ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාව අනුව පාර්ලිමේන්තුවේදී තීරණ ගැනීමේ බලය ඇත්තේ කථානායකවරයාටය. බහුතරයේ මතය පිළිබඳ විමසා බැලීම ඔහුගේ වගකීමකි. ඔහු කටයුතු කළ යුත්තේ පාර්ලිමේන්තුව විසින්ම සකසාගන්නා ස්ථාවර නියෝගවලට අනුකූලවය. පාර්ලිමේන්තුව හෙවත් ව්‍යවස්ථාදායකය යනු ආණ්ඩුවේ ප්‍රධාන ආයතන තුනෙන් එකකි. ඒ ආයතන තුන අතරින් පළමුවැනි ආයතනය ලෙස සැලකෙන්නේ ව්‍යවස්ථාදායකයයි. විධායකයට ක්‍රියාත්මක කරන්නටත්, විධායකයට පසිඳලන්නටත් නීති සකසන්නේ ව්‍යවස්ථාදායකයයි. විශේෂයෙන්ම විධායකයේ අත්තනෝමතිකභාවය පාලනය කරන්නේ ව්‍යවස්ථාදායකයයි. ඒ නිසා ව්‍යවස්ථාදායකය අහවල් ආකාරයෙන් කටයුතු කළයුතුයැයි උපදෙස් දීමටත්, ව්‍යවස්ථාදායකයේ තීරණ ප්‍රතික්ෂේප කිරීමටත් විධායකයට බලයක් හෝ හැකියාවක් නැත. මේවා සරල කාරණාය. දේශපාලන විද්‍යාවේ 12 ශ්‍රේණියේ පාඩම්ය.
ව්‍යවස්ථාදායකය හෙවත් පාර්ලිමේන්තුවේ තීරණ ඇතුළත් ලේඛනය හැන්සාඞ් වාර්තාවය. නොවැම්බර් 14 වැනිදා සිට 19 වැනිදා දක්වා පාර්ලිමේන්තුවේ හැන්සාඞ් වාර්තා මේ වෙද්දී නිකුත් වී ඇත. ඒ අනුව නිල වශයෙන් පාර්ලිමේන්තුවේ තීරණය ලිඛිතව පැමිණ ඇත. ජනාධිපතිවරයාට ඒවා ප්‍රතික්ෂේප කිරීමට කිසිදු නීත්‍යනුකූල අයිතියක් නැත. මේ සටහන පසුගිය දිනවල පාර්ලිමේන්තුවේ සිදුවූ ක්‍රියාවලියට අදාළ ලිඛිත ලේඛනවල සටහන්වන කරුණු ඇසුරෙන්ය.
ස්ථාවර නියෝග
විශ්වාසභංගය සඳහා පාර්ලිමේන්තුව විසින් ගෙන ඇති තීන්දුව ස්ථාවර නියෝග අනුව ගත් තීන්දුවක් නොවන බව නීතිවිරෝධී ආණ්ඩුව තර්ක කරමින් සිටියි. ඒ පිළිබඳව ප්‍රථමයෙන් විමසා බැලිය යුතුය.
පාර්ලිමේන්තුවේ ස්ථාවර නියෝග වල 135 වැනි ස්ථාවර නියෝගය වන්නේ ස්ථාවර නියෝග අත්හිටුවීමට ඇති හැකියාවයි. ස්ථාවර නියෝග අත්හිටුවීමද ස්ථාවර නියෝගයකි. ස්ථාවර නියෝග 135 හි මෙසේ සඳහන් වෙයි.
‘පාර්ලිමේන්තුවේ මන්ත්‍රීවරයන් බහුතරයක් විසින් යම් රැස්වීමක දී දැනුම් දීමෙන් අනතුරුව ඉදිරිපත් කරනු ලබන යෝජනාවක් මඟින්, යම් විශේෂ කටයුත්තක් තීරණය කිරීමට හෝ සුදුස්සක් කර අවසන් කිරීමට හැකිවනු පිණිස ස්ථාවර නියෝග එකක් හෝ ඊට වැඩි ගණනක් අත්හිටුවනු ලැබීමට හැකිය. එසේ වුවද මෙම ස්ථාවර නියෝගය යටතේ යෝජනාවක් අමාත්‍ය මණ්ඩලයේ අමාත්‍යවරයෙකු විසින් ඉදිරිපත් කරනු ලබන්නේ නම් මිස බෙදීමකින් තීරණය කරනු ලැබිය යුතු අතර, බහුතරයේ මන්ත්‍රීවරයන් විසි දෙනෙකුට අඩු සංඛ්‍යාවක් යෝජනාවට පක්ෂව ඡන්දය ප්‍රකාශ කර ඇති බව පෙනී යන්නේ නම් එම යෝජනාව නිෂ්ඵල බවට ප්‍රකාශ කරනු ලැබිය යුත්තේය.’
එම වගන්තිය අනුව බහුතරයේ කැමැත්ත අනුව ස්ථාවර නියෝග අත්හිටුවීමේ හැකියාවක් තිබේ. ‘එසේ වුවද මෙම ස්ථාවර නියෝගය යටතේ’ යැයි සඳහන් වාක්‍යයෙන්ද පැහැදිළි වෙන්නේ 135 වැනි ස්ථාවර නියෝගය අනුව පාර්ලිමේන්තුවේ තීරණ ගත හැකි බවයි.
ස්ථාවර නියෝග 143 හි මෙසේ සඳහන් වෙයි. ‘මෙම ස්ථාවර නියෝගවල නිශ්චිත වශයෙන් විධිවිධාන සලසා නොමැති සියලු ම කරුණුද, මෙම ස්ථාවර නියෝග ක්‍රියාත්මක කිරීම පිළිබඳ වැඩි විස්තර සම්බන්ධයෙන් සියලු‍ම ප්‍රශ්න ද. මෙහෙයවීම සිදුකරනු ලැබිය යුත්තේ කථානායකවරයා විසින් යෝග්‍ය යැයි සලකනු ලබන ආකාරයට වරින් වර කරනු ලබන නියෝග ප්‍රකාරවය.’
එම වගන්තිය අනුවත්, ව්‍යවස්ථාවෙන් කථානායකවරයාට පැවරී ඇති බලතල අනුවත් මෙවැනි හදිසි අවස්ථාවකට ගැලපෙන ආකාරයෙන් තීන්දු ගැනිමේ බලයක් කථානායකවරයාට ඇත. මේ පාර්ලිමේන්තුව රැස්ව සිටින්නේ ජනාධිපතිවරයා හදිසියේ සැසිවාර අවසන් කිරීමකින් හා ව්‍යවස්ථා විරෝධී ලෙස විසුරුවාහැරීමට ගත් උත්සාහයක් අධිකරණයෙන් තාවකාලිකව අත්හිටුවාගනිමින් පසුව බව සිහිතබාගත යුතුය. මේ වෙද්දී බහුතරයක් තිබෙන කණ්ඩායම පිළිබඳව දැනගැනීමේ හදිසි අව්‍යතාවයක් ජාතික වශයෙන් උද්ගතව තිබෙන බවත් සිහිතබාගත යුතුය.
හැන්සාඞ් වාර්තාව
කථානායක කරූ ජයසූරිය මුල සිටම ජනාධිපති මෛත්‍රීපාල සිරිසේන සහ මහින්ද රාජපක්ෂලගේ ව්‍යවස්ථා විරෝධී කුමන්ත්‍රණයට මධ්‍යස්ථව මුහුණදුන් බව නොවැම්බර් 14 – 19 දිනවලට අදාළ හැන්සාඞ් වාර්තාවේ ඇති කරුණුවලින් පැහැදිළි වෙයි.
මහින්ද රාජපක්ෂව අගමැතිධූරයට පත් කිරීම පැහැදිළිව නීතිවිරෝධීය. ඒ බව පැහැදිළිය. අනිද්දා පුවත්පතේ පසුගිය කලාප කිහිපයෙන්ම එය පෙන්වා ඇති නිසා ඒ බව පෙන්වා නොදෙන්නෙමු. ජනාධිපතිවරයාට අගමැතිවරයාව ඉවත් කරන්නට ව්‍යවස්ථාවේ කිසිදු ප්‍රතිපාදනයක් නොමැති බව පැහැදිළිය. රනිල් වික්‍රමසිංහ තමන් තවමත් අගමැතිවරයා බව කියන්නේත් ඒ අනුවය. එහෙත් පාර්ලිමේන්තුවේ කාර්ය මණ්ඩලය මෙන්ම කථානායක කරූ ජයසූරිය මහතාද පාර්ලිමේන්තුව රැස් වෙද්දී වඩා මධ්‍යස්ථ තිරණයකට පැමිණ, ජනාධිපතිවරයා විසින් ඔක්තෝම්බර් 26 වැනිදා සිට නිකුත් කර තිබුණු ගැසට් නිවේදන නීත්‍යානුකූල ලෙස කටයුතු කරමින් පාර්ලිමේන්තුව රැස් කර තිබෙන බව හැන්සාඞ් වාර්තාව අනුවද පැහැදිළි වෙයි. අවශ්‍ය නම් එජාපයේ මතය අනුව කථානායකවරයාට රාජපක්ෂ ආණ්ඩුව පිළිගෙන කටයුතු කරන්නට හැකියාව තිබුණි.
එහෙත් පාර්ලිමේන්තුව 2018 නොවැම්බර් 14 වැනිදා රැස්වෙද්දී කථානායක කරූ ජයසූරිය එක්සත් ජාතික පක්ෂයද පිළිගෙන තිබූ ඒ ව්‍යවස්ථානුකූල තත්ත්වය පිළිගෙන කටයුතු කළේ නැත. ඒ වෙනුවට මහින්ද රාජපක්ෂලාගේ නීතිවිරෝධී ආණ්ඩුව නීත්‍යානුකූලයැයි පිළිගත්තේය. පාර්ලිමේන්තු කාර්ය මණ්ඩලයද එම ගැසට් නිවේදන පිළිගත් අතර නීතිවිරෝධී ආණ්ඩුවට පාර්ලිමේන්තුවේ ආණ්ඩු පක්ෂය පැත්තේ ඉඳගන්නට ඉඩ ලබාදී තිබුණි. නොවැම්බර් 14 වැනිදා හැන්සාඞ් වාර්තාව පාර්ලිමේන්තුවේ තුන්වැනි සැසිවාරයේ පළමු හැන්සාඞ් වාර්තාව වූ හෙයින් එහි කථානායක, නියෝජ්‍ය කථානායක, පාර්ලිමේන්තු මන්ත්‍රීවරුන්, කමිටු, අමාත්‍ය මණ්ඩලය, පාර්ලිමේන්තුවේ කාර්ය මණ්ඩලය ඇතුළු සියලු දෙනාගේම සඳහන් විය යුතු විය. එහි එතෙක් තිබුණු ව්‍යවස්ථානුකූල ආණ්ඩුව වෙනුවට මහින්ද රාජපක්ෂලාගේ නීතිවිරෝධී ආණ්ඩුවේ ඇමතිවරුන්ගේ නම් සටහන් වී ඇත. එනම්, කථානායකවරයා සහ පාර්ලිමේන්තුව විසින් නීතිවිරෝධී ආණ්ඩුව නීත්‍යානුකූල ලෙසත් පිළිගෙන තිබෙන බවයි. ජනාධිපතිවරයා තමන්ගේ බලයට පිටින් නිකුත් කළ ගැසට් නිවේදනයක් ලෙස සලකමින් නීතිවිරෝධී කැබිනට් මණ්ඩලය පිළිනොගෙන සිටීමේ හැකියාවක් පාර්ලිමේන්තුවට තිබුණු බවත් කිව යුතුය.
කථානායකවරයා මේ ආණ්ඩුව පිළිනොගෙන කටයුතු කළ යුතුව තිබුණි. විශ්වාසභංගය ගෙන ආ යුත්තේ රාජපක්ෂලා විසින්යැයි කිව හැකිව තිබුණි. රනිල් වික්‍රමසිංහ අගමැතිවරයාව ඉවත් කළ හැකිව තිබුණු නීත්‍යනුකූල ක්‍රමය එයයි. එසේ වුව වඩා මධ්‍යස්ථව කටයුතු කිරීමට කථානායකවරයා කටයුතු කර තිබුණි. ඒ අනුව ව්‍යවස්ථාදායකය විසින් නීතිවිරෝධී ආණ්ඩුව පිළිගෙන තිබුණු අතර හැන්සාඞ් වාර්තාව ඒ අනුව සැකසී තිබේ.
නොවැම්බර් 14
එදින හැන්සාඞ් වාර්තාව විසින් සඳහන් කරන ආකාරයට එම්.ඒ. සුමන්තිරන් මන්ත්‍රීවරයා විසින් නැඟිට, ඉහතින් සඳහන් කළ ස්ථාවර නියෝග 135 අනුව ස්ථාවර නියෝග අත්හිටුවා සභාවේ කටයුතු කිරීමට යෝජනා කර තිබේ. එම යෝජනාව පාර්ලිමේන්තු මන්ත්‍රී විජිත හේරත් විසින් ස්ථීර කර තිබේ. ඒ අවස්ථාවේ සභානායකවරයා ලෙස කටයුතු කරමින් සිටි දිනේෂ් ගුණවර්ධන විසින් එයට විරෝධය පළ කර තිබුණි. ඔහු යෝජනා කර තිබුණේ පාර්ලිමේන්තුව කල් තැබිය යුතු බවයි. එසේ වුව දිනේෂ් ගුණවර්ධන මන්ත්‍රීවරයාගේ යෝජනාව ප්‍රතික්ෂේප කරමින් කථානායකවරයා පෙන්වාදීතිබුණේ මේ වෙද්දී විශේෂ තත්ත්වයක් උද්ගත වී තිබෙන නිසා, සුමන්තිරන් මන්ත්‍රීවරයාගේ යෝජනාව පිළිබඳව සභාවේ මතය විමසන බවයි.
ඉන්පසුව දිනේෂ් ගුණවර්ධන සහ විමල් වීරවංශ එයට විරෝධය පළකරන අතර, කථානාකවරයා විසින් ඡන්දය විමසන්නට සීනුව නාද කරන්නේය. තමන්ට තීරණයක් ගත නොහැකි නිසා සභාවට තීරණයක් දෙන ලෙස කථානායකවරයා කියන්නේය. කථානායකවරයා හඬ අනුව ස්ථාවර නියෝග අත්හිටුවීමට එකඟ බව තීරණය කරන්නේය. ඉන්පසුව විශ්වාසභංගය පිළිබඳව හැන්සාඞ් වාර්තාව සඳහන් කරයි.
‘අග්‍රාමාත්‍ය ගරු මහින්ද රාජපක්ෂ මැතිතුමා ඇතුළු කැබිනට් මණ්ඩලය සහ ආණ්ඩුව කෙරෙහි විශ්වාස භංගත්වය’ යැයි හැන්සාඞ් වාර්තාවේ ඒ පිළිබඳව මාතෘකාවක් ලෙස සඳහන් කර ඇත. ඒ අනුව අනුර කුමාර දිසානායක විසින් විශ්වාසභංග යෝජනාව කියවා ඇත. ඒ අනුව විශ්වාසභංග යෝජනාවේ තිබුණු කරුණු නොදැන සිටියායැයි රාජපක්ෂ පිළට තර්ක කිරීමේ හැකියාවක්ද නොහැක.
විශ්වාසභංග යෝජනාවේ දීර්ඝ කරුණු නොවීය. එහි සඳහන්ව තිබුණේ ජනාධිපතිවරයා විසින් නිකුත් කළ ගැසට් නිවේදන වලංගු නොවන බවත්, ඔක්තෝම්බර් 26 වැනිදා සහ ඉන් පසුව පත් කළ කැබිනට් මණ්ඩලය හා ආණ්ඩුව කෙරෙහි කිසිදු විශ්වාසයක් නොමැති බවත් යෝජනා කරන බව පමණි. ඒ නිසා තමන්ට බහුතරයක් තිබුණේනම් විශ්වාසභංග යෝජනාවට මුහුණදීමේ පැහැදිළි හැකියාවක් ආණ්ඩුවට තිබුණි. එදින පාර්ලිමේන්තුවට පැමිණ නොසිටියේ දිලු‍ම් අමුණුගම, දුමින්ද දිසානායක සහ අන්නාමලෙයි නඬේසු ශිවශක්ති යන මන්ත්‍රීවරුන් පමණි. ඉන්පසුව කථානායකවරයා විසින් නමින් ඡන්දය විමසිය යුතුයැයි කියන්නේය. එසේ වුව සභාවේ ඝෝෂා තිබුණු බව හැන්සාඞ් වාර්තාව සටහන් කරයි.
‘ඔබතුමන්ලා කැමති නම් බයි නේම් ඡන්දයක් ගන්න. ඒක පිළිගන්නවා. ඡන්දයක් විමසන්න ඔබතුමන්ලා මට අවස්ථාව දෙන්නේ නැත්නම් හඬ අනුව මට තීරණයක් දෙන්න වෙනවා. ඒකට අවස්ථාව දෙන්න එපා. හඬ අනුව තීරණයක් ගන්න අවස්ථාවක් දෙන්න එපා. වැදගත් මන්ත්‍රීවරු විදියට හැසිරෙන්න. (ඝෝෂා කිරීම්) බහුතර මතය අනුවයි මම ක්‍රියා කරන්නේ. මම අවසාන වතාවට කියනවා. මම ඡන්දය හඬ අනුව ගන්නවා. (ඝෝෂා කිරීම්)’ ඒ ආකාරයෙන් කථානායකවරයා නමෙන් ඡන්දයට ගැනීමට උපරිම උත්සාහය ගනියි. එම උත්සාහයට බාධා එල්ලවෙයි. අවසානයේදී කථානායකවරයා හඬ අනුව පැහැදිළිවම විශ්වාසභංගයේ තීන්දුව ප්‍රකාශයට පත් කර ඇත.
‘ඒ අනුව දැනට පත් කර ඇති ආණ්ඩුවට බහුතරයක් නොමැති බව මම මේ අවස්ථාවේ ප්‍රකාශ කරනවා.’ යැයි සිංහලෙන් සඳහන් වන අතර ඉන්පසුව කථානායකවරයා විසින් විශ්වාසභංගය පිළිගනිමින් කරන ප්‍රකාශය ඉංග්‍රීසි භාෂාවෙන් සටහන් වී තිබෙන්නේය. ‘ඔවුන්ට බහුතරයක් නැහැ. විශ්වාසභංගය සම්මත වුණා.’ යැයි කථානායකවරයා ඉංග්‍රීසියෙන් පැවසූ බව හැන්සාඞ් වාර්තාවෙහි සඳහන් වෙයි.
ඒ අනුව 14 වැනිදා හැන්සාඞ් වාර්තාව හෙවත් පාර්ලිමේන්තුවේ ඉතිහාසය සටහන් කරන නීත්‍යානුකූල වාර්තාව අනුව විශ්වාසභංගයක් සම්මත වී තිබෙන්නේය. එහෙත් ජනාධිපතිවරයා ව්‍යවස්ථාදායකය සම්පූර්ණයෙන්ම නොතකා හරිමින්, ව්‍යවස්ථාදායකට බලපෑම් කරමින් විශ්වාසභංගයක් සම්මත කරගැනීම පිළිබඳව කොන්දේසි ඉදිරිපත් කරන්නේය.
නොවැම්බර් 16
එදින විශ්වාසභංගයක් සම්මත කරගැනීම අවශ්‍ය නොවීය. නොවැම්බර් 15 වැනිදා හැන්සාඞ් වාර්තාවට අනුවද කථානායකවරයා රාජපක්ෂ පිලට බහුතරයක් ඇති බව පිළිගෙන නැත. එසේ වුව ජනාධිපතිවරයාට ඒ බව තහවුරු කිරීම සඳහා යළිත් විශ්වාසභංගයක් ඉදිරිපත් කිරීමට කටයුතු කළ බව හැන්සාඞ් වාර්තාවෙහි සඳහන් වෙයි.
නොවැම්බර් 16 වැනිදා යළිත් විශ්වාසභංග යෝජනාවක් ඉදිරිපත් කරන්නට සිදුවිය. එදින හැන්සාඞ් වාර්තාවට අනුව එම විශ්වාසභංග යෝජනාවද සම්මත වී ඇත.
එදින සුමන්තිරන් මන්ත්‍රීවරයාගේ යෝජනාවක් අනුව ස්ථාවර නියෝග අංක 27 අත්හිටුවීමට යෝජනා කර තිබෙන්නේය. අජිත් පී. පෙරේරා මන්ත්‍රීවරයා විසින් එය ස්ථීර කළ බව හැන්සාඞ් වාර්තාවේ සඳහන්ය. ඉන්පසුව යළිත් අනුර කුමාර දිසානායක මන්ත්‍රීවරයා විසින් විශ්වාසභංගයක් ඉදිරිපත් කළ බවත් විජිත් හේරත් මන්ත්‍රීවරයා විසින් විශ්වාසභංගය ස්ථීර කළ බවත් එහි සඳහන්ය. පෙර පරිදිම විශ්වාසභංගය කෙටි, වාක්‍ය දෙකකින් සමන්විත එකක් වූ අතර සරලව සඳහන්ව තිබුණේ ආණ්ඩුව කෙරෙහි විශ්වාසයක් නොමැති බවය.
ඒ අනුව කථානාකවරයා හඬින් ඡන්දය විමසන අතර පාර්ලිමේන්තුවේ තමන්ගේ ආසනවල සිටි බහුතර මන්ත්‍රීවරුන් කණ්ඩායම යෝජනාවට පක්ෂව ඡන්දය ප්‍රකාශ කරන්නේය. විරුද්ධව ඡන්දය විමසද්දී ඝෝෂා කිරීම් තිබුණු බව පමණක් හැන්සාඞ් වාර්තාවෙහි සඳහන් වෙයි. එම කණ්ඩායම ඡන්දය ලබාදීමට උනන්දු වී ඇත. එම අවස්ථාවේදීද කථානායකවරයා නම්වලින් ඡන්දය ගන්නට උත්සාහ කරන බව හැන්සාඞ් වාර්තාවෙහි සඳහන් වෙයි. නම්වලින් ඡන්දය විමසීමේ උත්සාහය සාර්ථක වීමෙන් පසුව හඬින් ඡන්දය විමසා, විශ්වාසභංගය සම්මත වූ බව කථානායකවරයා ප්‍රකාශ කරයි. ඒ බව හැන්සාඞ් වාර්තාවෙහි සඳහන් වෙයි.
පාර්ලිමේන්තු සම්ප්‍රදාය ආරක්ෂා කළ යුතු බවට හඬ ගෑ උදවියට මේ වෙද්දී හැන්සාඞ් වාර්තාව ලැබී ඇත. එයද ප්‍රතික්ෂේප කරන්නේ නම් පාර්ලිමේන්තු සම්ප්‍රදායට පයින් ගහන්නේ කා විසින්දැයි අමුතුවෙන් කිව යුතු නැත.■
අනුරංග ජයසිංහ
