කෙටිකතාව කියන්නේ කුමක්ද ඇහුවාම ඉස්සර අපි දෙන සුලබ උත්තරය තමයි ‘ජීවිතෙන් පෙත්තක්’ කියන එක. අදටත් ඒ කතාව වලංගුයිද? ඇත්තටම අමාලි හිතන විදිහට අද කෙටිකතාව කියන සාහිත්‍යාංගය තිබෙන්නේ කොතැනද?
මම නම් ඔය ජීවිතෙන් පෙත්තක් කතාවට කොහෙත්ම අකමැති කෙනෙක්. එහෙම නිර්වචනයක් කිරීමෙන් කෙටිකතාව සම්බන්ධව අපි අපිටම අදෘශ්‍යමාන සීමාවන් පනවා ගන්නවා සහ ඒ සීමාවන් ලේඛකයන් පරම්පරා ගණනාවක් ඔස්සේ හොල්මන් කරනවා. දක්ෂ ලියන්නෙකුට කෙටිකතාව එක්ක පෙළහර පාන්න පුළුවන්, සමාජ කතිකාවේ හෘදය වස්තුව ඉලක්ක කරලා හීතල විදින්න පුළුවන්. මගේ මතයට අනුව කවිය සහ කෙටිකතාව තමයි ගෝලීයකරණය වුණු සාහිත්‍යය ඇතුළේ තිබෙන ධරණීය සහ සුහුරු භාවිතයන් දෙක.
මම කිව්වොත්, නවකතාවට වඩා දියුණු තැනක ලංකාවේ කෙටිකතා කලාව පවතිනවා කියලා, අමාලිට තියෙන්නේ ඒ ගැන මොනවගේ අදහසක් ද?
එකඟයි සහ එකඟ නැහැ. සිංහල කෙටිකතාව එක්ක සිංහල නවකතාවට වඩා පර්යේෂණාත්මක ලිවීම්වලට ලේඛකයෝ සාධනීය ලෙස පෙළඹිලා තිබෙන බව පේනවා. නමුත් ලංකාවේ ඉංග්‍රීසි නවකතාකරණය සාපේක්ෂව ඉදිරියෙන් ඉන්නවා, ලාංකික ඉංග්‍රීසි කෙටිකතාව තවම ආසන්නයට නමුත් අපේක්ෂිත තැනට ඇවිත් නැහැ. දමිළ නවකතාව හෝ කෙටිකතාව ගැන කතා කරන්න මට භාෂාමය දැනුමක් නොමැතිවීම ගැන මම කනගාටුවෙනවා. සිංහල නවකතාකරුවන් ගත්තොත්, නම් වශයෙන් කියන්න පුළුවන් ගණනක් හැරෙන්නට අනෙක් බහුතර ලිවීම් එක්තරා ස්ථාපිත හෝ බලෙන් ස්ථාපිත කරන ලද මොඩලයකට ලියවෙන කතන්දර. නමුත් සිංහල කෙටිකතාව ඇතුළෙ අපට පෙනෙනවා හරියට කළමනාකරණය කළොත් අන්තර්ජාතික තලයට යන්න පුළුවන් ඇක්‍රොබැටික්-ලිවීම් දක්ෂතා පෙන්වන කෙටිකතාකරුවන් කිහිපදෙනෙක්. එයාලා සවිඥානිකව හෝ අවිඥානිකව (මේ ලිවීමට තමයි මම වඩාත් කැමති. ඒක හරිම අවංක ලිවීමක්) අලුත් හැඩතල සහිත ලිවීම් ඉදිරිපත් කරනවා. ඕනෑම අංශයක මේ වගේ පර්යේෂණ සිදුවෙනවා කියන්නේම ඒ අංශයේ යම් දියුණුවක් සිදුවෙනවා කියන එකයි. මං විශ්වාස කරනවා කොයිකාටත් වැඩිය ලංකාවේ අලුතෙන් බිහිවෙමින් ඉන්න ප්‍රවෛගික (dynamic) පාඨකයා මේ ලිවීම් වෙනුවෙන් ස්වර්ණමය ලෙස පෙනී සිටිනවා සහ ඒවාට සාධාරණයක් කරනවා කියලා.
අමාලි, ලංකාවේ නවකතාව කියන සාහිත්‍යාංගය සහ කෙටිකතාව කියන සාහිත්‍යාංගය දිහා ටිකක් සමීපස්ථව බලනකොට මට පුද්ගලිකව හිතෙන දෙයක් තමයි නවකතා කලාවට වඩා කෙටිකතා කලාව අස්සේ කෙරෙන අත්හදාබැලීම් වගේ දේවල් විශාලයි කියලයි. විශේෂයෙන් නිශ්ශංක විජේමාන්න, පියල් කාරියවසම්, ප්‍රභාත් ජයසිංහ, මංජුල වෙඩිවර්ධන වගේ අයගේ කෙටිකතා කියෙව්වාම ඒක ටිකක් තදින් දැනෙනවා. මෑතක කෙටිකතා පොත් කළ සුදර්ශන සමරවීර, ඉසුරු චාමර සෝමවීර වගේ අයගේ පොත් කියෙව්වාමත් මේක අපිට දැනෙනවා. ඔබගේ ‘දං පඳුරට ආ රැහැයියා’ කියෙව්වාමත් මේක එහෙම නේද කියලා හිතෙනවා. මම කැමතියි ලංකාවේ කෙටිකතා කලාවේ මෙන්න මේ වර්තමාන මොහොත ඔබ කොහොමද දකින්නේ කියන දේ දැනගන්න.
මං කලින් සඳහන් කළානේ යම් අංශයක පර්යේෂණ සිදුකෙරෙනවා නම් ඒ අංශය දියුණු වෙනවා කියලා. ඉතින් දැනට එහෙම සිද්ධ වෙන ලංකාවේ සිංහල කෙටිකතා කලාව වර්තමාන මේ මොහොතේ තියෙන්නෙ එක්තරා සංධිස්ථානයක. සිංහල කෙටිකතාවට අත්වෙලා තිබෙන එක කනගාටුදායක තත්ත්වයක් තමයි දක්ෂ කෙටිකතාකරුවන් නවකතා ලියන්නන් බවට පෙරළීමේ ව්‍යාපෘතියක් තිබීම. මට වුණත් පොදුවේ අහන්න ලැබෙන කතාව තමයි, අහ් කෙටිකතා පොතක් ද කරලා තියෙන්නෙ, නවකතාවක් ලියන්නෙ නැද්ද, නවකතාව තමයි මාකට් එකේ දුවන්නෙ, කෙටිකතා කියවන අය හරි අඩුයිනෙ, නවකතාවක් ලියමු නේද කියන කතා ටික. මේ තියෙන තත්ත්වය මඟහරවා ගන්න නම් අපිට යම් ආකල්පමය විතැන්වීමක් අවශ්‍යයි, අනෙක තමයි කෙටිකතාකරුවන් ඇට්ලස්-ඉරියව්වෙන් කෙටිකතාවේ බර කරට අරගෙන අප්‍රතිහතව වැඩිවැඩියෙන් කෙටිකතා ලිවීම. ඒ වගෙම තමයි මම පාඨකයෙක් ලෙස බලාගෙන ඉන්නෙ අපේ සිංහල කෙටිකතාකරුවෙක් භාෂා බාධක බිඳිමින් අන්තර්ජාතික තලය ආක්‍රමණය කරන ආකාරය දකින්න. ඉතාම අවංක සහ ඒකදේශික (endemic) ලිවීමකට තමයි ඒ නිලය අල්ලන්න පුළුවන් වෙන්නෙ. ඒ විභවය ඔබ ඉහත සඳහන් කළ සිංහල කෙටිකතාකරුවන් අතරින් යටත් පිරිසෙන් අයෙකුට දෙදෙනෙකුට හෝ තිබෙනවා.
‘දං පඳුරට ආ රැහැයියා’ කියෙව්වාම මට දැනුණේ මේ පොත ‘රාග රිද්ම’ කෙටි කතා පොතෙන් අපිට හඳුන්වලා දුන්න පසු නූතන කෙටි කතාව නැතිනම් සමකාලීන කෙටි කතා කලාව උඩ ඔබ සුවපහසුව පාවෙනවා වගේ හැඟීමක්.. මම ආසයි මේ කෙටිකතා අස්සේ දියවෙලා තියෙන ඒ මැජිකල් කතන්දර කලාව ගැන ඔබගේ අදහස දැනගන්න.
ඇත්තම කතාව මම ‘දං පඳුරට ආ රැහැයියා’ කෙටිකතා සංග්‍රහයේ එන බහුතර කතා සහ ‘කාලාන්තරාව’ කියන මගේ විද්‍යා ප්‍රබන්ධය කියන දෙකම ලියන්න පටන් ගන්නෙ කෙටි චිත්‍රපට විදිහට. මට කොහොමත් පිළිවෙලකට ඒ සිට බී දක්වා ගලාගෙන යන කතා ලියන්න බැහැ. චරිත සහ හුදෙකලා සිද්ධි විදිහට තමයි මට යම් කතාවක් ඔළුවට එන්නෙ. ඒ නිසමදෝ ගොඩක්විට මගෙ ලිවීම වංකගිරියක ලක්ෂණ පෙන්නුම් කරනවා. මම විශ්වාස කරනවා අපට ඉන්නවා හැන්දෙන් කවන්න අවශ්‍ය නැති (spoon feeding) පාඨකයො පිරිසක්, මේ වංකගිරියෙ බැහැලා අතරමං වෙන ආස්වාදය විඳින්න කැමති. ඒ වගෙම, මං බොහෝ විට ලිවීමේ නිරත වෙන්නෙ බස් එකේ වැඩට යනකොට, එහෙම නැත්නම් රැකියා කටයුතුවලින් විවේකයක් ලද විට මගේ මොබයිල් පෝනයේ. ඒක තමයි මට තිබෙන පෞද්ගලිකම සහ සුවපහසුම අවකාශය. මම ඒ අවකාශයට රිංගලා හිතේ හැටියට නිදහසේ මට දැනෙන දේ උපරිම නිදහසේ ලියනවා. ඒ අවකාශය තුළ මට නීතිරීති නැති තරම්. මං කිව්වොත් නිතර හිංසාවට ලක්වෙන කුඩා බලු පැටියෙක් එයාට ශක්තිමත්, තියුණු අං දෙකක් ඒවිය කියා බොහොම අපේක්ෂාවෙන් බලාපොරොත්තු සහගතව හැම උදයකම අවදිවෙලා කණ්නාඩියක් ඉස්සරහට දුවගෙන යනවා කියලා, ඒ අවකාශය තුළ ඒක ප්‍රශ්න කරන්න කිසිවෙක් නෑ. මගේ ලිවීමට ඔය පාවෙන, මැජිකල් හැඩහුරුවක් ලැබෙන්නෙ ඒ නිසා විය යුතුයි.
ඔබගේ කෙටි කතා පොතේ මම ආසම කතාව තමයි ‘භින්න’ කියන කතාව. පිස්සු හැදෙන ගැටගැසීමක් ඔබ කරනවා. චිත්‍රපටියක් වගේ අපිට කතාව පේනවා. අපි මේ ලියවිල්ලේ ආවේශය ගැන ටිකක් කතාකරමු.
මේ ප්‍රශ්නය ඇතුළෙම ඔබ කියනවා චිත්‍රපටයක් වගේ අපට මේ කතාව පේනවා කියලා. මටත් එහෙමයි. වචනවලට පෙරලන්න කලින් මේ කතා බොහොමයක් මට චිත්‍රපටයක විවිධ දර්ශන වගේ කැබලි විදිහට මනසේ ඇඳෙනවා, පේනවා. ඒවා උදේ රෑ නැතිව ඔළුවෙ කැරකෙනවා. විවිධ නාඳුනන චරිත එබිකම් කරනවා, අවධානය ඉල්ලනවා. ඒ වදෙන් බේරෙන්න නම් ඒවා කොටස් විදිහට හෝ ලියලා ඉවර කරගන්න වුවමනායි. බොහෝ වෙලාවට මම මේ කොටස් අරගෙන බ්ලොක්ස්වලින් වගේ කතා ගොඩනගනවා. මං අවුරුදු ගාණකට කලින් ලියපු සමහර දර්ශන මගේ පසුකාලීන කතා අස්සෙ මතුවෙනවා. ඒක එකපාරට ලියන්න හිතෙන, අකුණක් ගහනවා වගේ කතා පහළ වෙන විදිහේ එකක් නෙමෙයි. හැමවෙලාවෙම මනස මොනවා හෝ කුරුටු ගාමින්, සටහන් කරමින්, කුටුකුටු ගාමින්, තනිවම කතා කරමින්, හිතින් ෆොටෝ ගනිමින් ඉන්න ජීවිතේම කොටසක්.
ඔබගේ පොත කියවගෙන යනකොට මට රෂෝමාන් චිත්‍රපටිය මතක් වුණා. ඒ වගේම ‘කරුමක්කාර කතාවක්’ කියන කෙටි නවකතාව මතක් වුණා. ඔබ එක එක චරිත හරහා සිද්ධියක් ඒ පැත්ත මේ පැත්ත පෙරලනවා. එක දිශාවකින් බලනවා වෙනුවට ඔබ ත්‍රිමාණව ඒ සිද්ධිය ග්‍රහණය කරගන්න උත්සාහ දරනවා. මේ කතා කලාව ඇඟට ආවේ කොහොමද?
මට යම් කතාවක් හිතට එන්නෙ චරිත සහ සිද්ධි විදිහට. පාඨකයෙක් විදිහටත් මම උනන්දු පොතක චරිත සහ විවිධ සිද්ධි රසවිඳින්න. මගෙ හිතට එන මේ චරිත සහ සිද්ධි උසාවියක වගේ තමන්ගෙ කේස් එක දිනාගන්න හේතු දක්වනවා, පෙනී සිටිනවා. මේක මහන්සි වෙලා එක එක දිශාවලින් බැලීමක් නෙමෙයි, ඒ ඒ චරිත තමන් වෙනුවෙන් කරන මේ පෙනීසිටීම් මම මැදිහත් වෙලා ඉදිරිපත් කරනවා, යම් යම් තැන් මම සංස්කරණය කරනවා, පෙළ ගස්සනවා සහ නොගැළපීම් තිබේ නම් ඒවා ගළපනවා. හැම කතාවක්ම එහෙම හිතට එන්නෙ නෑ. කෘත්‍රිම ලෙස මම මේ ත්‍රිමාණකරණය යොදාගන්නෙත් නැහැ.
ඔබ පත්තරකාරියක්. සාමාන්‍යයෙන් පත්තරකාරියක් සිදුවීමක් දිහා බලන්නේ කොහොමද කියන එක ඔබේ හැම කතාවක් අස්සෙම වගේ එළියට ඇවිත් තිබෙනවා. මේ පත්තරකාරිය සහ කෙටිකතාකාරිය අතර වෙනස ගැන ටිකක් කතා කරනවා නම්..
බොහෝ වෙලාවට මගෙ වෘත්තියත් ලිවීමත් ගත්තොත් ලිවීම ප්‍රමුඛ වුණාට ඒ දෙකෙන් බලාපොරොත්තු වෙන ප්‍රතිඵල දෙකක්. මම රැකියාව කළේ පාර්ලිමේන්තු වාර්තාකරුවෙක් විදිහට. අපි ප්‍රවෘත්ති වාර්තාකරුවෙක්ගෙන් බලාපොරොත්තු වෙන්නෙ යම් ප්‍රවෘත්තියක් සීයට සීයක් නිවැරදිව, පැහැදිලිව, සරලව සහ කෙටියෙන් අපේ ග්‍රාහකයාට ලබාදෙන එක. මේ පුහුණුව ලියන්නෙකුට හාත්පසින්ම වෙනස්. ලියන්නෙක් කියන්නේ කුඩා වස්තු බීජයකට වතුර, පොහොර, හිරු එළිය ලබා දෙමින් එය ක්‍රමයෙන් රූස්ස ගසක් බවට පත් කරගන්න වවන්නෙක්. එතන අභිමතාර්ථ දෙකක්, ප්‍රවේශ දෙකක් සහ ක්‍රමවේදයන්ගේ නිරන්තර ගැටුමක් තිබෙනවා. මට හිතෙනවා මේ ගැටුමම මගේ ලිවීමට ධනාත්මකව බලපෑමක් ගෙනාවා. විශේෂයෙන්ම සංස්කරණ කටයුතුවලදී අනවශ්‍ය ලිවීම්, විස්තර ඉවත් කරන්න, ප්‍රශ්න කරන්න, පේන දේ අස්සෙ නොපෙනෙන දේ හොයන්න වගේ වාර්තාකරුවෙක් විදිහට මම ප්‍රගුණ කළ කුසලතා මට සෑහෙන්න ලොකු වාසියක් වුණා කියලා මම හිතනවා.
ඔබේ පොත අස්සේ කතාකරන මාළු, කතාකරන බල්ලෝ පූසෝ අපිට හමුවෙනවා. ඔබ ඔවුන් හරහා කතාකරනවා. ඒක හරිම සිත් ඇදගන්නාසුලුයි.. මොකද්ද මේ සෙල්ලම.
ඒක මම අමුතුවෙන් හිතලා මෙතෙන්ට එන්න ඕනෙ පූසෙක්, මෙතෙන්ට ගැළපෙන්නෙ මාළුවෙක් කියලා හිතලා කරන දෙයක් නෙමෙයි. අපි කුඩා කාලේ ඉඳන්ම සුරාංගනා කතාන්තරවල මේ වගේ කතා කරන බල්ලො, පූසො, තාරාවො, කටුස්සො ඉන්න එක අරුමයක් නෙමෙයිනෙ. ඉතින් මම හිතන්නෙ ඒ බලපෑම මට දිගටම පිහිටලා තිබෙනවා. එයාලාත් මගේ සාමාන්‍ය ලිවිසැරිය අස්සෙ මිනිස්සු වගේම කොටසක්. එක දෙයක් තියෙනවා, සමහර තැන්වල මේ සත්ව චරිත, කතාවක ඉන්න මිනිස් චරිතවලට වඩා තමන්ගේ ස්වභාවයන් ගැන අවංකයි. අන්න ඒ ස්වභාවය ප්‍රතිනිර්මාණය කරන්න මම මේ සත්ව චරිත එක්ක ගිවිසුමකට එළැඹිලා තියෙනවා වෙන්න පුළුවන්.
ඔබ මේ වෙනකොට විද්‍යා ප්‍රබන්ධ කතා කලාවටත් පිවිසිලා. ‘කාලාන්තරාව’ තමයි එහි පළමු මහන්සිය. විද්‍යා ප්‍රබන්ධය කියන්නේ මිනිසුන්ගේ අසීමිත පරිකල්පන ශක්තියේ ඈතම කෙළවර කියලයි මට හිතෙන්නේ. සමහර ලේඛකයෝ විද්‍යා ප්‍රබන්ධය හරහා නිර්මාණය කරන අනාගතය ඇත්තටම උදාවෙනවා. ඒ කියන්නේ ඒ පරිකල්පනය කොතරම්ද? කෙසේ වුණත් විද්‍යා ප්‍රබන්ධ කතා කලාව තවමත් අපිට ටිකක් දුරයි. මම කැමතියි මේ කතා කලාවට ඔබේ තියෙන ආලය ගැන ටිකක් දැනගන්න. ආලය සහ ආලයෙන් වෙලීම සහ දරුවෙක් ඉපැද්දීම ගැන අපි කතා කරමු.
ඇත්ත. විද්‍යා ප්‍රබන්ධ පිටුපස විශාල පරිකල්පනයක් තිබෙනවා. සමහර දේවල් ඇත්තම වගේ වෙනවා. මුල් කාලීන යුගයේ ලියවුණු පශ්චාත් ඇපොකැලිප්ටික නවකතාවක් ලෙස සලකන ජැක් ලන්ඩන්ගේ ද ස්කාලට් ප්ලේග් වගේ කතා කොරෝනා පැන්ඩෙමික් සමයේ ගොඩක් කතාබහට ලක්වුණේ ඒකයි. තවමත් විද්‍යා ප්‍රබන්ධ හෝ සාහිත්‍යය තුළ තිබෙන බොහෝ උප-ශානර එකකටවත් අපේ සාහිත්‍යය තුළ ජනප්‍රිය වෙන්න හෝ ඇගයෙන්න ගැළපෙන වටපිටාවක් හැදිලා නැහැ. අපේ සාහිත්‍ය තුළත් සාහිත්‍ය ප්‍රබන්ධවලට විශාල අවධානයක් ලබාදුන්නත්, අනෙකුත් උප-ශානරවලට ලොකු අවධානයක් ලැබෙන්නේ නැහැ. මෑතක් වෙනකම් මේ ශානරවලට වැටෙන නිර්මාණ බිහි වුණෙත් ඉතාම අල්ප වශයෙන්. මම ලියද්දි අර ශානරයට හෝ මේ ශානරයට අයිති කතාවක් ලියනවා කියන අදහසින් ලියන්නේ නැහැ. කතාව ගොඩනැගෙන ආකාරය අනුව තමයි ඒක තීරණය වෙන්නෙ. නමුත් මගේ ලිවීම් බොහෝ විට එක්කෝ මැජිකල් රියැලිසම් කතා ලක්ෂණ හෝ විද්‍යා ප්‍රබන්ධ කතා ලක්ෂණ දරනවා. මට තේරෙන විදිහට නම් ඒ මම හිතන්න පුරුදුවෙලා තියෙන විදිහ. මම පවුලේ එකම දරුවා, පොත් කියවීම සහ පරිකල්පනය, හුදෙකලාව, සමාජ ආශ්‍රයේ අඩුව කියන හැමදේම මගේ ජීවිතේ එක්ක බද්ධ වුණ දේවල්. මේ කතා කලාවට ඇති මගේ ආලය සහ ඒ ආලය ඔස්සේ ප්‍රකාශනය දක්වා කතා ගොඩනැගීමට මේ කියන කාරණා සියල්ල බලපාලා ඇති කියල මම විශ්වාස කරනවා.
ඇත්තටම විද්‍යා ප්‍රබන්ධ කතා කලාව වගේ කලා මාධ්‍යයක් ළමුන් අතරේ ජනප්‍රිය කිරීමේ වැදගත් කම කොතෙක්ද? ඔබ ඒ ගැන හිතන්නේ කොහොමද? විශේෂයෙන් කුඩා දරුවන්ගේ පරිකල්පන ශක්තිය පුබුදුවන්න විද්‍යා ප්‍රබන්ධ කතා කලාවට කුමක් කළ හැකිද?
මම විශ්වාස කරනවා විද්‍යා ප්‍රබන්ධ දරුවන්ට වගේම වැඩිහිටියන්ටත් ඔවුන්ගේ පරිකල්පනය දියුණු කරගන්න හොඳ තෝතැන්නක්. කුඩා ළමයින්ට ස්වාභාවිකවම රාමුවෙන් පිට හිතන්න, පවතින සිස්ටම් එක ප්‍රශ්න කරන්න, අනාගතය දකින්න හැකියාවක් පිහිටලා තිබෙනවා. අපි වැඩිහිටියො තමයි ළමයින්ගේ ඒ තියෙන පරිකල්පන හැකියාව මොට කරලා නැති කරලා දාන්නෙ. විද්‍යා ප්‍රබන්ධ කියන්නෙ දරුවන්ගේ පරිකල්පනයට නිදහසේ සැරිසරන්න ලැබෙන නොනිමි තෘණ භූමියක් වගේ. අපිට වැඩිහිටියො විදිහට කරන්න තියෙන්නෙ ඔවුන්ට නිදහසේ එහි සැරිසරන්න දෙන එක පමණයි. අලුතෙන් හිතන, වෙනස්ව දකින ළමයින් ජාතියක පැවැත්මට අතිශය තීරණාත්මක සාධකයක්. ඒ නිසා විද්‍යා ප්‍රබන්ධ කලාව දරුවන්ගේ ඒ පරිකල්පන හැකියාවන්ට ඉඩ ලබාදෙන අපූරු වේදිකාවක්.
