මගේ ළමා කාලයේ සමීප මිතුරෙකුගේ පියා කී විස්තරාත්මක කතාවක් මට මෑතක මතක් වුණේ කොළඹ විශ්වවිද්‍යාලයේ ඉතිහාසය පිළිබඳ මහාචාර්ය නිර්මාල් රන්ජිත් දේවසිරි මහතා විසින් රචිත කිතලංගමුවේ මර්ලිතේලිස් පොත දියත් කළ කාලයේ ය. මාගේ මිතුරාගේ පියා වැඩ කළේ ආණ්ඩුවේ දෙපාර්තමේන්තුවක ය. එම දෙපාර්තමේන්තුවේ රසායනාගාර සහායකයෙකු ලෙස මිතුරාගේ පියා මා දන්නා කාලයේ සිටම රාජකාරි කළ බව මට මතකය. මොරටුව දුම්රිය ස්ථානයෙන් තරමක් බැහැරව මගේ මිතුරාගේ පවුල ජීවත් වූ අතර, කිලෝමීටර් හතරක් පමණ දුර පියා බයිසිකලය පැදගෙන ගොස් එය දුම්රිය ස්ථානයේ කිට්ටුව තිබූ දර මඩුවක නවතා වැඩට යෑම මිතුරාගේ පියාගේ පුරුද්ද විය. ඔහුගේ රස්සාව කම්කරු මට්ටමේ එකක් නොවුණත් විධායක මට්ටමේ එකක් ද නොවීය. එක් දිනක් මිතුරාගේ පියා මිතුරාට ද මටද තමා සාමාජිකයෙකු වූ ලංකා සමසමාජ පක්ෂයේ නායකයෙකු සමග සිදු වූ පුද්ගලික හමුවක් ගැන විස්තර කළේ මහත් ජ්වලිතභාවයකිනි. කතාව කියන අතර ඔහුගේ දෑස් දැල්වුණු අතර කටහඬ ආවේගයෙන් පිරී ගොස් තිබුණ බව මට තාමත් මතක ය.
මිතුරාගේ පියා සෙනසුරාදා උදෑසනක ගොස් තිබුණේ ලසසපයේ නායකයෙකු වූ කොල්වින් ආර් ද සිල්වාගේ නිවසට ය. මිතුරාගේ පියා කොල්වින් ගැන කියද්දී ඔහු ව ඇමතුවේ කොල්වින් සහෝදරයා කියාය. මිතුරාගේ පියා කොල්වින් සහෝදරයාගේ නිවසට ඇතුළු වන විට, ඔහු ඒ ඉදිරිපිට ඇති මට්ටමට කපා ඇති තණකොළ බිස්සක සිටුවන ලද උද්‍යාන බංකුවක වාඩි වී උදෑසන ආහාරය ගනිමින් සිටියේලු. මිතුරාගේ පියා අපට විශාල යමක් උගන්වනවා මෙන් කීවේ කොල්වින් සහෝදරයා උදේට ගෑරුප්පුවකින් කන්නේ පොඩියට කපන ලද ඇපල් කෙසෙල් මිදි ගස්ලබු වැනි පලතුරු වර්ග කීපයක් බව යි. කොල්වින් සහෝදරයා කපන ලද පලතුරු බුදිමින් මිතුරාගේ පියා සමග ගැඹුරු සමාජවාදී මාතෘකාවක් කතා කළ අතර, මිතුරාගේ පියාට නිවසේ සේවකයෙකු කැඳවා ප්ලේන් ටී කෝප්පයක් පිළිගැන්වූයේ ලු. මිතුරාගේ පියා මේ කතාව කීවේ තම සම සමාජ ජීවිතයේ කූටප්‍රාප්තියකට පැමිණි අවස්ථාවක් ලෙස ජයග්‍රාහී හා සොම්නස් ලීලාවකින් ය.
මර්තේලිස් පොත ගැන හරි හැටි හරයාත්මක විවේචනයක් නම් මා තාම දැක නැත. බොහෝ අය යමක් හෝ ලියන්නේ පොත කියවා නොවේ; තමන් කියැවිය යුතු හා කියවන්නට බලාපොරොත්තු වන වැදගත් පොතක් ලෙස ශපථ කරමිනි. පොතේ ලේඛන ශෛලිය ගැන අවංක හා නිර්දය විවේචනයක් කර තිබුණේ තරිඳු ශ්‍රී ලොකුගමගේ විසින් පමණි. අනෙකුත් විචාර මා නොදැක්කා නම් මා මේ කියන දේට කමන්න. එහෙත් විශාලත ම විචාරයක් හා විවේචනයක් එල්ල වුණේ, මර්තේලිස් පොතේ කර්තෘ හා වමට බර පිරිසක් මීට සතියකට දෙකකට පෙර කොළඹ සිට මරතේලිස් මහත්මයා වෙසෙන ගම්මානයට ගිය චාරිකාවක් නිසා ය.
නගරයේ සිට ගමට යන මෙවැනි චාරිකා හෙවත් සවාරි ගැන දේශපාලන විචාරයක් ශාස්ත්‍රීය ආකාරයෙන් කළේ සසෙක්ස් විශ්වවිද්‍යාලයේ ජ්‍යෙෂ්ඨ ශාස්ත්‍රඥයෙකු වූ රොබට් චේම්බර්ස් ය. දුක්ඛිත ජීවිත ගත කරන ගම්මුන් බේරාගැනීමට නාගරික චරිතවල ඇති දැඩි උනන්දුව හා ඔවුන් එසේ කරන ආකාරය හා ඒවායේ අගති ගැන චේම්බර්ස් පොතක් 1979 දී ලිව්වේ අන්තිමයා මුලට දැමීම හෙවත් පුටින් ද ලාස්ට් ෆර්ස්ට් නමිනි. ඒ පොතේ මෙවැනි ගමන් හඳුන්වන්නේ ‘ග්‍රාමීය සංවර්ධන සංචාර” (rural development tourism) යන නමිනි. නාගරික ජීවිතයක් ගත කරන යමක් කමක් ඇති පර්යේෂකයා හෝ සංවර්ධන ක්‍රියාධරයා හෝ නැති බැරි මිනිස්සු හමුවන්නට ගමකට යන්නේ ‘පික්නික්‘ මානසිකත්වයෙන් බව චේම්බර්ස් පවසන්නේ පාඨකයාගේ මනස තුළ කදිම පරිකල්පනයක් මවමිනි.
වේවැල් බාස්කට් පෙට්ටියකට හෝ කූඩයකට දිනකට සරිලන කෑම බීම ද, රෝල් කරගත් බ්ලැන්කට් පැදුරක් ගෙනියන්නේ එය කඳුවැටියක් පාමුල හෝ ගං ඉවුරක් අසල දිගහැර, අවට සිරි නරඹමින් බඩගිනි නිවා ගනු පිණිස ය. එසේ ගිය විට අව් කූස්ටකේ ගම අවට ඇවිදිය යුතු බැවින් සෆාරි හැට් – කැන්වස් රෙද්දෙන් හෝ පිදුරුවලින් සාදන ලද – හා අර සාක්කු බර ගානක් ඇති කාකි වේස්ට් කෝට් එක ද ඇඳුම් ආයිත්තම් ලෙස තෝරා ගැනේ. ගම් පළාත්වල ජලයේ ‘ජර්ම්ස්‘ තිබිය හැකි නිසා, ප්ලාස්කුවකට වතුර ටිකක් ගෙනියන්නේ නගරයෙන් ම ය. මෙලෙස ග්‍රාමීය සංවර්ධන චාරිකාවේ නිරතවන සංචාරකයින් උදේ ගොස් සවස එන තරම් දුරකට වඩා නොයන බව චේම්බර්ස් තම පර්යේෂණවලින් ඔප්පු කරයි. හදිසියේවත් රැයක් දෙකක් හෝ ගත කරන්නට ඕනෑ නම් ඒ සඳහා අහල පහල තානායමක් වත් තිබිය යුතු ය. තානායමේ ඇඳ ඇතිරිලි ඒ තරම් සුදුසු නැති නිසා, තම ගෙදරින් ‘ලිනන් හා ටවල්‘ ගෙනයෑමට ග්‍රාමීය සංවර්ධන සංචාරකයා අමතක නොකරයි. ඊට අමතරව ඩෙංගු මදුරුවන්ගෙන් බේරීමට රිපෙලන්ට් ඉස්ප්‍රේ කුප්පි ද අවාසනාවකට කූඩැල්ලෙක්, පත්තෑයෙක්, ගෝනුස්සෙක් වැනි සතෙකුගෙන් අඩන්තේට්ටමක් වූ විට ඒ සඳහා කුඩා ප්‍රථමාධාර මංජුසාවක් ද බෑග් එකට පැක් කිරීමට ග්‍රාමීය සංවර්ධන සංචාරකයා අමතක නොකරයි.
මේ ආකාරයට තම ගමට පැමිණෙන මේ ග්‍රාමීය සංවර්ධන සංචාරකයන්ගේ මනදොල පිනවීමට ගම්මුන්ට ඇත්තේ තීක්ෂ්ණ ඥානයකි. සංචාරකයාගේ හීන් තැනින් අල්ලා ගැනීමට ඔවුන්ට ඇත්තේ පුදුම කුරුමානමකි. පර්යේෂකයා බලාපොරොත්තු වන්නේ පර්යේෂකයාට අවශ්‍ය පිළිතුරු බව ගම්මු දනිති. ඒ අනුව පර්යේෂකයාගේ පසුබිම ගැන ඉවෙන් මෙන් දැන සාමය ගැන පර්යේෂණය කරන්න එන්නාට කියන්නේ මේ ගමේ කිසිම සාමයක් නෑ මහත්තයෝ කියා ය. වකුගඩු අමාරුව ගැන පර්යේෂණ කරන්නාට කියන්නේ මේ ගමේ අපේ දැන් දන්න දන්න මනුස්සයා මැරීගෙන යන්නේ වකුගඩු ලෙඩින් කියා ය. ක්ෂුද්‍රමූල්‍ය ණය ගැන අපුල ක්‍රියාධරයින් ගමට පර්යේෂණ කරන්නට එන ඇන්ජීඕවරුන්ට ගම්මු කරන්නේ ක්ෂුද්‍රමූල සමාගම්වල අම්මමෝ මතක් කර දෙහි කපමින් පපුවට තඩි බා ගැනීම යි. ගම සංවර්ධනය කරන්නට එන සංචාරකයාට නම් ඔහුගේ ෆෝවීල් ඩබල් කැබ් එකේ දොරේ ගසා ඇති ඇන්ජීයෝවේ හෝ එක්සත් ජාතීන්ගේ ඒජන්සියේ ලාංඡනයෙන් යම් හෝඩුවාවක් ලබාගෙන, අවශ්‍ය තොරතුරු සැපයීම ද ගම්මුන් විසින් කෙරේ. වී කරල් දෙකක් ලාංඡනයේ ඇත්නම්, ආහාර සුරක්ෂිතතාව, ආහාර අනාරක්ෂිතභාවය ගැන වැඩි වැඩියෙන් තොරතුරු සැපයීමට හා එය ඉතා දරුණු ප්‍රශ්නයක් බව අවධාරණය කිරීමට ගම්මු වගබලා ගනිති.
පර්යේෂකයන්ට අවශ්‍ය නිසි පිළිතුරු ‘රෙඩිමේඩ්’ ආකාරයෙන් ලබා දීමට සමහර ගම්වල කිහිපදෙනෙකු විශේෂ ප්‍රාගුණ්‍යයක් වඩවා ගෙන ඇති අතර මා දන්නා ජේ්‍යෂ්ඨ පර්යේෂකයෙකු මීට කියන්නේ එක්තරා ආකාරයක කොටේජ් ඉන්ඩස්ටි්‍රයක් හෙවත් ගෘහස්ථ කර්මාන්තයක් කියා ය. මොනරාගල දිස්ත්‍රික්කයේ මා හොඳින් දන්නා ඉතා ප්‍රසන්න පුද්ගලයෙකු තරුණ කාලයේ සිට මැදිවිය දක්වා කරන ප්‍රධාන රැකියාව වන්නේ නගරයෙන් එන පර්යේෂකයින් හා ඇන්ජීඕකරුවන්ට සම්මුඛ සාකච්චා හා ෆෝකස් ගෘප් ඩිස්කෂන්ස් (පර්යේෂණ විධි ක්‍රමයකි) සඳහා අදාළ කැටිගරියේ (කාන්තා, ගොවීන්, තනියෙන් පවුල කරන් යන ගැහැනු – ෆීමේල් හෙඩඩ් හවුස්හෝල්ඩ්ස් -, රැකියා විරහිත තරුණ, ආදි.) ගම්මුන් සැපයීම යි. දවසක් මා මොනරාගල ගොස් සිටි විටෙක අපේ කතානායකයා මට කීවේ තමා එදා ‘පොප්ස්’ලා පිරිසක් අයියෙන්ජීඕවකට සොයමින් සිටින බව යි. පොප්ස්? කියා මා විමසූ විට මගේ මිතුරා කීවේ එය තමාගේ සේවාදායක පිටරට ඇන්ජීඕවේ මහත්තුරුන්ගෙන් තමන් උගත් දෙයක් බවයි. අන්ත දුප්පත්තුනට (Poorest of the poor – PoPs) ඔවුන් පහසුවට වහරන පදය පොප්ස් බවයි.
සංචාරක නෝනාවරු මහත්තුරු ‘ලෝකල් ක්‍රමයට’ කැමති නිසා ගම්මු තමන් යසට පිඟන් කෝප්ප භාවිත කළත්, අමුත්තන්ට නෙලුම් කොළේ ආහාර සපයති. ගුරුලේත්තුවක් ඇළකර වතුර ටික වත් කරන්නේ පොල් කටුවකට ය. මීට අමතරව සංචාරකයා ගමෙන් නගරයට ගෙනියන්න කැමති, ගමේ හැදූ කිතුල් හකුරු මුලක් හබල පෙති ටිකක්, වෙලාගත් දඩමස් හා මී පැණි ටිකක් හවස් වන්නට පෙර සැපයීමට ගම්මුන්ට මනා ජාලයක් ඇත. මින් අනතුරු ව සංචාරක දූත පිරිස ආචාර සමාචාර කොට තම ෆෝවීල් රථවල ඇති කට්ට කැපූ තඩි ටයර්වලින් ගමේ ගුරු පාරේ දූවිලි අහසට නංවා හනිකට පැමිණෙන්නේ කොළඹට ය.
-උදන් ප්‍රනාන්දු-
