■ නීතිඥ රාධා කුරුවිටබණ්ඩාර
වසංගතය අපේ හුස්ම හිරකරමින් අප සතු අයිතීන් හරි අඩක්ම සුණුවිසුණු කරද්දී ඉතිරි අයිතීන් අපගේ පාලකයා සොරාගෙන යමින් ඇත.
සංචරණ සීමා හේතුවෙන් නිවෙස් තුළටම සීමාවී ඇති ජනයා බාහිර ලොවට ඇති එකම සම්බන්ධතාව ප්‍රවෘත්ති සහ ඩිජිටල් මාධ්‍ය හරහා ගොඩනගාගෙන ඇත. එමඟින් තොරතුරු ලබාගැනීම හා අදහස් ප්‍රකාශ කිරීම හැර විකල්පයක් මේ අවස්ථාවේ ඔවුනට නැත. පැය විසිහතර පුරා ක්‍රියාත්මක විද්‍යුත් නාලිකා රාශියක් ඔස්සේ විවිධාකාර වැඩසටහන් විකාශය වුවත් එම නාලිකාවල අතිපිළිකුල්සහගත අනුග්‍රාහකත්වය නිසා ඒවායේ ප්‍රකාශිත කරුණුවල විශ්වසනීයත්වය පිළිබඳ ඇත්තේ බොඳවූ චිත්‍රයකි. අනෙක් පසින්, විකල්පයක් ලෙස පෙනීගියත් මේ කුඩා දිවයිනේ මනා ඩිජිටල් තොරතුරුවලට ප්‍රවේශයක් ඇත්තේ සමස්ත ජනගහනයෙන් 50%කට පමණි.
කරුණු මෙසේ පවතිද්දී ජූනි 08 වනදා ‘සමාජ මාධ්‍ය ජාලා ඔස්සේ අසත්‍ය තොරතුරු, ඡායාරූප සහ වීඩියෝ දර්ශන ප්‍රචාරය කිරීම මඟින් මහජනතාව අතර අසමගිය, වෛරය ඇති කිරීම හා කෝවිඩ් 19 වැඩපිළිවෙළට බාධා පැමිණවීම’ මැයෙන් පොලිස් මාධ්‍ය නිවේදනයක් නිකුත් කෙරිණි. මෙම නිවේදනය මඟින් අනතුරු අඟවන පරිදි එහි දන්වා ඇති කරුණු උල්ලංඝනය කරන්නන් සොයා අපරාධ පරීක්ෂණ දෙපාර්තමේන්තුව හා පොලීසියේ පරිගණක අපරාධ අංශය අන්තර්ජාලය තුළ මෙහෙයුම් දියත් කොට ඇත. එමනිසා එවැනි තොරතුරු ප්‍රචාරය කිරීම හෝ ප්‍රචාරය කිරීමට ආධාර අනුබල දීම හෝ නොකරන ලෙස මහජනතාවට අනතුරු අඟවයි. මෙම නිවේදනයේ ‘වැරදි’ ලෙස සැලකෙන වරද කිහිපයක් හා අත්අඩංගුවට ගැනීම පිළිබඳ විස්තර දක්වා ඇති අතර එකී සියලු වැරදි ‘සංඥෙය වැරදි’ හෙවත් මහේස්ත්‍රාත්වරයෙකු විසින් නිකුත්කරන ලද වරෙන්තුවක් නොමැතිව අත්අඩංගුවට ගත හැකි වැරදි වේ.
තොරතුරුවලට මනා ප්‍රවේශයක් ලබාගැනීම පුරවැසි අයිතියක් බව ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවේ 19 වන සංශෝධනයෙන් පිළිගත් කරුණකි. 2016 අංක 12 දරන තොරතුරු දැනගැනීමේ පනත එහි සුහුඹුල් ප්‍රතිඵලයයි. ජනතාවට රට තුළ පවත්නා ඕනෑම තත්ත්වයක් පිළිබඳ නිවැරදි සහ සත්‍ය තොරතුරු ලැබෙන බව සහතික කිරීමට පාලන තන්ත්‍රය බැඳීසිටියි.
බොහෝ සිද්ධි වූ ස්ථානවලට ජනමාධ්‍යවලට විනා පොදු මහජන ප්‍රවේශයන් නැත. පොදු විශ්වාසය වන්නේ එම මාධ්‍ය ආයතන සත්‍යයම මිස අසත්‍යයක් වාර්තා නොකරනු ඇති බවයි. ප්‍රධාන මුද්‍රිත, ශ්‍රව්‍ය හා දෘශ්‍ය මාධ්‍ය යනු පුරවැසියා සිද්ධීන් දකින තෙවැනි ඇසය. එසේ වුවත්, පාලක පක්ෂයේ සදාචාරාත්මක පැවැත්මෙහි අස්ථාවරබවත් පුරවැසි දේශපාලන සාක්ෂරතාවේ මඳබවත් නිසා එය එතරම් සුන්දර නැත. රාජ්‍ය මාධ්‍ය සැමවිටම පාලන තන්ත්‍රයේ වැරදිවලට සුදුහුණු ගෑමේ ව්‍යාපාරයේ මුල්තැන් ගෙන කටයුතු කරන බැවින් කවර හෝ සිද්ධියක් සම්බන්ධයෙන් රාජ්‍ය මාධ්‍ය කරන වාර්තා පිළිබඳ මහජන විශ්වාසය බිඳවැටී ඇත. තත්ත්වය උග්‍ර කරමින් පෞද්ගලික මාධ්‍ය ආයතනද තමන්ට හිතෛෂී දේශපාලන මතවාදයක් ප්‍රවර්ධනය කිරීමේ දැවැන්ත ප්‍රයත්නයක තරඟ වදිමින් සිටියි. දිනකට විකාශය වන සන්ධ්‍යා පුවත් ප්‍රකාශ කිහිපයක් නැරඹීමේ ප්‍රතිඵලයක් ලෙස එකම සිද්ධියක් පිළිබඳ එකිනෙකට පරස්පර කරුණු කිහිපයක් අතැ’තිව රූපවාහිනිය නිෂ්ක්‍රිය කළ හැකි බව අත්දුටු තත්ත්වයකි. යම් සිද්ධියක් සහ ඒ පිළිබඳව කරන වාර්තා කිරීම්වල පැහැදිලි පරතරයක් පවතී. විකෘති මතවාද ජනනය වන්නේ මෙම පරතරය තුළිනි. විශ්වසනීය තොරතුරු සංසරණය දුර්වල වූ විට ජනයා වෙනත් මාර්ග හරහා තොරතුරු ගවේෂණය කිරීම අරඹයි. ප්‍රවෘත්ති විෂයෙහිලා සමාජ මාධ්‍ය කරළියට එන්නේ එලෙසය.
දූරස්ථ වශයෙන් කරන මහජන ඒකරාශිවීම් සඳහා තෝතැන්නක් ලෙස සමාජ මාධ්‍ය මෙම වපසරිය තුළ හැඳින්විය හැකිය. සයිබර් අවකාශය තුළදී තමා සතු තොරතුරු එකිනෙකා අතර හුවමාරු කරගැනීමට එහි සාමාජිකයන්ට ඉඩකඩ ලැබේ. නුදුරු අතීතයේදී උක්ත පොලිස් මාධ්‍ය නිවේදනය ප්‍රකාරව කළ අත්අඩංගුවට ගැනීම් සලකා බලන විට එය හුදෙක් ෆේස්බුක් සමාජ මාධ්‍යය වාරණයක් බව පෙනීයයි.
ශ්‍රී ලංකා ප්‍රජාතාන්ත්‍රික සමාජවාදී ජනරජයේ ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවේ 14(1)(අ) ව්‍යවස්ථාවෙන් සියලු පුරවැසියන්ට භාෂණයේ හා ප්‍රකාශනයේ නිදහස සලසා දෙයි. තම අදහස් නිදහසේ ප්‍රකාශනය කිරීමට, සිය අදහස් හා මත ප්‍රචාරණය කිරීමට, සාකච්ඡා කිරීමට හා එකිනෙකා අතර හුවමාරු කරගැනීමට නිදහස මෙමඟින් පුරවැසියාට ලැබේ. ශ්‍රී ලංකා ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථා ඉතිහාසයේ ප්‍රධාන මඟපෙන්වන්නෙකු වූ ශ්‍රීමත් අයිවර් ජෙනින්ග්ස් වරක් ප්‍රකාශ කළේ භාෂණයේ නිදහස නොමැතිව, ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයේ පදනම වන, තීරණවල හේතු විමසීම ක්‍රියාවට නැංවිය නොහැකි බවයි. එනයින්, භාෂණයේ නිදහස වනාහි ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී රාජ්‍යයක නිදහස් මිනිසුන් බිහිකිරීමේ මූලිකාංගයක් වන අතර, එය සුරක්ෂිත කිරීමේ අභිප්‍රාය වන්නේ භාෂණය සහ ප්‍රකාශනය නියාමනය කිරීම මඟින් මානව චින්තනය පිළිබඳ පරිපාලන අධිකාරීන්ට භාරකාරත්වයක් ඇත්තේය යන පූර්ව නිගමනය බිඳදැමීමය. Associated Press vs. US (1945) 326 US 1″ 20 Express Newspapers Ltd vs. Union of India AIR (1958) යන නඩු තීන්දුවල දක්වා ඇති පරිදි මහජන සුභසාධනය නංවාලීමේහිලා, බලාපොරොත්තු නොවන ආකාරයේ විවිධ හා ප්‍රතිවිරෝධී මූලාශ්‍රවලින් නැඟෙන දරුණුම විවේචන අත්‍යවශ්‍ය වේ.
නීති පද්ධතිවල පැහැදිලි වෙනස්කම් දක්නට තිබුණද මානව අයිතිවාසිකම් හා පුරවැසි අයිතිවාසිකම් වැනි මතවාද සම්බන්ධයෙන් ඇමරිකානු දෘෂ්ටිවාදයන් විශ්වීය වේ. ඔයදරබයසකක ඩිග Thornhill vs. Alabama 310 US 88 නඩු තීන්දුවෙහි ප්‍රකාශ වී ඇති පරිදි මිනිසුන් තමාට වැදගත් කාරණා සම්බන්ධයෙන් හඬනැගීම බලගැන්වීමට මෙම අයිතීන් සුරක්ෂිත කළ යුතුමය. එසේම මිථ්‍යාව හා අසත්‍යය දුරුකිරීමට ඇති එකම මඟ දැනුවත් කිරීම හා සාකච්ඡා කිරීමයි.
එනිසා, සාමාන්‍ය තත්ත්වයන් යටතේ මෙන්ම වසංගත තත්ත්වයක් යටතේ, උක්ත පොලිස් නිවේදනය මඟින් පනවා ඇති වාරණයන් සදාචාරාත්මකද යන වග අධ්‍යයනය කළ යුතුව ඇත.
අනෙක් අතට, මිනිසා තරහ, දුක සතුට වැනි හැඟීම් ප්‍රකාශ කිරීමේ ප්‍රධාන මාධ්‍යයක් ලෙස සමාජ මාධ්‍ය භාවිත කිරීමට වර්තමානයේ පෙළඹී ඇති බව පෙනේ. භෞතික මිනිස් සබඳතා මුළුමනින්ම ඇණහිට ඇති වසංගතය වැනි අසාමාන්‍ය වාතාවරණයකදී ආතතිය වැනි මානසික තත්ත්වයන් සමනය කරගැනීමට සමාජ මාධ්‍ය ඊටත් වැඩි දායකත්වයක් සපයයි. එවැනි පසුබිමක් තුළ සමාජ මාධ්‍ය අවභාවිත කරන්නන්ට එරෙහිව නියාමන ක්‍රියාමාර්ග අබිබවා දණ්ඩන ක්‍රියාමාර්ග ඔස්සේ පියවර ගැනීම අන්තරාදායකය. විධායකයේ බිම්මට්ටමේ හස්තය වන පොලීසියට එම වරද තීරණය කිරීමට, විභාග කිරීමට සහ දඬුවම් කිරීමට සෘජු බලතල ලබාදීම අන්තරාදායකය. ප්‍රකාශනයේ නිදහස භුක්ති විඳීමට නීත්‍යනුකූල වාරණයන් ඇති බව සැබෑය. එහෙත් එය අදාළ කරගන්නේ කුමන තත්ත්වයක් යටතේ ද යන්න වැදගත් වේ. 2021 ජුනි මස 08 වනදා නිකුත් කළ පොලිස් මාධ්‍ය නිවේදනයේ සඳහන් වැරදි පහත පරිදි වේ.
1 ලංකා දණ්ඩ නීති සංග්‍රහයේ 120,286, 286(අ), 291(ආ), 345(ඇ), 402, 403, 486 වගන්ති
2. 2007 අංක 56 දරන සිවිල් හා දේශපාලන අයිතිවාසිකම් පිළිබඳ ජාත්‍යන්තර සම්මුතිය පනතේ 03 වගන්තිය
3. 2007 අංක 24 දරන පරිගණක අපරාධ පනතේ 06 වගන්තිය
4. 1979 අංක 48 දරන ත්‍රස්තවාදය වළැක්වීමේ තාවකාලික විධිවිධාන පනතේ 02 සහ 03 වගන්ති
5. 1927 අංක 04 දරන අසභ්‍ය ප්‍රකාශන පනතේ 02 වගන්තිය
මෙම වැරදි බැලූබැල්මට බරපතළ වැරදි ලෙස පෙනුණත් අප අමතක නොකළ යුතු කාරණය වන්නේ මේවා පොලිස් මාධ්‍ය නිවේදනය යටතේ ගළපා ඇත්තේ උග්‍ර සෞඛ්‍ය ගැටලු‍වක් මධ්‍යයේ බවය. මෙනිසා මෙම වාරණය, හුදෙක් වත්මන් පාලන තන්ත්‍රයේ නොහැකියාව පිළිබඳ සමාජයේ ඇතිවන විවේචනාත්මක අදහස් යටපත් කිරීමේ අරමුණින් පනවන ලද බව පොදුවේ උද්ගතවන සැකයයි. මෙම වාරණයේ ඒකායන පරමාර්ථය අසත්‍ය තොරතුරු සමාජගත වීම වැළැක්වීම නම් ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී පාලන තන්ත්‍රයක කල්පනාකාරී පියවර විය යුත්තේ පුරවැසියන්ට සත්‍ය සහ නිවැරදි තොරතුරුවලට ප්‍රවේශ විය හැකි මාධ්‍යයක් ස්ථාපනය කිරීමය. සත්‍යය මතුපිට ඇති තාක්කල් අසත්‍ය ප්‍රචාරය වීමේ අනතුරුදායකබවක් ඇත්තේ නැත. මනුෂ්‍යයා නිල නොවන මාර්ග හරහා තොරතුරු ප්‍රවේශ කරනුයේ නිල මාර්ග පිළිබඳ විශ්වාසය බිඳී ඇති විටය.
උක්ත වරදවල් සංඥෙය වැරදි වශයෙන් දක්වා තිබීම නිසා මිනිසුන් වරෙන්තුවක් නොමැතිව අත්අඩංගුවට ගැනීමට හැකිවීම ප්‍රබල අධිකාරී බලයක් පොලිසිය වෙත ලබාදීමකි. ලංකාවේ සමාජ-දේශපාලනික පසුබිම සලකා බැලීමේදී ආණ්ඩුවේ කවර හෝ හස්තයකට අභිමතානුසාරී බලය තුලනයකින් තොරව ලබාදීම අතිශය භයානක තත්ත්වයකි. එවන් තත්ත්වයක් හසුරුවා ගැනීමට පාලකයා මෙන්ම පාලිතයාද සමාජ-දේශපාලනික දැනුමෙන් පිරිපුන් නැත. දණ්ඩ නීති සංග්‍රහය මෙරටට හඳුන්වාදීමේදී එහි ඇතැම් වගන්ති මෙරට සමාජ-දේශපාලනික පසුබිමට සරිලන පරිදි වෙනස් කිරීමටත් හැඩගැස්වීමටත් පියවර ගත්තේ, කාලයාගේ ඇවෑමෙන් වුවද මෙරට ආණ්ඩුකරණයේදී දේශපාලනයේ මැදිහත්වීම එවක නීති විශාරදයන් පූර්වකථනය කළ බැවිනි. තත්ත්වය තවත් තීව්‍ර වී ඇත්තේ වරෙන්තු රහිතව කරන අත්අඩංගුවට ගැනීම්වලදී ප්‍රශ්නගත කරුණ අසත්‍යබව තීරණය කිරීමට ස්ථාපිත නිර්ණායකයක් නොමැති වීමයි.
අන්තර්ජාලය මඟින් අසත්‍ය තොරතුරු බෙදාහැරීම වැළැක්වීමට විවිධ රටවල විවිධ නීති ප්‍රවණතාවන් දක්නට ඇත. මැලේසියාව 2018 දී Anti Fake News Act පනත ඩිජිටල් මාධ්‍යයට සීමා නොවී සියලු ආකාරයේ වාර්තාකරණයන් නියාමනය කිරීමට පැනවීය. පකිස්තානය පසුගිය වසරේදී Citizens Protection (Against Online Harm) Rules පනත හරහා විෂයභාර අමාත්‍යවරයා විසින් පත්කරනු ලැබූ ජාතික සම්බන්ධීකාරකවරයෙකු හරහා පුරවැසි ආරක්ෂණ ක්‍රමවේදයක් සලසා ඇත. Protection from Online falsehoods and Manipulations පනත පනවමින් සිංගප්පූරුව, අසත්‍ය ප්‍රකාශයක් සන්නිවේදනය කිරීම සහ පනතේ සඳහන් කරුණු සම්බන්ධයෙන් ප්‍රකාශයක් සන්නිවේදනය කිරීම වශයෙන් ප්‍රධාන වැරදි දෙකක් හඳුනාගෙන ඇත. මෙහිදී දෙවන වර්ගය යටතේ පෙළගස්වා ඇති වැරදි, සංවාදයේ පවතින ශ්‍රී ලංකා පොලිසියේ මාධ්‍ය නිවේදනයේ සඳහන් වැරදිවලට යම් සමානකමක් දැක්වුවද සිංගප්පූරුව එම වැරදිවලට දණ්ඩනමය ප්‍රතිවිපාක පනවා නැත. මෙහිදී අවධානය යොමුකළ යුතු මූලිකම කාරණාව වන්නේ උක්ත විදේශීය නීති කිසිවක් යටතේ පොදුවේ පොලීසියට අධිකාරී බලයක් පවරා නොතිබීමයි. ඒ වෙනුවට උක්ත සියලු පනත් යටතේ ‘නිසි බලධරයෙකු‘ ඒ වෙනුවෙන්ම පත්කොට නියාමන බලතල පවරා ඇති අතර ශාරීරික දණ්ඩන නොපනවා හුදු මූල්‍යමය දණ්ඩන සහ යථාවත් කිරීම පිළිබඳ ප්‍රතිපාදන පමණක් පනවයි.
2017 මාර්තු මස 03 වන දින එක්සත් ජාතීන්ගේ මානව හිමිකම් කවුන්සිලය තවත් ජගත් සංවිධාන කිහිපයක් සමඟ එක්ව ප්‍රකාශයට පත් කරන ලද ප්‍රකාශනයේ නිදහස සහ ‘ව්‍යාජ ප්‍රවෘත්ති’, සාවද්‍ය තොරතුරු සහ ප්‍රචාරණය පිළිබඳ ඒකාබද්ධ ප්‍රකාශනය ප්‍රශ්නගත කරුණ සම්බන්ධයෙන් රජයන්ගේ සහ අනෙකුත් පාර්ශ්වකරුවන්ගේ වගකීම් මොනවට ගෙනහැර දක්වයි.
විසම්මුතිය හා පොදු මතයට එකඟ නොවීම ප්‍රකාශනයේ නිදහසෙන් බිඳී එන අයිතීන් ය. ශ්‍රී ලංකාවේ ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණය දී ඇති තීන්දු කිහිපයකම මේ බව හඳුනාගෙන ඇත. විජේරත්න එරෙහිව පෙරේරා [SC FR 379$93″ SCM 2’3’94 ]නඩු තීන්දුවේදී ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණයේ මතය වූයේ ආණ්ඩුව, දේශපාලන පක්ෂ හා ආණ්ඩුවේ ප්‍රතිපත්ති විවේචනය කිරීම වනාහි ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවේ 14(1)(අ) ව්‍යවස්ථාව ප්‍රකාරව භාෂණයේ හා ප්‍රකාශනයේ නිදහස භුක්ති විඳීමේ එක් ආකාරයක් බවයි.
ප්‍රශ්නගත ගැටලුව ආණ්ඩු විරෝධී පුවත්පතක් පිළිබඳව වූ දේශප්‍රිය එරෙහිව නුවරඑළිය මහ නගර සභාව [ (1995) 1 SLR 362 ] නඩුවේ තීන්දුව පහත පරිදි විය. ‘ආණ්ඩුව, දේශපාලන පක්ෂ, ආණ්ඩුවේ ප්‍රතිපත්ති සහ වැඩසටහන්වලට සහාය දැක්වීම හෝ ඒවා විවේචනය කිරීම ප්‍රජාතාන්ත්‍රික ජීවන ක්‍රමයක මුලිකාංගයකි; … එසේම හුදු විසම්මුතිය ඉවසා සිටීම මෙන්ම එය දිරිමත් කිරීම ද ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයට අත්‍යවශ්‍ය වේ.’
මේ පිළිබඳව ලබාදී ඇති ආසන්නම නඩු තීන්දුව වන යූ.එන්.එස්.පී. කුරුකුලසූරිය සහ ජේ.කේ.ඩබ්ලිව්. ජයසේකර එරෙහිව ශ්‍රී ලංකා රූපවාහිනී සංස්ථාව [ SCFR 556/2008 and 557/2008, තීන්දුව – 17.02.2021] නඩුවෙහි සෙසු විනිසුරුවරුන්ගේද එකඟවීම මත අලු‍විහාරේ විනිසුරුතුමා මෙසේ දක්වා සිටියි.
වසර ගණනක් මුළුල්ලේ පරිණාමය වූ නීති සාහිත්‍යයකින් සැදුම්ලත් ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණයේ නඩු තීන්දු, ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී සමාජයක් විසින් අගය කරනු ලබන සිවිල් සහ දේශපාලන නිදහස භුක්තිවිඳීමට නම් පොදු ගැටලු පිළිබඳ අදහස් දැක්වීමේ අයිතිය මෙන්ම පරිපාලන නිලධාරීන් සහ පරිපාලන ආයතන විවේචනය කිරීමේ අයිතියද අත්‍යවශ්‍ය බව අවධාරණය කරයි.’
මෙම ලිපියේ පෙර සඳහන් කළ නඩු තීන්දුවලටද යොමුවෙමින් මෙම මතය තහවුරු කොට ඇත.
එමනිසා, අප සියලු දෙනා වටහාගත යුතුව ඇත්තේ විරෝධාකල්ප, විරුද්ධ මත හා නිෂේධනීය අදහස්වලට ඉඩ සැලසීම ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී ආණ්ඩුවක වගකීම වන බවත් එකී ප්‍රතිවිරුද්ධ මත මනා ලෙස කළමනාකරණය සාර්ථකත්වයේ මඟ කියන ආලෝකයන් වන බවත්ය. ඇමරිකා එක්සත් ජනපදයේ 03වන ජනාධිපතිවරයා වූ තෝමස් ජෙෆර්සන් වරක් මෙසේ කියාසිටියේය. ‘කිසිදු ආණ්ඩුවක් විවේචනයෙන් තොර නොවිය යුතුය. ආණ්ඩුව පිරිසිදු අභිප්‍රායන්ගෙන් යුතුව ක්‍රියා කරන්නේ නම් එය විවේචනයට බියවිය යුතු නැත.■
