මනෝ ප්‍රනාන්දු
මනෝ ප්‍රනාන්දු පරිවර්තනය කළ ‘රුසියාවේ රතු හයමසක්’ කෘතිය සහෘදගත කිරීමේ උළෙල දෙසැම්බර් 5 වැනි ප.ව. 3.30ට ඇන්.ඇම්. පෙරේරා මධ්‍යස්ථානයේදී සිදුවේ. ප්‍රධාන දේශනය ජස්ටින් පියරත්න විසින් පවත්වනු ලබයි. මේ කෘතියේ පරිවර්තකයා සමග කළ කතාබහකි.
අපි රුසියන් විප්ලවය ගැන කතා කරන විට මතකයට එන්නේ ජෝන් රීඞ් ලියූ ‘ලොව හෙල්ලු දස දවස’ කෘතිය. ඒ කෘතිය සමග ඔබගේ ‘රුසියාවේ රතු හය මසක්’ සංසන්දනය කළොත් මොන මටට්මකද තියෙන්නේ ?
මම පරිවර්තන කළ කෘතිය රචනා කළේ ජෝන් රීඞ්ගේ සහකාරිය වූ ලුවිස් බ්‍රයින්ට්. 1917 සිදු වූ ශ්‍රේෂ්ඨ ඔක්තෝබර් විප්ලවයේ සිදුවීම් නිරීක්ෂණය කරමින් ඇයත් මාස හයක් රුසියාවේ සිටියා. මේ කෘති දෙක තුළින් ම කතා කරන්නේ රුසියානු විප්ලවයේ සජීවි නිරීක්ෂණයි. නමුත් කෝණ දෙකකින්. මේ කෘතිය තුළින් සුවිශේෂ වශයෙන් ගත් කල රුසියානු විප්ලවයේ දෙවැනි පෙළේ නායකයන්, ඔවුන් විප්ලවය සඳහා කම්කරුවන් ඇතුළු පීඩිතයන් කැඳවා ගත්තේ කොහොමද විතරක් නෙවේ, විප්ලවයෙන් පසු කළ නඩු ඇසීම වැනි සිදුවීම් පවා ඇගේ අවධානයට යොමුවෙලා තියෙනවා. කෘති දෙකම ඉහළ මට්ටමක තියෙනවා. ඇත්තට ම කියනවා නම් රුසියන් විප්ලවය එදාටත් වඩා අද ආස්වාදජනක යි. හේතුව අද ලොව සෑම රටක ම පීඩිත ජනතාවට ‘රුසියන් විප්ලවයක්’ අවශ්‍ය වෙලා තියෙන නිසා.
ලෝක මාක්ස්වාදී සාභිත්‍යය තුළ මේ කෘතිය ස්ථානගත වන්නේ කොහොම ද?
ලෝක මාක්ස්වාදී සාභිත්‍යය ආරම්භ වන්නේ කාල් මාක්ස්ගෙන්. පසුගිය වසර 180ක් පමණ පුරා ලෝක මාක්ස්වාදී සාභිත්‍යයට ප්ලෙහානොව්, ලෙනින්. ට්‍රොට්ස්කි ඇතුළු තවත් බොහෝ මාක්ස්වාදීන්ගෙන් හා විප්ලවවාදීන්ගෙන් දායකත්වය ලැබිලා තියෙනවා. අද දක්වාමත් මාක්ස්වාදී සාහිත්‍යය වර්ධනය වීම හා ප්‍රචලිත වීම සිදුවෙමින් තියෙනවා. මාක්ස්වාදී සාහිත්‍යයේ එක් අංශයක් නම් මාක්ස්වාදී න්‍යායට බරවූ පොත්. තවත් අංශයක් තමයි, කම්කරු පන්තියේ මැදිහත් වීම කරණ කොටගෙන ඇති වූ සිදුවිම් අළලා කරන මාක්ස්වාදී විග්‍රහයන් සහිත කෘති. තවත් අංශයක් තමයි, කලාව සම්බන්ධයෙන් මාක්ස්වාදී ආස්ථානයන් පැහැදිලි කරන කෘති. මේ කෘතිය ලොව මෙතෙක් සිදුවූ යෝධ සමාජ විපර්යාසයක සජීවි තොරතුරු සටහන් වන පොතක්. එවන් සමාජ විපර්යාසයක් තවමත් වෙනත් රටක වෙලා නැහැ. ඒ නිසා සියලු කෘති අතර මේ කෘතිය කැපී පෙනෙන එකක්.
ඔබ පරිවර්තනය සඳහා වමට නැඹුරුවක් ඇති කෘති තෝරා ගැනීමට හේතුව ?
ඊට ප්‍රධාන හේතුව තමයි, මගේ දේශපාලන ආස්ථානය. මාක්ස්වාදය කියන්නේ මානව වර්ගයාගේ විමුක්තිය සමග බැඳිලා තියෙන දර්ශනවාදයක්. ධනපති ක්‍රමයට මිනිස්සුන්ගේ මොන ම ප්‍රශ්නයක් වත් විසඳන්න බැහැ. ලෝකය පුරා ම තත්ත්වය එකම යි. 1917 දී රුසියාවේ කම්කරු පන්තිය ඇතුළු පීඩිත ජනයා මෙම ගැටලුව ජයගත්තේ ලෙනින්ගේ නායකත්වයෙන් සටන් වැදුණු බෝල්ශේවික් පක්ෂයේ මගපෙන්වීම මතයි. ඒ නිසා රුසියන් විප්ලවයේ අත්දැකීම් අපට අද වැදගත් වෙනවා. මම කලින් කළ පරිවර්තනය, ‘බෝල්ශේවික් පක්ෂයේ ඉතිහාසය’. මේ කෘතියට තිබු ආකර්ෂණය කෙතරම් ද කිවහොත් ඉතා ම කෙටි කලක් තුළ මම මුද්‍රණ දෙකක් කළා. ඊළඟට ‘කාලය දිගේ ආපස්සට’ කෘතිය. ඒ කෘතිය තුළින් ලෙනින්ට පසුව රුසියාවේ පාලකයා වූ ජෝසප් ස්ටැලින් රුසියන් විප්ලවයේ ජයග්‍රහණයන් විනාශ කළ හැටි කියැවෙනවා. මේ කෘතියත් මා කලින් කළ කෘති මෙන් ම ආස්වාදජනක යි.
ඒ වාගේම ඔබ යටත්විජිත යුගයේ ලංකාව පිළිබඳව රචිත කෘති පරිවර්තනය කරනවා. මේ තෝරා ගැනීමට පාදක වූ හේතු හා ඒ කෘතිවලට ලැබුණු පාඨක ප්‍රතිචාර කොහොම ද?
සාමාන්‍යයෙන් යටත්විජිත යුගයේ කෘති කියවීමේ ආසාවකින් පෙළෙන පාඨක පිරිසක් ලංකාවේ ඉන්නවා. මම හිතන්නේ එකල ලංකාවේ තතු හොඳින් හා ගැඹුරින් මේ ඉංග්‍රීසි ලේඛකයන් තරම් ශ්‍රී ලාංකික ලේඛකයෝ විස්තර කරලා නැහැ. අනික මේ සියල්ල ම ඔවුන්ගේ ජීවමාන නිරීක්ෂණයි. ගොතපු ඒවා නෙවෙයි. මේ කෘති තුළ එකල ලංකාවේ පරිසරය මනාව විස්තර කරලා තියෙනවා වගේම, මිනිස්සුන්ගේ මිථ්‍යා විශ්වාස, මෝඩකම්, ඇදහිලි, පුරාවස්තු හා සමාජය ගැන ගැඹුරින් විස්තර කරනවා. හරියටම කියනවානම් ලංකාවේ සාධනීය හා අසාධනීය තත්ත්වය පැහැදිලි කරනවා. මම කළ ‘ලක්දිව කොකෝ අන්දරය’ පොත සැලකිල්ලට ගත්තොත්, මේ තමයි ලංකාවේ සංක්‍රමණික දෙමළ වතු කම්කරුවන්ගේ සංස්කෘතිය ගැන ලියැවුණ පළමුවැනි පොත. මෙය 1905දී මෙරී ස්ටුවඞ්, ලංකාවේ සිටි කාලය තුළ ඇගේ දින පොත යි. අනික ‘ලක්දිව වන සැරිය’, ‘මරන්දන්ගේ පුරාජේරුව’ පොත් දෙක එකම කෘතියක කොටස් දෙකක්. ඒ විලියම් නයිටොන් 1854 දී ලියූ පොත් දෙකක්. මම පරිවර්තනය කළ යටත්විජිත යුගයේ කෘතිවලට හොඳ ප්‍රතිචාරයක් තිබුණා. උදාහරණයක් වශයෙන් ‘ලක්දිව ජන කතා’ පොත හතර සැරයක් දැනට මුද්‍රණය කරලා තියෙනවා.
යටත්විජිත ලේඛකයන් ලංකාව දකින අයුරු ගැන ඔබ සිතන්නේ කොහොම ද?
කදිමයි. යුරෝපයෙන් යටත්විජිත දූපත්වලට සංචාරය කළේ අධ්‍යාපනික මට්ටම ඉහළ, ගවේෂණය කිරීමට ළැදි, පරිසරයට ළැදි සාභිත්‍යකරුවන්. මම කතාකරන්නේ ලංකාවේ සම්පත් සූරාගෙන ගෙනයෑම සඳහා පැමිණි සුද්දෝ ගැන නෙවේ. මා මුලින් සඳහන් කළ අය ලංකාවේ වැඩවසම් සම්ප්‍රදායන් ගැන කතාකළා. ඒවා විවේචනය කළා. දිළිඳු ජනයාගේ එදිනෙදා ජීවිතය ගැන කතාකළා. සිරිත් විරිත් ගැන කතාකළා. පුරාවිද්‍යාව, පුරාවිද්‍යාව වශයෙන් නොව බෞද්ධාගමේ ඇසින් ඒවා විස්තර කිරීමේ අවදානම ගැන සඳහන් කළා. යුරෝපයේ බොහෝ සාභිත්‍යකරුවන් ලාංකාවේ වැඩවසම් ක්‍රමයට ‘හෝයියා’ කීවේ නැහැ. සමහර අයගේ අදහසක් තියෙනවා, ඒ ලේඛකයන් ලංකාවේ මිනිසුන් හාස්‍යයට ලක් කළා, අවමාන කළා කියල. නමුත් මට නම් එහෙම කෘති කියවන්න ලැබිලා නැහැ. ඒ අය තමයි, ලංකාවේ බොහෝ පුරා වස්තුන් ලෝකයාගේ අවධානයට යොමු කළේ. බොහෝ සාභිත්‍යකරුවන් ප්‍රගතිශීලී ආකල්පයකින්, ඇසින් දුටු දේවල් ගැන ගැඹුරින් කතා කළා කියලායි මගේ හැඟීම.
ලංකාවේ යොවුන් සාහිත්‍යය ගැන සිතන්නේ මොකක්ද?
මගේ යොවුන් කතාවල ප්‍රේම කතා නැහැ. මගේ යොවුන් කතා අසාධාරණයට පත් වූ පාර්ශ්වයට සාධාරණය ඉටු කිරීම වස්තු බීජය කර ගත් කතා. එක කතාවක තිබුණේ වහල් වෙළෙඳාමට විරුද්ධව කළ අරගලය වස්තු බීජය කොට ගත් කතාවක්. මම පරිවර්තනය කරන්න තෝරා ගන්නේ මගේ දේශපාලන හෝ සමාජීය ආකල්පයන්ට සමාන්තරව යන කතා. ඒ නිසා ‘යොවුන් කතා’ කියන පළල් යෙදුම සමහර විට මගේ කතාවලට ගැළපෙන්නෙ නැතුව ඇති.
ආතර් සී ක්ලාක්ගේ කෘති ඔබ පරිවර්තනය කරලා තියෙනවා. අපේ රටේ මිනිසුන් ඔහු පිළිගත් ආකාරය ගැනත්, ඔහුගේ සාභිත්‍ය යගැනත් ඔබ මොනවාද හිතන්නේ ?
මම ආතර් සී ක්ලාක්ගේ කෘති දෙකක් පරිවර්තනය කරලා තියෙනවා. ඔහුගේ කෘති තුළ තියෙන්නේ ඔහුත් සමග මයික් විල්සන් හා රොඞ්නි ජොන්ක්ලස් මුහුදු පතුළේ කළ ගවේෂණ. මේ කෘති දෙක ම විද්‍යාත්මක ගවේෂණ කෘති දෙකක්. හරිම ලස්සනයි. ඔහුගේ විද්‍යා නවකතා ලොව පුරා ප්‍රචලිතයි. ඒ ක්ෂේත්‍රය තුළ ඔහු විශාල වැඩ කොටසක් කළා. ඔහු තම ජීවිතයෙන් අඩකටත් වඩා ජීවත්වුණේ ලංකාවේ. ඔහුගේ උපන් දිනයට කේක් ගෙඩිය කපන්න රාජ්‍ය පාලකයෝ ආවාට, අපි ඔහුව තේරුම් ගත්තේ නැහැ. අනෙක් පැත්තෙන් ඔහුගේ විද්‍යාත්මක පර්යේෂණ අගේ කළේත් නැහැ, ඔහුගෙන් වැඩ ගැනීම පමණක් කළා. ඔහුගේ ඉංග්‍රීසි කෘති මෙන්ම සිංහල පරිවර්තනවලටත් හොඳ පාඨක ප්‍රතිචාරයක් ලැබුණා.
වෛද්‍ය ආරියසේන යූ ගමගේගේ සංචාරක සටහන් ඔබ සංස්කරණය කළා. ඕනෑ ම කෘතියකට සංස්කාරකයෙකු ඉන්නවා. ඔබ ලංකාවේ ප්‍රකාශයට පත් කරන කෘතිවල මේ කියන සංස්කරණ භූමිකාව දකින්නේ කොහොම ද?
ලංකාවේ සිංහලෙන් ප්‍රකාශයට පත් කරන කෘතිවල සංස්කරණයක් කරන්නේම නැහැ. ඒවාහි කරන්නේ සෝදුපත් බැලීම විතරයි. වෛද්‍ය ආරියසේන යූ ගමගේ සංචාරක සටහන් කෘති මා සංස්කරණය කළා. ඒක ඇත්ත. නමුත් ඒ ආකාරයට සංස්කාරවරයෙකුගේ ආධාරයක් ලබා ගන්න සිංහල ලේඛකයා හුරුවක් නැහැ, ප්‍රකාශකයාට හුරුවකුත් නැහැ. බොහෝ විට කරන්නේ ලේඛකයා විසින් ම සෝදුපත් බැලීමයි. එහෙම නැතිනම් වෙන කාටහරි කියල සෝදුපත් බලනවා. සෝදුපත් බලනවා කියල කරන්නේ, මුල් පිටපතේ ඇති සටහන නිවැරදිදැයි බැලීමයි. වැඩිම වුණොත් ව්‍යාකරණ හා පද බෙදීමත් නිවැරදි දැයි බලනවා. අනික සෝදුපත් බලන තැනැත්තාටත් බොහෝ පුද්ගලයන් ගෙවන්නේ තුට්ටු දෙකේ මුදලක්. ඇත්තටම ලේඛකයා හෝ ප්‍රකාශකයා සංස්කාරවරයෙකුගේ සේවය ලබා ගන්නෙ නැත්තේ පළමුවෙන්ම මුදලක් ගෙවන්න සිදුවෙන නිසා. දෙවැන්න එබඳු සේවාවක අගය නොදන්නාකම, එහෙම නැතිනම් හුරුවක් නැතිකම. නමුත් ඉංග්‍රීසි ලේඛකයන්ගේ තත්ත්වය මෙයට වඩා හාත්පසින් ම වෙනස්. උදාහරණයක් වශයෙන් මහාචාර්ය කුමාරි ජයවර්ධනගේ සෑම කෘතියක් ම සංස්කාරවරයෙකු විසින් සකස් කරනවා. ඉංග්‍රීසි භාෂාවෙන් ලියන ලේඛකයන්, විෂයයක් සම්බන්ධයෙන් වේවා, නවකතාවක් කෙටිකතාවක් වේවා, සංස්කාරවරයෙකුගේ සේවාව ලබා ගන්නවා. ලංකාව සෑම අතින් ම පසුගාමී යි. බොහෝ අය බුද්ධිමය සම්පත්, තුට්ටු දෙකට ගන්න හදන්නේ. ■
■ මංජු කස්තුරිආරච්චි
