයුතු ආරම්භ කරන ලෙස ස්මෙක් ආයතනයට දන්වා තිබුණි. අයවැයකින් මුදල් වෙන්කොට සැලසුම් කරන ලද ව්‍යාපෘතියක් නොවූ නිසා මුදල් වෙන්කරගෙන තිබුණේ ඒකාබද්ධ අරමුදලෙන්ය.
ස්මෙක් ඉන්ටර්නැෂනල් ප‍්‍රයිවෙට් ලිමිටඞ් ආයතනයට වැඬේ බාරදීමට අදාල අවසාන ගිවිසුම අත්සන් කර තිබුණේ 2013 ජනවාරි 09 වැනිදාය. ඒ කියන්නේ වැඩ බාරදීමෙන් පසුවය.
අමාත්‍ය මණ්ඩලය විසින් පත්කළ ප‍්‍රසම්පාදන කමිටුවකින් ස්මෙක් ආයතනය විසින් ඉදිරිපත් කළ මිල ගණන්ද සලකා බලා, රුපියල් මිලියන 422 164 626කට හෙවත් මිලියන 422කට ව්‍යාපෘතිය සිදුකරන ලෙස දැනුම් දී තිබුණි. එහෙත් ස්මෙක් ආයතනය කිහිප වතාවක් කරුණු ඉදිරිපත් කොට වියදම රුපියල් මිලියන 583ක් දක්වා වැඩි කරගෙන තිබුණි. ව්‍යාපෘතියට ලැබුණු කාලසීමාවද වරින් වර දීර්ඝ කර තිබුණි. අවසානයේදී 2014 දෙසැම්බර් 31 වැනිදාට ව්‍යාපෘතිය දීර්ඝ විය. මේ කියන්නේ ඉදිකිරීම් ගැන නොවේ. ශක්‍යතා අධ්‍යනය ගැන පමණක් බව සිහිතබාගත යුතුය.
ගිවිසුමට අනුව ස්මෙක් ආයතනය විසින් ලබාදිය යුතු වාර්තාවේ කෙටුම්පතක පිටපත් හයක් හා ඉලෙක්ට්‍රොනික පිටපත් මාස හයක් ඇතුලත ඉදිරිපත් කළ යුතුය. එම කෙටුම්පත මාර්ග සංවර්ධන අධිකාරියට ලැබුණාට පසුව මාසයක් ඇතුලත ඒ පිළිබඳ අදහස් දැක්වීම් මාර්ග සංවර්ධණ අධිකාරිය විසින් ඉදිරිපත් කළ යුතුය. ඒ අදහස් ලැබී මාසයක් ඇතුලත ස්මෙක් ආයතනය විසින් අවසන් වාර්තාවේ පිටපත් 20ක් හා ඉලෙක්ට්‍රොක පිටපතක් ඉදිරිපත් කළ යුතුව තිබුණි.
කෙසේ වෙතත් ස්මෙක් ආයතනය මාස හයක් වෙනුවට මාස 11කට පසුව කෙටුම්පත් වාර්තාව ඉදිරිපත් කර තිබුණි. එහෙත් ඒ කෙටුම්පතට නැවත අදහස් යැවීම මාර්ග සංවර්ධන අධිකාරිය විසින් සිදුකර තිබුණේ නැත. එතැනින් එහාට ඒ කටයුතු ඉදිරියට නොගොස් මඟ හිරවුණේය. ස්මෙක් ආයතනයටද මිලියන ගණනක මහජන බදු මුදල් ගිල්ලවා, වැඬේ අතරමඟ නතර කර තිබුණි.
ඒ අනුව ස්මෙක් ආයතනය සමඟ ඇති කරගත සියළු ගණුදෙනු විකාරයක් හා ප‍්‍රයෝජනයක් නැති එකක් බවට පත්ව තිබුණි. එසේ වුව රුපියල් 1 759 123 766ක් හෙවත් රුපියල් මිලියන 1759ක් ව්‍යාපෘතිය වෙනුවෙන් සම්පූර්ණයෙන් වියදම් කර තිබුණි. ඒ ස්මෙක් ආයතනය වෙනුවෙන් සිදුකළ වියදම පමණකි. ස්මෙක් ආයතනයට බාරදුන් ශක්‍යතා අධ්‍යන වාර්තාව සම්බන්ධ කටයුතු වෙනුවෙන් වෙනත් ආයතන සමඟ රුපියල් මිලියන 97කට ගිවිසුම් ගතව තිබුණි. එහෙත් ස්මෙක් ආයතනයෙන් අවසන් වාර්තාවක් ලබාගන්නටවත් මාර්ග සංවර්ධන අධිකාරියට වුවමනාවක් තිබුණේ නැත.
මේ සියළු සිදුවීම් ගත් කළ මධ්‍යම පළාතට අධීවේගී මාර්ගයක්ද, උතුරු පළාතට අධිවේගී මාර්ගයක්ද ඉදිකිරීම සම්බන්ධයෙන් තීරණයක් නොගෙන, කාලය කාබාසිනියා කරමින් ආයතනවලට පුද කරමින් නාස්ති කළ මුදල අතිවිශාලය. ඉහතින් කී වියදම් ටික එකතු කළහොත් පමණක් රුපියල් මිලියන 2259 ක් එලෙස කාබාසිනියා කර තිබුණි. ඒ මුදල් එසේ මකර කටට දමා තිබුණද පාරක් හැදීමට ආරම්භයක්වත් ගෙන තිබුණේ නැත. මේ ශක්‍යතා අධ්‍යන කටයුතු ආදිය වෙනුවෙන් නාස්ති කළ මුදල පමණි. ඒ ශක්‍යතා අධ්‍යන වාර්තාද අඩක් නිමකොට අත්හැර දමා තිබුණි. මේ වෙද්දී ඉදිවන ව්‍යාපෘතිය ඉහත ශක්‍යතා අධ්‍යන වාර්තා අනුව සිදුවන්නක් නොවේ. මේ චන්ද්‍රිකා බණ්ඩාරණායක ආණ්ඩුව සහ මහින්ද රාජපක්ෂ ආණ්ඩුව යන ශ්රීලනිප ප‍්‍රමුඛ ආණ්ඩු දෙකක අකාර්යක්ෂමතාවය නිසා නාස්ති වූ මුදලය. මෙතැනින් එහාට කතාව යන්නේියහපාලන’ ලේබනය තමන්ගේ පිට මත අලවාගත් හවුල් ආණ්ඩුව සමයේ නාස්තිය දෙසටය. ඉදිරි සතිවලදී ඒ නාස්තිය ගැන ලියන්නෙමු. මේ ව්‍යාපෘතියට අදාලව ගත්තොත් නම් ඉහත කී ශ්රීලනිප ආණ්ඩුවල නාස්තියියහපාලන’ නාස්තිය සමඟ බැලූවොත්ිපුංචි දෙයක්’ බව දැනට ලියා තැබිය යුතුය.
