ආගම හා රාජ්‍යය එකිනෙකාගෙන් ඈත්විය යුතු ආයතන පද්ධති දෙකක්. එහෙත් පාකිස්තානු ව්‍යවස්ථාව හා නීති පද්ධතිය ඉස්ලාම් ධර්මය රැකීම වෙනුවෙන් බැඳී සිටිනවා. එමෙන්ම ඉස්ලාම් ධර්මයට අපහාස කරන පුද්ගලයන්ට මරණ දඬුවම ලබාදීමේ නීතිරීති පාකිස්තානයේ තිබෙනවා. ඒ නිසා රාජ්‍යයක් ලෙසම පාකිස්තානය ඉස්ලාම් රටක් වෙනවා. බහුතරය වන සුන්නි මුස්ලිම්වරුන්ගේ ආකල්ප පාකිස්තානු රජය නියෝජනය කරනවා. එහෙත් පාකිස්තානයේ පීඩිත සුළුතර ජන කණ්ඩායමක්ද සිටිනවා.

හින්දු, ක්‍රිස්තියානි හා අහමදියා මුස්ලිම් ආදි වෙනත් ආගම් අදහස සුළුතර කණ්ඩායම් රට අභ්‍යන්තරයේදී දැඩි පීඩනයන්ට මුහුණදෙන්නේ ඔවුන් ඉස්ලාම් රාජ්‍යයක සුළුතරය වන නිසායි. පාකිස්තානයේ හින්දු හා ක්‍රිස්තියානි ආගම් දෙකටම අයත් ජනකොටස් සමස්ත ජනගහනයෙන් 1.6% ක ප්‍රතිශතයක් බැගින් ඉන්නවා. අහමදියා මුස්ලිම්වරුන්ද පුංචි ප්‍රතිශතයක් සිටිනවා. පාකිස්තානය බිහිවෙද්දී මුස්ලිම් හැර සුළුතර ජනකොටස්වලට අයත් 15%ක පමණ පිරිසක් සිටියා. එහෙත් මේ වෙද්දී ඉන්නේ 4%කටත් අඩු සුළුතර කොටසක්. පාකිස්තානු ඉතිහාසය පුරාවට සුළුතර ජනවර්ගවල පුද්ගලයන් එක්කෝ බලහත්කාරයෙන් ඉස්ලාම් ධර්මයට හරවාගෙන තිබුණා. එසේ නැත්නම් ඝාතනයට ලක්කර තිබුණා. නැත්නම් රට අත්හැර යෑමට බලකෙරුණා. ඒ විදියට පාකිස්තානු සුළුතර ජනවර්ග ප්‍රතිශතයෙන් තුනෙන් දෙකක් පමණ රටෙන් එළවා දැමුණා.

පහරදීම්

පාකිස්තානයේ ජීවත්වූ සුළුතර ජනවර්ගවලට අයත් සියලු දෙනාම පාහේ ඉතාම දිළිඳු පුද්ගලයන්. යම් අධ්‍යාපනයක් ලැබූ සුළු පිරිසක් පාකිස්තානයේ රැඳී සිටිනවා. එහෙත් සුළුතර ජනවර්ගයකට අයත් අයෙකු අධ්‍යාපනයෙන් හෝ ධනයෙන් ඉහළ ගියොත් ඔවුන් පාකිස්තානයේ රැඳී ඉන්නේ කලාතුරකින්. ඔවුන් රට අත්හැර යන්නේ පීඩනය දරාගත නොහැකිව.

පාකිස්තානයේ ජීවත්වෙන සුළුතර ජනකොටස්වලට තනි තනි පහරදීම් මෙන්ම පොදු පහරදීම් රැසක් සිදුව තිබෙනවා. මෑත කාලයේදී විශාල කතාබහකට ලක්වූ සිදුවීම් කිහිපයක් මෙසේයි.
2017 දෙසැම්බර් මාසයේදී පල්ලියකට පහරදී 9 දෙනෙකු ඝාතනය කර තිබුණා. 57 දෙනෙකු ආබාධවලට ලක් කර තිබුණා. 2016 පාස්කු ඉරිදා පාකිස්තානයේ ක්‍රිස්තියානි භක්තිකයන් එල්ලකරමින් ක්‍රීඩා පිටියකට එල්ල කර තිබුණු මරාගෙන මැරෙන බෝම්බ ප්‍රහාරයකින් 70 දෙනෙකු මියගොස් 340 දෙනෙකු තුවාල ලබා තිබුණා. 2015 දී පල්ලි දෙකක බෝම්බ ප්‍රහාර දෙකකින් 14 දෙනෙකු මරණයට පත්ව 340 දෙනෙකු තුවාල ලබා දතිබුණා. 2013 දී පෙෂාවර්හි ද්විත්ව මරාගෙන මැරෙන බෝම්බ ප්‍රහාරයකින් 80 දෙනෙකු ඝාතනය කර තිබුණා. 2009 දී කෝලාහලකාරී අන්තවාදීන් පිරිසක් පන්ජාබ්වල ගොජ්රා නගරයේ නිවාස 40ක් පමණ ගිනි තබා තිබුණා. 2005 දී භයානකම පහරදීම් මාලාවක් සිදුවී තිබුණා. ඒ පහරදීම් නිසා සිය ගණනක් පාකිස්තානයේ ෆයිසලාබාද් නගරය හැර ගොස් තිබුණා. ඒ කුරාණයක් ගිනිතැබීම ගැන චෝදනා ලබා ක්‍රිස්තියානි ජාතිකයන්ට මුස්ලිම් බහුතර කණ්ඩායම් පහරදීම නිසායි.

සුළුජන කණ්ඩායම්වලට පහරදීම් සිදුවන්නේ බොහෝවිට කුරාණයට අපහාස කිරීම, අල්ලාහ් දෙවියන්ට හෝ මුහම්මද්තුමාට අපහාස කිරීම වැනි චෝදනා නිසායි. කාගේ හෝ කටවචනයෙන් සුළුතර ජාතිකයෙක් මුහම්මද්තුමාට අපහාස කළ බව චෝදනා කළොත් මුස්ලිම් අන්තවාදීන් කල්ලිගැසී ඒ සුළුතර ජාතිකයන්ට පහරදීම පාකිස්තානයේදී සාමාන්‍ය තත්වයක්. එසේ පහරදීමෙන් පසුව ඒ පුද්ගලයන් එක්කෝ පොලීසියට බාරදෙනවා. නැත්නම් මරා දමනවා.

ආසියා බිබී

ආසියා බිබීද මෙලෙස චෝදනා ලත් තරුණ කාන්තාවක්. ඇය සිය සැමියා සමඟ ලාහෝර් අසල ඉට්ටන්වාලා නම් ගමක පදිංචිව සිටියා. ගොවිපොලක කම්කරු කාන්තාවක් ලෙස සේවය කර තිබුණා. ඇය සමඟ එහි වැඩකළ අනෙක් අය මුස්ලිම් කාන්තාවන්. ඇය ක්‍රිස්තියානි කාන්තාවක් වූ නිසා අනෙකුත් කාන්තාවන් ඇය සැලකුවේ ආශ්‍රය නොකළ යුතු අශුද්ධ කෙනෙක් විදියටයි. ඇය සමඟ එකට ඉඳගෙන ආහාර ගැනීම මෙන්ම ඇය පාවිච්චි කළ පිඟන් කෝප්ප පාවිච්චි කිරීමද ඔවුන් ප්‍රතික්ෂේප කළා. දිනක් වතු බීම සඳහා කෝප්පයක් පාවිච්චි කිරීමේ සිදුවීමකට ඇය තවත් මුස්ලිම් කාන්තාවක් සමඟ වාදයක පැටලී තිබුණා. ගොවිපොලෙහි සේවය කොට වෙහෙස වී සිටි ඇයට කෝප්පයෙන් වතුර බීමට ඉඩ නොදීමේ සිදුවීමක් වටා ගැටුම ඇතිවී තිබුණා. ඇය ඉස්ලාම් ධර්මයට අපහාස කිරීමේ සාපරාධී වරද කළ බවට චෝදනා ලැබුවේ එම පෞද්ගලික ගැටුම නිසායි.

දින පහකට පසුව ගම්වාසීන් කල්ලි ගැසී ඇගේ නිවසට කඩාවැදී තිබුණා. ගමේ පූජකයාද ඇතුළු පිරිසක් ආසියා නිවසෙන් බිම දිගේ නිවසෙන් පිටට ඇදගෙන විත් තිබුණා. ඉන්පසුව එතැනට පැමිණි පොලිස් නිලධාරීන් බලා සිටියදී ගම්වාසීන් නිවස ඉදිරියේදී ඇයට පහරදෙන්නට පටන්ගත්තා. පහරදීමෙන් පසුව පොලීසිය ආගමික අපහාසය පිළිබඳ චෝදනා මත ඇය අධිකරණය ඉදිරියට ගෙනගියා. 2010 දී ඇයට මුහම්මද්තුමාට අපහාස කිරීමේ චෝදනා මත මරණ දඬුවම නියම වුණා.

ආසියාගේ සැමියාගේ නම ආෂික්. ඔහු බී.බී.සී.ය වෙත මෙසේ කියා තිබුණා. ‘මගේ ආදරවන්තිය අද මරාදැම්මා නම් වේදනාව කාලයත් එක්ක අඩුවේවි. ඒත් දරුවන් ගෙන් වෙන්කරපු අම්මා කෙනෙක් දරුවන්ගෙන් ඈත් කරලා පණපිටින් තැබීම හැමදාම ඇවිලෙන වේදනාවක්. ඇයව බිම දිගේ ඇදගෙන ගිය හැටි සිහිවෙද්දී දැනෙන වේදනාව ඉවරයක් වෙන්නෙ නැහැ. අපි ජීවත්වෙන්නෙ නවතින්නේ නැති බයකින්. හැම වෙලාවෙම අවිනිශ්චිතභාවයක්, අනාරක්ෂිතභාවයක් දැනෙනවා. මම දරුවන්ව එළියට යවන්නේ ඉස්කෝලේ යනකොට විතරයි. දරුවන්ට එළියේ සෙල්ලම් කරන්නවත් දෙන්නේ නැහැ. අපට කිසිම නිදහසක් නැහැ. අද බලාපොරොත්තුව දියවෙලා ගිහින්. කොහොම හරි ආසියාව නිදහස් කරගන්නට මම සටන් කරනවා.‘

2018 ඔක්තෝබර් 31 වැනිදා ආෂික්ගේ සටන සාර්ථක වී තිබුණා. ආසියාට පහළ අධිකරණයෙන් ලැබී තිබුණු මරණ දඬුවම පාකිස්තානු ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණය ආපසු හරවා තිබුණා. ඇයට නිදහස ලැබී තිබුණා. එහෙත් ආසියා නිදහස් කිරීමෙන් පැය ගාණක් ගතවෙද්දි ඇගේ මරණය ඉල්ලමින් වීදි පුරා උද්ඝෝෂණ පටන්ගෙන තිබුණේ බහුතර මුස්ලිම්වරුන්. මාර්ග වසා දැමුවා. මෝටර් රථ හා බස්රථ ගිනිතැබුණා. පොලිස් නිලධාරීන්ට පවා පහරදී තිබුණා.
දින තුනක් තිස්සේ දරුණු කලබල ඇතිවුණා. ආසියා මෙන්ම ඇය නිදහස් කළ විනිසුරුවරුන්ද ඝාතනය කරන්නැයි උද්ඝෝෂක කල්ලි ඉල්ලුවා. උද්ඝෝෂකයන් පසුපස සිටි ඉස්ලාම් දේශපාලන පක්ෂයක නායකයෙක් වූ කාදිම් හුසේන් රිස්වි සමාජ මාධ්‍යවලින් අන්තවාදී අදහස් පතුරුවන්නට පටන්ගෙන තිබුණා. ඉහත තීන්දුව ලබාදුන් අධිකරණ විනිසුරුවරුන් දූෂිත බවත්, ඔවුන්ට බටහිරින් ආධාර ලැබෙන බවත් හැඟවෙන ට්විටර් පණිවුඩ ඔහු නිකුත් කර තිබුණා. මේ සියලු සිදුවීම් පාකිස්තානයෙන් පලා යන්නට සුළුතර ජනකොටස්වලට පසුබිම සකසා තිබුණා.

සුළුතර ජනවර්ගවලට පමණක් නොව රාජ්‍යය හා ඉස්ලාම් දහම ගැටගැසූ නීති වෙනස් කිරීමට යෝජනා කරන පුද්ගලයන්ටද පාකිස්තානයේ ජීවත්වීම අසීරු කටයුත්තක්. ආසියා වෙනුවෙන් ප්‍රසිද්ධියේ අදහස් දැක්වූ ප්‍රසිද්ධ දේශපාලනඥයෙකු වන සල්මාන් තාසීර් නම් ආණ්ඩුකාරවරයාත් ඝාතනය වී තිබුණේ ඒ නිසායි. ඔහු ඉස්ලාම් ආගමට අපහාස කිරීම පිළිබඳ නීති වෙනස් කළ යුතුයැයි ප්‍රසිද්ධියේ හඬනැඟූ අයෙක්. 2010 දී ආසියා සමඟ මාධ්‍ය සාකච්ඡාවකටද ඔහු පෙනී සිටියා. එහෙත් ඒ පෙනී සිටීමෙන් සති කිහිපයකට පසුව ඔහු ඝාතනය කර තිබුණේ ඔහුගේම පෞද්ගලික ආරක්ෂක නිලධාරියෙකු වන මලික් මුම්ටාස් හුසේන් ක්වදාරි නමැත්තායි. වෙඩිපහර 27ක් එකදිගට එල්ලකරමින් සල්මාන් ඝාතනය කළ ක්වදාරි පාකිස්තානයේ ජාතික වීරයෙකු බවට පත්ව තිබුණා. මුහම්මද්තුමා වෙනුවෙන් අපේ ජීවිත කැපකරන බව ප්‍රසිද්ධියේ ක්වදාරි කෑ ගසා තිබුණා. 2016 දී එම ඝාතනය වෙනුවෙන් ක්වදාරිට මරණ දඬුවම ලැබුණා. එහෙත් ඔහුගේ මරණය මුස්ලිම්වරුන් ලක්ෂ ගණනක් එකතු වූ දැවැන්ත අවමංගල්‍ය උත්සවයකදී සිදුකර තිබුණා. ඒ අවමංගල්‍ය උත්සවයෙන්ම, ආගම වෙනුවෙන් මිනීමැරීමේ අදහස් මහා පරිමාණයෙන් දිරිමත් කෙරුණා.

ෂාලෙට් ජාවෙඞ්

සුළුතරය විඳින පීඩාවන් සංකේතවත් වෙන තවත් සිදුවීමක් මාස කිහිපයකට පෙරත් සිදුවී තිබුණා. ඉස්ලාමාබාද්වල වාසය කළ ෂාලෙට් ජාවෙඞ් නම් 15 හැවිරිදි ක්‍රිස්තියානි දැරිය පැහැරගෙන ගොස් මුස්ලිම් පිරිමියකුට විවාහ කිරීම සඳහා අලෙවි කොට බලහත්කාරයෙන් ඉස්ලාම් ධර්මයට මාරු කිරීමේ සිදුවීමක් 2019 මාර්තු 25 වැනිදා වාර්තා වී තිබුණා.

ෂාලෙට් ජාවෙඞ් ෆයිසලාබාද්හි ධන්ද්‍රා නම් ප්‍රදේශයේ වාසය කළා. ඇය අලෙවි කර තිබුණේ ඇගේ මවගේ හිතවතියක්. සෆර් ඉක්බාල් නමැත්තා ඇය විවාහ කරගනු පිණිස, මිලදී ගෙන තිබුණා. ඇය මුස්ලිම් ආගමික අනන්‍යතාවකට බලෙන් හරවා තිබුණා.

මේ වෙද්දී ඇය අධිකරණය ඉදිරියේදී මහත් ධෛර්යයකින් යුතුව තමන් ලද භයානක අත්දැකීම් ගැන කතාකරනවා. ‘මම ඉස්ලාම් ධර්මයට කැමැත්තෙන් මාරු වූ බව කියනවා නම් ඒක බොරුවක්. මට තර්ජනය කළා. බලෙන් ආගම වෙනස් කළා. ඒත් මම කිසිසේත්ම බලාපොරොත්තු අත්හැරියේ නැහැ. මම දෙවියන්ට රහසින් යාඥා කළා. දෙවියන්ගෙන් යැද්දා මේ හිංසාවෙන් මාව ගලවන්න කියලා.’ ඇය තමන්ගේ ඛේදජනක අත්දැකීම් ගැන කතාකරමින් එසේ කියනවා. ක්‍රිස්තියානි දැරියක පැහැරගෙන බලෙන් සිය ආගමට හරවාගැනීම පුණ්‍ය ක්‍රියාවක් බව සලකන මුස්ලිම් ජාතිකයන් පාකිස්තානයේ සිටිනවා. ඒ නිසාම මේ දැරියගේ අත්දැකීමට සමාන අත්දැකීම් ලබා මුස්ලිම් කාන්තාවන් බවට පත්වුණු බොහෝ දෙනෙක් පාකිස්තානයේ සිටිනවා.

සරණාගතයන්

මෙවැනි අත්දැකීම්වලට නිතිපතා මුහුණදෙන උදවිය පාකිස්තානයෙන් පලා යනවා. බොහෝ හින්දු ජාතිකයන් ඉන්දියාවට පලා ගොස් සිටිනවා. ලංකාවට 1700ක පමණ පිරිසක් පැමිණ සිටිනවා. කාලයක් තිස්සේ ඔවුන් එක්සත් ජාතීන්ගේ සංවිධානයේ නිරීක්ෂණය මත ලංකාවේ රැඳී සිටින්නේ ලංකාවෙන් පිටව, සරණාගතයන් බාරගත හැකි රටක නීත්‍යනුකූල දේශපාලන සරණාගත තත්වය ලබාගැනීමේ අපේක්ෂාවෙනුයි. මේ සරණාගතයන්ට කිසිසේත්ම තවත් රටක ත්‍රස්තවාදී ක්‍රියා කිරීමේ හැකියාවක්, වුවමනාවක් නැහැ. ඔවුන් ආගමේ නාමයෙන් සිදුවන අපරාධවලින් පීඩා විඳි පීඩිතයන්.

ඔවුන් පාකිස්තානයේ දේශ සීමාවෙන් පිටව, ලංකාවට එන්නට ඇත්තේ සාමකාමී ජීවිතයක් ගැන සිහින දකිමින් විය යුතුයි. එහෙත් ලංකාවේදීත් ඔවුන්ට මුහුණදෙන්නට සිදුව තිබුණේ එවැනිම පීඩනයකටයි.

‘පාකිස්තානයේ හැමදාම වගේ මරාගෙන මැරෙන බෝම්බ ප්‍රහාර එල්ලවෙනවා. මිනිස්සු කල්ලි ගැහිලා සුළුතර ජනවර්ගවල මිනිස්සුන්වත්, වෙනස් විදියට හිතන මිනිස්සුන්වත් ඝාතනය කිරීමේ සිදුවීම්, ගිනිතැබීමේ සිදුවීම් නිතර සිද්ධවෙනවා. මට විරුද්ධව ආගමට අපහාස කිරීමේ චෝදනාවක් එල්ලවුණා. ඒ නිසයි මම ගෙදරින් පැනලා ගියේ. පැනලා ගිය මට මට කරන්න දෙයක් නැතිවුණා. බයෙන් පලා ආපු මට නින්දක් නෑ, බඩගිනියි, ආපහු ගෙදර යන්න බැහැ. ඒ නිසයි අපි පාකිස්තානයෙන් පිටවෙලා ලංකාවට ආවේ. අපි අපේ යාළුවන්ව, පවුලේ හිතවතුන්ව අත්හැරලා ආවේ. ලංකාවේ ආරක්ෂාව ගැන හැඟීමක් අපට තිබුණා. ඒත් අද අපට ලංකාවේදීත් ඒ බයම ඇතිවෙලා. පාකිස්තානයේදී වගේම ලංකාවේ අපි හිටපු නිවසෙනුත් එළියට ඇදලා දාන්න මිනිස්සු එකතුවෙලා. මාව ගෙදරින් එළියට ඇදලා දාපු කෙනෙක් මගේ කණට ගහලා මගේ කොලරයෙන් අල්ලගත්තා. ඔහුට පිටිපස්සෙන් පොලිස් නිලධාරීන් දෙදෙනෙක් හිටියා. ඉන්පස්සේ මාව පොලීසියට ඇදගෙන ගියා.‘

සිවිල් ක්‍රියාකාරික රුකී ප්‍රනාන්දුට 2019 අප්‍රේල් 27 වැනිදා මෙසේ කියා තිබුණේ පාකිස්තානු සරණාගත මනුෂ්‍යයෙක්. ඔහු වයස අවුරුදු හතරක හා අවුරුදු 2ක දරුවන් දෙදෙනෙක් හා බිරිඳ සමඟ මීගමුවේ කුලී නිවෙසක වාසය කර තිබුණා. ඒ එක්සත් ජාතීන්ගේ හා ශ්‍රී ලංකා රජයේ නිරීක්ෂණය මැද සරණාගතයෙකු ලෙසයි. බොහෝ සරණාගතයන් කුලී නිවාසවලින් එළියට පහරදී එළියට ඇද දමා තිබුණේ නිවෙස් තුළ තිබුණු වැදගත් ලියකියවිලි එකතු කරගන්නටවත් අවස්ථාවක් ලබා නොදෙමිනුයි. අප පසුගිය සතියේ ඔවුන් මුහුණදුන් අත්දැකීම් ගැන වාර්තා කළා. මේ සරණාගතයන්ව මීගමුව පොලීසියේත්, අහමදියා නිකායේ මුස්ලිම් පල්ලි කිහිපයකත් රඳවා තිබෙනවා.

මේ වෙද්දී මාධ්‍යවේදීන්ටත් ඔවුන් මුණ ගැසෙන්නට අවස්ථාවක් නැහැ. අපද ඔවුන්ව මුණගැහෙන්නට ගියත්, අවස්ථාවක් ලැබුණේ නැහැ. පස්යාලේත්,
අතුරුගිරියේත් පොලිස් ආරක්ෂාව ඇතිව ඔවුන් රඳවා තබන්නට උත්සාහ කළත් ඒ ප්‍රදේශ දෙකේම සරණාගතයන් එළවා දමන ලෙස බෞද්ධ හිමිවරුන් පෙරටු කරගත් කණ්ඩායම්වලින් බලකරනු ලැබුවා. අද ස්ථාන කිහිපයක කඳවුරුවල නැවතී සිටින ඔවුන් වැසිකිළි ආදි අත්‍යවශ්‍ය පහසුකම්ද නැතිව අසීරු ලෙස කාලය ගතකරමින් සිටින්නේ ශ්‍රී ලංකාවෙන් පිටවෙනවාද නැද්ද යන ප්‍රශ්නයට මුහුණදෙමිනුයි. ■

දෘෂ්ටිවාදය, සංස්කෘතිය, අධිපතිත්වය යන්න හුදු සංකල්පීය තලයක පමණක්ම පවත්නා දේවල් නොවේ. සමාජය තුළ සමාජ සබඳතා අතර අධිනිශ්චයව පවත්නා ව්‍යවහාරිකයන් වේ. ඇතැම් අවස්ථාවලදී අධිපතිත්වය අභ්‍යාස වන්නේද සංස්කෘතිය හෝ දෘෂ්ටිවාදයේ ස්වරූපයෙන්ම විය හැකිය. පශ්චාත් මාක්ස්වාදී චින්තකයෙකු වන ලුවී අල්තුෂර් විසින් 1970 ලියන ලද ඛැබසබ ්බා ඡයසකදිදචයහ -්බා ධඑයැර ෑි්හි කෘතියේදී ඔහු ආගම, අධ්‍යාපනය ඇතුළු දෘෂ්ටිවාදය නියෝජනය කරන මාදිලි කිහිපයක් හඳුනාගනී. පවත්නා අධිපති සබඳතා ඒ අයුරින්ම පවත්වා ගැනීමටත් නව අධිපතිත්වයක් ගොඩනැගීමටත් පැහැදිලිවම සම්බන්ධ වන ක්‍රියාවලින් දෙකක් වන්නේ සංස්කෘතිය සහ මාධ්‍යයි.

ක්‍රිව 1789 දී මාධ්‍ය යන්න රටක වැදගත් සංරචකයක් නැතිනම් ප්‍රමුඛ භූමිකාවක් බව තහවුරු කරන්නේ බි්‍රතාන්‍ය රජය විසිනි. එනම් මාධ්‍යවේදීන්ට මහජන ගැලරියට යාමට අවසර දීමත් සමගින්ය. ඉන්පසු ඔවුන් වාර්තා කරන දේ බලා මාධ්‍ය අතිශය වැදගත් සාධකයක් බව වටහා ගන්නා ලදි. රාජ්‍යය තුළට මාධ්‍ය ඇතුල්වීමේදී ජනමාධ්‍ය ස්වාධීන විය යුතු බව බි්‍රතාන්‍ය මහජන මන්ත්‍රණ සභාවට පැහැදිලි කරනු ලැබුවේ එරටේ දේශපාලන විද්‍යාඥයකු වූ තෝමස් ගැලීය. ජනමාධ්‍ය රාජ්‍යයේ කොටසක් වුවද රජයේ අවශ්‍යතා අනුව එය පාලනය නොවිය යුතුයි යන්නත් තොරතුරු පාලනය කිරීමට හෝ වෙළෙඳපොළෙහි අලෙවිවන භාණ්ඩයක් වශයෙන් සැලකීමට කිසිදු මාධ්‍ය ආයතනයකට හෝ රජයකට අයිතියක් නොමැති බවත් අවධාරණය කරන ලදි.

තොරතුරු යන්න සමස්ත සමාජයේ අහිවෘද්ධිය වෙනුවෙන් භාවිත කළ යුත්තක් මෙන්ම එය දැන ගැනීමටද මහජනතාවට අයිතියක් ඇත. එමෙන්ම කිසිදු අවස්ථාවක මාධ්‍ය ජනමතයන් නිර්මාණය කිරීමට දායක නොවිය යුතුය. මහජනතාවට තම මතය සකස් කර ගැනීමට අවශ්‍ය දත්ත සහ තොරතුරු ලබා දීම පමණක් සිදු කළ යුත්තේය. එමෙන්ම වාර්තාකරණයේදී යම් විශේෂ සිද්ධීන්වලදී තමන්ට අවශ්‍ය කරුණු පමණක් වාර්තා නොකළ යුතුයි. එහි අදහස නම් සිදුවීමේ සමස්තය අවසානය තෙක් වාර්තා කිරීමයි. එපමණක් නොව එම වාර්තා කිරීම් ඔස්සේ නැවත ගැටුමකට යාමට අවශ්‍ය මාවත් විවර නොකළ යුතුය. විශේෂයෙන්ම ඡාතීන් සහ ආගම් අතර ඇති වන ගැටුම්වලදී මහජනතාවගේ මතය අපක්ෂපාතී ලෙස මෙහෙයවීමේ වගකීමද මාධ්‍යයට පැවරෙයි. එහි දී වාර්තාකරණයේදී යොදාගන්නා රූපරාමු, ඡායාරූප පමණක් නොව යොදාගන්නා ව්‍යවහාර සහ ලිඛිත භාෂාව පිළිබඳව ද වැඩි උනන්දුවක් දැක්විය යුතුමය.

ලංකාවේ අද්‍යතන මාධ්‍යයන්හි හැසිරීම දෙස බලන විට මෙම සියලු ආචාර ධර්මයන් කොන්දේසි විරහිතව උල්ලංඝනය කොට ඇත. එය මුද්‍රිත, විද්‍යුත් මෙන්ම නව මාධ්‍යයන් ඔස්සේ ද දිගින් දිගටම සිදුවෙමින් පවතී. මෙය ලෝකයේ පිළිකුල් සහගත ලෙස සිදු වූ අවස්ථාවකි, ගල්ෆ් යුද්ධය. ගල්ෆ් යුද්ධයෙන් පසුව 1995දී ෂෝන් බෞද්‍රිලාද් විසින් රචනා 3ක් අන්තර්ගත කොට ලියා නිම කරන ලද ඔයැ ඨමකf අ්ර ාසා බදඑ ඒනැ චක්ජැ කෘතියෙන් ගල්ෆ් යුද්ධය යනුවෙන් දෙයක් සිදුවී නැත යනුවෙන් තර්ක කළේය. බෞද්‍රිලාද් එයින් දැක්වීමට උත්සාහ කර තිබුණේ යුද්ධයේදී ඇමරිකානු මාධ්‍ය ඉටු කරන ලද තීරණාත්මක කාර්යයයි. එනම් පුවත් මැවීමේදී යථාර්ථය තුළ එය සිදු වී නොමැති බව පසක් කිරීමයි. එතරම්ම භූමිකාවක් ඉටු කිරීමට එරට මාධ්‍ය සතුව හැකියාව පැවතුණි. මෙම මාධ්‍ය භූමිකාවේ තත්ත්වය පෙන්වීමට තක්සේරුවක් ලෙස වොෂින්ටන් පෝස්ට් සහ නිව්යෝර්ක් ටයිම්ස් යන පුවත්පත්වලට එක්තරා ආකාරයක ස්වයං චිචේචනයක යෙදීම සඳහා බලකරනු ලැබීම ප්‍රමාණවත් වේ.

මාධ්‍ය වෘත්තිය, සමාජය තුළ ඉතාම බලසම්පන්න ලෙසින් වර්ධනය වන බව 1930 ගණන්වල මැක්ස් වෙබර් පැවසීය. ජනමාධ්‍ය විෂය අනාගතයේදී ඉතාමත් බලපෑම් විෂයක් බවට පත් වන බවත් එම නිසා මෙම විෂය සමාජ විද්‍යාත්මකව හැදෑරිය යුතු බවත් වෙබර්ර්ගේ මතය විය. එම හේතුවෙන් ජනමාධ්‍ය සම්බන්ධ ආචාර ධර්ම පද්ධතියක් අවශ්‍ය බව සාකච්ඡාවට ලක් විය. පීටර්සන් සහ ශ්‍රාම් ඉදිරිපත් කළ ජනමාධ්‍ය න්‍යායන් 4 ඉදිරිපත් විය. එමෙන්ම ආකෘතිකවාදී න්‍යාය වර්ධනය වීමත් සමගම මෙය මාධ්‍ය න්‍යායපත්‍ර සැකසීමෙන් සහ වගා කිරීමේ න්‍යායෙන් දුරස්ථව ආකෘති සැකසීමේ මාධ්‍ය කාර්යභාරය දක්වා විතැන් වී ඇත.

පවතින සමාජයේ සහ සංස්කෘතියේ ස්වභාවය තේරුම් ගැනීමට හැකියාවක් මාධ්‍යයට පවතින අතරම එහි හැඩගැස්ම ද මාධ්‍ය සකස් කරයි.
ලංකාවේ මාධ්‍ය ආයතනයන්හි හැසිරීම දෙස පොදුවේ බලන කල පෙනීයන කරුණක් නම් මෙම සියලු මාධ්‍ය සදාචාරයන් පසෙක ලා මාධ්‍ය හැසිරී ඇති බවත් තවමත් එලෙස හැසිරෙමින් පවතින බවත්ය. සැකකරුවෙකු ලෙස අත්අඩංගුවට පත් වන තැනැත්තෙකුගේ හෝ තැනැත්තියගේ සම්පූර්ණ අනන්‍යතාව මාධ්‍ය විසින් හෙළි කරන අතරම ඔවුන් නිවැරදිකරුවන් වු විට එය වාර්තා කිරීමද මාධ්‍යයට මගහැරී ගොස් ඇත.

මෙවැනි මොහොතක ජාතීන් සහ ආගම් අතර භේදය වැපිරීම වෙනුවට මාධ්‍ය මගින් කළ යුත්තේ එම අවකාශයන් අසුරා දමා සුරක්ෂිත බැඳීම් ඇති කිරීමය. මෙම සියලු භූමිකාවන් පසෙක ලා මාධ්‍ය මගින් සිදු කරනුයේ තව තවත් ජාතීන් සහ ආගම් අතර භේදය උත්සන්න කිරීමය. මාධ්‍ය තම න්‍යාය පත්‍රයන්ගේ කාර්යය ඉටු කරගනිමින් පවතින අතරම දේශපාලකයෝ තම න්‍යාය පත්‍ර ඒ තුළ මුදුන් පමුණුවා ගැනීමට උත්සාහ කරති. වගකීම් සහගත මාධ්‍යයන් ලෙස මෙම හැසිරීම ඉතාම ඛේදනීය තත්ත්වයක් ලෙස පෙන්වා දිය හැකිය. එමෙන්ම මාධ්‍ය මගින් නොයෙක් ආකාරයේ තොරතුරු ලබා දුන්නද එම අන්තර්ගතයන්හි පවතින හිස් බවද කැපී පෙනෙන සාධකයකි.

මෙය ලංකාවේ මාධ්‍ය හැසිරවීමේ පළමු ඛේදනීය අවස්ථාව නොවන අතරම එය දිගින් දිගටම මාධ්‍ය භාවිතය තුළ සිදු කරමින් පවතී. යම් ගැටුමක් වාර්තාකරණයේ දී සමබර මැදිහත්වීමේ වටිනාකම සහ එහි අන්තර්ගතයෙහි පවතින අපක්ෂපාතීත්වය ද පුරවැසියන් ලෙස අප විසින් අපේක්ෂා කරනු ලබයි. මාධ්‍ය න්‍යාය පත්‍රවලට අනුකූලව හැසිරෙන බව අප සියලු දෙනා දන්නා කරුණකි. එහෙත් පුරවැසියන්ට අපක්ෂපාතී තොරතුරු වාර්තාකරණයේ දී මෙම න්‍යාය පත්‍ර පසෙක ලා සමාජ සහ පුරවැසි සුභසිද්ධිය වෙනුවෙන් මාධ්‍ය පෙනී සිටීම අත්‍යවශ්‍ය සාධකයක් ලෙස අප මෙන්ම වත්මන් මාධ්‍යද තේරුම්ගත යුතුය.■

■ කථිකාචාර්ය සජිතා ලක්මාලි හේවාපතිරණ
ජනමාධ්‍ය අධ්‍යයන අංශය, ශ්‍රීපාලි මණ්ඩපය
කොළඹ විශ්වවිද්‍යාලය

‘ශ්‍රී ලංකාවේ මිනිස්සු වගයක් පිහි, පොලු අතේ තියාගෙන අපේ ගෙවල් ඉස්සරහට ඇවිත් අපිට අපේ ගෙවල් වලින් යන්න කිව්වා. එයාලා අපට කිව්වේ ඔයාලා මුස්ලිම්, ඔයාලා තමයි මේ බෝම්බ පුපුරලා තියෙන්නේ කියලා. මේ හැමදෙයක්ම අපි නිසා සිද්ධවුණ බව ඔවුන් කීවා. පාස්කු ඉරිදා ප්‍රහාරයට කලින් අපේ ජීවිතවල හැම දෙයක්ම හොදින් තිබුණා. පාස්කු ප්‍රහාරයෙන් පස්සේ හැම දෙයක්ම නරක අතට හැරුණා. මට දැන් හිතෙන්නේ මම දැන් හිර ගෙදරක ඉන්නවා වගේ. අපව භාරව සිටින අය කියන්නේ මේ ප්‍රහාරය නිසා අපිට අනතුරකට මුහුණ දෙන්න වේවි කියලා. ඒ නිසා කොහේවත් යන්න එපා කියලා ඔවුන් කීවා. මට හරි දුකයි. මට හිතුනේ අපේ ජීවිත ඉවරයි කියලා. මගේ තාත්තා අපිව ගෙවල් ලඟ තිබුණ පොලීසියට එක්කගෙන ගියා. තාත්තා කිව්වේ හැමදේම හරි යයි කියලා. ඒත් මට අද දැනෙන්නේ අනාරක්ෂිත හැගීමක්.‘ නිව්යෝර්ක් ටයිම්ස් පුවත්පත වෙත අදහස් දක්වමින් එසේ කියා තිබුණේ ශ්‍රී ලංකාවේ සිටින පාකිස්තානු සරණාගත දැරිවියකි.

‘අපව පාකිස්තානයෙන් එලෙව්වේ අපි මුස්ලිම් අය නෙවෙයි කියලා. අපව ලංකාවෙන් එළවන්න උත්සාහ කරන්නේ අපි මුස්ලිම් කියලා.‘ අසරණ හඬින් ඇසෝසියේටඞ් ප්‍රෙස් ආයතනයේ මාධ්‍යවේදියෙකු වෙත අදහස් දැක්වූ තාරික් මොහොමඞ් මහතා එසේ කියා තිබුණි. මේ සටහන එම පාකිස්තානු සරණාගතයන් ඇතුලුව ලංකාවේදී විවිධාකාර හිංසනයන්ට මුහුණදෙන සාමාන්‍ය මුස්ලිම් ජනතාව පිළිබඳවය.

ශ්‍රී ලංකාවේ පදිංචිකරුවන් වන මුස්ලිම් ජාතිකයන් පසුගිය සතිය තුළදී පුද්ගයන්ගේ තර්ජනවලට හා පහරදීම්වලට ලක්වී තිබුණි. සිංහල ජාතිකයන් බහුතරයක් වෙසෙන ඇතැම් නගරවල වෙළඳසැල්වල සේවය කළ මුස්ලිම් ජාතික තරුණයන්ව එළවා තිබුණු බවද අපට අසන්නට ලැබුණි. ඊට අමතරව මුස්ලිම් ජාතිකයන්ට පහරදීමේ සිදුවීම් කිහිපයක් ගැනද වාර්තා වෙයි.
සමාජය භීතියෙන් ඇළලී තිබෙන මොහොතක මුහුණ වැසෙන අන්දමෙන් බුර්කා පැළඳ පොදු ස්ථානවලට පැමිණීම අදූරදර්ශී ක්‍රියාවක් බව අමුතුවෙන් කිව යුතු නැත. එවැනි අවස්ථාවල පුද්ගලයන් බියට පත්ව බුර්කා ඉවත් කිරීමේ සිදුවීම් වාර්තා වී තිබුණි.

එහෙත් මුහුණ වැසෙන්නේ නැති ෆර්දාව ඇඳ සිටි කාන්තාවන්, මුස්ලිම් තොප්පිය පැළඳ සාමාන්‍ය ඇඳුම්වලින් සැරසී සිටි පුද්ගලයන් ඇතුළු තවත් බොහෝ දෙනෙක්ට පොදු ස්ථානවලදී විවිධාකාර හිංසනයන්ට මුහුණදීමට සිදුවී තිබුණු අතර එවැනි ඇතැම් සිදුවීම්වල වීඩියෝද සමාජ මාධ්‍යවලින් දකින්නට ලැබුණි. පොදුවේ සමාජ මාධ්‍යවල සාමාන්‍ය මුස්ලිම් ජනතාව පිළිබඳ බියක් හා වෛරයක් ඇතිවන අන්දමේ අදහස් දැක්වීම්ද බොහොමයක් දකින්නට ලැබුණි.

මෙය යහපත් ප්‍රවණතාවයක් නොවන බවත්, එවැනි සිදුවීම් ගැනද මේ මොහොතේදී සාධාරණ ලෙස නීතිය ක්‍රියාත්මක විය යුතු බවත් අප සිහිපත් කළ යුතුය. එසේ නොවුණහොත් තවත් අන්තවාදී කණ්ඩායමක් බිහිවීමටත්, ඔවුන්ගේ මතවාද සාධාරණීකරණය කිරීමටත් මෙවැනි කණ්ඩායම්වල අදූරදර්ශී තීරණ හේතුවිය හැක. ඒ බව කියන අතරේම මෙවැනි සිදුවීම් සියල්ලම පාහේ හුදෙකලා සිදුවීම් බවත් කිව යුතු අතර ඒ හුදෙකලා සිදුවීම් ගැන දීර්ඝ වශයෙන් මේ සටහනේදී කතාකිරීමට අපේක්ෂා නොකරන්නෙමු. ඉදිරියේදී මේ ප්‍රවණතාවයන් ගැන සැලකිලිමත් විය යුතුය. මේ මොහොතේ වඩා වැදගත් වෙන්නේ ශ්‍රී ලංකාවේ සරණ පතා පැමිණි අසරණයන් පිරිසක් වන පාකිස්තානු සරණාගතයන් ගැන කතාකිරීමය.

ශ්‍රී ලංකාවට පැමිණි පාකිස්තානු සරණාගතයන් කණ්ඩායම සුළුතර ආගමික කණ්ඩායම් කිහිපයකට අයත් වෙයි. අහමදියා මුස්ලිම්වරුන්, සුළුතර මුස්ලිම්වරුන් හා ක්‍රිස්තියානි භක්තිකයන් මෙම කණ්ඩායම අතර සිටියි. ලංකාවට මෙලෙස පැමිණි ඇති සරණාගතයන් සම්පූර්ණයෙන්ම 1600ක් පමණ සිටින බව හියුමන් රයිට්ස් වොච් සංවිධානය කියයි. ශ්‍රී ලංකාවේ නිවෙස්වල ඔවුන්ව පදිංචි කර සිට ඇත. ඔවුන් බොහෝවිට වෙනත් රටවල්වල දේශපාලන සරණාගත තත්වය බලාපොරොත්තු වෙමින් සිටින කණ්ඩායම් වන අතර දිර්ඝකාලයක් ශ්‍රී ලංකාවේ රැඳී සිටීමේ අරමුණක් ඔවුන්ට නැත. එක්සත් ජාතීන්ගේ සංවිධානයේ ඍජු නිරීක්ෂණය යටතේ ඔවුන් සිට ඇත. ඔවුන් අතර කුඩා දරුවන් 150ක් පමණ සිට ඇත. ඔවුන් කිසිදු අන්තර්ජාතික ත්‍රස්ත කණ්ඩායමකට සම්බන්ධ බව කිසිසේත්ම විශ්වාස කිරීමේ ඉඩක් නැත. ඔවුන් ත්‍රස්ත ක්‍රියාවකින් පීඩා විඳි පීඩිතයන් පිරිසක් වන අතර තමන්ගේ ගම්බිම් අත්හැර පලා එන්නට සිදුවූ අසරණ මනුෂ්‍ය කොට්ඨාශයකි.

මේ පාකිස්තානු සරණාගතයන්ගේ කතාව ශ්‍රී ලාංකික සිංහල මාධ්‍ය බොහොමයකට මාතෘකාවක් වී තිබුණේ ශ්‍රී ලාංකික සාමාන්‍ය ජනතාවගේ බිය වැඩි කරන ආකාරයෙනි. මුලින්ම මීගමුවේ සිටි මෙම කණ්ඩායම පිළිබඳව ව්‍යාජ තොරතුරු ඇතුලත් පුවත් සමාජ මාධ්‍යවල හා වෙබ් අඩවිවල හුවමාරු වී තිබුණි. මෙම කණ්ඩායම ත්‍රස්ත ක්‍රියාවලට සම්බන්ධ කරමින් එම පුවත් පළවී තිබුණු අතර ඒ සමඟම සරණාගත කණ්ඩායමට පහරදීමේ අරමුණෙන් ඇතැම් කණ්ඩායම් සංවිධානය වී තිබුණි. සරණාගතයන්ට පිටව යන ලෙස තර්ජනය කිරීම් ගණනාවක් සිදුවී තිබුණි. ඉන්පසුව ඔවුන්ව පස්යාල, අතුරුගිරිය ආදී තවත් ස්ථාන කිහිපයකට රැගෙන ගොස් තිබේ. එහෙත් මේ සරණාගතයන් පිළිබඳ සැබෑ තතු සමාජගත කරන්නට මාධ්‍ය ආයතන පියවර ගෙන තිබුණේ නැත.
අප්‍රේල් 26 වැනිදා මෙම සරණාගතයන්ගෙන් කොටසක් අතුරුගිරිය පත්තිනියම්වත්ත ප්‍රදේශයේ මෙත්සෙවණ නම් කතෝලික රැඳවුම් මධ්‍යස්ථානයේ රැඳවීමෙන් පසුව කණ්ඩායමක් එයට එරෙහිව විරෝධතා දැක්වූ අන්දම මාධ්‍ය ආයතවලට ප්‍රවෘත්තියක් වී තිබුණි. එහෙත් මේ සරණාගතයන් කවුද යන්නත්, ඔවුන් ලංකාවට පැමිණීමට හේතුවත් එම මාධ්‍යවල පුවත් ආවරණවලට ඇතුලත් වී තිබුණේ නැත. පාස්කු ඉරිදා ත්‍රස්ත ප්‍රහාරය සමඟ මෙම සරණාගතයන්ගේ කතාවත් යා කරගැනීමට බියපත්ව සිටින සාමාන්‍ය පුරවැසියන්ට ඉඩකඩ හදාදීමේ පැහැදිළි අරමුණක් සිංහල මාධ්‍ය භාවිතාවේ පෙනෙන්නට තිබුණි.

‘මෙතැන ඉන්නේ ත්‍රස්තවාදීන්ද කියලා අපට සැකයක් තියෙනවා.‘ එක්සත් ජාතීන්ගේ සංවිධානයේ මැදිහත්වීම හා ශ්‍රී ලංකාවේ ආරක්ෂක අංශවල නිරීක්ෂණය යටතේ සිටින, කාන්තාවන් හා දරුවන්ද ඇතුළු සරණාගතයන් කණ්ඩායමට එරෙහිව ගම්වාසීන්ව සංවිධානය කළ තරුණ හිමිනමක් කියා තිබුණේ එසේය. උත්ප්‍රාසජනක කාරණය වන්නේ එම රැඳවුම් මධ්‍යස්ථානයෙහි සරණාගතයන්ව රඳවාගෙන තිබුණේ කතෝලික පල්ලියේම අනුග්‍රහයෙන් වීමය. පාස්කු ඉරිදා ප්‍රහාරය එල්ලවී තිබුණේ කතෝලික පල්ලිවලටය. මුලින්ම ඒ ප්‍රහාරයෙන් වේදනාවට පත් කතෝලිකයන් පාකිස්තානු සරණාගතයන්ට තර්ජනය කර තිබුණත්, ඒවාට ආගමික නායකයන් සම්බන්ධ වුණේ නැත. ඒ වෙනුවට කතෝලික ආගමික නායකයන් සාමකාමී ලෙස මේ සරණාගතයන්ට ආදරයේ දෑත දිගු කරද්දී, බෞද්ධ හිමිවරුන් ප්‍රචණ්ඩකාරී හා අදූරදර්ශී ලෙස පොලීසියේ හඬටත් ඇහුම්කන් නොදෙමින් වෛරයේ සංකේත ලෙස කටයුතු කිරීම කණගාටුදායක තත්වයක් බව සිහිපත් කළ යුතුය.

‘මේ ඉන්නේ බල්ලෝ කපුටෝ නෙවෙයි, මිනිස්සු. ඔවුන්ට ආරක්ෂාව සැපයීම අපේ වගකීමක්. අපි වගකීම බාරගන්නවා.‘ යැයි පොලිස් නිලධාරීන් කියද්දීත් ඒ හඬට ගම්වාසීන් ඇහුම්කන් දී තිබුණේ නැත.

‘ලංකාවේ සිටින සරණාගතයන්ගෙන් තුනෙන් දෙකක් වගේ මේ වෙනකොට ඉන්නේ සරණාගත කදවුරුවල. මේ වනවිට ඔවුන් ස්ථාන තුනක ඉන්නවා. දැන් ඔවුන්ගේ තත්වය ගොඩක් නරක අතට හැරිලා තියෙන්නේ. එයාලාට සෞඛ්‍ය පහසුකම් නැහැ. ඒ නිසා එතන ඉන්න ගොඩක් අය ලෙඩ වෙලා රෝහල් ගත කරන්න සිද්ධ වෙලා තියෙනවා. වැසිකිලි නැහැ. එක්සත් ජාතීන්ගේ මානව හිමිකන් කොමිෂන් සභාවෙන් ඔවුන්ට කෑම දෙනවා. මීගමුව පොලිසියේ ඉන්න අයට පොලිසියෙන් කෑම උයලා දෙනවා. අනෙක් අය එයාලාම උයාගෙන කනවා. පොලීසියේ ඉන්න අයට පොලිසියෙන් ආරක්ෂාව දීලා තියෙනවා. අනෙක් අයට පොලිසියෙනුයි, හමුදාවයි දෙකෙන්ම ආරක්ෂාව ලැබෙනවා. කදවුරු වල දැනට නැති අය ගෙවල් , කාමර කුලියට අරගෙන තමයි ඉන්නේ. එහෙත් මේ තත්වය නිසා එයාලාට ගෙවල් කුලියට දුන්න අයිතිකාරයෝ එයාලාට යන්න කියනවා. ඒ නිසා එයාලා මේ වෙනකොට බයේ ඉන්නේ.‘ සිවිල් ක්‍රියාකාරි රුකී ප්‍රනාන්දු මහතා ඔවුන්ගේ තත්වය එසේ විස්තර කළේය.

දරුණු ප්‍රහාරයක වේදනාවෙන් මෙන්ම වෛරයෙන්ද සාමාන්‍ය ජනතාව පීඩිතව සිටින බව පැහැදිළි කාරණයකි. එහෙත් ඒ පීඩනය නිසා සාමාන්‍ය මුස්ලිම් ජනතාව හා සරණාගතයන් පිරිසකට පහරදීම සාධාරණීකරණය කිසිසේත් වන්නේ නැත. විශේෂයෙන්ම විදේශ සරණාගතයන්ව බාරගත් ශ්‍රී ලංකා රජය මෙම සරණාගතයන්ගේ ආරක්ෂාව පිළිබඳ වගකීමෙන් බැඳී සිටියි. එම වගකීමට එම සරණාගතයන් වෙනුවෙන් ආහාරපාන සැපයීම, ආරක්ෂාව සැපයීම ආදිය පමණක් යටත් නොවේ. සරණාගතයන්ට තර්ජනය කරන පුද්ගලයන් සම්බන්ධයෙන් නීතිය ක්‍රියාත්මක වීමත් ඒ වගකීමේ කොටසකි. හියුමන් රයිට්ස් වොච් සංවිධානයද ඒ බව පෙන්වා ඇත. මෙවැනි අවස්ථාවක ප්‍රචණ්ඩකාරී ලෙස හැසිරෙන කණ්ඩායම්වලට නීතිය ක්‍රියාත්මක කිරීමත් අත්‍යාවශ්‍ය කටයුත්තකි. ■

ශ්‍රී ලංකාවේ ජාතික ආරක්ෂාව ගැන වගකිව යුතු පුද්ගලයා වන්නේ ත්‍රිවිධ හමුදාව හා පොලීසිය භාර අමාත්‍යවරයාද වන මෛත්‍රීපාල සිරිසේන ජනාධිපතිවරයාය. එහෙත් කෙසේ හෝ මේ වෙද්දී ලංකාවේ ජාතික ආරක්ෂාවේ වගකීම ආරක්ෂක අමාත්‍යාංශයේ ලේකම්වරයාගේ සහ පොලිස්පතිවරයාගේ කර මත පටවා තිබෙන්නේය. ඒ නිසාම එම නිලධාරීන් දෙදෙනාට ඉල්ලා අස්වෙන ලෙස ඉල්ලා තිබුණි. එහෙත් පොලිස්පතිවරයා ඉල්ලා අස් වීම ප්‍රතික්ෂේප කළේය.
අප්‍රේල් 29 වැනිදා අපට අසන්නට ලැබුණේ පොලිස්පති පූජිත් ජයසුන්දරව අනිවාර්ය නිවාඩු යවා ජ්‍යෙෂ්ඨ නියෝජ්‍ය පොලිස්පති සී.ඩී. වික්‍රමරත්නව වැඩබලන පොලිස්පති ලෙස පත්කිරීමට ජනාධිපති මෛත්‍රීපාල සිරිසේන කටයුතු කර ඇති බවය. මේ වෙද්දී පොලිස්පතිවරයාව අනිවාර්ය නිවාඩු යැවීමේ බලයක් ජනාධිපතිවරයාට තිබේදැයි සාකච්ඡාවක් මතුවී තිබේ. මේ සම්බන්ධයෙන් නීතී ක්ෂේත්‍රයේද ප්‍රධාන මත දෙකක් ඇත. මේ සටහන එම මාතෘකාව පිළිබඳවය. මෙම කාරණයට අදාලව ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවේ ප්‍රතිපාදන හා පනත් පිළිබඳව කරුණු අපට පෙන්වාදුන්නේ නීතීඥ ජගත් ලියනආරච්චිය.

මීට පෙර පොලිස්පතිවරයාව ඉවත් කිරීමේ බලයක් ජනාධිපති මෛත්‍රීපාල සිරිසේනට තිබෙනවාදැයි සාකච්ඡාවක් මතුවී තිබුණි. මීට පෙර පොලිස්පතිවරයා ජනාධිපතිවරයාව ඝාතනය කිරීමට කුමන්ත්‍රණය කළායැයි පදනම් විරහිත චෝදනාවක් එල්ලකළ ඒකාබද්ධ විපක්ෂය ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථා සභාවට පොලිස්පතිවරයාව ඉවත් කිරීමේ බලයක් ඇතැයි තර්ක කර තිබුණි. ඔවුන් තර්ක කර තිබුණේ පොලිස්පතිවරයාව පත් කරන්නේ ආණ්ඩක්‍රම ව්‍යවස්ථා සභාව වන නිසා ඔහුව ඉවත් කිරීමේ බලයත් ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථා සභාවට ඇති බවයි. කෙසේ වෙතත් ව්‍යවස්ථා සභාවට එවැනි බලයක් නැත.

ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවට අනුව පොලිස්පතිවරයාව පමණක් නොව ව්‍යවස්ථා සභාව අනුමත කරන අගවිනිසුරුවරයා, ශේෂ්ඨාධිකරණ විනිසුරුවරුන්, නීතිපතිවරයා, විගණකාධිපතිවරයා, ඔම්බුඞ්ස්මන්වරයා, පාර්ලිමේන්තු මහකොමසාරිස් ඇතුළු ඉහළ තනතුරු කිසිදු නිලධාරියෙක්ව ඉවත් කිරීමේ බලයක් ව්‍යවස්ථා සභාවට නැත. ඇත්තෙන්ම මෙම නිලධාරීන්ව පත්කිරීමද ව්‍යවස්ථා සභාව සිදු නොකරයි. ව්‍යවස්ථා සභාව සිදුකරන්නේ ජනාධිපතිවරයා එවන නමක් හෝ නම් කිහිපයක් අතරින් එකක් අනුමත කිරීම පමණි.

පොලිස්පතිවරයාව මෙන්ම නීතිපතිවරයාවද ඉවත් කිරීම සම්බන්ධයෙන් අදාල වෙන්නේ 2002 අංක 05 දරණ නිලධාරීන් ඉවත් කිරීම ( කාර්යපටිපාටිය ) පනතය. ඒ අනුව නීතිපතිවරයා හෝ පොලිස්පතිවරයාව ඉවත් කළ හැක්කේ පනතෙහි 02 වැනි වගන්තියේ දක්වන හේතු යටතේය. පොලිස්පතිවරයාව ඉවත් කිරීම ආකාර දෙකකට කළ හැකිය. පළමු ක්‍රමයට අනුව වස්තුභංගත්වයට පත්වී ඇති බවට නඩු තීන්දුවක් පැවතීම, ශාරීරික හෝ මානසික රෝගීභාවය නිසා තනතුර දැරීමට නොහැකි වීම, සදාචාරාත්මක වරදක් හෝ රාජද්‍රොහීත්වය හෝ අල්ලස පිළිබඳ වරදකට වැරදිකරු වීම, ශ්‍රී ලාංකික පුරවැසිභාවය අහිමිවීම යන කාරණා අතරින් එකක් හෝ කිහිපයක් සම්පූර්ණ වුවහොත් ජනාධිපතිවරයාට පොලිස්පතිවරයාව ඉවත් කළ හැකිය.
දෙවැනි ක්‍රමයට අනුව දූෂණ හෝ විෂමාචාරය පිළිබඳ වරදකරුවකු වීම, තනතුර අවභාවිත කිරීම පිළිබඳ වරදකට වරදකරු වීම, සිය රාජකාරිය නොසලකා හැරීම පිළිබඳ වරදකට වරදකරු වීම, සිය ධුරය පක්ෂපාතීව යොදාගැනීම පිළිබඳ වරදකට වරදකරුවකු වීම යන වැරදි කිහිපයෙන් එකක් හෝ කිහිපයක් සම්පූරණ වුවහොත් ඉවත් කළ හැකිය.

එහෙත් දෙවැනි ක්‍රමයට අනුව ඉවත් කරන්නට නම් පාර්ලිමේන්තුවේ මන්ත්‍රීවරුන් තුනෙන් එකකට නොඅඩු මන්ත්‍රීවරුන් කණ්ඩායමක් අත්සන් කොට පොලිස්පතිවරයාව ඉවත් කිරීම සම්බන්ධ පරීක්ෂණ කමිටුවක් පත්කරන ලෙස පාර්ලිමේන්තුවට යෝජනාවක් ඉදිරිපත් කළ යුතුය.
ඉන්පසුව පාර්ලිමේන්තුවේ බහුතරය ඡන්දයෙන් එවැනි කමිටුවක් පිහිටුවිය යුතු බවට යෝජනාවක් සම්මත කළ යුතුය. එම පරීක්ෂණ කමිටුවේ සාමාජිකයන් තිදෙනෙකු සිටිය යුතුය. කමිටුවේ සභාපතිවරයාව අගවිනිසුරුවරයා නම්කරන ශේෂ්ඨාධිකරණ විනිසුරුවරයෙකු විය යුතුය. ජාතික පොලිස් කොමිෂන් සභාවේ සභාපතිවරයා සිටිය යුතුය. කථානායකවරයා එක්ව අගමැතිගෙනුත් විපක්ෂ නායකවරයාගෙනුත් විමසා පත්කරනු ලබන නීතිය හෝ රාජ්‍ය පරිපාලන කළමණාකරණය පිළිබඳ විද්වතෙකුගෙන් සමන්විත විය යුතුය.

එම පරීක්ෂණ කමිටුව පොලිස්පතිවරයාව ඉවත් කිරීමේ තීරණයක් ලබාදුන් පසුව එකී තීරණය පාර්ලිමේන්තුව සම්මත කිරීමෙන් අනතුරුව එය ජනාධිපතිවරයාට යොමු කිරීමන් පොලිස්පතිවරයාව ඉවත් කළ හැකිය.

ඉහත කී දීර්ඝ ක්‍රියාවලිය වෙනුවට පොලිස්පතිවරයාව ඉවත් කිරීමට පාවිච්චි කර ඇත්තේ අනිවාර්ය නිවාඩු යැවීමේ කෙටි ක්‍රියාවලියකි. නැවත පොලිස්පතිවරයාව කැඳවන තෙක් දැන් වැඩබලන පොලිස්පතිවරයෙකුගේ සේවය ලබාගත හැකිය. ගැටලුව වන්නේ මෙම කටයුත්ත ව්‍යවස්ථානුකූලද යන්නයි.

පොලිස්පතිවරයාගේ පත්කිරීම ස්වාධීන කොමිෂන් සභාවකින් සිදු කරන්නේ එම තනතුර ස්වාධින විය යුතු නිසාය. ජනාධිපතිවරුන්ට හිතෙන මොතොතක පොලිස්පතිවරයෙක්ව අනිවාර්ය නිවාඩු යවා තමන්ට ඕනෑ අයෙක්ව පත් කරගෙන කටයුතු කරන සම්ප්‍රදායක් බිහිවුණොත් එය පොලිස්පති තනතුරේ ස්වාධීනත්වයට හෙණ වැදීමක් බව අමුතුවෙන් කිව යුතු නැත. ඒ නිසා ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථානුකූල සදාචාරයටත්, ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී සම්ප්‍රදායටත් ඉහත ක්‍රියාව අනනුකූල බව පැහැදිළි කාරණයකි. එහෙත් මේ ක්‍රියාව ව්‍යවස්ථාවට අනුකූලද නැද්ද යන මූලික ප්‍රශ්නයට ඍජුව උත්තරයක් දිය නොහැක. එයට හේතුව පොලිස්පතිවරයාගේ සේවය අත්හිටුවීම හෝ අනිවාර්ය නිවාඩු යැවීම වැනි කාරණා ගැන ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවේත් ඉහත කී 2002 අංක 02 දරණ පනතේත් පැහැදිළි ප්‍රතිපාදන නැති නිසාය.

පොලිස්පතිවරයාට අදාලව සලකන්නට සිදු වන්නේ රාජ්‍ය නිලධාරීන්ට අදාල පොදු ක්‍රමවේදයයි. පොලිස්පතිවරයා ආයතන සංග්‍රහයට යටත් රාජ්‍ය සේවකයෙකු ලෙස සලකන්නට සිදුවෙයි. ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවේ රාජ්‍ය සේවය අයත් නොවන නිලධාරීන්ගේ ලැයිස්තුවක් ප්‍රසිද්ධ කර ඇත. ඒ අනුව අගවිනිසුරුවරයා මෙන් නොව, පොලිස්පතිවරයා රාජ්‍ය සේවයේ කොටසකි.
ආයතන සංග්‍රහයට අනුව යම් පත්කිරීමට අදාල විනය නිලධාරියාට අනිවාර්ය නිවාඩු යැවීම හා සේවය අත්හිටුවීම කළ හැකිය. එහෙත් පොලිස්පතිවරයාට අදාල විනය නිලධාරියා කවුදැයි පැහැදිළි නැත. කෙසේ වෙතත් අර්ථනිරූපණ ආඥා පනතේ සඳහන්ව ඇත්තේ යම් පත්කිරීමක් සිදුකරන නිලධාරියා විනය නිලධාරියා වන බවයි. ඒ අනුව පොලිස්පතිවරයාව පත් කරන්නේ ජනාධිපතිවරයා මිස ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථා සභාව නොවන බැවින් ( ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථා සභාව කරන්නේ අනුමත කිරීම පමණි. ), ඔහුව පොලිස්පතිවරයාගේ විනය නිලධාරියා ලෙස සැලකීමට සිදුවෙයි. ඒ අනුව ජනාධිපතිවරයාට පොලිස්පතිවරයාව අනිවාර්ය නිවාඩු යැවීමට ව්‍යවස්ථානුකූල බලයක් ඇතැයි තර්ක කළ හැකිය.

ජනාධිපතිවරයාට ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථා සභාව නැතිව පොලිස්පතිවරයාව පත්කළ නොහැකි බව සිහිතබා ගත යුතුය. ඒ අනුව ජනාධිපතිවරයාට පොලිස්පති තනතුරේ පත්වීම් නිලධාරියා ලෙස අත්තනෝමතික බලයක් පාවිච්චි කළ නොහැකි බවද තර්කයක් ලෙස ඉදිරිපත් වෙයි. 19 වැනි ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථා සංශෝධනයේ ආත්මීය අරමුණක් වී තිබුණේත් පොලිස්පති වැනි තනතුරු සම්බන්ධයෙන් ජනාධිපතිවරයාට හිතුමතේ කටයුතු කිරීමට ඉඩ නොදීමය. ඒ අනුව අපගේ මතය වන්නේද, ජනාධිපතිවරයාට පොලිස්පති තනතුර සම්බන්ධයෙන් අත්තනෝමතික ලෙස කටයුතු කිරීමේ බලයක් හිමි නොවිය යුතු බවය.

මේ කාරණාව පිළිබඳව කිසිදු ව්‍යවස්ථාමය පූර්වාදර්ශයක් නැත. ඒ නිසා මේ ගැන තීන්දුවක් ගත හැක්කේ ශේෂ්ඨාධිකරණයටය. මේ කාරණයට අදාල වන 17 වැනි ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථා සංශෝධනය, 2002 අංක 02 දරණ පනත හා 19 වැනි සංශෝධනය කෙටුම්පත් කළ පුද්ගලයන් අතරින් කිසිවෙකු එතරම් දුරට කල්පනා කර නැති බවත් පැහැදිළි කාරණයකි. මේ මොහොතේ පොලිස්පතිවරයා කළ යුත්තේ මූලික අයිතිවාසිකම් පෙත්සමක් පැවරීමය. එසේ කියන්නේ පොලිස්පති පූජිත් ජයසුන්දරව ආරක්ෂා කරන්නට නොවේ. පොලිස්පති තනතුර ආරක්ෂා කරන්නටය. මේ ලියුම්කරුම අනිද්දා පුවත්පතේ පළවැනිම කලාපයෙහි ‘පොලිස්පති ඉල්ලා අස්වෙනු‘ යන මැයෙන් ලිපියක් ලීවත් පොලිස්පති තනතුර ආරක්ෂා කරන්නටය. පොලිස්පතිවරයා මූලික අයිතිවාසිකම් පෙත්සමක් පැවරුවහොත් ශේෂ්ඨාධිකරණය මඟින් මෙම අපැහැදිළි තත්වය පැහැදිළි කරනු ඇත. ■