අලුත් අවුරුද්ද කියලා අපි සාමාන්‍යයෙන් සමරන්නේ සූර්යයා මීන රාශියෙන් මේෂ රාශියට ගමන් කිරීම. සමහරු කියන විදිහට සූර්යයා රේවතී නැකතින් අස්විද නැකතට ගමන් කිරීම තමයි අපි මෙහෙම සමරන්නේ. අනික් පැත්තෙන් මේක වස්සානය සැමරීමක්. මේ කාලෙට තමයි මල් ගෙඩි බවට හැරෙන්නේ. කොහොම වුණත් මේක එක්තරා විදිහකට හිරු දෙවිඳුන් සැමරීමක් කියලා කියන්න පුළුවන්. ඉතිං මේ සැමරීම දෙවියන්ගේ රටේ මිනිස්සු එහෙම නැත්තං සපරගමුවේ මිනිස්සු කරන්නේ ටිකක් වෙනස් විදිහකට. ඒනිසා මට හිතුණා ඒ ගැන ටිකක් කතාකරන්න. සපරගමුවේ මිනිස්සු අතරේ තවමත් හිරු දෙවියන් නමස්කාරය කතන්දරයක් විදිහට තිබෙනවා. මට හිතෙන්නේ සපරුන් මුලින් මුලින් හිමගිර තරණය කරලා සමනැල මුදුනට ආවේ හිරු දෙවියන් මුණගැහෙන්න කියලා. අපේ අම්මලා එහෙම කීවේ ඉරසේවය බලන්න යනවා කියලා. මොකද කඳුවලින් වටවුණ සපරගමුවට ඉර පායනවා හොඳටම පෙනුණේ සමනැල මුදුනට. ශ්‍රී පාදයට නැග්ගාම කරනම දෙයක් තමයි නැගෙනහිරෙන් හිරු එබෙනකොට හිඳගෙන බලාගෙන හිඳීම. ඊට පස්සේ සාදුකාර වන්දනය. අලුත් අවුරුද්ද කියලා කියන්නේ මේ සංකල්පයේම එක්තරා දිගුවක් වෙන්න පුළුවන් කියලා තමයි මට හිතෙන්නේ.
අලුත් අවුරුදු උදාවට පස්සේ නැකතට කරන මුල්ම රාජකාරිය තමයි ළිප ගිනි මෙලවීම. ඊළඟට ආහාර අනුභවය. ළිප ගිනි මෙළෙව්වට පස්සේ ගොඩක් ප්‍රදේශවල කරන දෙයක් තමයි මුලින්ම කිරි උතුරවන එක. ඊළඟට කිරිබතක් ළිප තියන එක. මේ කිරිබත තමයි ආහාර අනුභවයේදී අනුභවයට ගන්නේ. එහෙම බැලුවාම ගොඩක් තැන්වල නැකතට කන්නේ කිරිබතුයි ලුණු මිරිසුයි. මාතර වගේ පැතිවල කිරිබතුයි මාළු ඇඹුල්තියල් ආහාරයට ගන්නවා. හැබැයි සපරගමුවේ මේක කෙරෙන්නේ දුරාවාරයේ. ඉස්සරනම් කෙරුණේම නෑ. දැන් අතරින් පතර අනෙක් පළාත්වල බලපෑම නිසා කරනවා.
සපරුන් අලුත් අවුරුදු උදාවට පස්සේ ළිප ගිනි මෙලෙව්වාම මුලින්ම උයන්නේ හත් මාළුව. මේක දෙවියන්ගේ මාළුව කියලනේ කියන්නේ. පූජනීය මාළුව තමයි මේ සත් මාළුව. නැකතට ළිප ගිනි තියලා ඊටපස්සේ හත්මාළුව ළිප තියලා හොඳට පොල් කිරි දාලා හින්දලා ගන්න එක තමයි කරන්නේ. ඒ එක්කම රෝස හාල් බතක් උයාගන්නවා. ආහාර අනුභවය කියන නැකත ආවාම හත්මාළුව සහ බත් කැවිලි පෙවිලි එක්ක එකට අනලා තමයි ගෙදර මූලිකයා විසින් කවන්නේ.
හත්මාළුව
හත්මාළුව කියලා කියන්නේ එක්තරා විදිහකට කිව්වොත් පූර්ණ නිර්මාංශ ආහාරයක්. වර්ග සතක් තමයි ගන්නේ. අල වර්ගයක් (කිරි අල), ගෙඩි වර්ගයක් (තිබ්බොටු / වම්බටු/ අළුකෙසෙල්), දලු වර්ගයක් (වට්ටක්ක දලු), කොළ වර්ගයක් (රතුතම්පලා/ කිරිහැන්ද), කරල් වර්ගයක් (මෑකරල්), ඇට වර්ගයක් (කොස් ඇට), මද වර්ගයක් (කජු) මේක තමයි හත්මාළුවේ මූලික හැඩය. රත්නපුරේ නගරයට ආසන්න ගම්වල අපි මේ සත අතරින් රතු තම්පලා අතාරින්නේ නෑ. ඒක සෙවීම දේවකාරියක් වගේ. ඒත් කලවාන බලංගොඩ වගේ කඳුකරයට යනකොට රතු තම්පලා වෙනුවට මිනිස්සු කිරිහැන්ද ආදේශ කරගෙන තියෙනවා. තිබ්බටු වම්බටු අළුකෙසෙල් අතරිනුත් රත්නපුර නගරයට ආසන්නේ අපි ගත්තේ වම්බටු. කලවාන පැත්තට යනකොට තිබ්බටු ගන්නවා. වේවැල්වත්ත බලංගොඩ වගේ පැතිවලට යනකොට අළුකෙසෙල් ගන්නවා. මෙහෙම බැලුවාම හත්මාළුවත් ප්‍රදේශයට අනුව පොඩ්ඩක් වෙනස් වෙනවා. කෑගල්ල වගේ පැතිවල අවුරුදු නැතිව දෙවියන්ගේ දාන වගේ දේවල් වෙනුවෙන් හත්මාළුව හැදෙනවා. එතකොට කහට ගෙඩි වගේ දේවල් ආදේශ වෙලා තියෙනවා.
ඉස්සර අලුත් අවුරුදු දවසේ උදේට නැත්තං ඊට කලින් දවසේ හවස රත්නපුරේ ටවුන් එකට ගියාම හත්මාළුවට අවශ්‍ය අඩුමකුඩුම තියාගෙන ඉන්න වෙළෙන්දෝ ඉන්නවා. දැනුත් ඒකේ වෙනසක් නෑ. ඒකෙන් කියවෙන්නේ මිනිස්සු තවමත් සම්ප්‍රදාය පවත්වාගෙන යන්න උත්සාහ කරනවා කියන කතාව. ඒ නිසාම කොයි ලෝකෙන් හරි රතුපාට තම්පලා මිටි ටවුන් එකට එනවා මේ දවසට. වට්ටක්කා දලු මිටි ටවුන් එකට එනවා. අවුරුදු දවසේ උයන නැකත දහවලට හෝ රෑට වැටුණොත් එදාට උදේට රත්නපුරේ බෝගහ පැත්තට ගිය අය පොළ පැත්තට ගිය අයට මේ අත්දැකීම තියෙනවා. හත්මාළුවට අවශ්‍ය ජාති හත එකට අමුණපු මිටි පාරේ අයිනේ තියාගෙන වෙළඳාම් කරන වෙළෙන්දෝ එදාට ටවුන් එකේ ඉන්නවා.
මම ජීවත් වුණේ රත්නපුර ටවුන් එකේ ඉඳලා කිලෝමීටර් අටක් විතර එහාට කලවාන පැත්තට වෙන්න හංගමු ගඟ මිටියාවතේ. හත්මාළුවට බඩු එකතු කිරීම කියන්නේ අපේ ගමේ නම් ලෝක යුද්ධයක් වගේ දෙයක්. සමහර ගෙවල්වලින් රතු තම්පලා දීලා වට්ටකා දලු අරගෙන යනවා. තවත් ගෙයක් පෙතන් කජු දීලා කොස් ඇට බාගන්නවා. ඇත්තටම මේ කාලෙට අපේ අම්මලාගේ විශේෂ රාජකාරියක් තමයි මේ හත්මාළුවට බඩු එකතු කිරීම. සමහර අවුරුදුවල මම වට්ටක්කා දලු හොයන්න බයිසිකලේ පැදලා තියෙනවා කිලෝමීටර් දෙකතුන. මොකද රත්නපුරේ මිනිස්සු වට්ටක්කා වවන්නේ නෑ සාමාන්‍යයෙන්. එතකොට ඇට වීසි වෙලා උස්මහත් වුණ වැලක් තමයි සොයාගන්න වෙන්නේ. එහෙම වැලක් අන්න අතන තියෙනවා කියලා පණිවිඩය ආවාම ඉතිං යන්න වෙනවා.
හත්මාළුවට අත්‍යවශ්‍යම දෙයක් තමයි ගස් කජු එහෙම නැත්තං කැෂූ. තේ එන්න කලින් අපේ පැත්වල පෙතන් කජු චූටි කජු ඕනෑ තරම් තිබුණා. කඳු වැහිලා තිබුණේ කජු ගස්වලින්. අවුරුද්ද කියන්නේ කජු වාරේ. අප්‍රේල් එනකොටම මාර්තු අගවෙනකොටම කජු වැටෙනවා. එතකොට කජු යුද්ධය පටන් ගන්නවා. තරගයට කජු කඩලා එකතු කළොත් අවුරුද්දට බූරුවා ගහන්න නොම්බර අදින්න හොඳ ගානක් සොයාගන්න පුළුවන්. ඉතිං සමහර දවස්වලට ඉස්කෝලේ යන්නේ නැතිව මගින් කජුගහට නඟිනවා. මොකද කජු ගහ ගැන හෝඩුවාව ආවාම යන්න ඕනෑ දවසක් පරක්කු වුණොත් වෙනත් කල්ලියක් කඩාගෙන යනවා. ඉතිං මෙහෙම එකතුකරපු කජු හුණ්ඩුවට තමයි විකුණන්නේ. මැණික් වෙළෙන්දන්ට මේ කාලෙට කජු පෙන්වන්න බෑ. මොකද හත්මාළුට කජු තියෙන්න ඕනෑ. කජු ඕසෙට තිබ්බොත් තමයි හත්මාළුව දිව්‍යලෝක රසට නිමවෙන්නේ. ඉතිං කීය දීලා හරි කජු අරගෙන යනවා. අපිත් කරන්නේ ගෙදරට අවශ්‍ය ප්‍රමාණය ඉතුරු කරගෙන විකුණලා සල්ලි කරන එක.
රතු තම්පලා කියලා කියන්නෙත් කජු වගේම හත්මාළුවට ඕනෑම අඩුමකුඩුමයක්. ඕසෙට ක්‍රීමි පොල් කිර දැම්මාම හොද්ද රතට හැරිලා ලස්සන පැහැයක් දෙන්නේ රතු තම්පලාව. අනික රතු තම්පලාව එකතුවුණාම හත්මාළුව මාරම රසයි. ඒ රසය ගන්න කිරිහැන්දවලට බැහැ. මෙහෙම බැලුවාම ගමම එකතුවෙලා තමයි හත්මාළුවට අවශ්‍ය අඩුමකුඩුම හොයන්නේ. ඊට පස්සේ ඉතිං හැමෝම බෙදාහදාගෙන අවුරුද්දට නැකතට උයන්න ලෑස්තිවෙනවා.
අවුරුදු කුමාරයාට එකගොටුවක්..!
අපි ඉතිං මෙහෙම හත්මාළුවට අඩුම කුඩුම හොයලා ඊළඟට කැලේට යනවා රුක් අත්තන අත්තක් හොයාගෙන එන්න. රුක් අත්තන කරු දෙකක් කපාගෙන එන්න තමයි කැලේට යන්නේ. රුක් අත්තන කියන්නේ දෙයියෝ වැඩවසන ගහ කියලා තමයි සපරුන් විශ්වාස කරන්නේ. ඉතිං මෙහෙම රුක් අත්තන කරු දෙකක් කපාගෙන නැකතට ආහාර අනුභව කරන්න කළින් ගෙයි මිදුලේ කොන් දෙකක මේ රුක් අත්තන කරු දෙක හිටෝලා, ගොක්කොළවලින් හරි කෙසෙල් කොළයෙන් හරි ගොටු දෙකක් හදලා ඒ ගොටු දෙක අර රුක් අත්තන කරු දෙකේ රඳවලා එක ගොටුවකට හත්මාළුවයි බතුයි ගෙදර හදපු කැවිලි පෙවිලි කෙසෙල්ගෙඩි සේරම තියනවා. ඒක අවුරුදු කුමාරයාට පිළිගන්වන ගොටුව.
ඒ වගේම තවත් ගොටුවක් හදනවා. ඒ ගොටුවට කෑම ජාති මොකවත් දාන්නේ නෑ. පොල් තෙල් දාලා පාන් තිරයක් දාලා ඒක පත්තු කරනවා. ඒ ගොටුව තියන්නේ සදාකාලික බඩගින්නෙන් කාක් කාක් ගාන කාක්කට. කාක්කා ඇවිත් ඇවිලෙන පහන් තිරය ගිල්ලාම ඒකෙන් කාක්කගේ සදාකාලික බඩගින්න පිච්චිලා සමනය වෙලා යනවා කියලා තමයි සපරුන් විශ්වාස කරන්නේ. මේ ගොටුව රඳවන්න රුක් අත්තන බලට්ටක් සොයාගන්න බැරිවුණාම බට ලීයක් අරගෙන ඒක කරුවක් ළඟට එනකම් පළලා මල වගේ ඈත් කරලා ඒකේ තමයි ගොටුව රඳවන්නේ. රත්නපුරේ ගෙවල්වල මේ චාරිත්‍රය අනිවාර්යයෙන් කරනවා. තවමත් මේක නොනැසී පවතින එක තමයි පුදුමය කියන්නේ…!
ඇත්තම මේක කොහෙන් ආපු එකක්ද? සපරගමුව ගත්තොත් කලවානට යනකොට ගිලීමළයට යනකොට බලංගොඩට යනකොට රක්වානට යනකොට, බහුතරයක් මේ කඳුවල ජීවත්වෙන්නේ නුවරින් වසන් වෙලා ජීවත් වුණ වහන්පුර ජනවර්ගය. මේ ජනතාව තමන්ගේ නායකයා විදිහට පිළිගන්නේ මතු බුදුවෙනවා කියලා කියන සමන් දෙවිඳුන්. සමනැල කන්දේ ජීවත් වුණ ප්‍රදේශීය නායකයෙක් වුණ ‘සමන්’ සමන් දෙවියන් වුණා කියලත් විශ්වාසයක් මේ හරහා ගොඩනැගෙනවා. වහන්පුර නැත්තං දේවවාංශිකයෝ කියලා කියන මේ ජනවර්ගය විශ්වාස කරන්නේ තමන් ආර්ය කියලා. භාෂාවට ආර්ය සිංහල – ආරිය සිංහල කියලා එකක් ඇවිත් තියෙන්නේ මෙතැනින් වෙන්න ඕනෑ. තම ජනවර්ගයේ පූර්වයන් ස්ටෙප්ස් බිම්වල ඉදලා මෙහෙට සංක්‍රමණය වුණා කියලා විශ්වාස කරන කෙනෙක් මට ගිළීමලයේදී හම්බවෙලා තියෙනවා. ඒ කතා ඉතිහාසය ඒ ජනවර්ග ඉතිහාසය අස්සෙම තවමත් පවතිනවා. කඳුවල ජීවත්වුණ මේ මිනිස්සු බුදුදහම එන්න කලින් හිරු දෙවියෝ තමයි වන්දනය කළේ. ඒ වන්දනීය ඉතිහාසයේම කොටසක් විදිහට මේ අලුත් අවුරුදු චාරිත්‍ර පවතින්න ඇති කියලා හිතන්න සාධක ජනශ්‍රැතික කතා ඕනෑ තරම් තිබෙනවා. ඉතිං මේ හිරුදෙවි මඟුලේ අතීතය ඒ කඳුකර අතීත කතාවෙම කොටසක් වෙන්න පුළුවන්. ශ්‍රීපාද අඩවියට නිර්මාංශිකව යන්න කියලා තමයි හැමදාම අපිට කියලා තියෙන්නේ. ඒක එහෙම නම් හත්මාළුව කියන පූර්ණ නිර්මාංශික ආහාර වේලට නිමිත්ත ශ්‍රීපාද දෙවියන්ගේ අඩවිය වෙන්න පුළුවන්..!
